Heimskringla - 14.04.1894, Blaðsíða 1

VIII. ÁR.
NR. 15.
Heimskrmgla.
WINNIPEG, MAN., 14. APRÍL 1894.
Mynclasafn Heimskringlu.
Allir þeir sem pantað hafa mynda-
safnið en ekki fengið það enn, eru
beðnír að gefa sig fram fyrir 30. þ. m.,
annars verðr þeim ekki gefinn gaumur.
Jafnframt áminnast monn um að
gefa greinilega ulanáakrift sina, þvi
annars geta myndirnar glatast i með-
ferðinni í annað sinn.
Nýjum pöntunum verðr og veitt
móttaka til 30. þ. m. Skilmálar eru
mönnum kunnugir.
FRÉTTIR.
DAGBÓK.
LAUGARDAG, 7. APR.
Nefnd manna heimsótti Rosberry
lávarð, stjórnarformann Breta, og Rip-
on lávarð, nýlendu-ráðgjafann. og færði
þeim bænir um 8375,000 tillegg á ári
til póstflutninga milli Astralíu og Ga-
nada. Ennfremur bað nefndin stjórn-
ina að ábyrgjast vöxtu af höfuðstól
þeim, er nauðsynlegur væri til að íá
lagðan málþráð yflr Kyrrahafið, frá
Vancower til Ástralíu, en sá höfuð-
stóll er ákveðinn 89 milj. Rosberry
tók vel í málið.
A Guba er upp komið samsæri tii
að steypa stjórninni úr völdum.
Spáð er að Breska þingið verði
uppleyst fyrir eða um Apríllok. Rose-
berry gengur illa að halda flokki sin-
um saman.
Stjórnarsinnar allir á Newfound-
land hafa heitið að segja af sér, ef
landshöfðingi ekki strax uppleysir þing-
ið. Kosninga-óknyttir, er fyr var get-
ið um hér í blaðinu, er ástæðan.
I austurhluta Assiniboia-fylkisins
var byrjað að sá hveiti í gær (6. Apr.)
í Manitoba er sáning hvergi byrjuð.
MÁNUDAG, 9. APR.
Bæringssunds-veiðilögin voru sam-
Þykt á þingi Breta breytingalaust, þó
nokkrir þingmenn andæfðu þeim og
létu í ljósi óánægju með úrskurð Par-
ísar-nefndarinnar.
Mello admíráll, flotastjóri uppreist-
armanna i Brasiliu, tók til starfa aft-
ur á laugardagsmorgun, eftir margra
daga hlé. Er nú með flota sínum
að herja á staðinn Rio Grande.
Vilhjálmur keisari víðförli er að
leika sér suður um Miðjarðarhaf á
herskipinu Von Moltke. Var í Feneyj-
um á mánudaginn og snæddi miðdags-
verð með Italíu-konungi.
Tyrkjastjórn hefir látið loka laga-
skólanum í Konstantínópel, af því einn
prófessorinn, Ibrahim Hakki,flutti fyr-
irlestur um ferð sína á Chicago-sýn-
inguna og hrósaði hinu frjálsa stjórn-
arfyrirkomulagi í Bandaríkjunum.
Sú fregn kemur frá Englandi að
Le Caron, er om daginn var sagður
dauður, sé lifandi enn, og að fregnin
hafi verið útbreidd til að slá ryki í
augu þeirra, er sitja um lif hans.
Van Horne, Can. Kh.fél. forset-
inn, spáir því, að innan 18 mán.
verði hveiti bush. komið f $2.00.
Ræður það af væntanlegri hveitiþurð
að ári hér frá, er á að vera afleið-
ing ins núverandi lága verðs á hveiti.
Hveitikaupmenn gera gis að spá-
dóminum.
9 eða 10 slökkviliðsmcnn í Mil-
waukee, Wis., biðu bana við hús-
bruna, voru uppi á þakinu er það
féll inn. Var það nýlegt leikhús er
brann. Eignatjón um $200.000.
Ómuna grimmUr hríðarbylur æddi
yfir Nova Scotia fylki á sunnudaginn
og hélzt til mánudags.
Osturinn mikli frá Canada var
ristur í stykki f Lundúnaborg í dag,
f viðurvist fjölda manns.
DRIÐJÚDAG, 10. APr.
Fyrsta hafskip fr4 Evrópu til
Montreal í ár verðr Beaver-línu skip-
ið Lake Huron. Á að fara af staQ
frá Liverpool á laugardaginn kemur
(14. apríl).
St. Lawrence-fljótið er alt orðið
fslaust og engin hætta á flóði í Mon-
treal í þetta skifti.
Formenn sameinaða verkamanna
fél. í Canada færðu sambandsstjórn-
jnni bænaskrá í gær. þar sem beðið
er um (meðal annars) að fyrsti mánu-
dagur í september só lögboðinn hvílcl-
ardagur og beri nafnið: rerkamanna-
dagr; að allar bæja og sveitakosningar
fari fram á nþáradag ár hvert; að
kjörstaðir, í sambandsþingskosningum,
séu opnír til kl. 8. í stað kl. 5. e. h.
eins og nú er; og að fargjald með
járnbrautum sé lækkað í 2 cent fyrir
miluna.
Da Gama, uppreistarstjórinn í
Brazilíu, stalst burt af portugiska
herskipinu, er sent var til Argentínu
að sækja hann; ætlað er að skipstjór-
inn hafi verið í vitorði með honum.
Hudsons Ray járnbrautarfélagið
biður sambandsstjórnina að skíra sig
nýju nafni. ViU nú heita Winnipeg
and Great Northern Railway Co.
í Lundúnaborg er nýlátinn Ails-
bury lávarður 81 árs gamall. Hann
er nafnkunnastur fyrir að hafa eytt
mejru fé á fáum árum en flestir sam-
tíðamenn hans. Hann var orðinn eigna-
laus, en skuldaði öðrum um $11 milj.
5000 familiufeður í Adelaide í Ástra-
líu hafa beðið stjórnina um vinnu eða
styrk í einhverri mynd til að geta dreg-
ið fram lífið.
Kyrkjueignir allar i Montrel, und-
anþegnar skattgjaldi, eru virtar á
$134 milj.
Pessa dagana kemur Jerry Simp-
son, þingm. frá Kansas, fram með þá
uppástungu til samþyktar á Washing-
ton-þingi, að Bandaríkjastjórnin vinni
að því með Canadastjórn, að fá graf-
inn skipaskurð frá Georgian Bay á
Huron-vatni austur um Ontario-fylki
í Ontario-vatn. Skurður þessi yrði um
100 mílna langur, en hann stytti líka
vatnaleiðina til sjávar um 800 milur,
segir Simpson.
Almenn námamanna verkstöðvun
í Bandaríkjunum er i nánd, eftir um-
ræðum að dæma á verkamannaþingi'
í Ohio.
Framvegis verða 94 fylkiskjördæmi
í Ontario. Eru nú 91.
ítalir vilja ná verzlunarsamningi
við Frakka, en Frakkar vilja ekki.
MIÐVIKUDAG, 11. APR.
Redmond, foringi Parnellita á
brezka þinginú, lofar að vinna að þing-
rofi svo fljótt sem verður. Er óá-
nægður með aðgerðir stjórnrrinnar í
írlands-málum.
Ofsaveður og snjófall mikið í Ný-
Englandsríkjum og New York.
Hugh Sutherland og Joe. Martin
fóru í áflog í gærkveldi í þingmanna-
hótefinu stóra, Russell House, í Ottawa,
en voru skildir áður en þeir gátu veitt
hver öðrum áverka. Reis það út af
því, að Martin eftir gamalli venju,
hafði farið með illyrði um Sutherland
og málefni hans í ræðu á þingi á rnánu-
daginn. Bar Sutherland það á hann,
að hann væri bleyða og óþokki, að
tala þannig um sig á þingi, en neita
allajafna að mæta sér á almennum
fundi og þar bera frám sakir á hend-
ur sér.
FIMTUDAG,-12. APRÍL.
Stjórnarráðaneytið í Nýfundnalandi
segir af sér.
Senator Hale frá Maine, andæfir
Wilson tollbreytingunum, af þvi viðtekt
þeirra laga mundi tefja fjrrir sameining
Bandaríkja og Canada.
Victoria drottning og Ítalíukonung
ur snæddu miðdegisverð saman í gær.
Allur borðbúnaður var úr skæru gulli,
Ket-niðursuðu verkstæði í stórum
stil er í þann veginn að komast á fót í
Collingwood, Ont. Félag með 8200,000
höfuðstól stendur fyrir því.
Brazilíu uppreistarmenn hafa unnið
staðinn Rio Grand del Sud.
Kólera er komin upp í Konstantin-
ópel.
Fylkisþinginu í British Columbia
var slitið í gær.
Hafnstjórnin í Montreal vill fá leyfi
til að taka $4 millíón-lán til hafnabóta,
svo að stærstu hafskip geti hættulaust
lagst við bryggjurnar.
FÖSTUDAG 13. APR.
Brazihustjórn ber á móti að staður-
inn Rio Grande se í höndum upp-
reistarmanna.
Sykrgerðar hús í Buffalo, N. Y.,
brann í gær. Eignatjón §1.200.000.
Sambandsþingm. í Ott.awa gengu
til atkvæða kl. lj í morgun um
breytingar uppástungu Cartwrights
við ársskýrslu fjármálastjórans. Með
stjórninni greiddu atkv. 128 menn, en
á móti 72.
Grand Trunk fél ákvarðar að
lækka laun allra járnbrautarstarfs-
manna sinna um 10%.
ÍSLANDSFRÉTTIR.
í prívat bréfi frá Reykjavík. dags.
20, Marz siðastl. er skrifað :
“Svo má segja, að hvert manns-
barn hér í bænum sé veikt af influenza.
Jafn-liættuleg sótt hefir máske aldrei
komið hér síðan Svartadauða. t>ví
hvert mannsbarn leggst undir eins á
sama heimili. Nú í hálfanmánuð hafa
allir skólar verið lokaðir og nálega allar
búðir.
í gær byrjuðu “timar” aftur í lat-
ínuskólanum. Annars er veikin nú
heldur í rénun, en margir fá lungna-
bólgu á eftir.
Dáið hafa hér fáir, en margir eystra
í Múlasýslum, þar sem sóttin kom
fyrst. Alt hefir staðið hér fast. Éng-
inn róið á sjó, og fiskiskútur engar
farnar út- En nú kemur vorið og þá er
von að allir fari að lifna við”,
(Eftir Þjóðólfi).
Revkjavík, 16. Febrúar 1894.
Búnaðarfklag suðuramtsins hélt fyrri
ársfund sinn 10. þ. m. Forseti (H. Kr.
Fr.) skýrði frá efnahag félagsins. Inn-
eign þess við árslok 28,050 kr. Félags-
menn um 290... .Samþykt var að veita
félagsstjórninni heimild til að verja af
félagssjóði 1500 kr. til búfræð'ngs þetta
ár, þar á meðal 200 kr. handa Gríms-
nesingum til að launa búfræðingi, veitt
með sérstöku tilliti til framkvæmda
þeirra og (dugnaðar í jarðabótum.
Styrkbeiðni frá Vigfúsibónda Þórarins-
syni á Ytri-Sólheimum í Mýrdal til að
veita Hólmaá yfir Sólheimasand var
synjað.
Dáin 9. þ. m. að Kópavogi ekkjan
Margrét Guðlaugsdóttir 75 ára að aldri.
•23. Febrúar.
lllraðiaverk. Ur Álftafirði eystra
eríÞjóðólfi ritað 19. Jan. : “Tíu ái-a
gamall drengur á Berunesi í Fáskrúðs-
firði beið bana af mannavöldum. Hann
var þar með öðrum börnum í baðstofu
eitthvað að leika sér, og lenti þá á
manni, er þar var. Hélt hann að
drengurinn væri að hrekkja sig, þreif
til hans og fleygði honum frá sér af afli;
kom hann með kviðinn eða brjóstið á
rúmstöpul og hefir líklega kviðrifnað ;
dó hann að fáum minútum liðnum”.
Dáin hér í bænum 16. þ. m. prests-
ekkjan Eggþóra Eggertsdóttir (prests í
Stafholti Bjarnasonar landlæknis Páls-
sonaf). Hún var fædd 1825, giftist'1861
séra Andrési Hjaltasyni síðast presti í
Flatey (d. 1882) föður Jóns Hjaltalíns
skólastjóra á Möðruvöllum.
2. Marz.
Bjáljemorð. Úr Borgarfirði er ritað
22. f. m. “Maður nokkur Jón Davíðs-
son að nafni, (frá Fornahvammi) fyrir-
fór sér í Norðrá nokkru eftír nýárið ;
hafði hann verið grunaður um sauða-
töku ásamt öðrum manni og er sagt að
sýslumaðr hafi haldið rétt yfir þeim að
Hvammi í Norðurárdal, en að því
loknu hafi þeir átt að mæta á skrifstofu
-sýslumanns, til frekari rannsókna, en
áfangastaðir verða stundum misjafnir
og svo varð hér. Sýslumaður komst
heim að Arnarholti, Jón Daviðsson
drekkti sér í Norðurá, en Guðmundur
Magnússon hvarf felmtsfullur heim að
Laxafossi. Út af rannsóknum þessum
hafa 'myndast ýmsar þjóðsagnir, sem
ekki er að henda reiður á”.
9. Marz.
Mannalát. 16. f. m. andaðisl að
Alfgeirsvöllum i Skagafirði merkisbónd-
inn Pétur Pálmason, er þar hafði lengi
búið en fyr í Valadal. Hann var sonur
Pálma bónda í Vallholti Magnússonar
sama staðar (d. 1815) Péturssonar Skúla
sonar Einarssonar og Ingibjargar
Bjarnadóttur Steingrímssonar Ólafsson
ar bryta á Hólum, en móðir Pálma var
Ingunn Ólafsdóttir frá Frostastöðum
systir Ólafslektors í Túnsbergiog þeirra
systkina. Pétr heit. var kvœntur.Jór-
unni Hannesdóttur frá Hömrum i
Skagafirði, og eru 8 börn þeirra á lífi,
öll einkar mannvænleg, 4 synir : Hann
es bóndi á Skiðastöðum í Tungusveit,
Jón bóndi í Valadal, Pálmi bóndi á
Sjávarborg og Pétur bóndi á Bollastöð-
um í Blöndudal, og 4 dætur : Halldóra
kona Ólafs Briems alþm. og umðoðsm.
á Álfgeirsvöllum, Herdís, Ingibjörg og
Steinunn heitin Vilhelmi Briem kand.
theol., er nú hefir fengið veitingu fyrir
Goðdölum. Pétur heit. var mesti dugn
aðar og atorku maður og talinn með
hinum mikilhæfustu bændum í Skaga-
firði fyrir ýmsra hluta sakir.
Aðfaranótt 3. þ. m. andaðist snögg-
lega hér í bænum fröken Jóhanna Hav-
steen (dóttir J.P. Havsteens amtmanns)
26 ára að aldri, gáfuð stúlka og vel að
sér.
Illur gestur er nú kominn hingað
til bæjarins—influenza-landfarsóttin.—
Ætla menn, að hún hafi fiutzt hingað
með mönnum, er komu austan undan
Eyjafjöllum og úr Mýrdal í næstl. viku.
Sóttin læsir sig, eins og eldur í sinu um
bæinn, enekki eru menn þungt haldnir,
enn sem komið er. í stöku húsum ligg-
ur alt heimafólkið. Latínuskólanum er
lokað, því að 40—50 piltar liggja veikir,
og í stærstu sölubúðunum eru ekki
nena 1—2 verzlunarmenn á ferli, en
sumum er lokað.
19. Marz.
Kggert Gannlaugeson Briem, fyrrum
sýslumaður í Skagafirði andaðist hér i
bænum úr influenza aðfaranóttina 12.
þ. m. á 83. aldursári.
Ekkjufrú Ingileif Melsteð, ekkja
Páls amtmanns Melsteðs, er og [látin
(f. 1812).
Frú Þórunn Jónsdóttir kona Þór-
arins próf. Böðvarssonar r. af dbr. i
Görðum er og nýlátin á áttræðisaldri.
Mannaldt. 1 febr. létzt úr influenza
Hermann Jónsson bóndi á Krossi i
Fellum, sonarson Hermanns bónda í
Firði í Mjóafirði, alþekkts gáfumanns.
10. s. m. andaðist úr influenza Ólafur
bóndi Stefánsson í Hamborg í Fljótsdal,
yfir sextugt að aldri, sonur Stefáns
prófasts Árnasonar á Valþjófsstað. 12.
s. m. andaðist úr influenza Sæbjörn
Egilsson bóndi á Hrafnkellsstöðum, efn-
aðasti bóndi í Fljótsdal ogeinhver mesti
búhöldur í IMúlasýslum. Pétur bóndi
Guðmundsson á Mýrum í Skriðdal lézt
og úr influenza snemina i febr. Dáinn
er og öldunguriun Stefán Gunnarsson
er lengi hafði búið i Stakkahlíð í Loð-
mundarfírði; var hann bróðir séra Sig-
urðar sál. prófasts Gunnarssonar á
Hallormsstað.
26. febr. skipaði konungur Lárus
sýslumann Blöndal amtmann yfir Norð
ur og Austuramtinu. ,
Sama dag veitti konungur Sigurði
prófasti Gunnarssyni Helgafellspresta-
kall.
Ný lög. Þessi 5 lög frá síðasta
þingi hefir konungur staðfest, öll 2.
febr.:
1. Lög um aukatekjur þær, er renna
í landssjóð,
2. Lög um aukatekjur, dagpeninga
og ferðakostnað sýslumanna, bæjarfó-
geta o. fl.
3. Lög um breyting á 2., 4. og 15.
gr, í tilskipun um lausamenn og hús-
menn á íslandi 26. maí 1863 og viðauka
við hana.
4. Lög um breyting á opnu bréfi 29.
mai 1839 um byggingarnefnd i Rvík.
5. Lög um að leggja jarðirnar Laug-
arnes og Klepp í Seltjarnarneshreppi
undir lögsagnarumdæmi og bæjarfélag
Reykjavíkur.
ORÐABELGRINN.
Eyforð p. o., 2. Apríl 1894.
Herra ritstj.
Héðan úr vesturparti Garðar og
Eyford bygðar er tiltölulega lítið skrif-
að í blöðin, þó hór sé áreiðanlega marg-
ir pennafærir menn. Og þar sem ég
hefi dvalið hér síðastl. sumar, þá hefir
mér gefizt kostur á að kynnast mörgu
og því ræð ég í að senda yðr‘ hr. ritstj.,
fáeinar línur, og þessar línur eða mynd-
ir sem ég dreg fram eiga mest við yngri
mennína, gifta og ógifta,, sem eru á
bezta skeiði menta og inenningar, með
fjöruga sál í hraustum líkama, og má
ætla að vegrinn sé alpir lengri fyrir
framan þá en á bak við þá, og þess
vegna vert að gefa stefnu þeirra gaum.
Hér í Garðar-bygð eru tvö kappræðu-
félög; annað hefir sínar aðalstöðvar á
Garðar, og er ég því lítið kunnugur, að
öðru leyti en því, að nú nýskeð hélt það
fría samkomu, sem ,bæði var skemtileg
og fræðandi, og einkennileg hér að því
leyti, að ekkert var þar annað en ræðu-
höld og söngur, sem fór mjög vel fram
undir stjórn S. Sigurðssonar organista
við Garðarkyrkju. Samkomunni stýrði
hr. Guðmundr Daviðson, skynsamur og
gætin maður. Og virtust mér allir
drættir á þessari mynd lýsa mentun og
menning. Allir sem töluðu tilheyrðu
því félagt þar og munu flestir játa með
mér, að þeim farnaðis vel og sumum á-
gætlega. Samt finst mér að mætti
gera ofurlítið sanngjarna athugasemd
við ræðu fyrsta tölumanns (Jóh. Sig-
urðssonar), þ^r sem hamast er á dans-
inum—dæmdar ofan fyrir allar hellur
vits og menningar. Að dansa fallega
eftir góðu hljóðfalli finst mér mætti eins
vel eða öllu lioldur tillieinka mentun
andans en fótanna. Kg kann ekki við
orðin “fóta-mentun” eða “fóta-vit”.
Samt sleppi ég að fást við það frekar.
Ræðufélaginu, sem hér er í vestur-
partinum—með fjöllunum—er ég nokk-
uð gagnkuunur. Allir sem fundi sækja
þó utanfélags standi, hafa málfrelsi.
Þar voru fyrir stuttu rædd af allmiklu
kappi og mjög skynsamlegum röksemd-
um tvö mál, sem mér virtust þjóðar-
mál, að minsta kosti koma við flesta.
Og ið fyrra var: Hvort blaðið er betra
og uppbyggilegra gagnvart þjóðinni og
kaupendum þeirra, Hkr. eða Lögberg.
Ekki vil ég hér færa neinar röksemdir
til frá .hvorugri hlið, það máske gerði
fremur illt en gott, þegar ályktun er
tekin af fundinum í heild sinni, sem var
fjölmennur, þá er traustið nokkuð jafnt
sem bæði blöðin hafa, og kemur það
rétt heim við tölu þá sem ég hélt, að
vildi þeim báðurw vel, sá langtum fleiri
kosti en ókoáti þeirra, og óskaði þeim
báðum lífs og gengis. Eg tek það ekki
sérstaklega fram, að báðum megin er
sterkur hugur með og móti, enda hefi
ég í öllu orðið þess var hér, að lítill eða
enginn millivegur er til. Menn standa
með fullri einurð og fullum kjarki f
þeim flokki, sem þeir aðhyllast. Eng-
in hálfvelgja, ekkert pukur. Þeir eru
allir þar sem þeir fylgja í fullu sjálf-
stæði, og finnst mér því myndin af fé-
lagslífinu hér yfirleitt skýrari, lýsa
meira þreki og staðfestu og sálardjörf-
ung, en ég hefi sumstaðar annarsstaðar
var orðið; einnig líka langtum minna
af óveru-kriti, og er mér næst skapi að
dást að slíku og halda það þjóðheill,
með því ég elska aldrei mikið þetta ei-
lifa já og amen.
Hitt málið var : Hvert eigum við
heldur að styrkja háskólann, sem er í
myndun hjá löndum vorum heima, eða
skólann hér. Þar fóru fram frjálsar
umræður, kapplaust, og var æði-lengi
um það rætt. Nokkrar raddir voru
með styrk til skólans hér og færðu all-
góðar ástæður fyrir væntanlegu gagni
og gildi hans, en hinir voru iangtum
fleiri, sem vildn styrkja háskólahug-
myndina heima. Ég veit ekki vel hvort
ég hefi heimild til að birta allar þær á-
stæður, sem komu fram á móti skólan-
um liér, sem voru æði-margar. En af
minnihugsjón get ég tekið ábyrgðina
og var hún og er sú, að fyrst geri ég
betur en flestir aðrir, sem eru vantrú-
aðir á nytsemi og nauðsyn háskólanns
hér, að ég ímynda mér hann að öllu
frjálsann, það sem trúarstefnu nemend-
anna viðkemur, og líka viðurkenni ég
hann gagn og heiður vors flokks, ef
hann gæti nokkurn tima orðið annað en
hálfdautt og ómakslítið “biblíótek”, því
fyrst og fremst hefi ég mjög veika von
um, að fáist nokkurn tíma nógir pen-
ingar til að koma byggingunni upp, og
þá ekki fyrri en eftir tug eða tugi ára,
þar sem menn eru eins skiftir eing og
allareiðu á sér stað með þetta mál, og
eftir þvi sem mér hefirvirzt síðan ég fór
að gefa gætur að félagsskap landa
minna, þá týnast menn heldr úr lest-
inni en bætast við, þegar drátturinn og
deyfðin i öllu, samfara margri mót-
spvrnu og harðsóttum möguleikum,
vofir yfir og vakir fyrir flestum. Samt
hugsa ég að þessi þraut vinnist með tug
eða tugum ára, og upp komist lagleg
steinbygging með snotrum turni og
gyltum stöfum, svo hún þekkist frá
familiu-húsunum, og svo verður nátt-
úrlega bókasafni Briems sál. raðað vel
og skipulega í eitthvert herbergið, og þá
fær einhver þóknun fyrir að halda því
opnu og í réttri röð. Og svo fæ ég má-
ske þóknun fyrir að sópa og saga í
stóna, ef ég býð lægst. En nú kemur
það sem ég óttast mest, að andlegu
kraftana vanti til þess að þetta verði
lifandi mentastofnun, sem vinni og
svari fullkomlega til þeirrar ákvörðun-
ar, sem hún er stofnuð til ; það eru
kennarar sem vanta, eða verður vöntun
á. Og ef ég tek tímann eins og nú
stendur, sem er þyðingarlitið, og læt
séra Jón minn vera fyrstan, ef heilsa
leyfði, svo nefni ég hr. F. B. Anderson
og Mr. Jón Ólafsson. Þessa menn álít
ég fjölhæfasta og þjóðræknustu til að
vernda og viðhalda vorum íslenzka
heiðri og menning. En eftir öllu útliti
að dæma enn þá eru litlar Kkur til að
þeir siðartöldu kæmist að, enda þó
launin væru lág. En ef ég læt tímann
jafnhliða mögulegleika byggingarinnar
skapa mennina, eða segjum þeir séu í
smíðum hér eins og skólinn, þá get ég
ekki búizt neitt frekar við íslenzkri
þjóðernisvernd frá þeirra hlið, heldur en
liverjum öðrum enskum kennara, eða
þá að nemendur fengi verulega nokkuð
annað en það sem enskir skólar geta
veitt, því ég legg ekkert upp úr því að
sækja þá heim til Fróns, nema áreiðan-
lega dýrari kenslu. Það er í minum
augum alt öðru máli að gegna með liá-
skólann heima. Þar hlýtur að vera ó-
skiftur áhugi fyrir hverju einasta
mannsbarni sem í landinu er og ein-
hverju geta miðlað, að styrkja skólann,
og þar bresta elcki andlegu efnin, nóg
af vel lærðum mönnum til að hafa
kensluna á hendi, og ég er viss um þeg-
ar hann kemst upp, sem ég ekki efa, að
þá glatast færri góðir IslandsSynir,
heldur en dæmin hafa sýnt með því að
þurfa að eyða fleiri árum í Kaupmanna-
höfn, og þá geta fleiri fátækir og fróð-
leiksgjarnir stúdentar notið háskóla-
kennslu, heldur en viðgengst en á okkar
kæra gamla Fróni. Þaðer því langtum
meiri nauðsyn að lijálpa skólahugmynd-
inni heima, en hér, þar er hún andleg
vél, sem fer á augabragði á stað og hún
er tilbúin, og vinnur, spegilfögur og
brennheit með lífi og sál, allri þjóðinni
frægð og frama. Og hversu mundu
líka ekki þjóðbræður vorir heima með
ánægju styrkjaháskólahugmyndina hér
hjá oss, ef útlitið batnaði síðar, ef vér
gætum nú fyrst rétt þeim styrktar,
þjóðræknis og bróður hönd.
Aðallega vakti líkt þessu fyrir flest-
um og eftir því sem ég hefi orðið var
við út í frá, eru alt að | hér með skól-
anum heima, ef fyrir því væri unnið.
Eða með öðrum orðum, þá held ég að
ekki yrði öllu meira kraftaverk að safna
$300 fyrir skóla heima, heldur en $100
fyrir skóla hér, ef slept væri föstum
loforðum. En eftir fundinum &ð dæma
var mismunurinn langtum meiri.
Eg get nú vel ímyndað mér, að ein-
hverjir rumski við þetta, en mér er al-
veg sama. Máske það verði óbfeinlínis
gagn fyrir skólahugmyndiná hér, og
að þeir herrar, sem koma saman einu
sinui á ári til að signa sig og stíga á
stokk og strengja þess heit í guðdóm-
logum jötunmóð, að drífa skólann upp,
vakni nú og hugsi til bardagans.
Samt hefði ég nú ekki dregið þessa
mynd fram, ef ég hefði ekki orðiðhenn-
ar var hjá mörgum greindum og gætn-
um manni.
LáRUS Guomundssox.
Athugasemdir
við “heilabrot” E. H. í 15. nr. Lögbergs.
Hr. E. H. getur rætt kyrkjumál í
blaði sínu, og ef honum er send grein
um það, að enginn ætti að vera í lút-
erskum söfnuði, nema hann trúi á “ei-
lífa útskúfun”, þá sé það kyrkjumál og
megi ræðast í Lögb. En ef ástæða er
færð fyrir hvers vegna að skal trúa á
eilífa útskúfun, og þar af leiðandi fyrir
hvaö er að vera lúterskr, þá er það orð-
ið andlegt mál og má ekki ræðast í
Lögb. E. H. er ekkert á móti að menn
ræði kyrkjumál í blöðunum, af því að
þau séu veraldleg og geti haft mjög
mikla þýðing fyrir þjóð vora í þessu
landi. En hvað er svo starfssvið kyrkna
annað fremur, en berja viss trúaratriði
inn í menn ; hvað annað en f jasa um
andleg efni. Er rétt af blaði að lcyfa
mér að segja, að af því E. H. ekki trúi
á eilífa útskúfun, þá megi ekki taka
hann i lúterskan söfnuð, en leyfa mér
ekki að færa ástæður fytir máli mínu^
nefnil,, sýna fram á, á hverju útskúf-
unarkenningin sé bygð, og reyna að
sanna gildi hennar.
Nei, ef rétt er að ræða eitt mál, þá
má ræða annað. Eða þá ef trúarmál
eru þess eðlis, að ástæða sé til að
skammast sín fjTÍr þau í meðallagi
skynsömu fréttablaðí, þá mun tilfellið
ið sama með kjrkjumál. Ef nauðsjm.
er fjrrir almenning að vita, hver að séu
trúarskilyrði þess, sem fær inngöngu í
júterskan söfnuð. þá er nauðsyn fj-rir
almenning aðvita á hverju trúarákvæði
eru bj’gð.
Tilfellið mun vera þetta. Trúmál
álítast af Lögb. sem annað bull ogalveg
óverjandi, og því 'eru trúmál útilokuð
fráþví. Og í þessu er Lögb. fremur
kjrkjublað en ella, að það ræðir trúmál
ekki til þess að þau verði síður f j-rir
hættu þeirri, sem stendur af skynsemi
og rökleiðslu. Lögb. hefir kaþólska að-
ferð og má hiklaust kallast afturhalds-
blað.
E. H. heldur að fólki væri betra að
ejast enn meira en það gjöri; það sé
“skj-nsamlegra” og “ánægjulegra”. Það
er mér nú óhætt að fullyrða, að þetta er
ekki lútersk kenning, og svíkur E. H.
þar söfnuð sinn, sem var skírður upp á
það að trúa og efast ekki. Lögberg er
málgagn má segja þess flokks í þessu
landi, |sem nefnist “liberal Sannkrist-
inn”. Það er þannig að skilja, að hann
(flokkrinn) játar lúterska kyrkjutrú og
er liberal i pólitískri trú. Lögb. hefir
þóknast að sameina þessar trúarskoð-
inir i hjarta sinu og hefir samvizkusam-
lega kent þær fáfróðum löndum á glöt-
unarbarminum, og fengið dálítin flokk,
og það eru þessir áðurnefndu liberal
sannkristnu. En af því að engin þeirra
manna hefir í Lögb. séð bóla á öðru en
himinblárri lútersku Iþá hefir ró og
spekt hvílt yfir sálum þeirra. og enginn
uggað um sína sálarheill, er hann hafði
Lögb. tvisvar í viku, nýgengið í gegn
um heilagar hendur ritstjórans, sem
þeir hnlda að sé í lúterskum söfnuði, og
hafi skrifað undir Ágsborgarjátninguna.
Og einu sinni í mánuði ið kristilega af-
bragðsrit Sam., semengin sannur Lög-
bergingur getur án verið. Sam. með
Lögb. er eins og flotbiti með hörðum
riklingi fjTÍr hinn andlega maga liberal
sannkristinna manna.
En nú upp úr hundahljóði fer E. H.
að kenna mönnum að efast.
Og svo um kvað?
Ja, hver vissi nú af því arna?
Liklega um alt mögulegt og ómögu
legt. Efast fyrst og fremst um sann-
leikann i Lögb., efast um að það sé
(Niðrl. á 4. bls.)