Heimskringla - 05.07.1895, Blaðsíða 2

2
HEIMSKRINGLA 5. JÚLÍ 1895.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla Prtg. 4 Publ. Co.
•• ••
Verð blaðsins í Canda og Bandar.:
$2 um árið [fyrirfram borgað]
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hér] $ 1.
• •••
IJppsögn ógild að lögum nema
kaupandi sé skuldlaus við blaðið.
••••
Peningar sendist í P. O. Money
Order, Registered Letter eða Ex-
press Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
•• ••
EGGERT JOHANNSSON
EDITOH.
EINAR OLAFSSON
BUSINESS MANAGER.
• • ••
Office :
Comer Ross Ave & Nena Str.
P. O. Kox »05.
Þj óðhátíða-hald.
Það er hvorttveggja, að það er eng-
in þjóðhátið til í Canada, í sama skiln-
ingi og hún er til og helg haldin í Banda-
ríkjunum, enda verður að líkum langt
tii þess, að al islenzk bygð í Manitoba
tekst í fang að halda þjóðhátíð Canada
— sem til er að nafninu einu 1. Júlí — á
þann hátt, sem íslendingar í Dakota
halda þjóðhátíð Bandaríkja (4. Júlí) ár
eftir ár. Dakota-íslendingum ferst þetta
meira en myndarlega, og ár frá ári fer
hátíðahald þeirra batnandi, verður æ
fullkomnara og betra. Hátíð þeirra,
sem fram fór i gær að Mountain, hefir
að vonum skarað fram úr þeim á und-
anförnum árum, enda var svo til ætlast.
Eftir svo miklu var vonast, að blaðið
“Democrat,” í Bathgate (25 mílur norð-
austur frá Mountain) segir að fjöldi
manna þaðan muni fara uppeftir, ef veð-
ur verði gott, til að taka þátt í hátíða-
haldinu, sérstaklega þó til að heyra hinn
viðurkenda íslenzka mælskusnilling
1
Barða G. Skúlason, tala, sem þá var ný-
útskrifaður af Grand Forks háskólan-
um. í ritstjóra-dálki sínum segir svo
sama blaðið :
“Margir vorra innfæddu borgara
gætu lært þjóðrækni af vorum íslenzku
borgurum, sem sýna að þeir kunna að
meta landið sem þeir lifa í, með því
að efna til stórkostlegs hátíðahalds á
afmælisdegi lands vors. Það er ekki
góður borgari, hvort sem hann er inn-
fæddur eða útlendur, sem ekki verður
hrifinn, þegar hinn gamli fáni er dreginn
upp að morgni hins 4. Júlí. Sá sem
ekki verður hrifinn þá, ætti ekki að
verða aðnjótandi þeirra hlunninda, er
þegnréttindi hafa í íör með sér. Ekki
svo að skilja, að hinn útlendi borgari
eigi á nokkurn hátt að gera lítið úr
föðurlandi sínu. Sá sem gerir lítið úr
því, úr landi feðra sinna og heimkýnni
æskudaga sinna, sá hinn sami verður
aldrei góður borgari í nokkru landi. —
En jafnframt og þeir virða og elska sitt
gamla föðurland, ber þeim fyrst og fremst
að hugsa um sitt viðtekna fósturland
og stæra sig af fána þess.”
0
Þetta er vel sagt' en þó ekkert um-
fram það sem verðskuldað er, því þessi
hátíðahöld íslendinga hafa í engu verið
eftirbátar sams konar hátíðahalds hjá
innfæddu borgurunum, og það enda þó
stærri staðir og mannfleiri séu teknir til
samanburðar.
Fyrir þessu hátíðahaldi stóðu : Dr.
M. Halldórsson, Park River, Stígur
Thorvaldsson, Akra, P. J. Skjöld, Hall-
son, G. Goodman, Crystal, Elis Thor-
waldson, Mountajn, Thorst. Thorlack-
son, Milton, Jón S. Bergmann, Garðar,
Sveinn Guðmundsson, Canton, Loftur
Guðmundsson, Mountain, Haraldur
Thorlackson, Mountain. Nefndarfor-
maður var Björn Halldórsson, Moun-
tain, og nefndarritari M. B. Halldórsson
Mountain. Forseti dagsins var Hon.
E. H. Bergmann, Garðar.
Ræðumenn (á prógramminu) voru :
Rev. N. S. Thorlackson, Park River,
Rev. F. J. Bergman, Garðar, Barði G.
Skúlason, B. A., Mountain, og lögmenn-
irnir Magnús Brynjólfsson og Daníel J.
Laxdal, frá Cavalier.
í þessu, eins og sumu öðru, eru
Dakota-íslendingar á undan oss í Mani-
toba, og hvað þetta snertir, þennan ytri
vott um þjóðrækni, þá er þaðekkinema
eðlilegt. “Það læra börn, sem í bæ er
títt.” í Bandaríkjunum er þjóðhátíðin
merkasta hátíðin á árinu, og hvert smá-
kauptúnið keppir við annað að hafa sem
mest að bjóða og bestar ræður, landinu
og þjóðinni til dýrðar. Til að sjá og
heyra þyrpist þá útsveitafólkið inn í bæ-
ina og verða aðnjótandi allskonar skemt-
ana, auk þess sem það altaf lærir ein-
hverja nýja leksiu í þjóðrækni og sögu
þjóðarinnar — mentast altaf meir og
meir. Þennan sið hlutu íslendingar að
taka upp í sinni sérstöku bygð, og hafa
líka gert það heiðarlega.
Hér í Canada er ekki um neitt slikt
að gera, þó þjóðhátíðardagurinn (1. Júli)
sé að sínu leyti alt eins merkur dagur í
sögu Canada, eins og 4. Júlí er í sögu
Bandaríkja. 4. Júli urðu Bandaríkin til
sem lýðveldi, árið 1776; 1. Júlí 1867
varð Canadaríki til með bandalagi allra
austurfylkjanna og umráðum yfir öllum
vesturhluta landsins. Frá þeim degi er
að telja allar þær framfarir, sem. hafa
átt sér stað í Canada á seinni árum, og
þær eru miklar, þegar athugað er, við
hve ramman reip er að draga, þar sem
eru hin nafnfrægu, >'oldugu Bandaríki.
Þessa merkisdags i sögu Canada er
einskis getið, nema hvað hann er lög-
helgidagur. í stað þess að draga út-
sveitamenn saman í bæina til að hlusta
á mælskustu mennina, og læra eitthvað
í sögu landsins og þjóðarjnnar, í stað
þess þyrpast allir sem vetlingi valda
burt úr bæjunum út á land, út í skóg og
á skemtistaði til að horfa á knattleiki
veðreiðar, kappróður, og þ.v.l. Þegar á
alt þetta er litið þá er ekki að undra þó
Dakota-íslendingar séu lengra á veg
komnir sem þegnar rikisins. Þeir allir
þekkja sögu sinnar þjóðar meira og
minna, þekkja svo mikið til hennar, að
þeir hafa fengið löngun til að verða jafn-
snjallir einhverjum þeim, sem sagan hef-
iríhávegum. Hér í Manitoba þekkja
ekki nema sárfáir íslendingar sögu síns
ríkis og sinnar þjóðar, að undanskyld-
um unglingunum, sem eru að læra hana
í þeim molum, sem fáanlegir eru á al-
þýðuskólunum.
Þessi mismunur verkar mikið, hvað
mikið er ómögulegt að segja. Það væri
máske of sagt, að segja Dakota-íslend-
inga komna á undan Manitoba-íslend.
í mentun fyrir þetta þjóðhátíðarhald.
Það sýnist enda máske hlægilegt, að
láta sér detta slíkt í hug. En það er
nærri ómögulegt að gera sér grein fyrir’
hvað mikla þýðingu það hefir í því efni,
að taka þannig þátt, ár eftir ári í aðal
hátíðarhaldi þjóðarinnar. Þar lærist
mönnum að skoða sig óaðgreinilegan
hluta af þjóðinni og því fylgir löngun til
að vera sro framarlega í röðinni, sem
unt er. Þar aftur á móti, sem engin slik
hluttaka er möguleg og á sér því alls
eigi stað, þar er hættara við, að útlend-
ingurinn haldi lengur áfram að skoða
sig sem útlending og blandi sér sem
minst inn í þjóðlífið og málefni sam-
þegna sinna.
Hver helzt sem orsökin er, þá er
það víst, að Dakota-íslendingar eiga
fleiri unga menn, sem sæxja áfram æðri
mentaveginn, heldur en Manitoba-ísl.
Þeir eru altaf að fjölga Islendingarnir i
Dakota sem ganga á æðri skólana og há-
skólann í Grand Forks. En þeir fjölga
litið Manitoba-íslendingarnir, sem
ganga á æðri skólana, að undanteknum
þeim, sem ganga á norsku eða sænsku
guðfræðisskólana í Bandaríkjunum. Ef
Manitoba-íslendingar ekki fara að sækja
sig þvi fyrri, verða þeir fyr en þá varir
eins langt á eftir þeim í Dakota, hvað
æðri mentun snertir, eins og Nýja ísL
er nú, í búnaðarlegu tilliti, langt á eftir
héruðum sléttubændanna íslenzku.
Sunnudaga-vagnar.
Þess var getið með fáum orðum í
síðasta blaði, að fylkisþingið hefði á
miðvikudag samþykkt lög, sem bönn-
uðu Winnipeg-mönnum aðútkljásunnu
dagsvagnamálið með almennri atkv.-
greiðslu. Það var ekki nákvæmlega
rétt. Við aðra umræðu frumvarpsins
um breytingu á sveitalögunum, að því
er Winnipeg sérstaklega við kemur.
stóð bóndi einn á þingi, A. M. Camp-
bell frá Souris, á fætur og stakk upp á
að greinin í frumvarpinu um rafmagns-
vagnagang á sunnudögum væri útstrik
uð, en önnur sett í staðinn, sem ger-
samlega fyrirbyði öllum sveitum í fylk-
inu að leyfa slíkan vagnagang á sunnu-
dögum. Stuðningsmaður uppástung-
unnar var J. Hettle frá Turtle Mount-
ain. Var þegar gengið til atkv. um
uppástunguna, og hún sögð samþykkt
en með eins atkv. mun einungis. Að
þessu búnu samdi Sifton dómsmála-
stjóri greinina, samkvæmt uppástungu
Campbells. Eftir nokkrar umræður
gerði A. F. Martin þá uppástgungu, að
þar sem bænum hafi einu sinni verið
gefið vald til að viðhafa vagnagang á
sunnudögum, sé rétt aðeftirláta bæjar-
mönnum sjálfum dómsvaldið. Eftir litl-
ar þrætur var þessi uppástunga borin
upp og feld með 14 atkv. gegn 13. Grein-
in sem Sifton reit i stað þeirrar, er burt
var feld, var þá samþykkt með sömu
atkv. og neitað höfðu breytingaruppá-
stungu Martins. Tveir af meðráðend-
um Greenwaystjórnarinnar stóðu og
féllu með bæjarmönnum í þessu máli,
þeir McMillan og Cameron.
Daginn eftir, á fimtudag, var svo
frumvarp þetta rætt í þriðja skiftið og
var þá almennt vonað, að umhverft
yrði samþyktunum daginn áður, en
það fór á annan veg. Það kom engin
mótspyrna fram og frumvarpið sam-
þykkt mótmælalaust. Kom það til af
því, að andvigismenn greinarinnar voru
svo liðfáir á þingi, að mótspyrna var
þýðingarlaus.
Þannig eru þessi þvingunarlög við-
tekin fyrir tilstilli bónda vestan úr
Souris-hérRði. “Liberalismus” Green-
waystjórnarinnar er svo mikill, að Win-
nipegmenn mega ekki úrskurða með al-
mennri atkvæðagreiðslu hvort viðhöfð
slculi þau þægindi á sunnudögum, sem
fjöldi þeirra krefzt.
Það er enginn aftur kominn til að
segja hver úrslitin hefðu orðið, ef bæj-
menn hefðu fengið vilja sínum fram-
gengt. Það er alls ekki óhugsandi að
hinir fanatisku klerkar, sem ærðust
þegar á sunnudagsvagnana var minnst,
hefðu borið sigur úr býtum á kjörþing-
unum og fengið tillöguna felda. En þá
voru það samt bæjarmenn sjálfir, sem
höfnuðu nýbreytninni, og því ekki áfell-
is verf. En það er áfellisverð fram-
hleypni af þingmönnunum að taka
þannig fram fyrir hendurnar á bæjar-
mönnum, að taka af þeim öll ráð í
þessu efni í framtíðinni um leið og þeir
svifta þá valdinu sem stjórn bæjarins
hafði áður, valdi, en sem hún auðvitað
beitti ekki þegar til kom. I málum,
eins og þessu, sem ekki snerta nema
eina sérstaka sveit í fylkinu, sýnist
eðíilegt að sveitarmenn sjálfir hafi úr-
skurðarvald og engir aðrir. Það mundi
þykja lítið réttlæti, litið vit, ef Winni-
pegmenn æsktu eftir lögum,' er bönnuðu
eða biðu mönnum í sveitum úti að haga
búnaði sínum svo og svo, að hafa ákveð-
inn ekrufjölda af hveiti og ekkert meira
o. þvl. Þó væri það eins sanngjarnt
eins og þetta, að taka sjálídæmið frá
Winnipegmönnum og segja þeim, að
þeir megi ekki láta strætisvagn ganga
nema samkvæmt reglum er útsveita-
menn gefa.
Með þessu hefir Campbell þessi og
stuðningsmenn allir að líkindum ætlað
að þóknast Methodista og Presbyteri-
ana prestunum, sem mest hefir verið
æðið á, og vinna þeim og þeirra hjörð-
um gagn. En það eru miklu meiri líkur
til, að aldrei hafi þeim veriðmeira ógagn
unnið. Það éru margir menn hér í bæn-
um, sem upphaflega voru mótfallnir
sunnudagavagnagangi og sem eflaust
hefðu greitt atkvæði sitt mótí þeirri ný-
breytni, en sem nú eru manna reiðastir
yfir þessari kúgunartilraun, yfir þessari
framhleypni útsveitamanna, að sletta
sér þannig fram í þeim alveg óviðkom-
andi bæjarmál. Að því, er séð verður
nú af almennu tali manna í bænum,
verður mál þetta sótt hálfu harðara
framvegis en gert hefði verið, ef þingið
hefði leyft bæjarmönnum sjálfum að út-
kljá það. Meðal annars, sem þessi þving-
unarlög hafa hleypt af stað, er umtal al-
ment um algerða sjálfstjórn fyrir Winni-
pegbæ. Eins og nú er, gilda ein og sömu
sveitalög fyrir alt fylkið, allar útsveitir
og bæji, og þarf bærinn þess vegna sífelt
að biðja um sérstaka löggjöf og leyfi, til
að gjöra þetta og hitt, öldungis eins og
smásveit væri út á jaðri fylkisins. Hefði
bærinn sérstakan lagabálk sér tilstjórn-
ar, væri hann undanþeginn þessu eilífa
bónastagli um leyfi til að gera þetta og
hitt, og væri þá um leið að miklu leyti
óháður útsveitaþingmönnum, sem nú
hafa sýnt, hve ósegjanlega skammsýnir
og þröngsýnir þeir geta verið. Nú er
það líka ofarlega í mörgum, að krefjast
þessara stjómarbóta. Hvort sem nokk-
uð verður af því eða ekki, þá verður
þetta mál að vændum vakið upp aftur
þegar þingið kemur saman næst.
Það er stjórnarandstæðingunum til
heiðurs, að af þeim, sem við voru, var
einungis einn—J. F. Frame, frá Dennis-
kjördæmi í suðvestur Manitoba — sem
greiddi atkvæði með þessum þvingunar-
lögum. Það er þeim ráðherrunum D.
H. McMillan og J. D. Cameron öldungis
eins til heiðurs, að þeir greiddu atkvæði
á móti þeim.
U ppskeru-horfur.
í Evrópu eru ekki sem vænlegastar og
því meiri von til að hveiti og korn hald-
ist í sæmilegu verði hér vestra. Aðal-
innihald uppskeru áætlana úr Evrópu-
löndum er á þessa leið :
Á Bretlandseyjum hafagengiðþurk-
ar miklir og ganga enn. TJppskeruvon-
in er því alt anaað en vænleg, en gras-
spretta þó sögð tiltölulega lélegust.
Á Frakklandi gengu óvanalegir
kuldar allan Maí-mán. út og fram 1
Júní. Þó er vænt eftir meðal-uppskeru
af korntegundum.öllum, en þó talsvert
minni að vöxtum en í fyrra, af því sáð
var í miklu minna land en að undan-
förnu.
Á Þýzkalandi er búizt við meðal-
uppskeru að því er hveiti snertir, en lé-
legri að því er snertir flestar aðrar korn-
tegundir. Þar hefir vorið einnig verið
kalt og heldur votviðrasamt.
I Austurriki og á Ungverjalandi
hefir tíðin verið óvenjuköld og votviðra-
söm. Frost hafa þar gert stóran skaða
og yfir höfuð tafið mjög fyrir kornvexti
öllum, og ekki útlit fyrir meðal-upp-
skeru.
I Rúmeníu eru kornuppskeru-horf-
ur vænlegar og búizt við meðal-upp-
skeru eða meir. Tiðin hefir þar verið
hentug í vor.
I Rússlandi er ekki búizt við meðal-
uppskeru í sumar. Vorið var seint,
umhleypingasamt og kalt og sáning
seint um garð gengin. í stöku héruð-
um eru horfurnar vænlegar, einkupi
austur-héruðunum, í grend við Kákas-
us-fjöllin sérstaklega. Á Póllands-slétt-
unum hafa flóð í ám og straumvötnum
ollað miklu tjóni og sumstaðar gjöreytt
útsæði og á Svartahafs-sléttunni miklu
— hveiti-héraðinu nafnfræga,hafaþurk-
ar og frost hjálfast að aðgerauppskeru-
vonina að engu.
I Svíaríki og Noregi hefir vorið ver-
ið frámunalega kalt og umhleypinga
samt. Uppskeru von þvi léleg.
f Belgíu og Hollandi hefir tíðin ver-
ið óstöðug, en þó búizt við meðal-upp-
skeru af korntegundum.
Á ítalíu hefir tíðin verið góð og því
vænt éftir góðri meðal-uppskeru.
Á Spáni hafa gengið ómunalegir
kuldar í alt vor, sem tafið hafa vöxt alls
jarðárgróða. Þó er búizt við meðal-
uppskeru.
Af þessu sézt að í stærstu kornrækt-
arlöndunum, Austuiríki og Rússlandi
er útlit fyrir uppskeru þurð og þaraf-
leiðandi von á tiltölulega litlu hveiti
þaðan í ár. Þó smá-ríkin standi betur,
að því er uppskeru vonir snertir, hefir
það litla þýðingu á heimsmarkaðinum(
því fæst af þeim framleiða nóg til heim-
ilisþarfa enda þó uppskeran sé framúr-
skarandi góð.
Bretar í Afríku.
Þeir fara hægt, en siga þar þeim
mun betur á. ítalir og Frakkar eru
sínir í hvoru lagi, sífelt að nálgast tak-
mörk brezkra landeigna í Nílárdalnum
efri og vilja jafnvel svifta Breta umráð-
um þeirra yfir þessari og hinni spild-
unni, Vegur upp þangað frá Miðjarð-
arhafi—um Egyftaland—er ógreiður og
engu betri að suðaustan—frá Indlands
hafi. Bretum gengur þess vegna illa
að verjast ágangi þessara nágranna og
ern svo alt af á nálum af kvíða fyrir að
þangað megi þeir til með að senda her-
flokka, en sem ekki yrði ókostbærari
ferð en sú síðasta til Kartúm. Það er
langt síðan talað var um [að leggja
járnbraut frá Mombassa fá suðaustur-
strönd Afríku norður til stöðuvatnsins
mikla Lake Victoria. Það var eitt
hlutverk hins brezka Austur-Afríku-
félags, en sem það hætti við vegna þess
hve brautarlagningin er miklum ervið-
leikum undirorpin. Vegaleugdin milli
Mombassa og Victoriu-vatns er 500
mílur enskar beina leið, en svo er veg-
urinn ógreiður, að járnbraut þar á milli
yrði að líkum um eða yfir 700 mílur á
lengd. Þrátt fyrir torfærurnar og þar
af leiðandi kostnað við að byggja þessa
járnbraut og þrátt fyrir litla von um
nokkurn verulegan fliituing fyrir hér-
aðsbúa í grendinni, fyrst um sinn að
minnsta kosti, hefir nú stjórn Breta
ákveðíð að byggja þessa járnbraut. ínn-
an skamms standa því Bretar vel að
vígi að verjast áhlaupum Frakka og
Itala, því frá endastöðinni við vatnið
má senda vopnaða gufubáta niður um
Nil til Kartúm og enda lengra norður.
Til þess er líka ætlast.
Þessijárnbrauthefir stórmikla þýð-
ingu fyrir alla Austur-Afríku. Sá flokk-
ur svertingja, sem byggir héruðin i
grend við brautina og vatnið, Uganda-
héraðið sérstnklega, er talinn efnileg-
astur allra Afríku-þjóðflokka og hafa
Afríku-farar flestir verið samdóma í því
að Ugandamenn séu eins langt fyrir
framan aðra Afríkuflokka í allri atgervi
og námsfýsn,eins og Japanítareru langt
á undan öðrum Asíu þjóðum. Þá er
og vænt eftir að þessi járnbraut eyði að
mestu þrælasölunni á þessum stöðvum
öllum, og er mest í það varið, ef sönn
reynist tilgátan. Fyrst er það, að
þrælakaupmenn eiga ekki eins hægt
með að fela sig þegar járnbraut er
komin og eftirlitsmenn geta á svip-
stundu farið frá ströndinni upp í mið-
jarðarlínuhéruðin. Svo er það og víst,
að margir, sem nú kaupa þræla, gera
þaðeinkum til að nota þá sem áburðar-
dýr niður að ströndinni. En sú þörf
mundi hverfa undireins og járnbraut
er komin.
Orða-belgurinn.
Nýja ísland.
Mig hefir lengi langað til að sjá Nýja
Island með eigin augum, og nú þegar
alt stendur með sínum bezta blóma, þá
auðnaðist mér loksins að geta komið
þar og ferðast um mestan part nýlend-
unnar. Eða sem sagt alla leið fra Gimli
og norður í efri og neðri Fljótsbygð.
Og þó ég skrifi línur þessar, þá er ekki
tilgangur minn að benda á nein undur
eða stórmerki eða auglýsa neitt annað
en það, sem flestum mun vera fullkunn-
ugt áður. Einungis að gamni mínu
ætla ég að lýsa Nýja Islandi eins og
það kemur fyrir mína sjón, og þó Það
standi nokkuð öðruvísi, eða á öðru stigi
en Dakota og Argyle, þá ættu menn
ekki að hneykslast mjög mikið á þvi,
því orsakir eru. ákaflega miklar og
margar til þess, að Nýja ísland getur
aldrei staðið þeim nýlendum jafnfætis
með akuryrkju og þar af leiðandi fleira
af þessari flughröðu ameríkönsku menn-
ingardrift, sem á aðal rót sína í feitum
og frjófum löndum. Ég hefi verið í
Dakota, einnig dvalið lítinn tíma í Ar-
gyle, ferðastum Þingvalla og Lögbergs
nýl., og eftir að hafa komið til Nýja
Islands, finnst mér að ég hafi komið í
dálítinn nýjan heim. ,Að mörgu leyti
rólegann og sælan fyrir flesta—sem ekki
verða fyrir andlegum skammaskrugg-
um—, heim, sem hefir marga góða
kosti af náttúrunnar hendi til að fram-
leiða og viðhalda lífl fátækra manna,
en verður allatíð, eða mjög lengi, heim-
ur út af fyrir sig, of takmarkaður og
innibyrgður af náttúrunnar hendi, til
að geta hrifist með útheiminum og skrif
að sína landnámsbók með eins söguleg-
um stórvirkjum og landar þeirra í öðr-
um nýl. hér. En að mínu áliti er það
ekki mönnunum að kenna í Nýja ís-
landi, það er landið sjálft, sem einlægt
verður slæmt, og aldrei borgar erviði
í ríkum mæli að minnsta kosti.
Ég fór keyrandi héðan frá Winni-
peg og voru ljómandi akrablettir og
garðrækt að sjá hér ofan með ánni.
Til Selkirk kom óg í fyrsta skifti. Þar var
að sjá mikla og fallega garðrækt víða;
fjölda af kúm sem röltu um götur og
grasfleti bæjarins áhyggjulaust. Ann-
ars var þar atvinnuleysi og deyfð yfir
öllu. Þar fann ég þá ógleymanlegu
ísfirzku gestrisni, sem ég efast um að
eigi sinn líka í viðri veröld, þar sem ég
hitti fyrir og gisti hjá hr. Kr. H.
Kristjánssyni, enda er hann ekta ís-
firðingur í húð og hár og bæði þau hjón
Hann ekki einungis klappaði mér og
strauk mig upp og niður, heldur líka
teygði mig úr leiðinda-hrukkunum, og
hefði gert mig tíu árum yngri að útliti,
hefði ég haft ástæður til að vera hjá
honum lengur en dag um kyrt. Svo
fór ég með hr. Kr. Paulson að Gimli á
allgóðum seglbát sem hann á og gekk
ferðin vel. Hús hr. Paulsson er alt
steypt undir þak og er mjög snoturt
utan og innan; kyrkjan líka af sömu
gerð og ég held fleiri. og dálagleg hús
voru þar sum; plássið í sjálfu sér frem-
ur fallegt. Vatnið fyrir framan, en
bæjarstæðið slétt og hátt. Þar hefir
verið gert æði-mikið í vor að garðrækt.
En að eins var að koma upp í görðum,
og svo var allstaðar sem ég sá í Nýja
Jslandi, bæði með akrabletti og garða,
kendi það kulda um. En að kaldara
hafi verið þar í vor, en i Selkirk og
Winnipeg, get ég varla skilið. En að
jörð væri þar magrari og kraftminni sá
óg glöggt. Nú fannst mér stráx ég
koma í ofurlítinn undraheim, sem ég
ekki þekkti, en fanst þó að ég kannað-
ist við alt. Ég sá æði-marga karla og
konur; allir voru sælir að sjá, engin
kvíði, engaræðrur; allir ráfuðu í helgri
ró fram og aftur. Engan sá ég neitt
starfa, nema skreppa fram með net um
kvöldið og morguninn, sem ég var á
Gimli. Þá fór ég að ranka við mér.
Þetta hlýtur að vera Vatnsleysuströnd-
iu, sem ég er kominn að; dálitlir græn-
ir túnblettir og vik inn í hér og þar
með ströndinni, grár poplar-skógurinn,
eins og brunahraunin alt í kring, en
grænn að ofan, eins og þegar lingið á
sumrin kastaði grænum lit ýfir gráan
mosann og hraunklappirnar.
Gimli eins og salt-“anlegg” eða smá
veiðistöð sem nú um langan tíma hefði
verið sára fisklaust og menn því áhuga-
lausir fyrir róðrinum, færu bara fram á
hroknkelsanetin kveld og morgna til að
fá góða saðningu upp á diskinn, svo er
ekki hægt að gera annað en fara þá í
bændaglímu eða lesa sögur. Þeir sem
eru yngri í anda fella sig þá betur við
ritstjóraskammir og syngja þá að
gamni sínu froskadrápur og skonka-
kvæði. Enn hvergi sá ég saltfisks
stakkana eða harðfisks hjallana sem
gætu jafnast við á Fróni þegar þolan-
lega araði og saknaði ég þeirra mikið.
Enda væri Ný-ísl. sældarinnar lieimur
ef vor og haustafla væri hægt að gera
að verulegri vöru, sem um munaði í
verzlunarskiftum.
Eftir góða gisting á Glmli tók ég
reiðskjóta postulanna og þrammaði
eins og gamall ferðalangur eftir aðal-
braut nýlendunnar norður og niður.
Það er sagt að fylkisstjórnin sé búin að
leggja ógrynnis ósköp af fé þar til vega-
bóta og það er líklega satt, og hitt líka
sannleikurinn, að þar er mjög slæmt að
gera færa vegi, enda er þar svo sem
hvergi upphækkaður vegur að nokkru
gagni, alt of lágt og skurðirnir of
grunnir með veginum, vegurinn líka
allur jafn ófær nema eftir langvinna
þurka. En orsökin er aðallega þessi, að
fyrst er ákaflega mikið verk að ryðja
skóginn, og nýlendu lífsspursmál að
koma hverjum spottunum sem lengst,
en hugsa minna um ending og vand-
virkni. Samt má ákaflega mikið gera
í Ný-Isl. fyrir hverja 1000 dollara, ef vel
er stjórnað, því þar virtist mér pening-
ar vera í háu gildi en vinna lá.
Ég sagði við einn greindan og for-
sjálan bónda: Hefði ekki orðið meira
úr þessu vegabótafé ef ykkur hér hefði •
verið falið á hendur, sem ég efast alls
ekki um að hefðnð getað leizt það eins
velafhendi. Jú, góðurinn minn sann-
leikurinn er að litið meir en helmingur
hefir oft bókstaflega gengið í vegabót-
ina; hitt hefir gengið í ýmislegt bölvað
vés og ráðsályktanir sem enginn nema
kóngurinn hefir leyfi til að rannsaka.
I nokkrum stöðum í Ámesbygð sá
ég akurbletti undir byggi mest. Það
má vera að nokkur not verði að en víð-
ast sem hátt eða hærra liggur er grjót-
hræringurinn upp úr þegar farið er að
plægja, en þar sem lágt er eða lægraeru
allar líkur til að alt kafni af vatni, og
flóa sufldin sem ég sá í skógnum sund-
urétin af vatnsaga grá og frjófgunarlitil
vatn hefir hvergi að heita má framrás,
og mundi kosta víða ákaflega erfiðis-
muni að veita því, skógarlauf og annað
sem af náttúrunnar hendi er ætlað til
að funa niður og frjóvga jörðina flýtur
í hauga og beðjur og verður að engum
notum, því get óg aldrei búist við að
Ný-Island eigi eftir að verða akuryrkju
land. Það er landið sjálft sem er mjög
illa fallið ef ekki næstum óbrúkanlegt
til þess eða svo virtist mér með vatninu
og efri bygðinni alt fram að Fljóti; með
Fljótinu þótti mér fallegra, og undan-
tekningar geta líklega verið sérdeilis að
þar sé öllu betri jörð. Þegar ég kom
norður í endann á Arnesbygðinni fanst
mér fólk öllu líflegra; ég held ég verði
að það þakka það bryggjunni. Þá sá ég
líka margar grjóthrúgur og trjábunka
sem ætlað var til hennar; flestra vonir
munu líka vera að hún eigi eftinaðvera
Þýðingarmikið atriði fyrir framför og
yellíðan Ný-ísl. í Breiðuvíkinni þótti
mér fallegra en i Arnesbyggðinni og í
Bræðrahöfn er dáfallegt líka, prýðisfall-
eg hús hjá þeim Sigurðsson bræðrum.
Hr. St. Sigurðsson tók ágætlega á móti
mór, var kátur og fjörugur og mesta
snyrtimenni í allri framkomu, hann ber
það með sér að vera duglegur og ákafur
og kýs heldur að vera á vindborða en til
hlés í kappsiglingunni, og kærir sig
kollóttan þó ásletti, ef hann nær strik-
inu á undan hinum. Mér datt í hug
)egar ég sá að verið var að byggja
bryggjuna þar niðurundan. Þú hefir
brotið þig duglega niður úr ísnum og
áfreðanum Stefán minn, fyrir það hefir
iú nú góða jörð, en það er líka fjöldi
sem gengur á kröfsin sem annars hefðu
staðið hagleysu, og væru margir jafn
harðfengnir og ötulir, stæðu færri á
hjarni. Mitt fyrsta var að sjá bryggj-
una, þar unnu þá 22 menn við þann
dag. 100 fet voru bygð jafnt vatns-
borði og gat það ekki heitið nema und-
irstöður að einum þriðjapartinum, og
það þeim sem hægast er að byggja.
bryggjan verður 300 fet á lengd 20 f. á
breidd (ég man ekki fyrir víst hvað há
fyrir ofan vatnsborð) hún er að utan úr
söguðu timbri 12 þuml. á kant, beint
upp blaðið líkt og bjálkahús en hvert
lag hornbundið og langs og þvers bund-
ið með ákaflega sverum trjám og síðan
alt fylt með grjóti, mér virtist verkið
ganga seint og silalega, og hlýtur að
standa lengi yfir og engin atkvæðamað-
ur held ég þessi contractor sé til að hafa
stórvirki á hendi, en að efni og frágangi
á því sem komið var gat ég ekki betur
séð en alt væri vandað. Einungis hefði
ég viljað að halli hefði veriðútaf bryggj-
unni svo is hefði getað runnið yfir hana
]iegar á hefði þyngt, og þá hefði hún
mátt til að standa til dómsdags eftir
mínum reikningi.
Hvaðá svo þetta bryggjubákn að
gera Nýja Islandi gott, ætti að vera
spurt um áður en rifist er um hvar hún
var bygð. Og af því mér verður fyrst
(Niðurl. á 4. bls.)