Heimskringla - 05.04.1900, Qupperneq 1

Nr 26.
Heimsknngla.
_________________
YTV xR WINNIPEG, MANITOBA 5. APRIL 1900.
PENINGAR LANADIR. — Hægar mánaðar afborganir.
Vér erum umboðsmenn fyrir hið bezta og ríkasta lánfélag
, sem bækistöðu heflr í Winnipeg.
m viltu eignast— Laglegt og vel vandað einloftað hús
(Cottage) á Alexander Avenue ? Það er úr timbri, á
steingrunni og kostar §1200.
TAKID VATRYGGING— í “The Phoenix oe London”.
Það er hið elata og bezta vátryggingafélag í heimi.
Nares, Robinson & Black,
Bank of Hamilton ChRmlters.
The Home Life Association
of Canada.
Aðalskrifstofa í Toronto.
'Höfuðstóll—ein millíóíi dollars.
Full trygging í höndum sambandsstjórnarinnar.
Lifsábyrgðarskýrteiui Home Life félagsins gildahrar í heimi sem er. Eng*
m höft eru lögð á skírteinishafa hvað snertir ferðalög. bústað eða atvinnu. Þau
eru ömótmælanleg eftir eitt ár frá dagsetningu.
Skírteinin hafa ÁEYR-GfST VERÐGflLDX í uppborgaðri lífsábyrgð, pen*
ingum og lánsgildi, eftir þrjú ár.
Leitið upplýsinga um félagið og ábyrgðarfyrirkomulag þess hjá
W. H. WHITE, ARNI EGGERTSSON,
MANAGER. GENERAL AGENT.
Mclntyre Block, Wlnnipeg. P.OBox245.
Fylkisþingið.
Manitobaþingið var sett kl, 3 á
fimtudaginn var, með vanalegri við-
höfn í viðurvist mesta mannfjölda.
Hálfri kl.stund áður en þing skyldi
setjast, var allur þingsalurinn, uppi og
niðri, svo þétt skipaður fólki að mesti
fjöldí varð að hörfa frá sökum pláss-
leysis. Gangar þinghússins voru og
þéttskipaðir. Nýju þingmennirnir rit-
uðu nöfn sín i þingmannaskrána og
tóku þingsetueiða sína. Að því búnu
var þingforseti kosinn, Wm. Hespler,
þingmaður fyrir Hosenfeldt. Þá gengu
þingmenn i röð inn í þingsalinn, og röð-
uðu sér umhverfis hásætið og stóðu þar
meðan Governor Patterson las hásætis-
ræðuna, sem hafði inni að halda eftir
fylgjandi atriði:
Fylkisstjórinn bauð þingmenn vel-
komna til fyrstu þingsetu þess 10. fylk-
isþings. Næst mintist hann á striðið í
Suður Afríku og hluttöku Canada-
manna i þvi, og lýsti ánægju sinni yfir
drengilegri framkomu þeirra á vígvell-
inum, Hann gat um dauða major
Arnolds, frá Winnipeg, sem stýrði
einni deild hermannanna, og kvað
minningu hans og þeirra sem dóu þar
með honum, mundi lengi lifa i hjörtum
meðborgara þeirra.
Næst var þess getið að Royal Com-
mission hefði verið sett til þess að rann
saka, og gefa skýrslu um fjárhagsá
stand fylkisins. Þessi skýrsla yrði
bráðlega lögð fyrir þingið. Næst var
skýrt frá því að lagafrumvarp yrði bor-
ið undir atkvæði þingmanna, í þá átt
að koma jafnvægi á inntektir og útgjöld
fylkisins. Þess var og getið að nu
væru að eins 3 launaðir ráðgjafar í stað
5 sem áður voru, Þá var þess og einn-
ig getið að stjórnin hefði fundið ástæðu
til að neita vissum styrkveitingum til
járnbrauta, sem fyrverandi stjórn hefði
lofað. Ný kosningalög yrðu borin
upp á þinginu og þeir gömlu numin úr
gildi. Lagafrumvarp um vínsölubann
innan takmarka fylkisins yrði lagt fyr-
ir þingið, það lagafrumvarp yrði látið
ganga eins langt í “Prohibition”-áttina
og grundvallarlög fylkisins leyfðu.
Einnig var þess getið að Dominion-
stjórnin hefði enn þá ekki gert neitt í
þá átt að fá lög staðfest af þinginu, er
veitti henni leyfi til að borga Manitoba
fylki sjóð þann sem nú er í höndum
ríkissjórnarinnar, sem aírakstur af
sölu skólalanda í Manitoba, og til þess
að skila í umráð fylkisstjórnarinnar
öllum skólalöndum í fylkinu, samkv.
beiðni síðasta þings. Tilraunum í
þessa átt yrði haldið áfram þar til vilja
fylkisbúa yrði framgengt. Næst var
minst á dauðsfallið sem nýlega varð í
Great ll'est Laundry hér í bænum, og
þess getið að lagafrumvard yrði lagt
fyrir þingið í þá átt að koina framvegis
í veg fyrir slík tilfelli. Lagafrumvarp
um samdrátt fasteignalaganna, giftra
kvennalaganna, sveitalaganna og ann-
ara laga verða lögð fyrir þingið. Árs-
skýrsla stjórnarinnar um tekjur og út-
gjöld fylkisins verður lögð fyrir þingið,
sömuleiðis áætlun yfir takjur og útgjöld
þessa yfirstandandi fjárhagsárs.
Að loknum upplestri ræðunnar fór
fylkisstjóri með föruneyti sínu út úr
þingsalnum. og þar eftir fóru áhorf-
endur að hafa sig burt. En þingið var
formlega sett og nokkrar uppástungur
sem vant er að bera fram við slík tæki-
færi, voru bornar upp og samþyktar,
og þingi svo frestað til mánudags
klukkan 8 e. h.
Á mánudagskvöldið var svo þing
sett aftur. En lítið markvert gerðist á
þeim fundi, Stjórnin hafði útnefnt þá
Geo. Steel þingmann fyrir Cypiess kjör-
dæmi og B. L.'Baldwinson til að svara
hásætisræðunni. Er það skoðaður sem
sérstakur heiður fyrir hvern þingmann
sem til þess er kjörinn. Þeir Steel og
Baldwinson héldu báðir tnjög liprar og
laglegar ræður.—Fy-rum fjármálaráð
gjafi McMillan tók því næst til máls;
reyndi hann á ýmsan hátt að afsaka
misgerðir Grdenwaystjórnarinnar, bæði
að því er snerti fjármál og járnbrauta-
mál fylkisins. En þær afsakanir voru
flestar eða allar út í hött, eða eins og
þegar druknandi maður gripur i hálm-
strá sér til björgunar. Enda hafa ýms-
ir liberalar látið það á sér heyra, að
þeim þætti lítið koma til þessarar ræðu
McMillans.
Blaðið “Morning Telegram” fer
meðal annars þessum orðum um þessa
fyrstu ræðu Mr. Baldwinsonsí þinginu.
“Mr. Baldwinson, þingmaður fyrir
Gimli-kjördæmið, á heiður skilið fyrir
það, hve skörulega honum mæltist, er
hann svaraði hásætisræðunni. Mr.
Macdonald sýndi hinum íslenzka þjóð-
flokki hér verðugan heiður, er hann út-
nefndi Mr. Baldwinson til þessa heið
ursstarfa. Fyrir og um síðustu kosn-
ingar var Mr. Maedonald úthrópaður
sem nokkurskonar "Paul Kruger,” og
útlendingahatari, fyrir það að hann
vildi takmarka atkvæðisrétt Galiciu-
manna og Daukhobors. En hann hefir
nú sýnt hve gersamlega röklausar þess-
ar staðhæfingar voru. Hann tók Þjóð-
verja (Mr. Hespler) fyrir þingforseta;
hann tók mann af Belgisku þjóðerni
fyrir þingskrifara; og hann útnefndi
hinn mikilhæfa islenzka þingmann, Mr.
Baldwiuson, til að svara hásætisræð-
unni.”
(Það er óþarfi að taka það fram, að
Mr. Baldwinson hefir ekki fært í letur
þessar ofanskráðu línur.)
Frjettir.
Markverðustu viðburðir
hvaðanæfa.
Aðal-umtalsefni þessa daga er um
hinn mentaða heim, er hve siðla Ro-
berts lávarður leggi á stað með her
sinn frá Bloemfontein áleiðis tii Preto-
ria. Það er einmælt að hann hafi sent
10,000 hermenn áleiðis til Glen, sem er
10 mílur norður irá Bloemfontein. —
Járnbrautarbrú á Glen var sprengd af
áður en Bretar komu þangað. Alment
er nú miðað við 2. Apríl sem burtfarar
dag Roberts lávarðar frá Bloemfontein
með megin herinn. Sagt er að Roberts
verði fulla viku að komast með her
sinn og farangur til Kroonstad, og virð
ist ekki mikið unnið þó hann komizt
þangað. — Að eins lítill hluti af liði
Gatacre hershöfðingja er nú kominn
til Bloemfontein. Áður en lið hans er
komið, er ólíklegt að Roberts geti lagt
í leiðangurinn til Pretoria.
Einnig er sagt að Búar fylki liði
allmiklu norðan við Bloemfontein og
ætli að hefta för Roberts eins og þeim
framast auðið verði. Mælt er að tölu
vert sjálfboðalið streymi nú til Búanna,
bæði frá Niðurlön dum, Þjóðverjalandi,
Frakklandi og víðar að.
27. f. m. voru dánir 217 menn úr
plágunni miklu í bænum Calcutta á
Indlandi og 157 voru veikir,
Blöðin segja nú að prinsinn af Wales
ætli ekki að vera viðstaddur þegar sýn-
ingin mikla í Paris verður hafin, þrátt
fyrir það að hann hafði verið búinn að
dragast á að vera viðstaddur. Er álit-
ið að þessi veðraskifti prinsins sé eitt
með mörgu fleira, sem spretti af ófriðn-
um milli Búa og Breta.
Professor John Henry Pepper er
dáinn. Hann var fæddur 17. Janúar
1821. Faðir hans var Charles B. Pep-
per. 1840 varð hann aðstoðarkennari
við Granger-læknaskólann í Lundún-
um. Hann skrifaði all margar bækur
vísindalegs efnis, svo hann var bæði
kunnugur ekki einungis enskumælandi
fólki, heldur einnig öðrum þjóðum, sem
háskólakennari og rithöfundur.
Franskt eimskip, Georges Croise,
sem var á leiðinni til Cuba, strandaði
framundan Santo Domingo 29. f. m.
Það var hlaðið nautgripum, og einnig
voru á því 80 farþegjar. Eimskipið
New York leitaðist viðað bjarga mönn-
um.engat þó hvergi næiri bjargað
þeim öllum. Ovíst en hvað margir hafa
farizt.
Dr. Leyds, stjórnmálaerindreki
Búa í Norðurálfu, þykist hafa komist
að því, að neðri málstofan í brezka
þinginu ætli að koma þv/ til leiðar, að
Bretar fái hergögn til láns hjá Egypt-
um til að lemja á Búum með. Dr.
Leyds hefar krafist að fá útskýringar
um þetta mál, hæði frá Tyrkjum og
Egyptum, en hefir ekkert svar fengið
enp þá sem komið er.
Hraðfrétt frá Lundúnum segir að
1000 íslenzkir innfiytjendur séu vænt-
anlegir til Canada á komandi sumri.
Carsten Borchgrevink, foringi leið
angurs, sem lagði af stað að leita að
suður heimskautinu 19. Des. 1898, er
nú sagður kominn aftur til Campbell-
town, sem er nálægt Biuff Harbour, á
Nýja Sjálandi. Kostnaðarmaður þessa
leiðangurs var Sir Geo. Newnes, er
heima á í Lundún á Englandi. Skipið
sem hra. Borehgrevink hafði í þessa för
heitir “Southern Cross”. Hraðskeyti,
sem formaður fararinnar sendi Sir Geo.
Newnes strx og hann kom til Sjálands,
lætur vel yfir því. að förin hafi lánast
vel. Borchgrevink segist geta sýnt og
sannað hvar segulskautið er, þó hann
hafi ekki komist alla leið þangað. Hann
segir að þeir hafi ferðast með hunda-
sleðum, þegar skipið komst ekki lengrg
fyrir ís. Hann kvaðst hafa komist
lengst á breiddargr, 78, 50 mín. Hra,
Borckgrevink segir aðsuðursegulskaut-
ið sé á 70 breiddargr. og 5 min., og
lengdargr. 150, austlægrar breiddar.
Það má vænta að meiri fréttir komi
síðar um þessa suðurför.
Það er verið að búa til gulllíkan af
Miss Maude Adams (Bandaríkjastúlka)
í Paris, og á það að vera til sýnis á
sýningunni þar í sumar. Líkan þetta
er úr skæra »ulli og kostar $187,000.
Miss Maude Adams var valin sem fyrir-
mynd kvennlegJar fegurðar í Ameríku.
Um 30,000 af verkafólki, er vinnur
i ýmsum tegundum af vélaverkstæðum
í New York ríkinu, ætlar að hætta
verki næstu daga, ef húsbændur þeirra
setja ekki vinnutíma ofan í 9 stunda
vinnu á dag.
Brezka liðið sem hershöfðingi
Broadwood réði fyrir, og sat um Thaba
Nehu, varð að leggja þaðan af stað að
náttarþeli, vegna þess að Búalið var
komið mjög nærri. Broadwood stefndi
liði sínu áleiðis til Blomfontain. Hann
tók áingastöðvar nálægt vatnsbóli
bæjarins kl. 4 um um morguninn. En
í dagrenningu skutu Búar á herdeildir
Broadwoods og sendi hann þegar her-
deildir með fallhyssur af stað, sem
áttu að hlífa herdeildunumer eftir voru
við stóráhlaupum ftá óvinunum. Þess-
ar hlífiskjaldar fylkingar sem sendar
voru vissu ekki fyr af enn ‘þær komu
að launsátrum. Var þar fjölki af Bú-
um fyrir, og brezka liðið gengið inn í
gildruna alveg, áður en það vissi af.-
Tóku Búar það tilfanga, ásamt 7 fall-
stykkjum. Mannfall varð ekki svo til-
finnanlegt (350) vegna þess að Bretar
gátu engri vörn komið við. Þeir voru
alveg umkringdir áður en þeir höfðu
minstu hugmynd um herkvína. Þetta
skeði að morgni 31. síðasta mánaðar.
Strax um daginn var hershöfðingi Coll.
ville sendur með herlið á þessar stöðv-
ar. Kom hann þangaðum miðjan dag,
og byrjaði orustu þt-gar. En fregnir
um endalokin eru ókomnar enn þá.
Hershöfðinginn sem úinefndur er,
að taka við aðal herstjorn yfir herliði
Búanna, í stað Jouberts, heitir Botha.
Hann er orðinn mjög nafnkendur fyrir
herkænsku sína í ófriðnum milli Búa
og Breta, Annar þjóöa hershöfðingjar,
er hafa kynst herkænsku hans í þessum
ófriði undrast yfir hyggindum hans og
hervælum.
Nú er sagt að Bretar hafi mist 7
fallstykki og allar tegundir af her-
búnaði, sem þeir höfðu meðferðis þegar
Búarnir gintu þá í herkvína, og getið
er um annarstaðar hér í Blaðinu. Af
her Broadwood er ságt að hafi fallið
350 liðsmenn. Kruger forseti á að hafa
sagt hér um daginn, að hann ætlaði að
verða húinn að taka Blomfontain innan
viku. Búaliðið þéttskipar sér nú utan
um bæinn, og sagt, að það sé búið að
gera bæinn vatnslausan. En Bretar
bera sig borginmannlega, og segjast
hvergi hræddir.
Sú frétter borin út, að Joubert,
yfirhershöfðingi Búanna og varaforseti .
Trarisvaal-lýðveldisins, hafi látizt 28.
f, m. í Pretoria. Meinsemd í maganum
varð banamein hans. General White
og aðrir brezkir herforingjar mæla vel
um þenna látna herstjóra Búanna,
Rússar láta all-ófriðlega um þess-
ar mundir, og lítur helzt út fyrir að
þeir ætli að taka með valdi einhverja
höfn i Koreu. Stjórnin á Japan er á
nálum út af þessu og hefir heímtað að
Rússar geri lýðum ljósar fyrirætlanir
sínar þar eystra. Japan hefir herskip
sín tilbúin að mæta Rússum, ef þeir
sera nokkra ofbeldis. tilraun þar á Ko-
reaskaganum þar sem Japanar hafa
umráð yfir.
Um hungursneyðina á Indlandi
segir Cur»on landstjóri, að 5 miliónir
manna þar í landi njóti nú hjálpar af
gjafasjóðum, og að búist sé við að 11
milíónum dollars verði varið á þessu
ári til nauðstaddra.
Senatið í Ottawa hefir neitað að
samþykkja kjördæmaskiftinga laea-
frtímvarp Laurier-stjórnarinnar, með
því að fresta umræðum í málinu um
6 mánaða tíma.
Sagt er að all-mikil hungursneyð
sé meðal námamanna við mynnið á
Yukon-ánni nálægt St. Michael. En
með því að þettaer svo langt frá öllum
mannabygðum, þá er ekki búist við að
hægt verði að koma matvælum þangað
fyr en i Júní næstkomandi.
Englendingar eru i forundrun yfir
hversu fjárhagur Orange Free State
er i góðu lagi, og sérdeilis falla þeir f
ytafi vfir því hvað bókfærsla ríkisinsog
samræmi í reikningum þess og skýrsl-
um sé fádæma nákvæm.
Mælt er að Rússar sén í vígamóð.
En hvert förinni á að stefnaer vafi á.
Sumir halda að Rússar ætli að rýmka
um sig á meðal Tyrkja. Rússar eru
nú sagðir að hafa 250,000 vígbúið lið,
sem ætlað sé til sérstakra stórræða, og
þar að auki sé komið skrið á herskip
þeirra á Svartahafinu.
Lord Roberts sendi hraðskeyti til
EngLnds um helgina, þar sem hann
segir áð hann hafi sent lið til að reka
Búana af stöðvum, sem þeir höfðu
safnast saman á. skamt fyrir sunnan
Brandfort. Búar voru mikið liðfærri,
en vörðust snarplega. En voru þó um
síðir reknir á flótta. Ekki er getið um
mannfall í liði Búa, en af Bretum féllu
yfir hundrað manna og 7 liðsforingjar .
Nýtt stálgerðar- og steypufélag er
myndað í WilJand, Ont., með 18 milión
dollara höfuðstól. Það hefir fengið
1500 ekrur af landi við mynnið á Wel-
land-skurðinum og ætlar að setja þar
upp verkstæði sín. Ymsir auðmenn
frá Bandaríkjunum eru i þessu félagi.
Búðarþjónar í einni stærstu deild-
búðinni í New York hafa á síðastliðn-
um nokkrum mánuðum stolið $20,000
virði af vörum frá húsbændum sinum.
Yfir 20 þjónar lögðu saman að vinna
að þessu þjófabragði.
Skýrsla Dominionstjórnarinnar yfir
námaafurðir í Canada í síðastl. ári er
nýprentuð, og sýnir hún að þessi at-
vinnugrein landsins er stöðugt að auk-
ast og verða arðsamari, eftir því sem
þekking á námalondum eykst og vélar
þær sem notaðar eru við námagröft
verða fullkomnari.
Gullnámarnir i Yukon-héraðinu
gáfu af sér á árinu 1899 16,000,000 doll-
ara, og frá öðrum stöðum £ Canada var
gulltekjan rúmar $5,000,000, eða alls
$21,049,730. Aðrar málmnámur reynd-
ust arðsamar í sömu hlutföllum. Eir-
námur gáfu af sér $2,655.310; nickil-
námar gáfu $2,067,840. Alls var málm-
tekjan í ríkinu á siðastl. ári $28 833,
717, eða sem næst $29,000,000.
Kolatekja á árinu var 4,563,993 tonn
virt á $9,040,058
Oliunámur gáfu af sér 808,570 tunnur
virt á $1,202,020
Byggingarefni úr leir,
cement og grjótnám-
um gáfu af sér...... $5,59(5,843 virði
Allar námaafurðir
Canada siðastl. ár
I voru virtar á.....$47,275,612
og er það rúmlega 8J milíón dollars
meira en á fyrra ári. Náma auðlegðin
er alls sem svarar $8,90 á nef hvert i
ríkinu Gulltekja hefir aukist, en blý-
og silfurtekja heldur minkað frá þvi á
fyrra ári. Þessi atvinnugrein, sem nú
gefur af sér nálega $50 milíónir á ári
er enn þá í barndómi. Það má búast
við að árleg upptekja tífaldist áður
langt líður fram á 20. ðldina.
Fyrir skömmu síðan var haldinn
fundur í Fargo í N.-D. viðvíkjandi því
að gera Rauðá skipgenga með tið og
tíma, Á fundi þeim mættu fulltrúar
frá öllum stöðum í Rauðárdalnu.æ, alla
leið sunnan frá Ortonville og norðan
frá Winnipeg. Fundur þessí kom sér
saman um, að halda aftur fand um
þetta sama mál 15. Maí næstkomandi í
Grand Forks. Einnig var kosin nefnd
til að starfa að og undirbúa málið undir
þann fund. Á þessum fundi voru lögð
frm skilríki fyrir að þetta fyrirtæki er
alls engin frágangssök í framkvæmd.
Fyrstu árin ætlast þessi fundur til að,
að eins verði gerðar þær viðgerðir á
Rauðá, að vorflóðin sem venjulega gera
stórskaða sunnantil í Rauðárdalnum
árs árlega, verði heft. Enn sem komið
er, er ekki búið að komast að niður-
stöðu um tilhögun á þessu verki. En
hugmyndin er, að gera skipgenga leið
allar götur sannan frá Mexicoflóa og
norður í Hudsonsflóa. 8kipaleiðin á
að veyða eftir Mississippi fljótinu, þaðan
inn í Minnesota-ána, þaðan í Rauðá.
og eftir henni, og siðan alla leið norður
i Hudsonflóa. Á fundinum sem hald-
inn verður . í Grand Forks, verður
myndað félag. I orði er að fá hjá Con'
gressinu eina milión dollara til að'
byrja með.
Hermálasijórn Bandaríkjanna hefir
leigt tveimur auðfélögum þar syðra
gulltekju í Cape Nome. Mörg fleiri
auðfélög hafa sótt um leyfi fyrir gull-
tekju þar. Samkvæmt lögum má eng-
inn taka upp sandleðju me í gulli í,
nema á sviði sem er 3 mílur undan landi
Fregnbréf.
Helztu fréttir héðan eru hreyfingar
verkamanna. Fyrir nærfelt tveimur
mánuðum gerði félag verkgefenda við
húsabyggingar verkfall við verkamenn
sina og neituðu þeim aðgöngu að vinnu
Deiluefnið var það, að verkgefendur
vildu ekki viðurkenna vald bandalags
þess, er “Building Trades Council”
nefnist, og er samband hinna ýmsu
handiðnamanna félaga er við húsbygg-
ingar eru riðnar. Þessi verkamanna-
félög eru mjög öflug, og er því afleið-
ingin sú, að varla hefir nokkur vinna
verið gerð við húsabyggingar allan
þenna tíma. — Annað verkfall gerðu
vélasmiðir á flestöllum vélasmiðjum
hér í bænum um 1. Marz. Krefjast
þeir að fá 9 kl.tíma vinnu á dag og 28
cts. um kl.tímann. Er fjöldi þeirra enn
frá vinnu, þá að sumir af verksmiðju-
eigendum hafi þegar látið eftir. Tala
vélasmiða í verkfallinu var um 6000.
Alls eru um 5o,000 menn iðjulausir, sem
afleiðing af hreyfingum þessum. Þær
hafa farið fram með hinni mestu ró og
spekt.
í gær fóru um 1500 bændur hér í
geguum bæÍDn á leið til Norður Dakota
komu þeir austan úr Nýja Englands-
ríkjum, og ætla að setjast á stjórnar-
lönd þar nyrða.
I niargra manna augum eru dag-
legu fréttablöðin einskonar Óðinshrafn-
ar vorra tima, er meðsannsögli og rétt-
sýni Hugius og Munins skýra mönn-
nm frá öllum ninum mestáríðandi við-
burðum hvar sem er í heiminnm, Og
það mætti sýnast—þegar litið er á þann
eldlega hraða, sem fréttir berast með
nú á dögum og hið ótakmarkaða fram-
boð viljugra þjóna sem þeim standa til
boða,— að fréttablöðin gætu vel komið
i stað hinna frægu fugla. En si og æ
koma viðburðir í ljós, sem auðsjáanlegt
er að blöðin hafa vísvitandi gengið
framhjá. Einn þesskonar viðburð til-
kynti TFells J. Abbot, fyrverandi ritstj.
blaðsins New York Journal, á sunnu-
daginn var, húsfylli af áheyrendum, í
einni af hinum stærri samkomustofum
þessa bæjar. Það var viðvíkjandi stór-
kostlegum róstum, sem hófust fyrir
nærfelt ári síðan í Cosur d’Alene náma-
héraðinu í Idaho. Þrátt fyrir það, <að
blöðin vissu um róstur þessar og þýð-
ingu þeirra fyrir land og lýð, þá gáfu
þau þeim engan gaum, fyr en J. R,
Sovereign, leiðtogi verkamanna, neyddi
þau til þess, með ræðu sem hann hélt í
New York í Júní í fyrra. og kom þvi
þá til leiðar, að Mr Abbot tókst á hend-
fir ferð til Idaho til að kynna sér á-
standið.
Þetta var aðal-ágrip Mr. Abbots:
“Óeirðirnar hófust út af þvi. að
eigendur Bunker Hill og Sullivan-nám-
anna höfðu um langan tíma sett sig á
móti fólagsstofnunum (unions) verka-
manna, sem þó önnur námafélög þar í
grendinni voru ekki andvíg. en heldur
hlynt. Kom þetta á illum kur meðal
manna í hinum námunum. En þeir
voru, eins og námamönnum er gjarnt,
og sem heyrir til dimmum og djúpum
jarðgöngum, og næstum eins drunga-
legum og óhollum híbýlum, önuga í
lund og gjarna til hefnda. Þeir tóku
sig því saman þann 27. April 1899 f
stórum hóp og sprengdu upp eitt af
vélahúsum Bun^er Hill og Sullivan-
félagsins. Tveir menn, annar union-
maður, hinn verksmiðjumaður téðra
félaga. voru drepnir, af tilviljun, við
spreuguna.
Þetta var ódæði sem hegna hefði
átt með lögum. En i staðinn fyrir að
fara þann sanna lagaveg —- gera rann-
sókn í málinu og dæma þá seka, — þá
hóf námafélagið ofsókn á móti öllum
mönnum í héraöinu, sem fyrir lsgaleysi
yfirgang og grimd, gerir sprengingu
vélahússins að smáræði f samanburði.
Einn daginn, þegar engan varði
voru námurnar umkringdar af her-
mönnum — Bandaríkjahermönnum — og
þegar mennirnir komu upp úr námun-
um, voru þeir handteknir og reknir,
eins og þeir stóðu. í votum og leirugum
fötum inn í gripastíu.og þar haldið föst-
um. Bæirnir í kring voru teknir her-
skyldi og hver sá maður, sem fanst á
götum úti, hvort heldur hann átti þar
heima eða ekki, var tekinn fastur og
settur í samskonar varðhald. Þannig
hefir 1500 mönnum verið haldið i 5
vikna tii 8 mánaða varðhaldi án dóms
og laga, við ilt fæði og aðbúnað, í þest •
næmu lofti, undir umsjón svertingja-
hermanna, sem ekki kikuðu sér við að
að beita vopnum sínum hvenær sem var
—þannig tættu þeir í sundur Sví einn,
með byssukúlum sínum, sem var orðinn
óður af meðferðinni og reyndi t.il að
strjúka.
Þetta hefir alt verið gert að tilmæl-
um einhvers hins voldugasta auðmanna
félags Bandaríkjanna: Standard Oil fé-
lagsins, sem á Bunker Hill og Sullivan-
námurnar, D. O. Mills, einn af ráðs-
mönnum Standard Oil félagsins, leit-
aði til Bandaírkjastjórnarinnar þegar
vélahúsið var sprengt upp. Og þvert
ofan í stöðulög Bandarfkjanna, sem
banna forsetanum að senda Baudarikja-
hermenn inn í nokkurt ríki nema með
beiðni þingsins í því ríki, tók Mr. Mc-
Kinley upp leyfi hjá sjálfum sér til að
senda áðurnefnda svertingja hersveit
inn í Idaho, eftir beiðni Standard Oil
félagsins.
Ástandið við námurnar nú sem
sendurerþað, að enginn maður get.ur
feugið vinnu þar, nema hann afneiti
öllum vcrkamannatélögum, og angcm
af þeim, námafélögum, sem áður höfðu
“union”-menn—og létu sér vel líka, —
er leyft að taka “union”-menn í vinnu.
Hefir ríkisstjórinn—en hann er Demó-
krat—gert embætti til þess að sjá um
að þessu sé framfylgt, og þar til sett
mann einu Bertlett Sinciair að nafni.
Segir Sinclair að þessari stefnu verði
haldið meðan núverandi Bandaríkja-
stjórn sitji að völdum.
Þetta altsaman sætir fádæmnm,
en það er ljós vottur þeirrar stefnu,
Sem nú er óðuui að ryðja sér til rúms
hjá stjórnendum þessa lands, og undir-
gefni þeirra undir auðvaldið.
P, M. Clemens.