Heimskringla - 28.07.1894, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 28. JÚLÍ 1894.
Heimskringla
kemr út á Laugardögum.
Tiie Heimskringla Ptg. & Publ.Co.
útgefendr. [Publishors.]
Verð blaðsins í Canada og Banda-
ríkjunum :
12 mánuSi $2,50 fyrirframborg. $2,00
6 ----- $1,50 ---- — $1,00
3 ----- $0,80; ------ — $0,50
Ritsíjórinn geymir ekki greinar, sem
eigi verða uppteknar, og endrseudir
þær eigi nema frímerki fyrir endr-
sendiug fylgi. Ritstjórinn svarar eng-
um brófum ritstjórn viðkomandi, nema
í blaðinu. Nafnlausum bréfurn er
enginn gaumr gefinn. En ritstj. svar-
ar höfundi undir merki eða bókstöf-
um, ef höf. tiltekr slíkt merki.
Uppsögnógild að lögjm,uemakaup-
andi só alveg skuldlaus við blafíið.
Ritsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Rádsmaðr (Busin. Manager):
J. W. FINNEY
kl. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
Money Order. Banka-ávísanir á aðra
banka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með afföllum.
653 Pacific Ave.
(McWilliam Str.)
Islending-a-dagurinn.
Þrátt fyrir það þó liart þyki í ári um
þessar mundir, vonum vér fastlega að
Winnipeg-íslendingar, fyrst og fremst
kappkosti að fjölmenna á þessari vorri
5. Þjóðhátíð f sýningargarðinum á
fimtudaginn kemur. Með ári hverju
ætti þessi sórstaki hvíldar- og skemti-
dagur þjóðflokksins að vaxa og’ verða
æ stærri og stærri, að því er mannfjölda
snertir og að því oins, er skemtanir
snertir. í þetta skifti hafa Winnipeg
íslendingar að voru áliti sórstaka á
stæðu til að fjölmenna á samkomuna
Forstöðunefndin iiefir sem sé komið sér
saman um að hafa nýja ræðumenn
menu sem aldrei fyrr hafa flutt ræðu á
íslendingadag, en sem að flestra áliti
eru vel færir til að flytja góðar ræður
Auk þess eru Jieir allir leikmenn, enginn
þeirra það sem kallaö er lærður. Ame-
ríka er sjálfsfræðinnar, ekki síður en
lýðmenntunarinnar land, og þess vegna
ekki úr vegi að sjá einu sinni hvernig
sjalfmenntaðir \ estur-íslendingar leysa
ræðustörf af hendi. Að undanskildum
prestunum hljóta Vesfur-íslendingar
fyrst um sinn að miklu leyti að fcreysta
á sína sjálfmentuðu menn til forgöngu
í flestum málum. Þess vegna er ekki
nema sanngjarnt, að þeir séu að minsta
kosti einu sinni látnir einir um hituna
gefið tækifæri til að sýna hvað þeir
geta. Jafnframt eru þá þeir, sem á
undangengnum íslendingadögum hafa
tiutt ræður, undanþegnir því erfiða
skylduverki, að flytja ræðu um sama
málefni ár eftir ár. Með þessu fyrir-
komulagi geta menn treyst því, að
heyra eittlivað nýtt, eitthvað það sem
ekki hefir verið sagt áður, og það fyrir
sig er gild ástæða fyrir menn að fjöl-
menna á þessari samkomu. Þessi ný-
breytni nefndarinnar vonum vér þess
vegna að falli almenningi vel í geð og
að fjölmenn samkoma verði órækur
vottur þess.
Að öðru leyti verður samkoman
engu síður skeintileg en þær undan-
gengnu. Tilraun verður gerð að hafa
skemtanirnar svo margbreyttar, að við
allra smekk verci, að svo miklu leyti,
sem annars er mögulegt að fullnægja
allra löngun.
Hljóðfærasláttur verður meiri og
betri en nokkru sinni áður. Hornblás-
enda-flokkurinn sami og i fyrra sá ís-
lenzk-sænski verður allan daginn til kl.
8 að kveldinu, og eftir það til miðnætt-
is ágæt urchetira. Þessi hornblásenda-
flokkur reyndist vel í fyrra og ætti þá
ekki siður að reynast það nú, því æfing-
ar hefir flokkurinn haft margar síðan.
Auk þess er hann nú þriðjungi mann-
fleiri en í fyrra, þá voru þeir 8 saman,
en nú oru þeir 12.
Þegar á þetta er litið, virðist full-
'komin ástæða til að vænta eftir ágæt-
ustu skemtun allan daginn.
réttar í að skifta sér sem minnst af rit-
stjórnarlega’’.
Þau opinber mál eru auðvitað ann-
an sprettinn á dagskrá i Bandaríkjun-
um, sem engin blöð í Canada mundu
leggja dóm á, en yfir höfuð að tala er
öllum blöðum i Canada, íslenzkum eða
ekki íslenzkum, heimilt að ræða um og
leggja dóm á opinber mál í Bandarikj-
um og hvar í heiminum sem er. Og
annað eins allsherjarmál eins og þetta
járnbrautarstríð er þannig, að naumast
nokkurt blað í heimi lætur vera að
minnast á það, því skyldu þá ekki ís-
lenzk blöð í Canada ræða það ? Auk
þess snertir þetta mál Canadaríki svo
mikið, þar sem félagið A. R. U. og öll
verkmannafélögin, er tekið hafa þátt i
þvi, eru stofnsett í Canada eins og í
Bandaríkjunum, og geta þess vegna
hvenær sein vill fest öll flutningsfæri
hér eins og syðra og Iiafa gert það i
þessu stríði að þvi er snertir Northern
Pacific brautina. Þó ekki Væri annað
þá er það út af fyrir sig fullkomin á-
stæða fjT-ir blöð í Canada að dæma
þetta mál, enda þótt dómurinn. aðal-
lega komi niður á þeim, sem upphafiau
valda, mönnum í Chicago. Undir öll-
um kringumstæðum hafa því íslenzk
blöð í Canada fullkominn rétt til að
tala um þetta mál og dæma það hvert
eftir sínum smekk og sinni skoðun á
málinu. I þvi, ef engu öðru, hljóta
blöðin að vera samtaka, að heimta og
gera lesendum sínum kunnugt það rit-
og ræðufrelsi, er lög landsins (bæði í
Bandaríkjunum og Canada) lej'fa.
Það er langt frá því, að oss langi til
að mæla með auðkýfingnum George M.
Pullman, því hann er að voru áliti einn
af hinum mörg u mikillega of lofuðu
mönnum í Ameríku, er að voru áliti
“úlfur í sauðargæru”, rándýr í glitof-
inni, en þunnri guðræknis og mannúð-
arskykkju, útheiminum til sjónhverf-
ingar. Eigi að síður er sanngjarnt að
segja það eitt um hann, sem satt er.
Það er satt, að hann á öll húsin í Pull
man og allar verzlanir o. s. fvr., en það
er ekki rétt, að allir sem hjá honum
rinna, séu neyddir til að búa í Pullman
Ef þeir vilja, mega þeir búa hvar helzt
sem er utan hans landeignar. Vitan-
ega riU hann að þeir allir leigi sín hús
Pullman, og trúa má honum til þess, að
beita þeim brögðum, að sem flestir
vinnumenn hans sjái sér heppilegast að
búa þar. Það er heldur ekki rétt, að
hann eigi vatnið, sem leitt er um bæ
inn—nú. Hann átti það þangað til
Pullman var innlimaður í Chicago, því
sú heljar-borg svalg Pullman eins og
önnur nágrannaþorpin, til þess að telja
sem flesta íbúa. Síðan á Chicago vatn-
ið, og ef satt er sagt, þá er það dýr-ara
nú en á meðan Pullman átti það sjálfur
Vitaskuld er þetta smáatriði, en
mörg smáatriði samanlögð gera stóra
heild. Og Pullman hefir nóg á samvizk
unni um þessar mundir, ef ekki áður,
þó haun sé undanþeginn því, að bera
smáatriða bögla, sem hann að réttu
ekki á.
Hvað vilja Populistarnir ?
“Lögberg og verkfallið’ ’.
I öðrum dálki blaðsins er erein með
'þessari fjrrirsögn eftir hr, JG. A. Dal-
mann. Þó vér séum honum að miklu
leytl samdóma, þá erum vér það ekki
þar sem hann segir :
“Afskifti blaðins af verkfallinu hér
sj'ðra er án efa eitt af þeim málum, er
islenzk blöð norður í Canada hefðu gert
Stefna þeirra í heild er fremur óá
kveðin, þannig, að populiska-flokkur í
þessu héraði vill þetta, í sömu andránni
og annar flokkurinn í einhverju öðru
héraði heimtar það gagnstæða. Þó eru
allar deildar populista nokkurn veginn
samtaka í að viðurkenna þrjú atriði
allra populista sameiginlegt mál. Þessi
ir jú atriði eru :
1. Óhindruð útgáfa gull- og silfur-
peninga ; að silfur hafi sextánda hluta
verðs á móti gulli, þ. e. að gildi únzu
af silfri 81, þá gildi 16 únzur af silfri
816 ; og að nóg sé gefið út af óinnleysan
legum seðilpeningum til þess að
koma í veg fyrir peningaþröng og þar
af leiðandi verzlunardej'fð og vandræði.
2. Ein-skattur, þ. e., að allur skattur
sé lagður á landið, en ekki á umbætur,
sem á því eru gerðar, og að sá skattur
myndi hina einu tekjugrein stjórnar-
innar.
3. Þjóðeign allra járnbrauta og ann-
ara þvílíkra stórstofnana.
Flokkur populista^ samanstendur
mestmegnis af bændum, sem taldir eru
miðlungi stórir bændur, þ. e. a. s., af
bændum, sem hvorki eru stórríkir né
stór-fátækir, og af daglaunamönnum
og i þann arm f j’lkingarinnar slæðast
margir, sem miður þykja valdir til að
skipa flokk vinnumanna.
Það mætti margt segja tveimur
seinni liðunum í þessari stefnuskrá
populista til stuðnings. En ekki verð-
ur þvi neitað, að eins og fólk gerist flest
nú, pólitisku mennirnir að minnsta
kosti, er það efamál, að þjóðeign járn
brauta hefði í för með sér öll þau gæði
er í fljótu bragði virðist að sjálfsagt
yrði. Flutningsgjaldið, sem bændurnir
öllum mönnum fremur, sérstaklega á
miðbiki landsins, hafa ástæðu til að
kvarta undan, það yrði vitaskuld lækk
aði svo að viðunanlegt yrði. Aftur á
móti er ekki ástæðulaust að óttast að
járnbrautirnar með öllu sínu valdi
mynduðu hræðilegt vopn í hendi þess
flokksins er rikjum réði, í það og það
skiftið.
En hvað það snertir, að þvinga
stjórnina til að móta alt það silfur, er
henni býðs, og gefa þvi nafnverð miklu
meira en gildi þess lej’fis, þá virðist sú
fjTÍrætlun miður ráðvcndnisleg. Mark
aðsverð silfursins er nú 63| cts. unzan
en populistarnir vilja, samkvæmt þess
ari fyrirætlan þeirrá, að stjórnin borgi
únzuna með 81.12J. Mætti af þessu
ætla, að populistar lótu leiðast af fagur
j'rðum silfurnámaeigenda fremur en að
eigin rannsókn hafi sannfært þá um
réttlæti þessarar kröfu. Svo virðíst og,
að krafa þeirra um útgáfu óinnleysan
legra seðil-peninga só á misskylningi
bygð, eða einverju slílcu. Það eru ekki
svo ýkja mörg ár síðan bæði norður og
suðurríkin reyndu útgáfu seðilpening-
anna, er ekki báru með sér innlausnar
loforð. Það er allmörgum sjálfsagt
minnisstætt enn, að Suðurríkja seðil
peningar þessir féllu svo í verði, að af
þeim útheimtust ellefu hundrað dollars
til að kaupa eins dollars virði af vörum
Svona,litla von höfðu menn um að fá
þá peninga innleysta og endurgoldna
gjaldgengum ejri. Norðurríkja-pen-
ingarnir af sömu tegund fóru að vísu
ekki neitt líkt því svona hraparlega, en
verð þeirra hrundi samt, þangað til af
þeim seðlum útlieimtist tveggja dollara
og áttatíu centa virði til að kaupa einn
gulldollar, eða gulldollars virði af varn-
ingi. Fjrir sjón margra, er ekki hugs-
uðu um málið, var þetta ekki verðhrun
seðilpeninganna, heldur það, að varn
ingur allur steig upp svona ægilega. En
útlendingar, og þar á meðal ekki svo
fáir Canadamenn, gátu borið vitni um,
að það voru seðlarnir, sem fallnir voru,
því þeir keyptu ekki svo lítið af þeim á
ofangreindu verði, þ. e., þeir gáfu eins
dollars virði af gulli fyrir 82,80 i seðil-
peningum. Að þeir f éllu ekki enn meir
var að þakka því trausti, sem allir
höfðu á Bandaríkjastjórn. Þeir vissu
að þar var að eins um tíma spurnsmál
að ræða, þangað til hún innleysti seðl
ana með# ákvæðisverði. Það er þess
vegna tæplega hugsandi, að þjóðin
mundi nú, þegar engin sérstök þörf
knýr, vilja þýðast slika peninga.
Orða-belgrinn.
[Öllum, sem sómasamlega rita, er
velkomið að “leggja orði belg;” en nafn-
greina verðr hver höf. sig við ritstj.,
þótt ekki vilji nafngreina sig í blaðinu.
Engin áfellis-ummæli um einstaka menn
verða tekin nema með fullu nafni undir.
Ritstj. afsalar sér allri ábyTgð á skoðun-
um þeim, sem koma fram í þessum bálki].
Lögberg og verkfallið.
•
Mörgum sinnum hefir Lögbergi
verið legið á hálsi fyrir ófrjálslyndi
og ýms miður heilnæm afskifti al-
mennra mála, en sá sem þetta ritar
hefir ekki getað séð, að blaðið hafi sýnt
sérstakt ófrjálslyndi þegar um almenn
mál hefir verið að ræða. Hitt er ann-
að, hvort þau grundvallaratriði, sem
blaðið fylgir i sinni framkomu, eru að
jafnaði hin heppilegustu. Þar um eru
án efa deildar meiningar, sem ekki
verður heldur hjá komist.
Afskipti blaðsins af verkfallinu
hér syðra er án efa eitt af þeim mál-
um, er íslenzk blöð norður í Canada
hefðu gert réttara í að skifta sér sem
minst af ritstjórnarlega.
Grein ritstjórans í Lögbergi 11. þ.
m. ber það með sér, að ritstjórinn
veit ekkert hvað iiann er að tala um.
hann sýnir að eins eina hlið málsins:
hlið auðvaldsins, auðvitað setur hann
það rétt fram eins og hin “merku’’
blöð Bandaríkjanna segja frá því; all-
ur munurinn er, að veslings Lögberg
fær ekkert fyrir að hjálpa mammon
hér syðra, en hin merku blöð, flest
ef ekki öll, tilheyra auðvaldinu, eru
iess málgögn. Þó eru til merk blöð
hér syðra er líta öðruvísi á þetta mál
en Lögberg gerir. Það má benda á bréf
er prentað var í Minneapolis Journal
fyrir fáum dögum ; bréfið var frá merk-
um presti, er lýsir ástandinu í Pullman
Town og niðurlagsorðin eru á þáleið,
að “hafi þrælahald nokkurn tíma átt
sér stað, þá er það þar. Konur og
menn eru þar fædd til þrældóms af
leirri einföldu áftæðu, að foreldrarnir
skulda Pullman meira en þau geta
nokkru sinni borgað, sem kemur af
því fyrirkomulagi, er þar á sér stað,
og Pullman hefir stofnad. Hann eða
fólagið eiga öll hús og hver sem vinn-
ur á þeirra verksmiðjum, verður að
sjálfsögðu að leigja þeirra hús, brúka
þeirra vatn, þeirra ljósmat, (rafurmagn
eða gas), kaupa varning í þeirra búð-
um, í stuttu máli, þegar verkamönn-
um er borgað kaup sitt, hverfur það
alt inn i fjárhirslu Pullmans aftur og
hrekkur ekki til. Pullmans aðferð er
einkennileg að því leyti, að þeir halda
ekki til lengdar mann, sem ekki skuld’
ar þeim. Ég hefi nýlega talað við tvo
menn, er unnu fjrir Pullman-félagið
annar sagði: “Ef mér hefði ekki bor-
ist dálítill arfur, hefði ég. verið þræll
þeirra þann dag í dag, en ég borgaði
alt, er ég skuldaði félaginu um miðj-
an Október og bjóst við að vinna all-
an veturinn, af því aldrei hafði verið
sett út á verk mitt í þrjú ár, er ég
dvaldi þar, en næsta laugardagskvöld,
er ég fékk kaup mitt og bókhaldarinn
sagði ég skuldaði ekkert, bætti hann
því við : ‘mér hefir verið sagt að láta
þig vitu, að félagið þyrfti þín ekki
lengur með.’ Mér varð hverft við og
spurði um ástæður, en gamli bókhald-
arinn hristi höfuðið og benti mér að
fara og gefa þeim næsta tækifæri að
borga skuldina sína ; ég fór og næsta
dag flutti ég vestur til Minnesota svo
þrælmenska Pullmans varð mér að
góðu.” Hinn maðurinn sagði hér um
bil hið sama, en bætti við þessum
orðum: “einn dag vildi það til að
drengurinn minn braut rúðu í húsinu
sem óg bjó í og auðvitað tilheyrandi
félaginu, það var eitthvað kl. 2. Um
kveldið sagði konan mín mér að mað-
ur hefði komið eitthvað stundu síðar
og látið rúðuna í, en næsta laugar-
dag var hún færð mór til skuldar á
$1, en það allra hæsta liefði átt að
vera 25 cts.”
Þetta er lítið sýnishorn af með-
ferð Pullmans á þrælum sínum (það
er í alla staði rangt að kalla menn
hans frjálsa menn eða verkamenn), en
þó heldur Lögberg því fram, að hann
hafi látið halda áfram vinnu sér í
skaða af kærleika til mannanna. Það
næsta, er blaðið fræðir okknr um, verð-
ur að líkindum, að Júdas hafi tekið
við hinum 30 silfurpeningum af kær-
leika til Krists.
Blaðið skorar á þjóðina að rísa
UPP og “hnekkja þessu voðavaldi.”
Veit ekki ritstjórinn, að það voðaleg-
asta vald í þessu landi er auðvaldið ?
Veit hann ekki, að þessi ógurlega
stjrjöld, sem grúfir yfir öllu eins og
geigvænleg ísþoka, er stríð milli hinna
hungruðu munna vinnulýðsins og lúns
frjálsa og stolna auðvalds. Virkilega
Svar til X.
Þá er X enn að nýju tekinn til að
murra út úr liolu sinni, í 25. nr. Hkr.
þ. á. Þar segir hann að G. Th., Sig. í
Arnesi og ég, höfum bakað nýlendunni
óþörf útgjöld ; enn fremur, að ég liafi
komið lilutdrægur fram á fyrsta fund-
inum og gleymt eiðnum, og svo sam-
þykki ég þetta. Hefir noki ur maður
heyrt heimskulegri ósannindi enn þessi?
Það er ekki hægt að segja, að útgjöldin
hafi verið óþörf meðan ekki fékst jafn-
hæfur maður G. Th. til skrifarastarf-
anna; eða er það hlutdrægni vítaverð,
að kjósa bezta manninn, sem í boði er,
til hvers starfa sem vera skal, eða er
það eiðrof, að fj'lgja sannfæringu sinni?
Enginn maður. sem hefirnokkurn snef-
ilaf sanngirni og er með fullu ráði. mun
álíta það. X man víst eftir því, að ég
bauð honum til samtals um þetta mál,
en hann er ókomin enn, því er ég nú
neyddur lil að segja ástæður mínar fj’r-
ir því, að ég treysti ekki Gísla Thomp-
son (þeim manni, sem ég áleit standa
næst) eins vel og Guðna til rit- og fé-
hirðisstarfa, og þær eru þessar: Að
Gísli er fjarskaloga seinlátur maður, er
hættir við að draga alt á langin log
verða svo á oftir tímanum með það sem
hann á að gera, vill hafa mikið,
vinna lítið til; hann var skólaskrifari
fyrir okkur næstl. ár hér í suður-Víði-
nesbj’gð ; fjTÍr það starf vildi hann hafa
820, þar sem aðrir láta sér nægja 815,
og leysti þó verkið ofurseint og slóða-
lega af hendi, okkur til mikils óhags, og
svo við árslok tók hann skolaskjölin til
sín og hélt þeim i heimildarleysi nálægt
6 vikum og slepti þeim ekki fj’rr en
hann sá að mál muncli verða höfðað á
móti sér. Það er líka eitthvað einkenni
legt, þegar maður ber það saman, að
hann sótti um skrifaraembættið fyrir
að eins 8125 laun um árið við kaupið,
sem hann heimtaði fj’rir yfirskoðun
sveitarreikninganna; j'fir því verki
hangdi hann í 4 daga og vildi svo hafa
82,50 í daglaun auk mílu-peninga; það
er meira en nokkru sinni hefir verið
borgað fyrir það starf síðan sveitar-
stjórn hófst í Nýja íslandi, en sveitar-
skrifaralaunin eru jafnhá nú sem síðast
liðið ár, og heyrði ég aldrei neitt kvart-
að um það; þau voru enda hærri sum
árin þar á undan, t. d. eitt árið 8240
Það held ég að X hefði þótt feitt nú á
dögum. Að G. Thorsteinson hafi náð í
skrifarastöðuna íyrir tilstyrk okkar Sig.
i Árnesi er ekkert nýtt, því hann hefir
ávalt náð í hana með tilstjrk—að
minsta kosti tveggja manna, sem verið
hafa í sveitarnefndinni. Enn fremur
segir hann að mig furði á, að 28 menn
o. s. frv. Þeir, sem lesa grein mína í
18. nr, Hkr., geta séð hvað þussalega
rangt er faríð með þetta atriði. Það er
heldur ekki von að X fari rétt með ann-
u n ~ ‘iciuui cíviví vu'ii uu iiui icii mtíu ann-
veit ritstjórinn, að engin veruleg vel- að, þegar hann gat ekki farið upphaf-
megun er til fyrir utan vinnu. Vinn
an er undirstaða allrar auðlegðar, og
þar af leiðir að vinnufólkið ætti að
hafa ofurlítið að segja um meðferð á
afrakstrinum af þeirra eigin handafla.
En það er einmitt það sem vantar
hér. Vegna þess að það er dollarinn,
en ekki heilinn er mest ræður. Nei,
vinur, það verður ekki þjóðin er hnekk-
ir eða raskar undirstöðu þessarar
stjórnarverksmiðju, en það verða hin
ir fáu með velmegnn landsins á bak
við sig, er gera það. Það er lítilfjör-
leg bending í þá átt, er einn af for-
setum járnbrautar nokkurar (Chicago
& North Western) sagði fyrir fáum
dögum : “Herrar gefið mér nægileg*'
fé og þá skal ég ej'ðileggja öll verka-
mannafélög.”
Það þarf annars ekki að eyða orð-
um um Pullman eða félaga hans. Það
er eitt sem sýnir, að “eitthvað er ó-
hreint í Danmörku”—eins og Hamlet
sagði — að frá því fjrsta hafa verka-
menn viljað leggja málið í gerð, en
Pullman hefir neitað. Borgarstjórinn
í Chicago fer til þeirra með bænir al-
mennings um, að leggja málið í gerð,
en svarið er hið sama, að þeir vilji
ekki undan láta hvað sem það kosti,
leir hafi ekkert mál í gerð að leggja'
Og nú að síðustu hefir forseti Banda-
rikjanna lofað að útvelja menn til að
rannsaka málið, hvernig svo sem það
fer. Ekki er ólíklegt að auðvaldið
hafi eitthvert undanfæri, þegar æðsta
vald landsins ætlar að stoða alþýðu
til að ná rétti sínum. Því verði mál-
ið lagt í gerð, þá er alt fengið sem
verkamenn hafa óskað eftir.
Ég tilheyri engu verkamannafélagi,
svo það er ekki af þeirri ástæðu, að ég
rita þessar athugasemdir, heldur vegna
þess, að ég álít það skyldu mína að
leiðrétta það, sem mér virðist rangt
vera, hvað svo helst sem það er.
Ég er líka sannfærður um, að væri
hinn heiðraði ritstjóri kunnugri hér
syðra, mundi hann líta alt öðru vísi
á þetta mál. Ég vildi þvi óska að þeir
landar, sem betur eru færir um að
taka málstað vinnulýðsins en óg, geri
það með stillingu og gætni og án allra
persónulegra meiðjTða. Mér finst við
ættum að fyrirgefa Lögbergi þessa yfir-
s.ión, því í þetta sinn er ég sannfærð-
ur um, að það veit ekki hvað það er
að gera.
Minneota, 16. Júlí 1894.
G. A. Dalmann.
Derby plötu-reyktóbak
selst ákaflega vel og
sala þess fer sívaxandi.
lega rétt með upphæð þá sem liann sjálf
ur bauð sig fram fyrir til skrifara, því
X og Gisli Thompson er sama tóbakið.
Benedikt Akason.
“Leiðist mér þauf þetta.”
Hvenær skildu íslendingar heima
ætla að láta til sín taka í bankamál-
inu, hinu mikilvægasta máli þeirra?
Skyldu þeir ætla að láta það mollast
í nokkur ár enn og taka með kristi-
legri þolinmæði því sem að höndum
ber? Eða skulu þeir ekki enn vera
farnir að skilja ganginn í málinu ?
Vitaskuld hafa ekki margir lagt» sig
til að skýra það fyrir almenningi,
(því stórjrði og vöflur tel ég engar
skýringar) að undanteknum hr. E.
Magnússyni, en hann hefir líka skýrt
málið vel frá sinni hlið. Hann hefir
sannað (sem aldrei hefði átt að þurfa
að sanna) að seðlar bankans eru ekki
peningar heldur ávísanir á (gull) pen-
inga þeirra. Og hann leiðir skýr rök
að því, að ef ávísanir séu gefnar út,
sem nemi meira en höfuðstól bankans,
þá tapar hann 100%, og þegar því ís-
landsbanki tapi 100%, þá tapi lands-
sjóður sömu upphæð, því bankinn er
landsbanki og bankasjóður landssjóður
Og er það nú ekki rétt? Jú, bank-
inn hlýtur að tapa ef að svona er að
farið, sem ég vil sýna með dæmi
A. á 100 kr. í gulli; hann vill koma
þeim á vöxtu og gerir það með ávis-
unum á sjálfan sig (seðlum), sem hver
gildir 5 kr. Svo lánar hann hverjum,
sem hafa vill og ávísanirnar ganga
inillum granna sem gull væri og hann
liefir sína vöxtu. En svo fær nú A.
kr. ávísun til innlausnar, þá verð-
ur sú breyting, að hann fær bréf fyr-
ir gull. Á bréfinu standa 5 kr., en
A. veit mikið vel, að það er ekki 5
kr,, því það er nú ónýtt og 5 kr. {
gulli komnar út á markaðinn í þess
stað. Ef liann lánaði því þennan seðj
út aftur, þá skuldbindi hann sig til
að kaupa seðilinn aftur fjrir 5 kr. í
gulli. og þá væri hann búinn að borga
10 kr. fyrir 5. Sama gildir um hverja
aðra upphæð. Þetta er minn skiln-
ingur á málinu og kenning E. M.
Alt sem íslendingar þurfa því að
gera til þess að vera vissir í sinni
sök, er að fá vissu fj’rir því, að bank-
inn hafi ekki gefið út seðil með sama
númeri oftar en einu sinni, og geri
aldrei. Og ragir eru þeir, ef þeir hafa
ekki manndóm í sér til að komast fyr-
ir slíkt, og illa, situr það á þeim, að
bregða Vestur-ísl. um skort á þjóð-
rækni og ættjarðarást, á meðan þeir
sýna reikningum landsins ekki meiri
sóma. Þeir skilja þó liklega, að land-
ið tapar ef bankinn tapar.
Nær skj-ldi þeim leiðast þaufið ?
Y ORKTONINGL’R.
Bessa-bréf.
(Eftir J. Magnús Bjarnason).
VI. Bréf.
Winnipeg, Júní 189 —
Kæri vinur : — Tennyson segir. að
betra sé að hafa elskað og verið svikinn
(i ástum), en aldrei að hafa elskað.
Þetta getur nú verið stór sannleikur,
en ég áleit að hitt sé eins satt, að betra
se að hafa aldrei elskað, en að hafa elsk-
að margar (eða marga) og hafa oft svik-
ið og oft vorið svikinn í ástum. Ekk-
ert lýsir betur staðfestuleysi og lágum
karakter , en hverflyndi í ástum, og er
um leið einliver hin mesta spilling í
mannfólaginu. Þór þykir óg nú taka
of djúpt í árinni, að kalla hverflj-ndi í
ástum með mestu spilh’ng í mannfélag-
inu, en eg gæti komið með þúsund
dæmi því til sönnunar. Hafa ekki ó-
teljandi hæfileikamenn og konur, sem
orðið hafa fyrir svikum í ástum, inisst
kjark og þrek og brej’tt lífsstefnu sinni,
eða réttara sagt, hætt að hafa nokkra
stefnu í hfinu, liætt að beita sálarkröft-
um sínum í þarfir mannfélagsins, og ein
att orðið öðrum til armæðu og byrðar?
Hafa ekki óteljandi ungir og efnilegir
menn, sem hafa unnað og verið svo
en sviknir, leitað svölunar hjá Bakkusi,
reynt að drekkja hörmum sínum í vín-
inu, hafa svo orðið ólæknandi óreglu-
menn, sokkið æ dýpra og dýpra niður í
eymd og volæði og orðið fyrir fyrirlitn-
ing og olnbogaskotum fólksíns, uns þeir
hafa sloknað út af í vesaldóm og niður-
læging ? Hefir ekki þúsundum manna
(og kvenna) orðið lífið svo óbærilegt
vegna ástbrigða, að þeir (og þær) hafa
stytt aldur sinn á einn eða annan hátt?
Og í stuttu máli: hefir ekki hverfljmdi í
ástum gjöreytt lifi og gæfu margra þús-
unda, svo óhætt só að kalla shkt veru-
lega spilling í mannfélagslífinu?
Og fyrst ég er farinn að minnast á
ástir og trygðarof, þá er réttast að ég
geti um þesskonar í sambandi við unga
fólkið okkar i Yesturheimi. Að sögn
hefir kveðið svo ramt að hverflj’ndi í
ástum meðal ungra Vestur-íslendinga
(sérstaklega Winnipeg-íslendinga), að
varla munu vera dæmi til annars eins
hjá jafnfáu fólki. Ég veit’t. d. um einn
mann, reglulegan “gentleman”, sem
fimm sinnum hefir verið harð-trúlofaður
á tæpum tveim árum, Þú trúir því
ekki, en samt er það satt. Já. fimm
stúlkur (segi og skrifa fimm) hafa brugð
ið heiti við þenna “gentleman” á tæpum
tveim árum. Maðurinn er vel efnaður
drekkur aldrei áfenga drykki, er mjög
frábitinn tóbaki og talar aldrei ljótt.
Og livað veldur þá þessum hrakföllum ?
Ekkert nema það eingöngu, að hann er
“dálítið of sætur”. Um annan mann
veit ég einnig, sem búin er að vera f
þessu landi 15—20 ár og hefir alt af ver-
ið að bjóða stúlkunum lijarta og hönd—
jafnvel auglýst það boð i dagblöðunum
en þær hafa allar horft í aðra átt—
þótt hann að sögn ,‘heldur súr”. Ég
hefi líka heyrt hér getið um mann, sem
ætti þrjár unnustur í senn og sagði skil-
ið við þær allar sama daginn. Sömu-
leiðis hefi ég liejrt talað um mann, sem
unnustan yfirgaf fáum kl.stundum áður
en hjónavigslan átti að fara fram. Þess-
um tveim síðustu dæmum á ég ósköp
bágt með að trúa. en margar enn ótrú-
legri sögur úr ástalífi Vestur-íslendinga
hefi ég þó heyrt.
En eftir þvi sem ég hefi heyrt (það
er nú ef til vill :ekki alt satt), eru það
eiginlega Vestur-íslenzku stúlkurnar,
sem mest hafa af ástarhörmum að segja
Þær hafa svo margar verið dregnar á
tálar (að sögn), vonir þeirra hafa svo
þráfaldlega átt að bregðast. Æskuár
sumra þeirra liafa átt að verða myrk og
köld, og dagarnir ef til vill færri en ella,
vegna gremjunnar, sem hefir læst sig,
eins og eitur um hverja einustu æð, uns
lífsþráin hefir orðið svo skelfing veik.
Og orsökin hefir æfinlega átt að vera
þessi sama, sem Hannes Hafstein segir:
“Hann trj gðum hét og trúnað fékk,
en tældi snót og fór á braut”.
En sé nú annars nokkuð hæft í þess
um orðasveim, sem ég efa stórlega, af
því heimurinn er svo fullur Jaf ímj-ndun
og innbyrlingum, þá eru orsakirnar.
eins og allar orsakir, undur einfaldar og
skiljanlegar. Stúlkurnar okkar koma
fríðar og saklausar frá tilbreytingar-
lausri kyrrð sveitarlífsins á íslandi, í
glaum og fjör og margbreytni borgar-
lifsins i Ameríku, þær koma frá hinum
köldu kjörum, sem vinnukonur- á ís-
landi verða að sæta. i frelsið og þægind-
in í þessu landi. Umskiftin eru svo
svipleg, að þær átta sig ekki i hasti,
hugsa ef fil vill ekki um annað en að
njóta frelsisins i fyllsta máta. Hugs-
aðu þér fríða, saklausa og reynslulitla
stúlku, úr sveit, sem fær vist á hóteli (
stórborg. í fyrstunni er áform hennar
nð halda sér frá sollinum og yfirstíga
allar freistingar. En fljótt verður hún
vör við margt, sem hrífur huga hennar
algerlega frá sveitinni, og ef til vill fer
hún smátt og smátt að fá óbeit á að
hugsa til einfaldleika sveitarlífsins. Hún
sér f jölda af ungum og efnilegum mönn-
um, vel búnum og auðsjáanlega ríkum,
af því að þeir eru vel búnir; það er
kanske munur að sjá þá, eða þreytlegu,
veðurteknu og fátæku sveitar-piltana,
í einföldu og grófgerðu fötunum sinum.
Og áður en liún veit af, er hún búin að
fá brennandi ást á einum ungum snyrti-
manni borgarinnar (sem er mjög svo
eðlilegt). Hann segir henni (ef til vill)
frá einhverjum óskajia auð, sem hann á
í vændum—liún á að verða hefðarfrú—
búa í skrautlegri höll—hafa eins marg-