Heimskringla


Heimskringla - 24.11.1894, Qupperneq 2

Heimskringla - 24.11.1894, Qupperneq 2
UEIMSKRINGLA 24. NÓVEMBER 1894. Eðimskrmgla komr út á, Laugardögum. 'liie Heiniskringla Ptg.& Fnbi.Co. útgefendr. [Pnblieherg.] Kit«' jórinn geymir ekki greinar, sem eigi vjröa uppteknar, og endrsendix' þíer oigi neuia frímerki fyrir encw- sending íylgi. Ritstjórinn svarar eng- um bréfuin ritstjórn viðkomaudi, nema í blaðinu. Nat'nlausum bréfum er enginn gaumr geflnn. En ritetj. svar- ar höfundi undir merki eða bokstof- am.ef liöf.tiltek, merki. Uppsögnógild að lögjm, nemakaup- andi sé alveg skuidlaus við blnkið. Ritsjóri (Editor): EGGERT .TÓHANNSSON. Ráösrnaðr (Bnsin. Manager): EINAR ÓLAFSSON. OFFTCE : Coi'. Ross Ave. & Nena Str. 1-. O. «OX 3»5. Árbók liins íslenzka fornleyfafólaffs 1894, (Reykjavík. Prentuð í ísafoldar- prentsmiðju) er íit komin, 48 bls. í 4 bl. broti, og að auki 5 blöð með upp- dróttum og myndum. iieginhluti rítsins er eftir Bryxj- ílf JÓN8SON. Eru ritgerðir hans um : ‘-Rannsóknir í Árnessþingi,” “Rannsdknir í Skaftafellsþingi,” “Rannsóknir í Rangárþingi,” “Graf- letur á Icgsteinum” (í Skálholti, í Bræðratungu og á Húsafelli), og “Grettisbæli í Sökkdlfsdal.” Þrjár ritgrerðir eru í bókinni eftir Pálma o , Pálsson, um: ‘Líkneski Ólafs helga,’ um ‘Kistuldið frá Hlíðarenda,’ og um dúk f'rá Ilöfðabrekku. Uppdrættirnir era: “Árnesið með þingstaðnum,” “Búðatóftir Ár- nesþings' aðar,” “Búðir Lciðarvalla- þingstaðar,” “Iloftóft í Útihlíð, “Hoftóft í Fjalli,” og “Hoftóft(?) í Fljótshlíð.” Myndir era af Ólafí, kon- unrji Haraldssyni liinum helga; kistu- hlið merkilegri frá Hlíðarenda í Fijótshlíð. “Er eigi ólíklegt,” segir höf. i skýringargrein, “að kistan hafi upprunalega verið skrúðkista í kyrkju þeirri, er var á Hlíðarcnda í kaþólskum sið, en kistan mun hafa verið smíðuð um 1400; ’ dúk frá Hufðabrel-Jcu, sem fyrrum hafði verið brúkaður fyrir altarisklæði í kyrkj- unni á Höfðabrekkn, en það hvggur höf. skýringargreinarinnar, að hann hafi upprunalega verið veggtjald í stofu. Vísa hefir verið saumuð í hvem jaðar dúksins, en í miðræmuna myndir af dýram, gömmum, drekum, fuglum o. fi. í heild sinni er Árbókin fróðlegt rit, en.iangfróðlegastar eru ritgerð- iraar : “Árnessþingstaðurinn forni,” •Hinn forni þingstaður á Leiðarvelli’ (í Skaftafellsþingi) “Þórsmörk” (í Rangárþingi). “Grettisboe.li í Sökk- ólfsdal” og “Líkneski Ólafs konungs hins helga Haraldssonar.” Sumir hinir smærri kaflar í bókinni virðast fremur lítilsvirði, nema að því leyti! sem þeir sýna hvaða staði könnunar- , maður félagsins liefir athugað á árinu. j Kafiinn um Grettisbæli byrjar i með því að geta þcss, að handritum | fýrir skógarmann. Hann þurftieigi annað en líta fram af þrepbrúninni, til þess að sjá hvern sem um vcginn fór, en gat sjálfur dulist sem honum sýndist. Og þó menn hefðu orðið þcss ^ísari, hvar hann hafði aðsetur, þá var hann eigi auðsóttur. Raunar er þrepið sjálft eigi gott vígi fvrir einn, ef margir sækja, því alstaðar má upp á það komast; en þá var skamt til vígis upp undir hamarinn ; hann er þar hár og þverhnýptur og á einum stað skora inn í hann eftir leysingarvatn; þar er einum manni auðvelt að verjast fyrir fjölmenni í höggaskiftum. Þcnnan stað heflr Grettir valið sér til aðsetui-s og gert þar skála.” “Skálatóft grcttis á þessum stað er nál. 4 faðma löng og 2 faðma brcið út fyrir veggi. Innanmál er eigi hægt að sjá ncma rilið væri til, því skálinn heflr fallið inn. Og svo cr tóf'tin nú orðin niður sigin, aö eigi ber hærra á henni en þúfunum, sem í kring eru. En þegar að cr komið, sézt hún samt glögt öll nema vestur- hornið, það er nokkuð óglögt og munu þar hafa verið dyr skálans. Tóftin virðist vera úr grjóti einu, en er nú alþakin mosa. Hún er nokkuð norðar en á miðju þrepinu og nokkuð nær brún þess en hamrinum. Þó heflr skálinn eigi sézt neðan af veg- inum.” New York liin mikla sögunnar beri ekki saman um hvai Grettir haffiist við á útlegðartíma; sfnum, í Brciðafjarðardölum, að sum 1 segi bælið hafi verið í Austurárdal, j en önnur í Sökkólfsdal og muni það j rétt, því alfaravegur liggi eftir Sökk- ólfsdal, en ekki eftir hinum, “Vegs- ummerki sýna Tenn í dag hvar það var, sem Grcttir hafðist við.” Það var i Sðkkólfsdal. Þar heitir'enn í dag < rrettisbæli og sér þar votta fyrir skálatóft lians.” Ileldur svo lýsing staðarins á- fram : “Vegurinn suður eftir Sökk- ólfsdal liggur fyrst austanmegin ár- innar, sem rennur eftir dalnum, er þá farið þvert fyrir mynni Austurár- dals og svo vestan undir múla þcim, er skilur dalina, þá vestur yflr ána og inn eftir dalnum vestan megin hennar. Þá er þar er komið, blasa við í hlíðinni hinum raegin skriðu- hólar miklir.......Hólarnir ná upp að hömrunum, sem myndaefstubrún f'jallsins. Að ofan.mynda þeir flatt ] þrep.......er það grasi vaxið og meir en liálf dagslátta að stærð. Ln i svo hátt er þetta upp í fjallinu, að j neðan af veginum að sjá ber hólana : við fjallsbrúnina, svo þrepsins gætir j íikki. Þess síður heíir á því borið þá er alt var skógi vaxið.......Ileflr þar þá verið liinn hentugasti staður j Myndin af Ólaft helga er ágæt- lega gerð og mjög eiguleg eign fyrir alla, sem unna stórmennum fornsagn- anna. Myndin, sem sýnd er, er telc- in af líkneski konungs, er fyrrum var eign Iválfafel 1 sstaðarkyrkju í Austur Skaftafellssýslu, en er nú eign f'orn- gripasafnsins. í skýringargrein sinni um líkneski þetta, segir höf. (P&lmi Pálsson) að á íslandi hafl verið til líkneski af Ólafi: á Sjávarborg í Skagafirði, á Höfðabrekku, í Bía skerjum og í Vatnsfjarðarkyrkju, auk þcssa sem myndin er tekin af og sem talið er merkast þeirra á íslandi. Líkneskinu lýsir hann þannig : “Kórónan virðist hafa verið mjög gullroðin, en gyllingin er nú víðast horfln. Ólafur konungur er hér með mikið hár og sítt og f'ellur það í.fögrum liðum niður á herðar ; hann heflr alskegg og hökuskeggið s|tt og stendur nokkuð frain, hátt enni og nefið beint og hátl framan. Hann er í rauðri skykkju eða kápu skósíðri, með víðu hálsmáli og liettu aftan á herðum; kápan er fóðruð inn an að því er virðist með loðskinnum os: sér sumstaðar í svarta. hnökra, sem ef til vill eiga að tákna röggvar í fóðrinu......Innanundir kápunni er hann í.skósíðum kyrtli mcð víðri höfuðsmátt bryddri og er hann Ijós- grár að lit.....hann heflr belti um sig miðjan utan yflr kyrtlinum og sjást á því Iiáir stokkar gyltir með bilum í milli og breytilegri gerð; hann heflr lága skó cða bóta á fótum oít hafa sólarnir verið rauðir utan en annað svart. Ihægri hendi heldur hann á lítilli stöng, sem er hol innan og með gvltum hnúð og skoram á cfri enda, og mun það eiga að tákna veld- issprota ; en að líkindum mun liann hafa verið lengri upphaflega; í vinstri hendi hefir hann og haldið um skaf't, sem hefir verið töluvert digrara en veldissprotinn ; en vant er að segja, hvað það muni helzt verið hafa .... Eftir því sem ráöa má af stellingum þeim, sem höndin og handleggurinn er í, þá virðist sennilegast að hann hafl haldið um kross eða axarskaft, en öxin er mjög algeng einkunn hans og mun hún eiga að táknaöxina llel, ágætt vopn, er Ólafur konungur bar í orustum og þótti sigursæl. A fót- stalli líkneskisins stcndur mcð upp- hleyptum stöfum, er virðast liafa ver- ið gyltir, en stallurinn að öðru leyti svartur : SANCTUS OLAUS REX NORVEGIÆ. í sögunum er Ólafl konungi svo lýst, að hann hafl verið “ekki hár meðalmaðr ok allþreklegr, sterkr at afli, Ijósjarpr á hár, breiðlcitr, Jjóss ok rjóðr í andliti, eygðr forkunnar- vel, fagreygr og snareygr, svá at ótti var at sjá í augu honum, ef hann var reiðr.” Af þessari fom- sögulýsing ræður höf., að líkneskið sé elcki “gert eftir fornum lýsingum af Ólafl kouungi,” því, segir hann, “líkneskið er t. d. miklu fremur af langleitum manni og toginleitum en ‘ breiðleitum,” og það virðist fremur eiga að sýna háan mann og grannvaxinn, sem þósvarar sér full- v^l, en Ólafur konungur var “ekki hár meðalmaðr ok allþreklegr,” og kallaður “liinn digri.” Auk þess að gcfa hinn almcnna pólitíska úi-skurð sinn í síðasta kosn- inga-stríði, máttu kjósendur í New York ríki úrskurða hvort lögleiddar skuli ýmsar stjórnai-skrár-breytingar er samþýktar voru á þar til kjöinu þingi í sumar er leið. Meðal þcirra breytinga, er kjósendurnir samþyktu er sú, er aðskilur New \ ork bæit.n frá New York ríkinu, að því er kosn ingar snertir. Til þessa hafa Itæjar, ríkís og Congress-kosningar farið fram allar í senn. Af því heflr leitt að bæjarmál liafa all-oftast verið út- undan og ckkert hirt um hvaða menn voru framboðnir, en eina spurs- málið verið, hvort flokksheildin í rík inu væri þessuin meðmælt cða ckki, og hvert sá liinn sami mundi heild- inni bjálplegur, ef hann næði tilætl- aðri stöðu í bæjarstjórninni. í sum- ar sýndu bæjarmcnn að þeir voru orðnir þrcyttir á þessari flokksstjórn, og fcngu svo samþykkt frumvaip, er fór fram á að kosningar í New York-borg skuli framvegis fara fram það árið, setn ekki er kosið til ríkis- þings eða congress, og að kosning- arnar í New York skuli algcrlega ó- háðar liinum pólitísku flokkum í rík- inu. Þetta frumvarp staðfestu kjós- endur ríkisins með miklum meiri- hluta atkvæða og liggur því fyrir ríkisþinginu I vetur komandi að samþykkja frumvarp til laga, sam- kvæmt þcim úrskurði. Vonast bæj- armenn eftir miklu góðu af þcim til vonandi lögum ogálíta að ’lammany valdið í bæjarmálum sé fyrir fta.lt og alt brotið á bak aftur, Annar úrskurður, sem mikla þýðingu hefir fyrir New York-borg er sá, er leyflr sameining New York, Brooklyn, Long Island City og 4—5 annara all-stórra bæja innan New York-ríkis undir eina sameiginlcga bæjarstjórn. Það leyfi er og eitt af stjórnarskr árbreytingum. Er þetta nýmæli 1 rauninni eldgamalt mál og nú í síðastl. 25 ár heflr stöðugt verið barizt fyrir því í New York, en í Brooklyn á móti. New York búar vildu sameininguna með fram vegna þess, að þeir vildu að sín borg vægi sem mest upp á móti Lundúnum. Brooklyn-menn aftur á móti vililu standa einir og keppa við New V ork að þvi er stærðina snertir. Ef'tir alla þessa barsmíð er nú svo komið, að nærri helmingur Brooklynmanna mælti með sameiningunni. Öll ná- grannaþorpin mæltu með sameining- unni með miklum meiri hluta atkv. og 15,000 umfram helming New York-búa mælti með einingunni — Verði lög þessum úi-skurði samkvæm samþykkt á rikisþingi í vetur, eykst íbúatal New York úr tæpum 2 í rúm- lega 3 milj. manna. Núna er New York 39 ferhyrningsmílúr að flatar- máli, en verður eftir samningunum 317|. Með þeosu móti verður New York næst-stærsti bærinn í heimi, samkvæmt almennum fólkstöluskýrsl um 1891. Þá voru í Lundúnum, undir sameiginlegri bæjarstjórn 5, 633,332 íbúar, 800,000 ileiri en 1881 þá voru í Paris 2,447,957 fbúar og í Bcrlin 1.578,794. En nú verður New York nálega miljón á undan Parisarborg. Um leið og sameining in á sér stað, er stungið upp á að breytt sé nafni borgarinnar og hún skírð Manhattan, eftir eyunni, sem aðal-borgin stendur á. En þó það nafn sé iniklu tilkomu meira undir- eins og það er historiskt nafn, er lík- ast að hctðin ráði meira en vilji ein- stakra manna. Sameining liæjanna verður að mörgu leyti stórmikil hagsbót, þó ef' til vill mest að því er snertir höfnina Allir bæirnir í hvirflngunni, er ná til sjávar, þykjast hafa og hafa umráð yfir hafnlögum öllum fyrir sínum landamævum. Eftir sameininguna gilda ein og sömu lög á allri höfn- inni fyrir New York ríki. Verður þá cftir að eins sá hluti hafnarinnar, sein er innan ríkisins New Jersev, en komist. þessi fyrirhugáða bæja sameining á, verður líklega ekki langt þangað til New Jersey-þingið, uða congress, verður iæðið að sam- þau vandræði, sem nú eiga sér svo oí't stað milli lögregluþjónanna frá liinum ýmsu stöðum. Á því svæði, sem nú hefir verið ákveðið að sameina undir eina stjórn eru alls 7 borgir (cities), 20 þorp (towns) og fjöldi kauptúna(Villagcs). Hver þessara bæja heflr sína sér- stöku bæjarstjórn, og með því að sameina öll þau verk í eina heild,má rýra stjórnarkostnaðinn um fjórðung cða meir á hverju ári. Það atriði út at fyrir sig er meira en iítilræði. Rafmagnsljós í Reykjavík. Af Reykjavikur-blöðunum, er síðast, komu, cr að sjá að herra F. B. Anderson sé tekinn til starfa í um bóta-áttina. Hafði hann byrjað með því að stinga upp á að vatnsaíhð í Elliðaánum væri notað til rafmagns- framleiðslu, til þess að lýsa með bæ inn utanliúss og innan. Á bæjar stjómarfundi 18. Okt. var mál þetta rætt og fékk góðar undirtektir, þó nokkrar mótspyrnur kæmu fram. Var nefnd skipuð til að íhuga málið og fékk hún hcrra Sæmund Eyjólfs- son til að mæla vatnskraft ánna, og reyndist hann í heild sinni 1220 hestaöfl, 900 hestöfl í Skorarliylsfossi og 260 í Efra-Selfossi. Vatnsafis- mæling þessi var gerð 21. Október 0g sýnir hún að vatnsaflið var þetta þá, cn svo er það auðvitað ekki alt af jafnt, cn álitið var að einmitt þá hefði vatnsmagn ánna verið sem næst meðallagi. Sumir virðast hafa óttast að lciðsla vatnsins eítir stokkum til afl- framleiðslu mundi hindra laxagang í ánum, en nú heflr lierra” Anderson fullyrt, að ekki þurfi líkt því svona mikið vatnsmagn til að framleiða alt það rafmagn, er bærinn þarfnast til Ijósa. Það er óskandi að hcrra Ander- son hafi fram þctta fyrirtæki sitt. Það væri ósköp skemtilegt fyrir alla íslendinga að vita til þess, að liöfuð- staður íslands yrði ekki mikið mcira en ár á eftir höfuðstað Alaska-skag- ans að innleiða rafmagnslýsing. Þar, í þorpinu .Tuiieau (ibúar 2000 og þar af minna cn helmingur livítir menn) er nú um það fullgerður útbúnaður til að lýsa þorpið með rafmagni. Fé- lagið, sem stendur fyrir því, tók til starf'a í síðastl. Júnimánuði, og eins og um er talað í Reykjavík, hagnýt- ir það vatnskraft til að framleiða raf magnið. Ef það þykir árennilegt að leggja fé í rafmagnskostnað í jafn- litlu þorpi úti á Alaska, þar sem meir en helmingur bæjarmanna eru umkomulitlir Indíánar, þá ætti það að vera í hæsta máta árennilegt í%æ með 5000 íbúum eða nálægt því, og þar sem bæjarmenn allir kunna bet- ur að meta og nota slílcar umbætur, en mentunarlitlir Indíánar. landa, og það er enginn efl á að það tekst. Með fríhöfninni telst liin svo kallaða innri-höfn, um80ekrur að stærð. Allur útbúnaður við upp skipun og vörageymslu er sérlega stórfeldur og með nýjasta og full - komnasta sniði. Sá partur bæjarins, sem kallað ur er “Austurbrú” og sem hingað til liefir verið nokkurskonar útkjállci borgarinnar, ummyndast nú smátt og smátt f verksmiðju og iðnaðar bæ og dregur til sín á ýmsan hátt hinar mörgu miljónir króna, sem ganga manna á milli við höfnina. Ilinar hclztu “fríhafnir” Evrópu hingað til hafa verið Hamborg, Bremen 0g Triest, ogþærsýnaog sanna bezt, hvað mikla þýðingu þesskonar hafn ir liafa fyrir verzlun og viðskifti. Albert Tliorvaldsen. Standmynd af honum var afhjúp- uð í hinum mikla skcmtigarði New York-búa — Central Park — sunnu- daginn 18, þ. m., afmælisdag Thor- valdsens. Ilöfðu Danir í New York og nágrannastöðum komið minnis- varðanum upp og geflð New Yorlcbæ Var bænum formlega afhent gjöf þessi, er myndin var afhjúpuð, og var það tækífæri auðvitað notað til að flytja verðskuldaðar lofræður um Thorvaldsen, þennan lieimsfræga “danska” þjóðsnilling, og slá gjöfur- unum gullhamra. Líklega liafa fáir — máske enginn — vitað, að þessi “danski” snillingur var íslendingur, að minnsta kosti mintist enginn á það enda hafa gjafarar myndarinnar frá- leitt ætlast til þess. Þvi þótt Danir séu svo vanir orðnir að stela frá Is- lendingum, að þeir fyrir löngu eru hættir að skammast sín, ef þeir nokk- urn tíma hafa kunnað það, má þó vera að þeim í New Yorkþætti verra ef öll Ameríka vissi að þeir í þcssu efni eru að státa af stolnum heiðri, stolnum frá umkomulítilli og verju- lausri þjóð. Setjum svo, að ávextir “af vinnu bónd- ans, er framleiðir mestan hluta þess er kallað er skapandi auðlegð (Creative wealth) væri í helmingi hærra verði en nú er. Dettur nokkrum í hug að halda því fram, að hann þá geti ekki borgað hálfu meiri skuldir og hálfu meira af okurleigum ? Ég vil skýrskota máli mínu til bænda sjálfra ; þeir vita bezt hvar skórinn þrengir að þeim. Það er annað atriði, er báðum hin- um gömlu flokkum kemur undur-vel saman um, og það er að halda því fram að vér viljum láta gefa út ógrynni af óinnleysanlegum seðlum. Því þefir þó verið haldið fram af hinum lærðustu mönnum flokks vors, bæði í ræðum og ritum, að þessir seðlar væru æ og æfin- le ga innleysanlegir af stjórninni í henn- ar skyldur og skatta. Hetir þú nokkru sinni athugað eina hina sviksamlegustn lögpjöf, er fjárglæframenn fengu þing- ið til að samþykkja var að seðill skulda bréf, (Fg álit að liver seðil sé skulda- bréf, pó í smáum stíl sé) værí löggegur gjaldeyrir í allar skuldir nema leigur af hinum rentuberandi skuldabréfum stjórnarinnar og toll á innfluttum varn ingi. Það er víst ekkort löggilt stjórn- ar-fyrirkomulag í þessu landi, er neitar að taka sín eigin skuldabréf upp í sínar eigin tekjur. Þegar sveitir eða hrepp- ar eru í peningaþröng, gefa ) au út seðla til skamms tíma, sem .ætíð eru jafngildir gulli í allar löglegar tekjur hreppsins. Athugaðu þetta vandlega, að Bandaríkjastjórn leyfir sér að van- virða sína eigin seðla, en jafnframt verð ur þú að taka til íhugunar, að þessi ó- hæfa er gerð samkvæmt fyrirskipun og tilstilli auðvaldsins. Orða-belgrinn. [Öllum, sem sómasamlega rita, er velkomið að “leggja orð í belg;” en nafn- greina verðr hver höf. sig við ritstj., þótt ekki vilji nafngreina sig í blaðinu. Engin áfellis-ummæli um einstaka menn verða tekin nema með fullu nafni undir. Ritstj. afsalar sér allri ábyrgð á skoðun- umþeim, sem koma fram í þessumbálki] Hnetu-brot. eina New York og Jcrsey City (á suðvesturbakka Iludson fljótsins) á samt öðram þorpum á fljótsbakkan- um umhverfis Jersey City og niður mcð höfninni og þannig gera eina borg úr öllum bæjaklasanum um- hverfts New York-höfn. Þá fyrst geta þar orðið ein og sömu hafnlög, og þá um leið fyrirbygt það stríð og Kaupmannahafnar-höfn var auglýst opin öllum skipum 9. þ. m. Alt til þess tíma urðu skip út- lendra þjóða að greiða skatt í ríkis- sjóð fyrir leyfl til að liggja á höfn- inríi. Nú cr sá skattur aftekinn og borga þau nú að eins lítdfjörlogan bryggjutoll, er svarar 4t cents af hvcrju tonni í lestarúmi skipsins. Fríhöfnin verður á meðal ment- aðra þjóða sönnun fyrir hinum miklu framförum Danmerkur í seii.ni tíð. 0g það er enginn efl á því, að hún borgar sig, með því hún hlýtur að auka verzlun og samgöngur milli Danmerkur og annara landa. Auð- vitað breyta þcssi lög ekki í neinu grundvallaratriðum dönsku toll-lag- anna. Það sem ' hér er átt við er, eins og áður er um getið, að öll hin svo kölluðu skipa útgjöld eru afnum in, að undanteknu sérlega lágu bryggjugjaldi. Kostnaðurinn við að skipa upp varningi og hýsa er gerð- ur eins lítill og framast má verða. Þar að auki er mfinnum lieimilt að leggja vörur á land, skifta um um- búðir og gera alt við þær, sem nauð- synlAgt þykir. Vörurnar má einnig sendS þaðan til annara staða án þess að liorga toll af þelm, ef' þær á ann- að borð eiga ekki að seljast á dönsk- um markaði. Danska stjómin heflr í stuttu máli reynt að útrýma fillu, sem hindrað gæti Kaupmannahöfn frá að uppfylla hið cðlilega hlutvcrk sitt: að vera aðalverzlunarstaður Norður tínd upp af G. A. Dalmann, Minneota Minn. Gullið hefir ekkert fast-ákveðið verð frá hendi náttúrunnar. Enpan hl ut er hægra að sanna með sögunni en það, að gangverð gulls t-hefir verið á- kveðið með lögum, eftir því sem hent- ast hefir sýnzt í það og það skiftið. Ef tekið væri hið peningalega gildi þess í burtu, mundi það falla í verði og ýmist stíga eða falla eins og hver önnur vara. Hið núgildandi lága verð á silfri er eðlileg afleiðing laganna, er fulltrúar þjóðarinnat samþyktu 1873, er áður heflr verið á minnst i þessum smágrein’ um. lögunum, sem loknðu mintinni fyrir silfur-dollarnum og um lcið tóku frá hinum hvíta málmi hið ;peningalega gildi hans og gerðu hann að verzlunar- vöru eins og hveiti eða korn. En að halda því fram, að silfur héldi þessu sama lága verði, ef þessi lög yrðu af- numin, virðist vera fremur glæfralega hugsað og ekki í samræmi við Vitnis- burð sögunnar. Aðal-umboðsmaður Rothcilds í New York sagði í auðmanna samsæti, sem I þar var haldið í fyrrahaust: “Ef vér getum í gegnum stórblöð landsins kom ið alþýðu til að rífast um tollinn eins lengi og um innanríkis-stríðið, þá er oss engin hætta búin, atviunu vorri er borgiö svo lengi sem almenningur lærir ekki að skilja sln mest varðandi mál (the mest important issue). Jafn- vel þó hinir geysi-háu verndar-tollar séu að mínu áliti mjög skaðlegir fyiir alþýðu og hafi sína þýðing í að undir- oka fjöldann, en auðga hina fáu fáu, þa verður það ekki varið, að þessi xnaður álítur eitthvað annað. Hver er þin skoðun á þessu, vinur? Andvívismenn vorirlialda þvi fram að ef peningar væru hálfu ódýrari en nú er. Þá yrði afrakstur vinnunnar hálfu dýrari, svo‘alt bæri að sama brunní, því allar lífsnauðsynjar er kaupa þyrfti, yrðu og miklu dýrari. Hugsið um þetta vandlega og dragið yðar eigin ályktanir, en hvaða byrði er það, er liggur þyngst á herðum bænda? Ég segi og skrifa skuldir, og hinar gífurlegu leigur af peningum.— Það fer mjög illa á þvi, og sýnir skort á kurteisi þegar ungir nemendur bregða mönnum, er hafa margfalda lífs- reynslu, lærdóm og praktiska þekkingu við þá, um fáfræði og skilningsleysi. Það lítur betur út að unglingar, sem standa í hinum lægri tröppum þekking- ar-stigans, beri tiihlýðilga virðingu fyr- ir þeim er standa mörgum höftum of- ar. Sókrates hefir aldrei verið talið það til lýta, að hann talaði þessi orð: “Ég er sá einasti á meðal Grikkja, er veit hvað hræðilega mikil er mín fá- íræði?” Lögberg segir : “The Peoples Voice”, sem nýlega er farið að koma út hér í bænum og þykist vera málgagn verk- mannalýðsins. Þótt oss virðist nokkur vafi á því, með því að það er faríð að halda eindregið fram Sósíalista kenning um ; því ekki gefa lesendunum hug- mynd um hvað sósíalismus meinar ? Hér er þá Webster’s þýðing : “ A th'Oory of Society, which advocates more pre- cise and harmonius arrangemeilt of the Social relations of mankind than that, which has hitherto prevailed”, er mein- ar . liér um bil á voru máli: Hugmynd um félagslíf, er heldur fram , nánari skyldugleika, meira samræmi, eining og róttlæti í mannfélags fyrirkomulaginu, en aðundanförnu hefir átt sér stað. Þetta er það sem orðið sósíalismus meinar, og því hafa Socialistar valið sér þetta nafn, er auðkennir þá sem sér- stakann flokk, og um leið innibindur yf- irfjripsmestu atriðin, er stefnuskrá þeirra hvilir á. Ef þór sjáið nokkuð í þessu er stríðar gegn velferð fjöldans, ^eikalýðsins, þá flýtur það af sjálfu sér, að blað, er flytur Sócialista kenn- ingar, sé yður skaðlegt, eða ef þér gang ið út frá því sem sjálfsögðu, að núgild- andi mannfélags fyrirkomulag sé svo fullkomið, að engar endurbætur ættu að eiga sér stað, þá er það skylda yðar að fyrirlíta a!t, er á nokkurn liátt mið- ar að því takmarki að breyta yfirstand- andi aldarfars-straum. En hvaða nið- urstöðu er þér komist að með skynsam- legri jeftirgrenslan. Munið eitt, að hræðast ekki tóm orð, sem þér ef til vill ekki skiljið. Nafnorð eru vopn, er liðnar aldir hafa haldið á lofti semgrýlu til að hræða rr.eð fáfróöa alþýðu og þrýsta henni til hiýðni. KIRKJUBLAÐIÐ mánaðarrit handa íslenskri alþýðu, 15 arkir á ári auk 5 nr. af Kristileg- um Smáritum (gefins) árg. 60 cts. Útgefandi Þókhallur Bjarnarson, forstöðumaður prestaskólans í Reykja- vík. Sendið 1 dollar til útgefanda og þér fáið næsta árg., 1895, með Smáritunum, og að auki sent um hæl alt sem út er komið af Kbl. og fylgiritinu. Samtals um 75 arkir. Þetta boð stendur til Janúar- loka næsta árs. Reykjavik, 16. Okt. 1894. ÞÓRHALLUR BJARNARSON. Bústaðar-skifti. Hér með læt óg landa mína vita, að ég er fluttur frá Cavalier til Hensel, og er reiðubúinn tilað selja yltkur greiða þegar þið komið hitigað, móti borgun út í hönd. Ég er eins vel undirbúinn að mæta ykkur nú eins og ég hefi verið nokkurn tima áður. Með virðingu. RUNÓLFUR SIGURÐSSON.

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.