Heimskringla - 18.04.1901, Blaðsíða 2

HEIMSKKINOLA 18. APKÍL 1901.
Ueimskringla.
PUBL,ISHED BY
The Heimskringla News 4 Pnblishing Co.
Verð blaðsins iCanada o(? Bandar. $1.50
um irid (fyrirfram borgað). Sent til
fslands (fyrirfram borgað af kaupenle
um blaðsins hér) $1.00.
Peningar sendist í P. O. Money Order
&ef?istered Letter eða Express Money
Order. Bankaávísanir á aðra banka en í
'Vinnipeg að eins teknar raeð afföllum
B. Ií. Baldwinson,
Edltor & Manager.
Office : 547 Main Street.
P.O BOX 407
Telephone JÍH8.
r
Utdráttur
úr rseðu Mr. Roblins við aðra nmræðu
járnbrautarsatuningamálsins í þingi.
Nú kem ég að samningum þeim
er vér höfum gert við Canadian
Northern járnbrautarfélagið Þegar
vér höfðum náð ieigu og kauprétti á
N. P. brantunum og komist að því
að sá réttur var metinn mikils, ekki
að eins af Canaða Kyrrahafs-braut-
arfélaginu, heldur einnig af Canadi-
an Northernbrautarfél., þá kom oss
saman um að nota N. P. brautina
eins og vogstöng til þess að ýta undir
hin brautafélögin til þess að gera
sanngjarna samninga við oss fyrir
hönd fylkisbúa, um llutning á afurð-
um landsins til markaða og á nauð-
synjum fylkisbúa heim til þeirra.
Vér heimtuðum rétt til þess að mega
segja gegnum þingið, hve hátt eða
lágt vöruflutningsgjaldj með braut-
unum skildi vera, því það er dfrá-
víkjanleg stefna stjórnarinnar að
hafa full yfirráð yfir flutningsgjald-
inu á varningi bændanna og annara
fylkisbúa. Ég get skýrt þinginu frá
því, að vér fengum ekki þessi gjalda
umráð án allmikíllar fyrirhafnar og
örðugleika, félögin reyndu að sanD-
færa oss um að það væri meira í hag
fylkisbúa að hat’a fastákveðið .iiutn-
ingsgjald og lofuðu 20%5|afslætti á
varningi og 10 eenta gjaldi á jhveiti
bænda. En ég gat ekki fallist á á-
stæður þeirra, því að þó þetta lækk-
aða gjald gæti verið sanngjarnt eins
eins og nú stendur, þá veit enginn
hve fljótt s& tími kemur að hreyflafi
véla verður svo ódýrt, að það gjald
sem í dag álíst lágt, yrði í sannleika
ósanngjarnlega hátt, þessar breyt-
ingar geta orðið innan fárra ára og
þá er þægilegt fyrir fylkisbúa að
eiga rétt sinn óskertan til þess að
geta ákveðið hvað, undir þá verandi
kringumstæðum sé sanngjarnt ttutn-
ingsgjald. Þess vegna áleit ég
það vera skyldu mína og til beztu
hagsmuna fyrir fylkisbúa, að vér
hefðum öll umráð gjalda að því er
fylkið snertir og til og frá Port Arth-
ur. í fyrstu var talað um að félagið
réði sjálff flutníngsgjöldum, en fylk-
ið fengi rétt til þess að taka brauta-
kerfl þeirra lögtaki með 60 daga
fresti, ef það stæði ekkí í öllum skil-
um með vaxta og rentugreiðslu, en
við nánari athugun komumst vér að
þeirri niðurstöðu að það í öllum skiln-
ingi var hagfeldara fyrir fylkið að
geta sjálft ráðið flutningsgjöldunum.
En til þess að fá þann rétt urðum
vér að gera eitthvað fyrir félagið,
félagið sannaði að brautir þess væru
borgandi stofnun og þyrfti því ekki
að vera komið upp á hjálp frá stjórn-
inni. En til þess að gefa oss ráð yflr
gjöldunum bað það um ábyrgð fylk.
isins fyrir $20,000 á hverja mílu af
Rainy River-brautinni, 290 mílur als,
með 4% árlegum vöxtum, borgan-
legum á hverjum 6 mánaðum. Þetta
bindur fylkið í $232,000 árlegn á-
byrgð við þessa braut, og að auki
$210,000 fyrir N. P. brautina, sem
vér höfum tekið á leigu.
Öll ábyrgðin við báðar braut-
irnar, sem vér biðjum þingið að
samþykkja, er $442,000 á árí. Mér
er ant um að þetta sé rétt skilið af
því að ýmsir hafa haldið því fram
annaðhvort af fáfræði eða mót betri
vitund að ábyrgðar upphæðin væri
miklu hærri, $600,000 til $700,000.
En ég segi þingínu að öll ábyrgðin
uemur að eins $442,000. Þegar ég
nú bið þingið að samþykkja þenna
samning við C. N. fél. þá skil ég vel
að það á heimtingu á að f'á að vita
hvaða ástæður ég hef til að byggja
þá sannfæringu mína á, að þetta séu
góð kjör, og hvernig ég fari að rétt-
læta þenna samning og þessa út
gjalda ábyrgð? Get ég sýnt að
braut þessi sem enn þá er ekki full-
ger, geti haft svo miklar inntektir af
vöru og fólksttutningum að félagið
geti borgað alaln kostað í sambandi
við brautakerfi sitt? En eins og ég
sagði viðvíkjandi N P. brautunum,
svo segi ég líka viðvíkjandi C. N.
brautiuni, að ef ég get ekki sannað
að félagið sé sjálfstætt og brautin
borgandi stofn n, svo að enginn
sanngjarn maður geti efast um að ég
fari með rétt mál þegar ég segi að
fylkið verði ekki krafið um að borga
svo mik.ið sem einn dollar af þessari
útgjaldaábyrgð, þá verð ég að játa
að ég skoða málið skakt. En takist
mér að sanna að með því að snúa
flutningnum með N. P. brautini til
Por'. Arthur í stað þess að það hettr
áður farið til Duluth, og að með því
að C. N, brautin flytji sjálf til og frá
Port Arthur. Það sem félagið nú
verður að fá C- P. R. fél, til að flytja
fyrir sig. auk þess sem vænta u.á í
auknum flutningi leiðandi af eðli-
legri framför landsins , bg ef ég get
sannað að inritektir félagsins séu
jafnar við útgjöid þess og nokkuð
betur, þá hef ég rétt til þess að biðja
þingið, ekki að eins að staðfesta
þessa samninga, heldur einnig að
gera það með áuægju og í einu hljóði.
Látum ossnú sjá hvað samning-
urinn við Canadian Northern félagið
þýðir. Vér ábyrgjumst $20,000 á
míluna á 290 mílna langri braut
Það er fyrsta atriðið. I staðin fyrir
þetta fáum vér algerð yfirráð yflr
tíutningsgjöldum með brautinni.
Því höldum vér fram
Það eru að vísu til ýmsir menn,
sem segja að vér höfum ekki umráð
flutningsgjaldanna, af því félagið
hatí ekki vald til að veita oss það.
Ýms blöð og ýmsir menn halda þes3u
fram- En Mr- Blair, járnbrautaráð-
gjafl Dominionstjórnarinnar, einn af
merkustu lögfræðingum í Canada,
heldur fram því gagnstæða. Þetta
mál hefir verið lagt fyrir hann í
Ottawa þinginu, o; hann sagði þá
skoðun sína á valdi því sem félagið
heflr til þess að veita fylkinu umráð
yttr flutningsgjöldum.—Hann sagði:
Ríkisstjórnin hefir ákveðið með lög-
um, hvað skuli vera hæzt flutnings-
gjald með járnbrautum. En það
væri ekkert því til fyrirstöðn að þau
(fyikin) geti sumið um að flytja fyr-
ir eins mikið lægra verð eins og þau
álitu sér fært. Ég segi að félagið
geti ekki sett hærri flutningsgjöld en
lögin leyfa, en samningar C. N. fé-
lagsins við stjórnina eru um það að
veita henni vald til að ákveða
1 æ g r i flutningsgjöld en ríkisstjórnin
ákveður. Vér höfum fengið valdið
tit að ráða gjöldunum. En ef vér
lækkum þau niður úr 10 centum á
hvcjum 100 pundum af hveiti frá
Manitoba niður að Stórvötnunum eca
niður úr 15% lækkun á nú verandi
flutningsgjöldum á almennum nauð-
synjum, þá verður fylkið að bera
skaðann af þeirri aukalækkun, en á
meðan lækkunin fer ekki niður úr 10
cents á 100 pundum eða 15% af nú
gildandi flutningsgjöldum þá ber
fylkið engan skaða, því að ef tap
verður og fylkið þarf að borga það,
þá er félagið skyldugt að gera fylk
ið skaðlaust með því að borga því til
baka þær upphæðir sem það kann að
þurfa að leggja út til bráðabyrgðar.
Það hefir verið nokkur efasemi um
það hvort fylkið væri í ábyrgð fyrir
Þessi $210,000, sem er leigan fyrir
N. P. brautirnar, eftir að við böfum
gefið leigu og kauprétt vorn á þeim í
hendur C. N. félagsius um ákveðið
ára tímabil. En samkvæmt því
frumvarpi sem ég bið þingið að sam-
þykkja, þá veitum vér O. N iélag-
inu þenna rétt vorn gegn því að það
taki á sig alla ábyrgð, sem honum
ern samfara, og ábyrgjist að fylkið
bíði engan skaða af N. P. samningn-
um að nokkru leyti. Þess vegna
heflr C. N. fél. gengið að þeim skil-
málum að leigan fyrir N. P. brauta-
kerflð skuli vera fyrsta skuld á sig,
og borgast á undan öllum öðrum
skuldnm. Af þessu leiðir það, að
vér tökumst að eins $232,000 árlega
ábyrgð á hendur fyrir bæði þessi
brautakerfl. Nú skulum vér skoða
að hve miklu levti ég get réttlætt þá
staðhættng míua að b-autin borgi
íyrir ig sjálf, jafnvel eftir að vér
höfum lækkað flutningsgjöldin að
miklum mun frá því sem nú er. Ég
hef hér eina skýslu sem ég ætla að
leggja fyrir þingið, hún er el<ki
bygð á neinni ímyndan, heldur á
virkilegleika og sannanleg, að und-
anteknu einu einasta atriði, sem ég
er fús til að leggja undir álit allra
þeirra, sem búa meðfram brautinni,
til að dæma um bvert ég geri þar
ekki sanngjarna áætlnn. Þessi skýrsla
er um allar inntektir brautarinnar,
sem ég hef fengið frá járnbrauta-
deildinni í Ottawa. Þessar tölur
sýna hvað inntektir Canadian North-
ern brautarinnar mundu verða ef
vörur þær sem að undanförnu hafa
verið fluttar með N. P. brautinni frá
og til Manitoba og Duluth, væru
fluttar með C. N. brautinni til Port
Artur.
Farþegjagjöld ....... $ 262,188.71
Vörufiutningsgjöld .. 1,415,788.45
Post og hraðflutningar 20,869.28
Telegraph og ýmsar
aðrar inntektir ..... 13,387.45
Inntektir als.... $1,712,233.89
Útgjöld brautarinnar voru á
síðasta ári 4S% af öllum inntektum
hennar, en til þess að leggja vel í
kostnaðinn skulum vérgera það 50%
eða helfing inntekta, sem verður
$856,116 95 og gróðinn sama upp-
hæð Frá þeim gróða skulum vér
vér svo draga öll fasta úfgjöld og
leigugjöld, og eru þá samt eftir
$2jy, 196.65, þessi gróði er alger-
lega auk þess hagnaðar sem brautin
fær af vöruflutningum frá eirium stað
í fylkinu til annars (local fieight).
Eg held að þessum tölum verði ekki
inótmælt. Einhver kann að segja,
er það mögulegt að allur flutningur
sem N. P. brautin flutti frá og til
Duluth yflr Manitoba-brautir sínar,
geti orðið sendur til Part Arthur?
Ég svara nei. Það eru ýmsar vöi ur
sem ekki verður þannig snúið. Ég
geri áætlun um að af $900,000 inn-
tektum verði $500,000 fyrir korn
vöruflutninga, og verða þá eftir að
eins $400,000. Vér skulum hugsa
oss að $200,000 virði af þvi verði
ekki snúið til Port Arthur. En þá
samt höfum vér í hreinan ágóða
$60,196.95, að eins á þeirri einu
braut, En vér verðum að taka með
í reikninginn nálega 400 mílur af
braut, inniföldum í þeim $856,116.95
sem ég hef nefnt, en sem ég hef ekki
reiknað eitt cent af inntektum af,
það er brautin milli Winnipeg og
Port Arthur. Vér höfum ekki reikn-
að eitt cent inntektir af þeirri braut
í þeim áætlunum sem ég hef enn þi
getið um, en vér tökum það til athug
unar síðar. Hver eru nú vor föstu
útgjöld? og í hvaða hlutföllum eru
þau við útgjöld annara brauta, svo
sem C. P. R., N. P. R. eða Grand
Trunk brautarinnar og annara brauta
í Canada og Bandaríkjunum. Reikn-
ingar þe3sara brauta eru opinberir,
og vér vítum með algerðri vissu hvað
þeir eru, og ég geri þá staðhæfingu
að okkar föstu útgjöld, sem vér erum
í ábyrgð fyrir séu þau lægstu
sem eru á nokkurri járnbraut, ekki
að eins í þessu landi, heldur í ö 11 -
u m h e i m i n u m. Þau eru mínna
en $12,500 á hverja mílu á C. N.
brautinni. Svoskulum vér sjá hvaða
útgjöld liggja á öðrum brautum, en
mér er ant um að festa í minni þings
og þjóðar þann sannleika að föst út
gjöld okkar eru þau lægstu í heimin-
um.
Mr. Greenway, meðan hann var
við völdin, hafði sett fylkið í nokk-
urskonar félagsskap við C. N. braut,-
félagið. Ég er nú að fullgera þann
félagsskap, og ég vona að það verði
íbúum þessa fylkis sjáanlegt að ég
haíi þrætt rétta braut i þessu máli og
að vér höfum ekki gert nein afglöp
þegar vér gerðum samning um lækk-
un fiutningsgjalda, sem verður mörg
hundruð þúsund doll. hagnaður fyrir
þá á hverju ári. A brezku eyjunum
er vinnukostnaður hinna ýmsu járn-
brauta 58 per cent, 63 per cent, 59
per cent og 41 per cent af öllum inn-
tektum. Á Indlandi voru 1. Jan.
1889 22,491 míla. af járnbrautum.
Þær höfðu kostað $99,141,116. Inn-
tektir þeirra voru $9,154,745. Hver
míla kostaði að jafnaði $35,080.00.
Grand Trunk brautin hefir 4,183
mílur. af því eru 881^ míla í Canada.
Veðskuldir eru $83,708,348. Allur
kostnaður við brautina og það sem
henni tilheyrir er $328,074,869,97.
Inntektir á síðasta ári voru 20,061,565
og kostnaðurinn $13,359,415, hreinn
gróði $6,702,150. Intercolonial
brautin er þjóðeign, sama princip
sem ég held fram að sé f frumvarp-
inu fyrir þinginu. Eitt atriði í
stefnuskrá flokksins var þjóðeign
járnbrauta að svo miklu leyti sem
það væri framkvæmanlegt og heppi-
legt. Fvað er þjóðeign? (Govern-
ment ownership). Hvaða tilgangi
nær það? Er það að eins það að eiga
járnbraut til pólitiskra hagsmuna?
Eg held ekki. Það er meðal til þess
að ná ákveðnum tilgangi, og tilgang-
urinn er sá að þjóna þjóðinni þannig
að útvega henni lægsta flutnings-
gjaid með minstum kostnaði, án þess
aðleggja fé í stofnanina sem fylkið
svoþyrfti að borga rentur af. Egheld
því fram að í þessu frumvarpi sé
innifalinn allur verulegur liagnaður
sem fæst með algerðri þjóðeign, án
þess að vera undirorpin þeirri ábyrgð
að þurfa að halda brautinni út á
stjórnarkosnað, eða af nefnd sem
stjórnin kysi til þess. Vér höfum í
fylsta mæli það sem vænta má að
stjórnar járnbraut gæti veitt oss,
nefnilega yfirráð flutningsgjalda.
Vér höfum sneitt hjá öllum þeim
hættum sem þjóðeign eru samfara,
en fengið alt það sem er nausynlegt,
heppilegt og hagsmunalegt, og yfir
höfuð alt það sem þjóðin þarfnast.
Intercolonial brautin sem er haldið
út á kostnað stjðrnarinnar er 1,574
mílur á lehgd. Hún heflr ko3tað
ríkið $55,668,913.91. Allar inntekt-
ir kennar á árinu 1899 voru $3,117,-
699.85, en útgjöldin urðu $3,257,648,-
00, svo að ríkið tapaði á henni á ár-
inu $139,978.68. Á síðasta ári heflr
þó þessi braut borgað sig, en ekki
svo að hún hafi eða sé líkleg til að
borga vöxtu af innstæðufénu. Þess
vegna segi ég að vér höfum gert vel
að sneiða hjá því bættulegasta atriði
í sambandi við þjóðeign, um leið og
vér höfum fengið alt það sem er
gagnlegt og nauðsynlegt, umráð
gjalda.
í Ástralíu voru járnbrautír ó-
þektar þar til árið 1855. Þá var sú
fyrsta braut þar fuilger i New South
Wales héiaðinu. í Júní 1899 voru
2,707 mílur fullgerðar. Þær höfðu
kostað $189,961,000.00. Inntektir
þeirra brauta á síðastl. ári voru
$15,726,365. En útgjöldin $8,452,-
210, eða 53£ per cent af inntektun-
um, og 3| per cent á innstæðuféð.
í Bandaríkjunum hafa brautir verið
bygður með miklum hraða. Tökum
New York Central brautina sern
sýnishorn, hún er 2,394 mílur á
lengd, Inntektir hennar voru
$45,774,240, og útglöld $29,511,013.
Ágóði $16,263,226, eða 35 per cent.
Tökum næst N. P. brautina sem vér
aliir erum kunnugir. Mjög mnrgir
halda því fram að ábyrgð sú sem
vér erum að taka sem er minni en
$12,500 á míluna, sé voðalega mikil.
Þeir segja að N. P. brautin hafi borg-
að sig illa, og færa sem sönnun fyrir
þvfnð hún hafi komist undir stjórn
ráðsmanns settan af 'ninu opinbera,
en þessír menn gæta suðsjáanlega
ekki að veðskulda uppbæðum þoim,
sem hvíla á þeirri brant í Bandaríkj-
unum. Þess vegna ætla ég nú að
skýra frá þessu svo að það verði al-
menningi ljóst: Á síðasta ári voru
allar inntektir þessarar brautar
$26,084,670, en úthaldskostnaðurinn
nam $12,349,452, og annar kostnað-
ur $13,669.22, eðaals 47.41 percent
minna en helfingur allra inntekta.
Skuldir félagsins eru $410,736,000
eða $89,700 á hverja mílu að jafnaði.
Það er ætiast til þess að þessi braut
hafi svo miklar tekjur að þær borgi
auk als úthaldsko3tnaðar, vöxtu af
$89,700 á hverja mílu. Með þetta
fyrir augunum fæ ég ómögulega
skilið í þeim Manitobamanni, sé
hann þjóðhollur og i afl nokkra trú
á framtíð fylkisins, sem álítur það
hættulegt eð bindast ábyrgð á járn-
braut í þessu fylki sem heíir veð-
skuld lægri en $12^ þúsund á míl-
una að jafnaði. Slík ábyrgð getur
aldrei orðið hin minsta hætta fyrir
fylkið eða fbúa þess. Ég segi að
að hver sá borgari sem skoðar fram-
tfð fylkisins og framfaramöguleika
þess aðeins frá hliðum skugga og von-
leysis, sé ekki líklegur til að verða
iylki þessn til uppbyggingar. Sá
maður er blindaður af einhverju sem
ekki hefir deprað sjón mína, því
sjálfur sé ég ekki annað en framför
og frægð í vændum fyrir fylki þstta,
Ég man þá stund er ég fyrst leit
Manitoba, fyrir 22 árum, að Win-
nipeg var þá svo lílill að hann gat
naumast heitið þorp. Þá voru eng
ar járnbrautir í þe3su fylki og ekki
innan hundrað mflna frá þvf. En
þessi 22 ára reynsia og sívaxandi
þekking á möguleikum fylkisins,
kennir mér að álykta að við erum
nú að eins í byrjun framfaranna. Eg
vona á komandi lífstfð minni að sjá
undraverðar framfarir og Millión
manna byggja upp þetta mikla vest-
ur fylki. En setjum sem svo að
þeir menn, ef nokkrir væru, hafi rétt
fyrir sér sem halda því fram að
Manitoba sé nú þegar uppbygð svo
sem mest má verða, að fylkið hafl
engin fólkin auðæfl, að landbúnaður
og griparækt geti ekki tekið meiri
framförum en nú eru koinnar.
Hvernig stendur þá málið. Hef óg
ekki sýnt með tölum þeim er ég hef
lagt fyrir þingið, að vér nú þegar
getum borgað hvern einasta dollar
af þeim skuldum sem fylkið er f á-
byrgð fyrir í tilefni af þessum samn-
ingum, af inntektum brautarinnar.
Látum einhvetn þann mann ferðast
um fylki þetta, og koma til Winni-
peg, sem ekki heflr komið hingað f
síðastl. 3 ár og sjá þær umbætur og
þá í'ramför sem hér hefir orðið á þeim
stutta tíma. Hér hafa hundruð þús-
unda og jafnvel milliónir dollara
verið lagðar í umbætur í þessum
eina bæ á þessu tímabili, og sama er
sagan hvar sem um fylkið er farið.
Og þetta fé er lagt í umbætur af
þeim mönnum sem hafa þekkingu á
framtíðarmöguleikum fylkisins. Lít
ið á heildsöluhúsin og bankastofnan-
irnar sem hér hafa verið reistar og
látum svo þann mann segja hvort á-
stæða sé til að halda því fram að vér
höfum komist á hátind framfara og
þroska hér í fylkinu. Ég held að
dómurinn yrði sá, að vér höfum
fulla ástæðu til að ætla að framfara-
mögulelkar þessa fylkis séu svo
miklir að vér höfum rétt til þess að
vona að Manitoba verði hið þýðing-
armesta fylki í Canadaveldi.
Næst ætla ég að sýna skýrslu
um starf C. P. R. félagsins í þessu
fylki. Skýrslan er í alla sfaðí áreið-
anleg og sýnir vöruflutningmagn með
þeirri braut, frá Manitoba til Fort
William og austur, og frá Fort Willi-
am til Manitoba vestur frá Winnipeg.
Þessar vörur eru timbur, eldiviður,
gripir, kornvara, kol, salt, innflytj
enda f'arangur og almennar nauð-
synjar (merchantdise) o. fl. Inn-
tektir C. P. R. félagsins fyrir flutn-
ing á þessum vörum til og frá Mani-
toba —vestur af Winnipeg, var á síð-
asta ári $5,312,515.00, og þessi upp
hæð er einn sjötti partur af inntekt-
um brautarinnar frá hafl til hafs.
Eiðfestar skýrslur félagsiris sýna að
58.16 percent hefir farið í vinnu-
kostnað, nefnil. $3,089,759, hreinn á-
góði var því $2,222, 756, og þessi
gróði er af þeim parti brautarinnar
eingöngu sem liggur milii Fort
Willtam og ýmsra stöðva í Manitoba.
Hvers vegua skildinúekki Canadian
Northern brautin íá sanngjarnan
skerf af þessum vöruflutningum og
þeim peningum sem bcrgað er fyrir
hann. Vér fáum að vísu nokkurn
hluta af þeim nú þegar, en þó eng-
anvegin eins mikið eins og vér eig-
um heimtingu á að fá. Vér fáum að
eins lítinn hluta af þessum flutning-
um, sena kemur til af því að það hafa
að undanförnu verið samningar m lli
félaganna, sem hafði þau áhrif að C;
P. R. félagið fékk hávaðann af öllum
ágóðanum. Nú skulum vér skoða
hvað C. P. brautin heflr kostað, og
hver sú upphæð er sem þeir verða
að borga vöxtu af. C. P, R. félagið
heflr fengið að gjöf frá ríkis og fylk-
isstjórnunum $25,354,877, og þess
utan land gjöf sem nemur 26,609,024
ekrum, auk lands þess er veitt var
til Manitoba og South Eastern braut-
arinnar, sem gerir landgjafirnar als
um 28 milliónir ekrur. Stofnfé
brautarinnar var samkvæmt eiðfest-
um skýrslurn fyrir árið 1899. $58,140
á hverja mílu, og af þessari upphæð
verður félagsstjórnin að borga vöxtu
at inntektum brautarinnar, og vér
vitum að inntektir brautarinnar
nægja til að borga vöxtu af þessari
feikna upphæð, af því að hlutabréf
félagsins á heimsmarkaðinum ganga
nú fyrir hartnær jafngildi (par). Fé-
lagið borgar vöxtu, ekki að eins af
skuldum þess, heldur líka af öllu
innBtæðufénu. Þess vegna segi ég
að við getum lækkað flutningsgjöld
áþeirribraut sem að eins þarf að
borga vexti af 12£ þúsund dollast á
míluna í samanburði við þá braut
sem verður að borga vexti af meira
en $58,000 á hverja mílu, og samt
haft nógtil að mæta öllum ákveðn-
um útgjöldum.
Framh.
Ágrip af canadiskum bók-
mentum.
Ritgerd ttutt af I. Búason B. A. á
stúdentafélags-samkomu 4. Maiz 1901
Bókmentir sérhverrar þjóðar
eiga að sýna hjarta hennar og hugs-
anir, jafnframt og þær skýra frá sögu
hennar og vexti. Til að ná þessum
tilgangi er ekki nauðsynlegt að sér-
hver þjóð eigi Milton, Shakespeare,
Homer eða Dante. Slíkir ágætis-
menn geta komið f'ram í sögu hverr-
ar þjóðar, en þeir einir mynda ekki
bókmentir lands síns. Þær hafa
þroskast með vexti þjóðarinnar,—
smáar og ófullkomnar í fyrstu hafa
þær vaxiðmeð vaxandi mentun og
þekking; og með vaxandi auðlegð
og velgengni fólksins koma ný tæki
færi og tómstundir til hærri hugsana.
Þetta er I stuttu máli saga can-
adiskra bókmenta. Canada á sann-
arlega bókmentir sem hún hefir á-
stæu til að vera stolt af', þær hafa
vaxið með vexti og íramförum þjóð.
arinnar og hafá aldrei verið fegri
eða fullkomnari en einmitt nú.
Það er sagt að engin nýlenda
geti haft sérstakar bókmentir, vegna
þess hún sé ekki sjálfstæð, heldur
undirgefin. Sórstakar bókmentir
verða að hafa þjóðlíf á bak við sig
og draga frá því lífskraft sinn. Því
hefir þess vegna verið haldið fram,
að Canada, sem er ein af nýlendum
Breta, eigi engar sérstakar bók-
mentir; menn þessir gleyma að hjá
oss í Canada er svo mikið þjóðiíf og
þjóðfrelsi að undirgef'ninnar gætir
lítið. Saga Oanada er rík af við-
burðum er hafa bókmentalegt gildi
og þess vegna getum við, með réttu,
búist við sórstökum canadiskum bók-
mentum, og þeim af beztu tegund.
Framför Canada, sem þjóðar,
má skifta í þrjú timabil. Fyrst,
tímabilið er Frakkar réðu Canada—
franska tímabilið; annað, eftir að
Canada komst undir stjórn Englend-
inga, sem kalla má með sanni
stjórnarskrá-baráttu tímabilið; og
síðast, tímabilið frá sameining fylkj-
anna (1867) til vorra tíma. í slík
þrjú tímabil má einnig skifta bók-
mentasögu Canada.
Á fyrsta tímabilinu, franska-
tímabilinu, áttu rithöfundar við
marga erfiðleika að stríða. í fyrsta-
lagi var engin prentsmiðja; menn
voru ekki frjálsir að hugsa eða gera
það er þeir vildu; og bardaginn eða
stríðið fyrir tilverunni, og hinum
nauðsynlegu lífsþörfum, var mjög
biturt. En samt sem áður höfum
vór frá þessu tímabili mjög mikið af
ritum og ræðum, bæði fróðlegum og
gagnlegum með tiliiti til sögu Can-
aða. Af sagnariturum þeirra tíma
eru þessir helztir: Champlain, Marc
L’Escarbot og Charlevoix. Sögur
þessara manna segja greinilega og
sanngjarnlega frá því tímabili er
þeir lifðu á, og sem síðan hefir orðið
veiðistöð sú er ýmsir rithöfundar
hafa dregið sínar beztu hugmyndir
frá.
Hið annað tímabil í sögu Canada,
er vér höfum leyft oss að kalla
stjórnarskrá-baráttu-tímabilið, hefir
framleitt hið eina stór-skemtiskáid er
Canada hefir eignast, Judge Hal-
burton. Allir Bandaríkjamenn kann-
ast við “Mark Twain” og skrýtlur
hans. Þannig kannast alliryCanada-
menn við “Sam Slick”—sem er höf-
uð persónan í ritum Halburtons—og
gamanyrði hans. “Hvernig stendur
á því”, spyr Sam Slick, að ef þú lest
í bók fyrir mann þá fer hann að
sofa? En ef þú talar við hann getur
þú haldið honum vakandi alla nótt-
ina? Bara vegna þess það er tal,
tungumál náttúrunnar”- Sam Slick
fyrirlítur alla hræsni og álítur hana
hafa áunnið meir og veitt meira
fólk handa myrkt höfðingjanum held-
ur en hinn bezti verkamaður hans
hefir getað gert.
Það er þó sérstaklega á hinu