Heimskringla - 17.01.1901, Blaðsíða 2

HEIMSKKINtíLA 17. JANÚAR 1901.
Uciniskringla.
PUBLISHBD BY
The lleimskringia News & PQblishing Co.
Verð blaðsins í Canada og Bandar. $1.50
um árið (fyrirfram borgað). Sent til
íslands (fyrirfram borgað af kaupenle
um blaðsins hér) $1.00.
Peningar sendist í P. O. Money Order
ftegistered Letter eða Express Money
Order. Bankaávisanir á aðra banka en í
Winnipeft að «ns teknar með afföllum
R. Tj. ItíiWlwiiiHon,
Kditor & Manager.
Office ; 547 Main Street.
P.O. BOX 407.
‘Heimskaí hæstaveldi'
heitir grein sem Heimskringla birti
þ. 3. þ. m- frá hra Sigurði Jálíus
Jóhannessyni í Chicago, og er hún
til orðin Gtaf frétt sem vér settnm í
biaðið fyrir nokkrum vikum, þar
sem skýrt var frá því að vínbannslög
fylkisins hefðu verið sett fyrir dóm-
stólana til endilegs úrskurðar um
það, hvort fylkið hefði eða hefði ekki
vald til að semja slík lög, og hvort
þau skerða eða nema burt nokkur
þau réttindi sem Hudsonsiióa fél.
eða aðrir málspartar þykjast hafa að
lögum. Ennfremur gátum vér þess,
að ef dómstólarnir úrskurðuðu að
fylkið hafi ekki vald til þess að
semja slík lög og framfylgja þeim,
’ þá falli þau.
Þettu er það sem hra. Sig. Jöl.
Jóhannesson virðist hafa þótt miður,
um leið og bann kvartar ynr því að
vér höfum tekið fréttina athuga-
semdalaust í blaðið.
Að vér tókum frétt þessa at-
hugasemdalaust, kom til af því að
hún var af oss sjálfum rituð, og tók
alt það fram, sem vér álitum nauð-
synlegt í sambandi við það mál.
Ennfremur er það alment skoðað
mjög tilhlýðilegt að ræða í opinber-
um blöðum þau inál sem liggja i
til dómsúrskurðar, og það var, ef til
vill, gildasta ástæðan sem vér
höfðum fyrir því að fara ekki fleiri
orðum um málið en gert var í frétta-
greininni.
Þegar nú þess er gætt að;
1. Vínbanuslögin voru samin af
fulltrúum sjálfra bindindismanna.
2. Að þau voru lögð fyrir þing-
ið og þar samþykt með því skýra á
kvæði að þeim yrðí skotið undir úr-
skurð dómstólanna, til þess að fá
ftillvissu um það hvort fylkið hafl
vald til að semja slík lög og fram-
fylgja þeim og
3. að spurningarnar eins og þær
hafa verið framsettar í réttinum,
voru samdar af þremur lögfróðum
góðtemplurum ásamt með dómsmála-
stjóra Campbell, sem sjálfur er
strangur bindindismaður. Þá flnst
oss að hra. Júlíus ekki hafa góða á-
stæðu til þess að andmæia gerðum
stjórnarinnar í bindindismílinu. Það
heflr frá upphafi verið einlægur á-
setningur konservativstjórnarinnar
að verða við óskum bindindismanna
með því að lögleiða vínsölubann í
fylkinu. En um leið heflr það verið
gkýrt framtekið, að lögin gætu því
að eins náð gildf að þau gangi ekki
fram yflr laga vald það sem Mani-
tobafylkið heflr í stjórnarskránni.
Það hefir ætíð leikið efi á því hvort
fylkið hafl vald til að lögleiða vín-
bann. Mr. Greenway, þegar hann
var við völdin, lofaði binðindis-
mönnum því tvívegis að lögleiða
vfnbannslög ef fylkið hefði vald til
þess. Hann leitaði álits beztu lög-
fræðinga í landinu á því máli og
borgaði þeim þúsundir doll fyrir á-
litsskýrslur þeirra, en þessar skýrsl-
ur voru svo tvíræðar að þær drógu
ekkert úr þeim efa sem áður lág á
um vald fylkisins í þessu efni. Nú
eiga dómstólarnir að gefa úrskurð
um þetta, og þeim úrskurði verður
hlýtt. Verði hann andstæður fylk-
inu þá falia lögin, verði hann fylk-
inu í vii, þá ná lögin gildi I Júní
næstk.’ og verður þá framfylgt af
ýtrustu kröftum stjórnarinnar.
Q
Vér vonum að með þessu sé nóg
sagt, Það sem Mr. .íóhannesson
finnur að formi eða frarasetning
spurninganna má þann kenna eða
þakka sfnum eigin samverka bind-
indismönnum, sem mál þetta hafa
til meðferðar fyrir Dómstólunum.
Skólalönd Manitoba-
fylkis.
Þeir ráðherrarnir Hon. C, H
Campbell (dómsmálaráðgjafi)og Hon.
J. A. Davidson (fjármálaráðgj.) hafa
verið austur í Ottawa um tíma, en
eru nú komnir aftur. Erindi þeirra
þangað austur var að linma Laruier-
stjórnina og kalla eftir skulda-
greiðslu á skólalandspeningum, sem
hún skuldar Manitobafylki, Það er
bæði andvirði landanna og rentur af
því, Heflr sambandsstjórnin (Laur
ierstjórnin) haldið þeim fyrir Mani
tobafylki. Fylkisráðgjafarnir náðu
tali af höfuðpaurnum Laurier og þeim
ráðanautum hans sem með þetta mál
hafa að gera. Tók Laurier vel á
öllu, eins og hann er vanur og lofaði
að gefa þessu máli gaum með tíð og
tíma, en ekki inti stjórnin að svo
stöddu neitt ákveðið loforð eða fé af
hendi. Kvaðst þó fús á að greiða
fylkinu skuldir og rentur sem það
ætti. Upphæðin sem Manitoba-
stjórn á hjá sambandstjórninni fyrir
skólalönd og rentur af andvirði
þeirra, og blautJendi nemur $110,000,
sem nú er fallin í gjalddaga.
Sömuleiðis fóru fylkisráðgj. fram á
að sambandsstjórnin afher.ti fylkinu
öll skólalönd í Manitoba. Lofaði
Laurier að taka þessa kröfu tii íhug-
anar.
í stuttu máli er þetta saga
skólalandanna i Manitoba.
Arið 1871 voru tvær “Sections”
(reitir) teknar af hverju “Township”
(bæjarreitur) sem verjast skyldi til
alþýðuskóla í fylkinu. Þá voru
engar sérstakar ákvarðanir gerðar
um hver skyldiannast sölu landanna,
en það varskoðað sem Manitoba ætti
að gera það. En sambandsstjórnin
raótmælti því. Af tveimur ástæð
um. Hin fyrri var sú að Manitoba-
stjórnin væri þá ekki fær um að gera
það. Og hin að Manitoba hefði
enga sérstaka landskrifstofu, sern
þessi landasala og eftirlit heyrði
undir. Árið 1879 voru búin til lög
um landasölu undir vissum kring
um8tæðum í Canada, og sem stjórn-
in hefði umsjón yfir. Rentu af skóla-
landa andvirðum, skyldi sambands-
stjórnín greiða Mrnitobastjórn eftir
lögum þessum. En skólalanda sala
var mjög litil þar til 1885. Árið
1885 var sala opiuberra landeigna
rædd bæði af sambandsstjórninni og
fylkisstjórninni, Þá svaraði sam-
bandsstjórnin erindrekum Manitoba-
fylkis því, að ef fylkið myndaði
skrifstofudeild, sem gæti annast um
löndin að öllu leytl, þá skyldi fylk-
inu verða afhent skólalöndin. Við
þetta hefir setið þar til nú.
Árið 1887 stofnaði Manitoba-
fylki landsöluskrifstofu, og má full-
yrða að henni er betur og reglusam-
ar stjórnað en sambandsstjórnar
landskrifstofunni. Er slíkt eðlilegt,
að skrifstofa hér í fylkinu á mun
hægra aðstöðu í landasölu í Mani-
tobaj en skrifstofa austur í Ottawa.
Sambandsstjórnin heflr selt skóla-
lönd í Manitoba sem nemur um 2
mil. doll. Heflr mikið af því verið
borgað fylkínu í peningum jafnóðum
og löndin hafa verið seld. En það
sem sambandsstjórnin hefir geymt
ber henni að greiða fylkinu 6% í
ársrentu af. Áætlað er að þegar öll
skólalöndin séu öll seld, þá nemi
andvirði þeirra 15—20mil..doll.
Mismunur á kröfum þessara Mani-
toba ráðgjafa nú, og kröfumþeim
sem Greenwastjórnin gerði í þessu
skólalandsmáli er, að núverandi
stjórn krefst að sambandsstjórnin af-
hendi fylkinu öll andvirði seldra
landa og rentur af þeim, og hin ó-
seldu skólalend í fylkinu. En
Greewaystjórnin krafðist einungis
nokkurs hluta af þessu. Hún bað um
ákveðna peninga upphæð, en fór
ekki fram á að fylkið fengi skóla-
lönd sín til umráða að lögum.
Auðvitað er krafa núverandi
stjórnar bæði skynsamleg og sann-
gjörn í alla staði, eða með öðrum
orðum sú eina rctta krafa í þessu
máli. En það er nr jög hæpið að
Uaurierstjórnin unni Manitobafylki
réttar f þessu máli. Tíminn sker
úr því.
Hið mikla málverk.
bæði fcigur staða og vegleg nafnbót.
Heimskringla flutti mynd af
ritstj. Lögbergsí 12. tölublaði þ. ár-
gangs, 24. Desember f. á. Einnig
minnist hún á æflferil hans og verk,
og það á mjög kurteisan hátt, eins
og hennar er von og venja. Rit-
stjóranum heflr þótt þetta ónóg lýs-
ing af sjálfum aér, því í næsta Lög-
bergi, er út koc^ 3. þ. m. flnnur
hann fulla ástæðu til að sýnasina
innri mynd njálfur, og með því fðll-
komna sjálfan sig að vanda, úr því
að Hkr. láðist að sýna hann innan
og utan. í téðu blaði leggur hann
út á djúpið mikla og með “gagn-
gerðri þekkingu“ (hans eigin mál-
iska) lýsir hann eðZí sínu og sálar-
ástandi. Fer lýsing sú ekki í handa-
skoli frekar en vant er, enda erhann
orðinn leikinn í að sýna sína raiklu
mynd—í „vanalegu ástandi”. Þetta
sálar málverk nemur fjórum dálkum
að rúmmáli- Leggur hann sig
venju fremur í framkróka með rit
prýði þessa. En stórmennið er orð-
ið svo þaulæft í að lýsa sínum dæma-
fáu sálareiginleikum, að vart fær al-
menningur glöggvað hvenær listin
er minst eða mest. Það má vafa-
laust fullyrða að hann ereinlægt að
stíga hærra og hærra á braut oflist-
arinnar! Þessi eðlishái höfundur.
Hkr. mælir þvl fastlega fram með
því við f.ilk, að það skoði með and-
agthina svipblíðu mynd, lesi æft-
ágripið með athygli, og hafl yflr
hans eigið s'ilar- og eðlis málverk í
Lögbergi 3, þ. m., að minsta kosti
einu sinni á langaföstunni. Það má
svo ekki virða neinn minna, sem
eyðir æfl sinni i að vegsama sjálfan
sig, en að líta á hvað hann er að
bafla um, ef skiljanlegt er.
Þessi eðlisþýða sálarmynd öld-
ungsins er í alla staði undraverð, og
þrumar sem rödd í eyðimörkinni.
Drættirnir í þessu óviðjafnlegu sálar
sýnismynd, byrjar fyrst, þar sem
fossar freyðandi fram hið yflrgnæf-
andi kristilega hugarfar um farveg
hóværðarinnar, og sýnir hversu sak-
leysislega hinn yfirgnæfandi mann-
kærleikí mænir til hinna gullnu
skýja! Þá sóst gyðjumynd af hinni
fögru d y g ð, að leggja alt út á
bezta veg fyrir náunganum. Sýnist
á málverkinu sem dygð þessi fari
hraðvaxandi, og ætli þá og þegar að
nema við himininn.
I þriðja lagi sést á málverkinu
mynd, sem táknar þessa óseðjandi
sannleiksást. Af henni leggur
þýða angan aftur og fram um ritleið-
ir þessa ritsmíðavölundar. Einnig
sést hinn líkamlegi ferill þessa öld-
ungs liggja um þröngva og grýtta
vegu vanþakklætisins’ í gegnum
þenna dauðansdal (ekki Rauðárdal!)
og dimma skugga.
Málverk þetta af innra eðli og
sálsrástandi mannsins (sonar) er ef-
laust fágætast alls fágætis, sem með
þrykk heflr út gengið, og um leið hið
frumlegastaafkvæmi, sem eðalmenn
ið heflr látið eftir sig, eftir hina
löngu og ströngu postulagöngu hér í
Can.’ans landi. Mega það nú loks
allir skilja og vita, að Lögberg
skjögrar nú langt fram úr öllum ó-
vitlausum blöðum, þegar kapteinn
þess fær annað eins hraðbyri eins og
hann hefir haft á pílagrímsreisu
sinni í andansheimum, þann 3. Jan-
úarmánaðar árið 1901 eftir Krist-
burð.
Marga lesendur mun nú máske
undra þessi framúrskarandi og óaf-
máanlegi ritdygðar hæfileiki, sem
þetta veleðla prúðmenni heíir yfir að
ráða. En þierri hugsun veldur ó-
kunnugleiki og þekkingarskortur.
Gáturáðningin er þessi: Maðurinn í
allri sinni dýrð stendur á vestur-
heimskum kyrkjugrundvelli. Hann
er vínviður sinnar kvrkju, og það
sem meira er goðafórn nokkurra
Liberala. Vesturkeimsku klerkarn-
ir hafa smurt fætur hans með myki.
Og hann hefir búið nokkuð af æfl
sinni í hinu “heilnæma Joftslagi”
hinna pólitisku láfagarða. Og góð
tré fá ekki borið vondan ávöxt.
Og eigi vond tré góðan ávöxt
Sannleiksgildi þessara setninga eru
búin að standa um 1900 ár, og
mun standa um aldur og æfl ó-
högguð.
* *
*
Þetta mikilmenni mætti því með
sanni nefnast hinn “vesturheimski
brúðgumi kyrkjunnar. Er það
Það er vonandi að þetta glæsi-
menni eigi en nú langan aldur eftir
til að opinberasi öllum lýði einu
sinni í viku, með öllum sínum undra
sálar- og eðlis- málverkum, og ætið
mun þá ske undur og stórmerki. Þá
mun kyrkjuklukkan sem veit frá
“heimskingjum“ og “heiðingjum*1
hringja sér sjálf, og mikill hluti
karla og kvenna raun gráta fagnað-
artárum. Og fögnuður og gleði mun
ganga hönd í hönd og opinberast
upp á Ross götu. Og hinir mikil-
hæfu andansmenn munu leggja frá
sérhempuna ogsegja: herraminnog
guðminn! Eg er ekki lengur verð-
ur að bera þetta fat, því holdið er
veikt, þó andinn sé reiðubúinn. Og
þá mun hinn “vesturheimski brúð-
gumi“ hneigja sitt höfuð til sam-
þykkis og segja: Mín brúður( skal
yflrskygð verða, mitt verk skal
verða uppi á meðanég lifi.--
Verra en í Afrífcu.
í það heila tekið er ástandið á
Filipseyjunum verra en í Afríku,
eftir því sem merkustu blöðin segja.
Vendræðin í Afriku verða þó ein-
hverntíma leidd til lvkta, en enginn
getur eygt árroða friðarins á hinum
austlægu sæeyjum, sem Bandaríkja-
lýðveldið erað kaupa fyrir líf og
blóð þegna sinna, Eitt af stærstu
blöðunum f New York, sem að und-
anförnu heflr fórnað upp höndum
til stuðnings sameiningn þessara
eyja við Bandaríkin, er nú orðið
þreytt á því starfl. Nýlega hróp-
aði það upp á þessa leið: “Banda-
ríkjamenn eru auðvitað orðnir
þreyttir af ófriðnum á Filipseyjun-
um. Stjórnin hlýtur að vera þess
fyllilega vör, að eyjarskeggjar eru
með fullum varnarhuga enn þá, og
einkavinir hennar fara ekki fjölg-
andi með hversdags fregniestri um
manndráp og peningaeyðslu hennar.
Að símurka lífið úr uppreistar-
mönnum og stóla á þolgæði þjóðar-
innarog hæglíðandi tíma til að færa
frið og ánægju, er hvorki mannúð-
leg eða hyggileg stjórnfræði- Það
er ekki peningaskortur að ekki
kemst friður á. Er það skortur á
herliði, hervistum, vopnaflutningi,
vopnum eða stórskotaliði? Er það
skortur á góðri herforingjastjórn?
Alþýðan veit ekki hverju er ábóta-
vant og af hverju vandræðin stafa.
Hún og aðrar þjóðir, sem horfa á
þenna síglymjandi hildarleik, veít
að einhversstaðar felst orsök hans.
Já, en hvar og hver er hún? Hvað
lengi ætli Fih'pseyjaófriðarbraskið
eigi að vara?”
Það er ekki að ástœðulausu þó
þjóðin fari að verða þreytt á þessu
drápbraskí. Meðan var verið að ríf-
ast um forsetavalið var staðhæft, að
ef sama stjórn hóldi áfram að stjórna
Þessu mfkla lýðveldi, þá mistu upp-
reistarmenn allan móð innan sex
daga eftir að þeir vissu það, að sama
stjórn sæti að völdum framv. En 6
dagar liðu og aðrir og fleiri sex dag-(
ar liðu, og nú er nýja árið byrjað og
nýja öldin, og uppreistarmenn hafa
ekki mist móðinn enn, þvert á móti.
Ófriðurinn heflr verið eins snarpur
og geigvænlegur síðan nýja öldin
byrjaði og áður. Formaður úr efri
málstofunefndinni í hermálanefnd-
inni, hefir nýlega skýrt frá því í efri
deildinni, að ef það ætti að halda
öllu sem Bandamenn hefðu yflrráð
yflr áeyjunum nú, þá þyrfti að
senda mikið herlið þangað, ekki ein-
asta þetta ár og næsta ár, heldur lík-
lega um mörg komandi ár. “Það
er stríð þar”, hrópaði hann, “og það
er mjög ískyggilegt stríð. Kos^n-
aðurinn kemur ekki af mannskæð-
um bardögum, sem oft og tíðum eru
ekki nema einu sinni í mánuði, en
mannaflinn og ko3tnaður að öllu
samanlögðu er afarmikill. Hermenn
okkar týnast daglega í smáhópum,
sem sendir eru um eyjarnar, en falla
í gildrur og leynigraflr óvinanna
Vér erum búnir að sjá nógu mikið
af þessum ófriði og ástandi því sem
honum fylgir, til þess að spyrja í al-
vöru, hvort vér eigum að láta fána
vorn blakta á Filipineyjunum eða
ekki. Ef vér höldum áfram—og því
held ég við eigum að gera-þá verðum
vér sannarlega að leggja nóga menn
til að vinna það verk.
Herinn hefst við á 420 stöðv-
um, og tvær deildir í hverjum slað.
Og ef 10 til 20 njósnarmenn eru
sendir burtu, eH óðara ráðist á þá
eða veiddir á annan hátt. Þetta á
sér alstaðar stað um eyjarnar, og er
þetta manntjón ein tegund af mann-
falli. Eftir verkleysinu og óvinn-
anleikum að dæma iítur svo út
sem allur Bandaríkjaherinn á Filip-
ineyjunum sé í herkvíum. Eu sem
betur fer, er það ekki, Blöðin segja
að herinn sé ekki svo tilfinnanlega
inni kvíaður. Þorp uppreistarmanna
og skýli eru brend af flögiandi her-
liði, sem er síþyrst í stöðugar óeirð-
ir. Þessi óhæfa er samkyns og á ser
stað í Afríku. Bandaríkjamaðnr>
sem á heima á Luzon, skrifar, að all-
ar eyjarnar nema ein sé í logandi
uppreistarbáli. Séu það ekki einung-
is innfæddir menn, heldur líka
kristnir menn, sem taki þátt í því, og
allra þjóðamenn. Einar 60 þús-
undir hermanna séu langt of fá-
mennir til að reisa rönd við apa-
kattarrifrildi þessu.
Fólkstalau er um 10 milíónir á
Filipineyjum. Ibúarnir eru jafn
mótfalnir yfirráðum Bandamanna
sem Spánverja. “S e f a ð i r“
verða þeir ekki, og “s i g r a ð i r“ er
orð, sem ekki er til í þeirra orða-
bókum. Bretar voru neyddir til
varnar í Afríku. Það gerðu útlend-
ur þeirra þar, Cape Colony og Nat-
al. En Bandaríkin hafa vaðið sjálf-
boðin út í þenna ófrið. Stafar það
alt af sigri Deweys, sem var óheilla-
verk með óútreiknanlegum afleið-
ingum, Eini vegurinn til að kom-
asi út úr þessum vandræðum er að
neyða Kínverja til að samþykkja
Filipseyjarnar sem óbótamannahæli
handa Boxurum og þess háttar lýð.
Þýtt.
Vassili Riazan látinn.
Árið 1859 lézt í höll sinni á
Rússiandi það stórfeldasta þræl-
menni, sem sögur fa a af, 82 ára
gamall. Af öllum þrælahalds-
mönnum þessarar aldar var Vassili
Riazan sá lang versti og samvisku-
lausasti. Öllum stóð ótti af honum
og jafnvel keisararnir á Rússlandi,
bæði Páll og Alexander, sáu sér ekki
fært að lialda honum í skefjum.
Fúlmenni þetta var um tíma
æfl sinnar með langauðugustu mönn
um á Rússlandi. Hann bjó í höll
mikilli á landeign sinni í Iiiazan-
héraðinu og átti ekki færri en 35
þúsundir þræla, sem hann lét vinna
bakibrotnu. En sjálfur lifði hann
í mesta sæilífi og vissi ekki aura
sinna tal. í höli sinni hafði hann
auk annara þjónustumanna, 500 al
vopnaða menn, þeir voru lítvörður
hans, og hlýddu hverri skípun hús
bónda síns, hvers efnis sem þær voru
og hverjar afleiðingar sem þær höfðu
fyrir þá eða aðra.
Til skýringar þeim sem ekki
eru því kunnugir skal þess getið, að
alt fram að 17. degi Marz 1863 voru
24 milliónir manna, um einn þriðji
partur af Rússnesku þjóðinni
þrælar og eign einstakra stórhöfð-
ingja, sem fóru með þá eins og
þeim líkaði bezt. Eigendur þessa
fólks máttu selja það, selja það í
fangelsi, pinta það og meiða á allan
hátt eða senda það til Síberíu. Þeir
máttu, í einu orði sagt, fara með það
algerlega eftir eigin vild. Eignar-
réttur þeirra og vald var ótakmark-
að. Sagnritar á Rússlandi segja
skýlaust að það hafl verið fyrir
grimd þessa eina manns við þræla slna
að Rússastjórn Iét loks tilleiðast að
afnema þrælasölu eða þrælahald í
ríki sínu.
Itiazan bygði höll sína í land
eign sinni, þar sem merkjalínan ligg-
ur milli Riazan og Vladimir hérað
anna, því landeign hans náði yfir
mikinn part af báðum þessum héruð-
um, og hann hafði línu dregna og
markaða eftir endilöngum ganginum
í höll sinni, svo að hann gat hvenær
sem hann vildi stígið úr lögcagnar-
umdæmi annars héraðsins yflr í hitt.
Sem dæmi upp á grimd þessa
manns, má geta, að annar þræla
eigandi, Count Valneff, gerði Riazan
eitt sinn orð að þrælar sínir í bæn-
um Divenskaya hefðu gert uppreist
á móti sér, og bað hann Riazan að
veita sér lið til að bæla niður þræl-
ana og kúga þá til hlýðni. Riazan
bað að mega kaupa bæinn með öllu
sem í væri, og það var honum veitt.
Hann borgaði stórmikið fé fyrir bæ-
inn með því sem i var, húsum fólki
og fénaði. Strax og kaupin voru
fullgerð, fór Rivazan með 500 her-
menn sína að næturþeli og sló eldi í
borgina, áður en sofandí borgarlýð-
urinn gat áttað sig á hvað um væri
að vera. En skipanir hans til her-
mannrnna vorn þessar: “Brennið
alt, menn og mýs, þeir af ykkur,
sem láta svo mikið sem eina hænu
sleppa lifandi, skuluð tafarlaust
verða hengdir fyrir næstu dagrenn-
ingu”. Og svo var brennan byrjuð
og drápin héldu áfram þar til bærinn
varbrunnlnn til ösku og alt það í
honum sem lifandi hrærðist var
dautt. Morgnnion eftir var að eins
eftir stórt flag og rjúkandi rústir, þar
sem daginn fyrir hafði staðið þrif-
legt þorp með fjörugu fólki, - En
Riazan ritaði fyrri oiganda þorpsins
»ð fólkið þar mundi ekki framar ó-
náða húsbónda sinn. En þetta
fólskubragð varð þó til þess að
Rússakeisari skipaði fylkjastjórun-
um í Riasan- og Vladimis-héruðun-
um að gera Riazan aðsókn og taka
hann. En það var nauðsynlegt að
báðir fylkjastjórarnir væru þar sam-
tfmis til þess hann kæmist ekki und-
ann úr einu lögsagnarumdæmi yflr í
hitt. Svo fóru þessir einbættismenn
heim að höllinni í sama mund. Hús-
bóndinn tók vel á móti þeim sem
fyist kom, en sendi mann með bréf
til móts við þann er sfðar var vænt-
anlegur. Þegar sá kom að hallar-
hliðinu var honum fengið bréfið og
sagt að mjög væri áríðandi að hann
héldi ekki lengra en sneri tafarlaust
heim aftuv með lið sitt. í bréflnu
var tilkynning um að á vissum stað,
mundi hann finnagrafið í jörðu 100
þúsund rúblur I gulli, en hann yrði
að vera kominn þangað fyrir vissan
ákveðinn klukkutíma, annars yrði
féð hoiflð—bréflð var frá Riazan.
Fylkisstjórinn brá snögglega við og
hélt þangað sem féð var fólgið og
þannig komst Riazan undan í það
skiftið. Svo fór það að kvisast að
stjórnin mundi senda her á hendur
ur þessum fjanda og hann varð
hræddur og tók sótt og dó. — Það
varð gleði mikil á landeign hans við
þá frétt og ýmsir af þrælum hans
korau f höllina þar sem hann hafði
verið lagður á líkbörurnar og horfðu
á líkið. Þeir Ögruðu honum að rísa
á fætar og beita frekari þrælmensku
brögðum á hendur þeim, þeir tog-
uðu í skegg hans og opnuðu á hon-
um mundinn og he’tu víni í hann og
kváðu hann nú dauðan vera að
drekka þrælum sínum til virðingar
og fleira glens höfðu þeir í frami við
líkið, með þvíað öll fjölskylda hans
var að heiman oghermenn hans voru
ekki í höllinni. Loksins varð einn
þrællinn svo djarfur að hann liratt
líkinu niður af líkbörunum svo það
skall á gólfið. Við fallið raknaði
hinn dáni maður við opnaði augun
og settist upp. Hann nejndi með
nafni alla þá sem höfðu ögrað hon-
um og áreitt, <>g kvað upp yflr þeim
daudadóm og kallaði háttá hermenn
sína að framfylgja dóminum. Hús-
fólk höfðingjans þaut í atlar áttir.
Ilermennirnir komu og framfylgdu
dóminum með mestu samviskusemi,
þeir deyddu hvertjniannsbarn sem
þar fanst í höllinni.—Litlu síðar kom
afnám þrælahalds í gild áJRússIandi.
Riazan fór þá til Pétursborgar og
dvaldi þar. Hann heflr dvalið þar í
síðasl. 35 ár, hrunur af elli fyrirlit-
inn af almenningi og fyrir löngu orð-
inn eignalaus, andaðist hann nýlega
í afhvsieinu þar í borginni. —Við
fráfall hans er sá maður úr sögunni,
sem heflr framið þau stærstu grimd-
arverk, sem jafnvel Rússar haía
sögur af.
Til Heimskrincrl i, og mál-
fróðra manna og annara.
Hvernig lídur hiou íslerizsa þjóð-
rsrknisfékigi í Vesturheiiui, er Herraud-
ur mintist á í níanda tölabl. Hkr. 6.
Des. 1900? Helir nokkur at hinuui 20
mönnum gengt áskorun hans? Hefir
nokkrum rétthugsanki manni hér í
Vesturheimi dottið i hug að hjálpa
greinarhöfundinum til að framkvæma
hið nauðsynlega fyrirtæki? Er enginn
föðurlandsvinur austan hafs eða vestan
viljugur til að rétta hjálparhönd til að
íeisa við hið fagra en fótumtroðna móð-
urmál vort seni hefir verið bjagað og
umsnúið af hverri kynslóð eftir aðra.
Málið sem móðir var kendi oss í heima-