Heimskringla - 18.10.1895, Blaðsíða 2

2
HEIMSKRINGLA 18. 0KT0B8R 1895.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The IleimskrÍDgla Prtg. & Publ. Co.
•• ••
Verö blaðsins í Canda og Bandar.:
$2 um árið [fyrirfram borgað]
Sent til íslanas [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hér] $1.
• •••
Uppsögn ógild að lögum nema
kaupandi sé skuldlaus við blaðið.
••••
Peningar sendist i P. O. Money
Order, Registered Letter eða Ex-
press Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
• o ••
EGGERT JOHANNSSON
EDITOR.
EINAR OLAFSSON
BUSINESS MANAGER.
• • ••
Office :
Corner Ross Ave & Nena Str.
P O. líov 305.
Kimlergarten.
Þessi mentastofnun er þýzk að upp-
runa, í sinni nútíðarmynd, en uppruna-
lega voru þeir Plato, Sókrates og fleiri
samtíðarmenn þeirra höfundarnir. En,
sem sagt, er nútíðarstofnunin þýzk, er
ákomin fyrir dugnað þjóðverjans Fried-
erich Froebel, og af því hún er þýzk
heldur hún síðan þýzka nafninu, sem
Froebel gaf henni og sem bókstaflega
útlagt þýðir: barnagarður, en sýnir
harla lítið hvað sú stofnun gerir.
Uppeldisskóli væri ef til vill nær
réttu nafni en nokkuð annað, því til-
gangurinn með stofnuninni er að ná í
börnin þriggja ára gömul og halda þeim
á “kindergarten” til þess þau eru 6 ára
og byrja nám á aiþýðuskólunum. A
þessu tímabili er þeim kent alt sem
góðu upjældi er samfara. Þeim er kent
að vrera kurteis og umhyggjusöm hvert
fyrir annars velferð. Reglusemi og
þrifnaður er eitt af því fyrsta sem þeim
er innrætt, að raða leikföngum sínum
og leggja á ákveðna staði og að vera
hreinleg og hirða vel um föt sín o. s.
frv. Heilsusamlegar líkamsæfingar eru
iðkaðar, jafnframt því sem höndin,
augað, eftirtektin, minnið. ímyndunar-
aflið, o. s. frv,, er æft. Að svo miklu
Jeyti sem verður, er höndin æfð við
vinnu, smiðar, sauma, o. s. frv. og nem-
endunum kent að bera virðingu fyrir
allskonar vinnu, með samtali, sögum
og söngvum. Augað er æft með því
að kenna litblöndun og niðurröðun lita,
snið á þessu og hinu o. s. frv. Radd-
færi þeirra eru æfð og þeim kend lög og
kent að syngja þau. Kenslu-aðferðin
öll er all-ólík þeirri sem tíðkast i al-
þýðuskólunum og til þess hún komi að
tilætluðum notum þurfa kennararnir
að hafa fengið sérstaka æfingu ekki
síður en þeir á alþýðuskólunum.
Svo mikið þykir i tæssa tilsögn var-
ið, að kindergarten-skólar er nú víða
haföir í sambandi við alþýðuskólana og
eins og þeir, kðstaðir af opinberu fé.
♦Þessir skólar eru ákomnir fyrir þremur
árum hér í Winnipeg, eingöngu fyrir
dugnað kvenfólags, sem fyri» því stend-
ur. Enn sem komið er, eru þessir skól-
ar ekki nema 2 og eru privat-skólar.
Annar þeirra er í suður-hænum og er
fyrir rikismanna börn eingöngu. Var
hann stofnaður fyrst og ekki fyrir þá
sök eingöngu, að hann væri ríka fólk-
inu nauðsynlegri en öðrum, heldur af
því, að forstöðukonurnar tilheyrðu rík-
ismannaflokknum og vildu ná til fá-
tækra barna. Það gátu þær ekki nema
með því, að láta ríkismannabörn ganga
á skólann og fá ríflega borgun fyrir. Á
þennan hátt og með prívat samskotum
hafa þær nú fengið upp svo mikið fé. að
frí-kindergarten-skóli er ný uppkominn,
þó í smáum stíl sé. Er hann hafður í
húshjallinum gamla á Logan Ave., sem
ísl. flestir munu þekkja af afspurn, þeg-
ar frumnafn hans er nefnt — London
House. í 9tað þess að vera ódæðis
drykkjuliola er það nú Kindergarten
skóli fj'rir fátækustu börnin, sem kven-
félag þetta finnur i bænum. Efni þess
eru lítil og því ekki um að gera að taka
á skólann nema þau allra-fátækustu,
eins og á suöurbæjarskólann (í Cauch-
on-byggingunni á Aðalstr.) eru ekki
tekin nema þau ríkustu, þar sem for-
eldrar þeirra verða að borga svo mikið,
að gjöldin framflevti fátæklingastofn-
uninrú líka. Á Logan Ave. skólanum
eru nú um 40 nemendur og sem stendur
hrökkva ekki efnin til að taka öllu
fleiri.
Af því skólar þessir eru prívatstofn-
anir, sem tiltölulega fáar konur halda
uppi, er afleiðingin sú, að þeir koma
ekki nema litlum hluta manna að haldi.
Þarafleiðandi vinna nú forstöðu-kon-
urnar af alefli að þvi að fá hið opinbera
til að veita þessa kenslu, að stofna
kindergarten skóla í sambandi við al-
þýðuskólana. Er það álit þeirra, að
þar sem þessir skólar eru nú almennir
og saineinaðir alþýðuskólum í Ontario,
sé það sönnun fyrir þörf þeirra, og að,
sé þörf á þeim þar, sé öldungis eins
mikil þörf á þeim í Manitoba, í Winni-
peg sérstaklega og annars í öllum þorp-
um í fylkinu. I því skyni að framfylgja
því máli öfluglega og í því skyni jafn-
framt að afla sér fjár til að auka verka-
hring sinn meðal fátæklinga, hefir
kvenfélagið ákveðið að gefa út bók í
tímarits-formi, er það nefnir “Kinder-
garten Magazine.” Er bókin nú í höDd-
um prentaranna, hér í hænum, og verð-
ur ferðug um næstu mánaðarlok. Hún
verður á stærð við hin almennu, hér-
lendu tímarit og eins og þau flest á hún
að kosta 25 cents. I bókinni verða rit-
gerðir eftir merkiskonur í öllum lands-
hornum, bæði í Bandarikjum og Can-
ada, er góðfúslega hafa gefið handritin,
fyrirtækinu til styrktar. Meðal þeirra,
er senda ritgerðir má nefna landsstjóra-
frúna í Canada, Lady Aberdeen. kvenn-
frelsis og bindindis-hetju Bandaríkj-
anna, Miss Frances E. Willard, fyrr-
verandi fylkisstjóra-frú í Manitoba,
Lady Schultz. Sögu—“Gamla konan,”
sendir nafntogaður skáldsagna-höfund-
ur (kona) í Bandaríkjunum, er nýlega
fékk $2,000 fyrir stutta sögu í einu
tímaritinu í New York. Miss McArth-
ur, ein af öflugustu forstöðukonum
skólans hér í bænum, ritar þar grein
um “sparsemi á heimilinu.” I ritinu
verða margar smásögur, sniðnar sér-
staklega handa unga fólkinu. Meðal
hinna mörgu höfunda, sem eitthvað
senda til skemtunar og fróðleiks í bók-
ina, er Miss Taylor, dóttir öðlingsins
J. W. Taylor, Bandaríkja konsúls, sem
hér dó í bænum fyrir skömmu og sem
Islendingar eins og allir aðrir minnast
með ást og virðingu.
Það sem í þessari bók verður sér-
staklega skemtilegt fyrir íslendinga að
lesa, verður ritgerð Miss Taylors, þar
eð hún verður um Island og Islendinga.
Hún hefir í sumar verið að ferðast um
ísland, — var á norðurlandi þegar hún
skrifaði forstöðukonum skólans og lof-
aði “einhverju til uppfyllingar.” Hún
er alkunn að því að kunna að beita
pennanum, ekki síður en faðir hennar
heitinn og má því af sjálfsögðu búazt
við skemtilegu bréfi frá henni. í bréf-
inu til kvenfélagsins getur hún um hve
hissa hún hafi orðið, er hún jafnvel
nyrðst á Islandi hitti menn, sem kunn-
ugir voru í Winnipeg og mundu eftir
föður hennar. Á ferð sinni um ísland
hefir hún með sér áhöld öll til að taka
myndir af öllu sem henni þætti eitthvað
einkennilegt, eða sérlegt.og er fyrirætlun
hennar að gefa þær út ásamt ferðasögu
sinni og Islandslýsingu, sem hún ætlast
til að komi út á næstkomandi vetri.
Þessi grein um ísland og íslendinga, í
ritinu, ætti að vera hvöt fyrir Islend-
inga hér í bænum til að kaupa það.
Málefnið útaf fyrir sig er óneitan-
lega svo gott, að Islendingar ættu að
sjá sér fært að styrkja það með 25 centa
tillagi, sérstaklega þegar þeir fá bók
fyrir peningana, sem áreiðanlega, verð-
ur góðra 25 centa virði. Vitaskuld
sagði ein forstöðukona skólans, Miss
McArthur, í samtali við oss fyrir fáum
dögum, að Islendingar og Þjóðverjar
hér í bænum þyrftu síður á þessum
skóla að halda heldur en aðrir flokkar.
að þeirra börn væru yfir höfuð betur
uppalin og þarafleiðandi bæði framferð-
isbetri og kynnu meir til handanna,
heldur en jafnvel hérlendu börnin. En
samt sagði hún óefandi að það yrði hag-
ur íslenzkra og þýzkra foreldra öldung-
is eins og annara, ef kindergarten-skól-
ar gætu orðið almennir og sameinaðir
alþýðuskólunum. Hún kvaðst því vilja
mega vona að Islendingar hér í bænum
gerðu sér að skyldu að kaupa eitt ein-
tak af “Kindergarten Magazine,” þegar
þeim verður boðin hún. Og kvenfélags-
konur þessar eru einmitt um þessar
mundir að safna áskriftum, hafa skift
bænum í deildir og fengið hverri einni
ákveðið starfsvið, til þess að fara hús
úr húsi og safna áskriftum.
Vér höfum því einu við að bæta, að
vona að íslendingar láti ekki þessa von
kvenfélagsins til skammar verða. Hver
sem kaupir ritið fær fyllilega 25 centa
virði af góðu lesmáli og þar að auki er
málefnið svo gott, að það endurgjalds-
laust á stuðning skilið. Winnipeg er
ekki stór bær enn, en samt sér maður
meira en litinn hóp af unglingum og
börnum á strætunum, sem þar vaxa
upp í sollinum agalaus og eru þarafleið-
andi efni í óhemjur og vandræðamenn
og konur síðar. Ef þessir uppeldis-
skólar geta rýrt þann fjölda, er þannig
vex upp og það er eindregin skoðun
þeirra, er reynslu hafa í því efni, þá er
íslendingum eins og öðrum góðum
borgurum skylt að leggja fram sinn
skerf til þess kindergarten-skólai verði
sem almenn^tir.
Bandaríkin og Cuba.
Frá því í síðastl. Júlí hefir verið
tíðrætt um styrjöldina á Cuba og eng-
inn hörgull verið á mönnum, sem mælt
hafa með að Bandaríkjastjórn léði upp-
reistarmönnum lið sitt, beinlínis eða
óbeinlínis. Stjórnin hefir fengið marg-
ar áskoranir þess efnis, en þó ekki af-
gerandi fyrr en i síðastl. mánuði þegar
fjölmennir fundir voru haldnir í mörg-
um stórborgunum og i einu hljóði sam-
þyktar áskoranir til stjórnarinnar um
liðveizlu. Hvað sem verður hefir
stjórnin samt ekki svarað þessum áskor-
unum enn, svo kunnugt sé. í sumar,
þegar einstakar stofnanir voru að skora
á hana, gat hún ekkert gert. Þá voru
uppreistarmenn ekki búnir að organis-
éra stjórn, eða skipa nokkurn umboðs-
mann til að semja við erlendar þjóðir.
En nú er þetta hvorttveggja til. Upp-
reistin var hafin á útkjálkum, þar sem
vegleysur gerðu illmögulegt að ná til
þeirra. En smámsaman hafa þeir fært
út kviarnar, þangað til nú að eyjan
nærri öll er á þeirra bandi. Nú hafa
þeir líka sett á laggirnar bráðabyrgðar-
stjórn með ábyrgðarfullum ráðgjöfurn
til að semja við erlendar þjóðir fyrir
hönd eyjarskeggja. Og nú hafa þeir
líka samþykt sjálfsforræðis lög, viður-
kenna ekki konungsstjórn, en kalla sína
stjórn lýðvaldsstjórn. Með þessari
stjórn, þó nafnið tómt sé, er þá fengin
ástæða til að skerast í leikinn á ein-
hvern hátt, ef Bandaríkjastjórn svo
sýnist. En það er óvíst hún sjái greið-
an veg til að verða við áskorunum
þegna sinna. Hún er ef til vill ekki
búin að gleyma almennu áliti í norður-
ríkjunum og aðgerðum erindreka sinna
í Norðurálfu-löndum, fyrir rúmum 30
árum síðan, þegar innanríkis eða þræla-
stríðið stóð yfir. Þá var álitið í norð-
ur-ríkjunum álíkt því sem nú mundi
verða álit Spánverja, ef erlend stjórn
færi að leggja uppreistarmönnum lið.
Það er heldur ekki árennilegt að leggja
út í stríð við Spánverja, þætti naumast
afsakandi þó hafið í þjónustu réttlætis
og frelsis. Sú skoðun er er alment ríkj-
andi, að það sé hlutverk lýðveldanna
sérstaklega að verjast ófriði og hindra
hann hvar sem er, en vinna sigur með
tungu og penna, en ekki með sverðs-
eggjum eða byssukúlum.
Á hinn bóginn er ekki nema eðli-
legt þó stjórnin eins og allir í lýðveld-
inu og allir menn hvervetna, sem nokk-
urs frelsis njóta og nokkurt frelsi þrá,
hafi löngun til að rétta uppreistarmönn-
um hjálpa)hönd og óski þeim allra
heilla. Það væri óeðlilegt, ef sú tilfinn-
ing væri ekki ríkjandi. Ánauðarok
Bandaríkjanna, áður en þau urðu til
sem lýðveldi, var létt og gat ekki á-
nauðarok heitið, í samanhurði við okið
sem Spánverjar hafa enn á Cuba-búum.
Það er því ekki undarlegt þó eyjar-
skeggjar séu þreyttir orðnir og það er
ekki undarlegt heldur þó þeim detti í
hug að þeir eigi liðsvon hjá nábúum
sínum, nábúunum, sem fyrir 120 árum
voru að berjast fyrir sinu frelsi og sem
þá nutu svo drengilegrar aðstoðar hjá
lýðvaldssinnum á Frakklandi. Þá hjálp
muna líka Bandaríkjamenn enn, eins
og vera ber, því sagnfræðingunum, með
öll plögg í höndum, þykir óvíst um
hvernig frelsisstríðinu hefði lyktað, ef
Frakkar hefðu ekki stutt uppreistar-
mennina eins og þeir gerðu, bæði heima
og á orustusviðinu hér i landi, með jien-
ingum, hermönnum, og umfram alt
með vígfróðum flokkstjórum og verk-
fræðingum. Á alt þetta líta Banda-
ríkjamenn og þá engin furða þó þá
langi til að rétta vesalingunum á Cnba
hjálparhönd, þvi þeirra stríð er réttlátt
stríð, ef réttlátt stríð annars er til.
En svo er ótalin ein ástæðan enn,
sem knýr fjölda marga Bandarikjamenn
til að mæla með lausn Cuba úr klóm
Spánverja. Það eru viðskiftin, sem
miklu ráða í því efni. Auðmenn í
Bandaríkjunum eiga stórfé á eynni í
ýmisskonar stofnunum. Á meðan Spán-
verjar eiga eyna eru þessir menn háðir
þeirra lögum, sem oft eru andvíg við-
skiftalögum og þörf Bandaríkja. Af
þessu leiðir að þessir menn hafa um
langan tíma útbreitt þá kenningu í
Bandaríkjum, að eyjan ætti að vera
þeim tilheyrandi. Og af því eyjan í
heild sinni er kostaland og framleiðir,
eða getur framleitt, i stórum stíl margt
sem ekki þrífst í Bandaríkjum, og af
þvi hún að auki er ekki nema steinsnar,
að kalla má, undan Florida-skaga, þá
er þeirri uppástungu alment vel tekið.
Hið helzta sem þar stendur í vegi er fá-
fræði íbúanna og svarraskaþur þeirra.
Ein uppástungan áhrærandi afskifti
Bandarikjastjórnar af Cuba-stríðinu, er
sú, að stjórnin kaupi eyna að Spánverj-
um. Spánverjar eru í fjárþröng, en í
stórskuldum, sem þeir nú vegna þess-
arar styrjaldar hafa orðið að auka um
$20 miljónir. Af því er ráðið, að byði
Bandaríkjastjorn þeim 200—250 milj.
dollars fyrir eyna, mundu þeir með
þökkum þiggja boðið. Gæti þá Banda-
ríkjastjórn gert hvert heldur heppilegra
þætti, átt eyna og gert að hluta Banda-
ríkja, eða viðurkent lýðveldisstjórnina,
sem nú er til að nafninu og lánaði henni
lausnargjaldið um ákveðinn árafjölda.
Þeir eru margir, sem vilja að Banda-
ríkjastjórn Ijái uppreistarmönnum
menn og fé til að berjast gegn Spán-
verjunum, en þeir eru líka margir, ef
ekki fleiri, sem það vilja ekki, en sem
mundu samþykkja fjárveiting til friðar-
kaupa og lausnar eyjunni, og það þó
upphæðin yrði helmingi meiri, en getið
er um að ofan. Bandaríkjastjórn mun-
ar ekkert um $200—300milj., en Spán-
arstjórn munar það miklu og þegar á
alt er litið, Cuba-menn þó mest. Þeirra
hagur af þeim kaupum yrði ekki met-
inn til verðs.
Flokks-ofstæki.
I Washington er nýlátinn nafn-
kunnur suðurríkja herforingi og þjóð-
þings-senator frá Virginiu, Wm. Ma-
hone að nafni. Saga hans er að mörgu
levti einkennileg, en þó sérstaklega
fyrir það, að hún sýnir öllum seinni
tima dæmum betur hvað flokksfylgi í
pólitiskum málum getur gengið langt
fram úr hófi.
Mahone var demókrat, var stór-
ríkur maður, gestrisnasti höfðingi heim
að sækja, enda í áliti miklu, ekki ein-
ungis i sínu héraði, heldur í Virginíu-
riki öllu. I einu orði var hann alment
viðurkendur framarlega í röð arútókrat
anna í Virginiu—aðal-bóli aristókrata
allra í Bandaríkjum að fornu og nýju.
Vinir hans voru sem “sandur á sjávar-
strönd”, meðal allra stétta og allra
flokka manna, enda hús hans ætið opið
fyrir öllum, fátækum þurfamönnum
ekkert síður, en rikismönnunum sem
hoðnir voru þangað i veizlu eftir veizlu.
Sem sagt var hann flokki demó-
krata tilheyrandi, en svo atvikaðist
það einhvernveginn þannig, að það
voru repúblíkar, sem kusu hann sem
þjóðþings-senator árið 1881. Nú er það
almennt viðtekið, í orði að minnsta
kosti, að sá sem kosinn er fuiltrúi al-
þýðu, eigi að framfylgja kröfum og
skoðunum kjósenda sinna, hvort sem
þær samrýmast hans eigin skoðunum
eða ekki. Það óhapp(?) henti Mahone, að
líta þannig á málið. Hann kastaði at-
kvæði með repúblikum í efri deildinni
og varð það til þess, að sá flokkur réði
lögum og lofum í efri deild á því þingi.
Það munaði bara einu atkvæði, og af
því ástæður hans voru þannig, var hon
um gefið að sök, að hafa svikið flokk
sinn og selt stjórn efri deildarinnar í
hendur óvinanna.
Frá þeim degi sneru allir baki við
honum. Vinirnir, sem áður voru,
heilsuðu honum að vísu, ef þeir mættu
honum, en töluðu ekki við hann nema
nauðsyn krefði. Það heimsótti hann
nú enginn , heimboð hans voru afþökk-
uð og honum eða hans fólki aldrei boð-
ið í gildi. Ekki þar með búið. Ef um-
flúið varð hafði enginn viðskifti við
hann, svo atvinna hans, sem áður var
svo mikil og ábatasöm, smá-eyddist og
varð að lokum að engu. Eigur hans
smá tálguðust af honum, því hvervetna
var þrepskjöldur á vegi hans og öllum
brögðum beitt að fella hann. Fyrir
tveimur árum siðan voru eigur hans
allar, þó miklar væru, farnar, að und-
antekinni ábýlisjörðinni og landskika
með húsi á í Washington. Var það
verðmikil eign og vel sett, en skuldir
miklar hvíldu á henni og að auki ótal
smá skuldir, sem nú var enginn vegur
að greiða nema selja aðra hvora eign-
ina : þá í Washington eða áijýlisjörð-
ina í Virginia. I fyrra þurfti Banda-
ríkjastjórn að kaupa landfláka í Was-
hington og fór hann þá þess á leit, að
sín eign yrði keypt, svo að hann gæti
losað sig úr mestu skuldunum. En
suðurríkja-þingmennirnir voruekki enn
búnir að gleyma velti-atkvæði hans, er
þeir kölluðu svo, árið 1881, og með
samtökum tókzt þeim að koma í veg
fyrir að saman gengi með honum og
stjórninni. Afleiðingin varð sú, að
hann stuttu síðar varð að geíast upp
sem gjaldþrota maður. Eignir hans
allar voru teknar og hann dó öreigi.
Þetta er hefnigirni meir en að nafn-
inu til. Pólitiskir flokkar eru nauð-
synlegir, en það er sannarlega ástæða
til að flokksmenn allir, hverju nafni
sem nefnast, hiki við og athugi hvert
rekur, þegar dæmi eins og þetta eru
til, svo ósæmileg eru þau frjálsu landi
og þessari öld.
/ ^
Islenzk smásaga.
Eftir Frey.
Sólin var í þann veginn að ganga
undir ; loftið var heiðríkt og skáhallir
geislarnir skinu inn um gluggann
minn og voru smámsaman að dofna.
Þetta undurfagra sumarkvöld var
kyrt og fagurt. Það var alveg logn og
einhver dularfull kyrð ríkti yfir öllu.
Algrænt grasið var að tegja sig til hlið-
ar við gluggann minn og reyndi að
byrgja rúðurnar, Sem voru óhreinar og
kúamykju-karmar i kring síðan um
veturinn, að þeir voru látnir þar til
skjóls.
Ég sat á stóli undir glugganum við
skrifpúlt mitt. Við þetta púlt var ég
húinn að skrífa marga línu sumt' í
prósa og sumt í ljóði, þvi á þeim tímum
reyndi ég að setja saman ljóð, ekki af
því ég héldi mig vera skáld, né tryði
að ég nokkurntíma myndi verða það.
En þegar mér lá eitthvað þungt á
hjarta, knúðu óbældar æsku tilfinning-
arnar fram i orðum og hendingum—
nærri ósjálfrátt—það, sem hjartað hugs
aði.
Heimili mitt var islenzkur bónda-
bær, og ég ætlaði að fara að skrifa vin-
stúlku minni til, sem átti heima í ná-
grenninu. Ég var viiinumaður, milli
fermingar og tvítugs, hafði verið kristn
aður upp á hina einu sönnu kristilegu
trú, lúterskuna, og var orðin laus við
tossa-kverið og bænirnar, sem ég flýtti
mér að gleyma eftir að ég var kristnaö-
ur.
Það er ríkiskyrkja á íslandi, og
allir verða að vera kristnir að nafninu.
Það þurftu allir að trúa á guð og kóng-
inn, og borga sitt gjald náttúrlega. Og
hver sem borgar sín löglegu skyldu-
gjöld refjalaust, er talin prýðilega krist
inn, og ekkert skift sér af því þó aldrei
sé komið til kyrkja, og öll heila sóknin
sé gengin af trúnni.
Já, það glappaðist fram úr mér, að
ég hefði átt vinstúlku i þann tíð er
saga þessi hófzt. Fyrst ég fór að orða
það, verð ég að segja yður öll tildrögin
til þess áður ég held áfram með aðal-
söguna.
Það er þá þannig, að ég var ein-
hverntíma áður en ég fermdist samtíða
einni af hínum mörgu sveita-rósum, er
mitt kæra fósturland er svo ríkt af.
Ég skal segja yður orsökina, sem dróg
til vináttu. Ég var þá reglulegur ó-
kristinn spilagosi, sem spilaði á har-
moniku, las bækur. eða skrifaði allar
vökurnar, enhirti sauði á daginn, bar
heim tað á bakinu eða ók því á grind-
inni hans húsbónda mins. Eða þá ég
gerði svo sem ekkert nema að lesa upp
kverið mitt, sem ég hafði lært fyrir
löngu. Eg fékzt ögn við ljóðasmíð á
þeim sælunnar árum, en fór dult með
þá drottins gáfu. Eg orti man-vísur
til fallegustu stúlkunnar í sveitinni. en
þó kom ég mér ekki að þvi að sýna
kvæði mín sízt man-kvæði; má vera
að það hafi verið skynsemis neista að
þakka.
Stúlkan sem ég var samtíða og gat
um áðan var eldri en óg. Við vorum
allgóðir kunningjar, og náði hún því
stundum í blaðsnepil hjá mér og komst
þannig að því, að ég myndi vera hag-
orður. Einu sinni sem oftar sat ég út
í horni og var að skri fa—en eg var
líka reyndar að yrkja, og pukraði eins
og galdramaður. Stúlkan mín sá hve
ég var læðulegur og varð forvitin, eins
og allar góðar stúlkur, hun ásetti sér
að ráðast að mér og komast fyrir hvað
ég væri að yrkja. Hun læddist aftan
að mér eins og heilagur andi, og er ég
í djúpum hugsunum lagði frá mér dýr-
mætt blað með kvöldverkinu mínu á,
greip hún það, böglaði þvi saman í lófa
sínum og flúði. Ég hrökk við, vissi
fyrst ekki hvað ég ætti að gera, en svo
réðist ég að henni með berserksgangi
og reyndi að ná blaði minu, en það
mistókzt, hún var sterkari en ég. Eg
skipaði henni og bað hana svo vel sem
ég kunni, að fá mér blaðið; húnbara hló
að mér,það var alt og sumt sem ég
hafði úr býtum.
Ég fór að sofa um kvöldið, eins og
vant var auðvitað, en aldrei eins óá-
nægður og þá. Það sem kvaldi mig
mest var það, að kvæðið var um hana
sjálfa. Það rann næsti dagur og kvæð-
ið var eins og gleymt, hvorugt okkar
minntist á það framar, en það varð þó
orsök vináttu okkar.
*
* *
Það var löngu löngu seinna, að ég
átti heiraa á hæ þeim, er ég áðan gat
um. Ég skrifaðist yðuglega á við vin-
stúlku mína, sem nú var góðan spöl á
burtu. Á hverjum sunnudegi fór ég til
kyrkju, það var helzta skemtunin, er
ungt fólk gat haft á helgum, að bregða
sór til messu, hlusta^á fagran söng og
horfa á fríðar meyjar í kyrkjunni, Með
allan hugan hjá þeim, en láta ræðuna
með öllu guðsorðinu fara fyrir utan og
framan. Þegar messan er úti fara
menn að heilsast og talast við, konurn-
ar að kyssast löngum kossum, sem
brakar og sýður i; og svo þegar þær
eru búnar að kyssast fara þær að tala
um slátrið sitt og kjötið, kollurnar,
Smjörkvartél, tóskapinn, vinnufólkið
o. fl. Svo heilsast bændur, en þeir
kyssast ekki líkt því eins lengi og kon-
urnar, fara svo að tala um féð, beitina,
heyin, sveitar- prests- og kyrkju-gjöld-
in, ómagana o. s. frv. Ungu stúlkurn
ar heilsast með föstum og innilegum
kossi ekki mjög löngum. en líta um
leið til piltanna, eins og þeim detti í
hug að þeir muni öfunda, eða þá þær
vildu eins vel hafa mátt kyssa einhvern
þeirra; eða þá að þær hugsuðu með sér:
Ja, svona skal ég kyssa þig. drengur
minn, í tómi, ef þú Ihefir einurð á að
bera þig eftir því. En veslings ungu
mennirnir heilsuðust bara með handa-
bandi eða með orðunum tómum, og
fóru svo strax að tala um stúlkurnar
sín á milli, en blönduðu sór lítt inn í
mál kvenna, með því líka að þær töl-
uðu oftast i hálfum hljóðum, og mátti
hafa á marki, að þá voru þær að tala
um piltana. Stökusinnum áræddi pilt-
ur að bjóða vinstúlku sinni að fylgja
henni heim, en það var samt ekki oft.
Ég man eftir síðasta sunnudegin-
um, sem ég fór til kyrkju á Islandi;
það var á föstudaginn langa, árið átj-
hundruð og ......... Guðspjalla-þýð-
andinn, sem var grár fyrir hærum, las
alla piningarsöguna i hlakkandi róm,
eins og liann væri svo sæll fyrir kvalir
“mannsins sonar”. Hann hefði vissu-
lega getað tekið undir með guðsmann-
inum gamla : “Oll þín læging er upp-
Niðurlag næst.
Kvenfolk
og sjúkdómar þess.
Paine’s Celery Compound er
sérstaklega hentugt til
þess, að koma lífiæra-
byggingunni allri i
gott lag og veita
mönnum góðan
styrk.
Grein úr nafnkunnu
læknablaði.
Eftirfylgjandi grein er tekin úr
læknablaði einu, sem gefið er út á meg-
inlandi þessu og liggur það í augum
uppi, að menn ættu að gefa lienni ná-
kvæmt athygli. Greinin er á þessa leið:
“Það er óhætt að segja það, að meira,
en helming af tekjuin sínum hafa lækn-
ar uppúr því, að lækna kvenfólkið. Og
sársjaldan vita þeir þó, hvað að þeim
gengur og ekki heppnast þeim, aðlækna
eina konu af fimmtiu, sem leita þeirra.”
Hvernig stendur nú á því, að rit-
stjórinn skuli bera fram aðra eins yfir-
lýsingu í ritstjórnargrein sinni um
kvennsjúkdóma? Það kemur af því
að andi tímans hefir eins mikil áhrif á
þær eins og karlmennina, og jafnvel
meira, því að taugakerfi þeirra er fínna
og viðkvæmara. Orsök liggur til allra
hluta, illra og góðra og á skólabekkn-
um getum vér vanalega fundið byrjun-
ina á þessum höfuðverkjum, bakverkj-
um og öðrum kvensjúkdómum, sem nú
eru að verða svo voðalega almennir.
Þegar breytingin verður á stúlkubarn-
inu frá barninu til fullvaxinnar meyjar
þá er hlaðið á stúlkuna störfum og á-
reynslu, svo að hún verði ekki á eftir
með nám sitt. Þar við bætist mikill
áhugi og kvíði þeirra við prófin, og svo
þegar skólagangan er búin.þá er heilsan
eyðilögð.
En hvað kemur svo á eftir skóla-
dögunum ? Eru ekki skyldur kvenfólks-
ins eins þungar og slítandi, eins og
skyldur karlmannanna? Jafnvel meiri.
Þær þurfa að leggja á herðar sér búsum-
stang ýmislegt og atvinnu-ábyggjur,
sem alt stuclar til þess, að setja taug-
arnar í þetta æsta, veika ástana, sem er
svo afar skaðlegt. En er það þá nokk-
ur furða, þó að hin viðkvæmu líffæri,
sem vafin eru neti af taugum. gangi úr
lagi og lífið verði svo bráðlega þungur,
þreytanði kvalatími, án nokkurrar von-
ar um lausn eða kvalalétti.
Við þessu ætti að hafa Paine’s Cel-
ery Compound, þessa nafnfrægu upp-
götvun í læknisfræðinni. Þá munu
taugarnar bráðlega styrkjast, næringin,
meltingin og þó einkum tiðir kvenna
færast i lag. Blórolegur roði færist í
kinnarnar, augun tindra af fjöri, líkam-
inn allur verður fagur og yndislegur;
æskublóminn og fjörið kemur æfinlega
þegar Paine’s Celery Compound er brúk-
að Sértu taugaslök. mfittvana, getir
þú ekki sofið hafir þú höfuðverk, eða
einhvern hinna óteljandi sjúknóma. sem
svo margar konur verða þegjandi við að
búa, þá fáðu þér Paine’s Celery Com-
pound og mun það bráðlega veita þér
hina mestu blessun lífsins — heilsuna.