Heimskringla - 26.12.1901, Blaðsíða 5

HEIMSKRINGLA 26. DESEMBER 1901.
Sankti Kláus, *
BarnavUur.
Eftir: Jón Kernested.
„Sánkti Kláus kominn er“,
kynna litlu bömin mér.
ei má styggja öðling þann,
ótal gjafir færir hann.
Það er karl með þýða lund,
þjóðhöfðingi á bamafund;
laginn vel að leika sér.
list og prýði mikla ber.
„Áður en jörðin eg var til,
ei við heim að sinni skil“,
haft er eftir herra þeim;
heilagan telja menn þann beim.
Jólasvein þann sýnist mér
sanngjarnt lieiðra líkt og ber,
því hinn aldna 'gæða gest
göfgi prýðir allra mest.
Kláus gamli f klaustri býr
karlinn sjaldan þaðan snýr;
en við fæðing frelsarans
ferðast hann um bygðir lands.
Crjafir færir g'irpum þá.
gaman er karlinn þá að sjá;
engu minni en Ása-þór,
aldrei þó hann drekki bjór!
Rekkur sá á rauðum kjól
rétt má heita jólasól;
hann með eilíft æskufjör
aumingjanna bætir kjör.
Skegg hann niður á bringu ber
-—býsna skrftinn karlinn er—
alt að því um álnar sítt,
orðið af hærum nærri hvftt.
Hulið er mjög hans liáttalag,
hann er á ferli nótt og dag,
starfar smátt, en á þó alt;
aldrei er Kláus gamla kalt!
Góðu börnin gleður hann,
-—gott er að finna slfkan mann
faðmar þau og kyssir kátt;
karlinn stundum hlær þá dátt!
Jafnvel mikið jólatré
ég hef lieyrt hann prýða sé;
má þar lfta leikföng hrein,
ljós og triif á hverri grein.
Bók hann færði Birni í gær,
byssu, hníf og axir tvær;
Klciru gaf hann klút og brauð;-
Kláus gamli á mikinn auð.
„Og í kviild liann ætlar sér
eitthvað gott að færa mér“,
heyrði’ eg Karar-Kata söng,
kerling bæði þreytt og svöng.
Vænsta kerti Viiggur hlaut,
valinn grip þann Sigga braut;
5,gef mér lielfing“, greindi hún,
gáskafengin, létt á brún.
Vöggur ekki var á því;
viisk þau lentu rysking f;
eltust við unz annað grét,
aridan reyndar hvorugt lét.
„betta er bágt“, hann Kláus kvað;
komið og semjið nú um það;
Sanngjarnt vera sýnist mér,
'Siggu að gefir hlut með þér.
“Veiztu, litli Vöggur minn,
vildi eg reyna huga þinn,
sjá liver rausn f sál þér bjó,”
sagði Kláus skýrt—og hló!
Vöggur litli varð þá fár,
vörm í augum stóðu tár;
gekst við siik og gáði að sér:
iJief' ég Siggu hálft með mér“,
Kláus fann liið klára þ<>l,
klappaði Viigg og hresti hann vel,
bætti við og báðum gaf
böggul stórann—jólavaf.
„Sérhvern okkar sæludraum
svona trufia atvik naum“,
^ itur litli Viiggurkvað;
var svo búið málið það.
Kláus ga.mli er ern og ör,
hann bilar sálarfjör,
boppar, hlær og hlýðir á
bláturmildu börnin smá.
Siðavandur samt er hann,
Seggir nefna hann dánumann;
býður manni að breyta vel,
blftt að sýna hjartaþel.
Sýnir kærleik,” segir hann
syngið, lofið skaparann,
beilagt drottins Hávamál
beígar, glæðir hverja sál.”
“Barn, í þfnum bernskufrið
beittu hugsun út á við;
þræddu mætan manndóms stig,
menn þó varla skilji þig.”
“bú átt afl í þinni sál,
þú átt hugsun, vit og mál,
beittu því sem bezt þú mátt,
böl þig sigri á engan hátt.”
“Sorgir þó hann sæktu heim,
sannleik aldrei gleymdu þeim,
manndóm sinn ei minka lét
meistarinn frá Nazaret.”
“Einn þó verðir ojit f för
ei þig bili dáð nö fjör;
rétt til þess að reyna þig
rak þig lffið þyrnistig.”
Börn ef eru eklci góð
innir Kláus hrygðar óð,
býr til lög og bendir á
bæta þau sem ætíð má.
“Öld ei slepjii af ungum stjórn,
afglöp mynda dauðafórn,
heldur veginn vfsi þeim;
vizka prýðir eldri beim.”
“Þó að einhver óra-pör
ungir hafi með f för,
ei það gremji aldinn hal,
aðferð spök það laga skal.”
“Mundu eigin æskubrögð,
æfi þfn er valla sögð;
margt sem núna mæðir þig
mjög þig gladdi á ungdóms stig.”
“Enginn begi æskumann,
örva skal og hvetja hann,
greiða honum grýtta braut;
græskan flýr við öðlings skaut.”
“Mundu það, sem móðir þfn,
mælti forðum, systir mfn;
fróðmál geymdu, er faðir þinn,
forðum tjáði, bróðir tninn.”
“Gættu að eigin synd og s'ik,
sffelt lærðu orðin spök:
Æðsta. lífsins elli-hrós
er þitt sanna vizkuljós.”
“Ef þú hefir fallið frekt
farðu og bættu þfná sekt,
sjáðu að þér og syndga ei meir,
sál þfn, barn mitt, eigi deyr.”
“Þótt þér finnist eitthvað að
ekki fástu mjög um það;
þú ef æfir þfna lund,
þ<“r finnst lffið gleðistund.”
“Berðu ei sök á bróður þinn
br<>sti laga, vinur minn,
hrygðu ei þann, sem hrasa vann,
hrestu f raunum fallinn mann.”
Htinn, sem barnavinur var,
vizku og snilli mikla bar;
þoldi misjafnt, gladdi og gaf,
guðs ei slepti leiðarstiif.
“Ef að kyrkjan eigi <>r þfn,
æska. hafðu ráðin mfn:
láttu guð samt lýsa þér,
ljóssins tigna veldisher.”
“Við höfum notið dýrðar draums,
drukkið bikar töfra straums;
fengið marga fagra gjöf:
fögnuð, ljós og jólatröf.”
“Reynist þakklát börnin bezt
bros á vörum ykkar sést;
vanþakklæti er villa slæm,
verið hugdjörf, blfð og næm.”
Kláus sfðan kveðja vann,
koma að ári sagðist hann;
þ<'i iið kæmi kyrkjan full
karl ei skorti barnagull.
Jólill
(til nveit i <í Íxlandi fyrir þrjdtíu árum.)
Eftir: séra B.tarna Þórarinsson.
Frá elztu t.fmum kristninnar
hiifii j ó 1 i n verið mest f heiðri
híifð af öllúm liátfðum ársins og
helgidögum. Fæðing mannkyns
frelsarans, J<>sú Krists, er undir-
stöðuatriði þessarar hátfðar, brenni
punkturinn f þessari allsherjar-
gleði, sem er samfara jólunum hjá
öllum mönnum í heiminum, sem
einhverja trú hafa. Jafnvel heið-
ingjarnir hafa hugboð um þetta og
halda, sumir hverjir, uj)p á jólin, ó-
sjálfrátt. Gyðingamir, sem liafa
svo mikið samneyti við kristna
uíenn í veröldinni, þ<>ir geta ekki
einu sinni komist hjá þvf, að finna
til jólagleðinnar og lieyra hreiminn
af jólaklukkunum. Sama er að
segja um trúleysingja, sem svo eru
kallaðir, að þeir geta þó ekki ann-
að en glaðst við jólin; þ<>ir hafa
áður trúað á jólafögnuðinn, sem
börn við móður kné, en veröldin
hefir verkað þá svo, að þ<>ir segjast
’ ekki vilja hafa neitt að gera með
þess ir kristindóms-kreddur, en á
meðan þ<>ir segja þetta, þá eru þeir
| óafvitandi, að gefa konu sinni og
i börnum eins miklar gjafir á jólun-
um, einsog þeir geta; maki gefur
þá maka, börnin gleðja þá foreldra
sfna og alt vantrúarheimilið heldur
“heilög jól“, án þess að það viti af
eða í rauninni vilji. Svona er
kristindómurinn óbeinlfnis inn-
sýrður f mannleg hjörtu. Það sýn-
ir kraft hans. Það þýðir ekki að
spyrna á móti broddunum.
Það er eitt af þvf sem gerir
kristindóminn svo frægan, að hann
á jólin, sem jafnan boða “frið á
jörð og guðs velþóknun yfir mönn-
unum“. Jólin eru f r i ð a r hátfð.
Það er ekkert heimili svo sundur-
lynt, að það sjái ekki um, að frið-
ur sé þar um jólin. Alt er gert til
að auka friðinn, þvf að friður á
hvers manns h e i m i 1 i er skilyrði
fyrir friði ájörð. Eg ætla mér
ekki að fara neitt út í kristindóms-
mál í þetta skifti. Annar staður
er hentugri t.il þess, en dagblöðin.
Að eins ætlaég mér f þessu jóla-
blaði H<>imskringlu. að biðja alla
íslendinga, sem blaðið lesa, að
ganga með mér í anda inn á ís
lenzkt sveitaheimili á jólahátfðinni
eins og það var fyrir 30 árum, og
vera þar með mér svolitla stund
um jólin, alt eins og þegar við hin-
ireldri sátum þar við föður og
móður kné áður. Jafnframt þessu
skulum við sýna boðsmönnum okk-
ar, sem ekki hafa séð nema þessi
nýmóðins jól, hvernig okkur, feðr-
unum og mæðrunum og gömlu
vinunum leið um jólin, þegar v i ð
vorum börn.
Það voru einkanlega tveir
merkisdagar á árinu, sem mest var
hlakkað til á Islandi og sem menn,
einkum æskulýðurinn, fór að
hlakka til og búa sig undir, langa
löngu áður en merkisdagurinn gekk
í garð. Annar þessara uppáhalds-
daga var verslegur skemtidagur
með gleði og glaðværð; það var
réttardagurinn (réttirnar) 4 haust-
in. Hinn dagurinn var andleg
gleðihátíð; það voru jólin. Það
mátti segja, að bömin og ung-
mennin fæiu að hlakka til jólanna,
þegar réttir voru úti. Mamnia •!
Hvað <>r langt til jólanna? Hvað
4 ég að fá á jólunum? Eg má þó
ekki fara í jólaköttinn! Þetta voru
venjulegar spurningar hjá bömun-
um. Og svarið var oftast eitthvað
á þessa leið: “Það er langt til jól-
annaennþá;en þegar níu nætur
eru til jóla, þá fara jólasveinarnir
að koma, einn á hverri nóttu, og ef
þú ert ekki þægt og gott barn, þá
taka jólasveinarnir þig; þú skalt
heldur ékkert fá á jólunum, ef þú
lætur illa og þá ferðu f jólakött-
inn“.
Jólasveinamir eru alþektir í
þjóðtrú Islendinga. Þeir áttu að
vera níu talsins og byrja að koma
nfu nóttum fyrir jól, einhverntfma
4 vökunni. Allir höfðu þeir eitt-
hvert erindi; sitt eriiulið hver.
Einn kom í sníkjuferð (kertasnfk-
ir), annar af forvitni, vildi sjá,
hvað fram færi í baðstofunni
(Cxluggagægir), einn langaði til að
vita, hver matur væri á borðum,
eða livað væri verið að skamta
(Ga'ttaþefur) o. s. frv. Þessir jóla-
sveiniir voru afkomendur eða
bamabörn konunnar Grflu og bónd
ans Leppalúða, sem alþekt eru af
Grflukvæði Stefáns prófasts Óliifs-
sonar í Yallanesi. Að fara í jóla-
köttinn, var sannarlega <>kkert
spaug. Sá, sem ekki fékk fyrir
jólin einhverja flfk, einhverja gjöf,
fyrir utan jólakertið, hann átti að
lenda f hrömmum jólakattarins, er
var risavaxinn urðarkcittur, sem
lagst hafði út fráeinhverju heimili
fyrir mörgum, mörgum árum og
var orðinn magnaður eins og frændi
hans, tfgrisdýrið. Það varð þvf að
firra hvert einasta mannsbam þess-
ari skelfingu. Nei, enginn maður
á heimilinu mátti fara í jólakött-
inn, nema sveitarómaginn — og
varlaþóþað. Þetta var hjartans
meining húsbændanna á hverju
heimiliá þessum tíma, <>r ég skriía
um. Þjóðtrúin var svona sterk.
En til grundvallar þessu öllu ligg-
ur “friður á jörð og velþókuun guðs
yfir mönnum“, Það, að varast öll
vfti, alt, er spilt gæti f r i ð i, það
var aðalatriðið, skilyrðið fyrir, að
lifa friðsöm jól, kyrlát jól og um
leið - h e i 1 ö g j ó 1.
Allur undirbúningur undir jól-
in gekk f þessa stefnu. Konumar
og vinnukonur sátu að saumum,
sumar prjónuðu rósavetlinga handa
“einhverjum“, en iiokkuð pukurs-
lega var einatt farið með sumt af
þessu; það var gaman að sjá,
svona út, undan sér, þegar kven-
fólkið var að búa undir jólin. Auð-
vitað þurftu vinnukonurnar að
gera öll sfn verk fyrir húsmóðurina
vinna til vefja, svo að heilir
strangar af vaðmáli væru til fyrir
jólin, í fatnað handa þeim, sem
.fata þurftu. En svo voru þær,
svona í hjáverkum, að búa út
eitthvað, sem enginn mátti sjá-
Sú, sem var í fjósinu, prjónaði á-,
kaft, uppi f einum básnum, ámeð-
an hún Krossa, Búbót, Tungla,
Reyður og Hvít voru að éta. Og
fingurnir gengu ótt, prjónarnir lið-
ugt og lijartað gekk þó óðast f
prjónakonunni, til þess að koma
sem allra mestu af, á meðan enginn
sæi. Hún var þá stundum að
prjóna vetlinga; stundum illeppa,
stundum hálsnet, stundum sjal.
Ekki voru, svo sem, frístundirnar
margar. Hverja einverustund þurfti
að nota sem bezt. Karlmennimir
sem útiverkum þurftu að gegna,
sintu minna og gátu miður sint
Störfum fyrir jólin. Þó kom það
fyrir, að þeir voru með einhvern
hégóma uppi f fjárhúsum, svo sem
að smíða ask með útgröfnuloki eða
prjónastokk með liöfðaletri o. s.
frv. Fangamark stóð einatt 4 þess-
um dýrgripum og oft voru þeir
snildarlega gerðir. Æfinlega spruttu
upp fyrir jólin heilar tylftir af
spónum, “nautshyrningum“ eða
“hrútshyrningum“; voru “nauts-
hyrningarnir" f meira gildi, enda
sjaldgæfari. Þessir spænir voru
gerðir af mesta hagleik og einkum
notaðirsem jólagjafir. Framan á
skaptinu var æfinlega letur annað-
livort “Fangamark“ þess eða
þeirrar, sem spóninn átti að fá, eða
þá: “Velkominn, “Gott út á“,
“Rjómi“, “Góðan grautinn“, “Súp-
an“ eða þvf um lfkt.—Þá var ekki
verið aðfara f kaupstaðinn, í búð-
ina, til þess að kaupa jólagjafir.
Verzlunin þar fór aðallega fram
einu sinní á ári, þótt stöku sinnum
væri skotist í kaupstað eftir ein-
hverjum nauðsynjum, ef ekki var
langt að fara. Auðvitað var geymt
ýmislegt frá sumrinu fram að jól-
unum, einstöku sinnum, en fæstir
voru svo fornbýlir. Eg manþó eft-
ir einni fornbýlli yngismey í ung-
dæmi mfnu, sem keypti jólagjöf í
sumarkauptfðinni fyrir ulhirlagð-
inn sinn og ætlaði að gefa hann
yngispilti, sem húnliafðigóða von
um að litist 4 sig. Það fór þá eitt-
hvað út um þúfur fyrir þeim um
j fiin, svo að hún gaf honum aldrei
silkiklútinn - tveggja dala háls-
klútinn. Hún hét þvf þá að gefa
hann þeim, sem verðugur væri.
Nú eru liðin 30 ár síðan. Eg veit
ekki betur en stúlkan sé áiífi enn
— ógift. Vera má að hálsklútur-
inn sé enn þá í handraðanum í
kistunni hennar. Að minsta kosti
14 hann þar innan í silkipappfr fyr-
ir 30 árum og enginn átti að fá
hann, nema sá útvaldi, sem ókom-
inn er enn.
Þegar aðfangadagskveldið kom
og allar gegningar voru úti, þá var
farið að búa sig, livert einasta
mannsbarn á lieimilinu. Mátti þá
sjá eittlivað nýtt 4 hverjum manni,
sem órækan vott þess, að hann
hefði ekki farið f jólaköttinn. Þeg-
ar allir heimilismenn voru komnir
f sfn beztu föt, byrjaði hátfðin
helga og lét hver maður sér ant um
að hafa sem hægast við sig, svo að
yfir öllu livfldi hinn blfðasti friður
og lotningarfull alvara. Svo var
farið að lesa húslestur; jólasálmur
var sunginn fyrir, svo hugvekjan
lesin og svo sálmur á eftir. Venju-
legast mun hafa verið byrjað á
sálminum: “Dýrð sé guði f hæst-
um hæðum“. Húsbóndinn las
vanalega sjálfur lesturinn og sat
einhverstaðar þar í baðstofunni,
sem allir gátu séð hann, vanalegast
frani við glugga og hafði þá kerta-
ljós á borðinu lijá sér. En aðal-
ljósin f baðstofunni voru á þeim
tfma lampaljósin gömlu; brent
var annaðhvort lýsi eða hrossa-
feiti og kveikurinn myndaður úr
ljósagami eða samansnúinni fífu.
Svo var lampinn látinn hanga öðru-
megin í baðstofunni, þannig,
að króknum, er lampinn hékk á,
var krækt eða stungið inn í stólpa
er stóð upp á milli tveggja rúma f
miðri baðstofu. Heldur var dauf
hirta af þessu ljósi, en ánægðir
voru menn með það og ekki bar á
þvf, að verkin væm eigi unnin eins
vel þá og nú. þvf sfður það, að
nokkrum yrði flt <>ða misti lieils-
una við lyktina og gufuna, sem
lagði af ljósmetinu.
Þegar lestri var lokið var út-
býtt jólakertunum á milli allra
heimilismanna, svo að sem flest
ljós gætu logað, að' minsta kosti
stundarkom, og alt yrði sem hátíð-
legast, en þó kyrlátt og þögult. Svo
var gengið til snæðings, og að þvf
búnu tók.hver sfna guðsorðabók og
fór að lesa við 1 jósið sitt f kyrþey,
lesa eitthvað um frelsarann og at-
burðinn f Betlehem á liinni fyrstu
jólanóttu. Enginn mátti spila á
spil þetta kvöld og fremur snemma
var gengið til rekkju. Mjögsjald-
an vora næturgestir á bæjum á
jólanóttina; alla fýsti að vera heima
lijá sér þá. Sumstaðar var það sið-
ur, áður en gengið var til hvíldar
að “draga“ eða varpa nokkurs kon-
ar lilutkesti um “jólasveinana“. En
svo voru nefndir þeir yngismenn,
sem komið höfðu á þann og þann
bæinn frá þvf 9 dögum fyrir jól og
þangað til á aðfangad. jóla.Var skrif
að nafn livers eins fyrir sig á miða
og kvenfólkið látið draga einn mið-
ann hver, eða tvo miða sumar, ef
sveinamir vora fleiri en yngis-
stúlkur heimilisins. Þettajvar eina
skemtunin, eða glaðværðin á jóla-
nóttinni. Nokkru áður en farið
var að hátta, drakk alt fólkið kafli
— sætt kaífi, með lummum, sum-
staðar einnig “kleinum“ eða “vöfl-
um“. Slfkt var nýnæmi mikið,] er
aldrei smakkaðist nema á hátfðum
og tyllidögum. Svo var farið að
sofa og ljós látið loga f hverjum
glugga alla nóttina. Að morgni, á
jóladags morguninn, var snemma
farið á fætur, drukkið kaffi með
lummum o, s. frv., og sfðan lesinn
jólalesturinn, áður en út var farið
til þess að gefa skepnunum. Sum-
staðar var þó látið bfða að lesa,
þangað til um hádegisbil, ef nógu
margir voru heima, sem ekki fóru
til kirkju á jóladaginn, svoað guðs-
þjónustu í heimahúsum yrði hald-
ið upp fyrir mannfæð. Hver sem
inn kom á jóla lagsmorguninn á-
varpaði þá,sem inni vom með þess-
um orðum: “Guð gefi ykkur góð-
an dag og gleðilega liátfð“, Svarið
var: “Góðan dag ! Eg óskaþérí
sama máta !“ Nú var aðal gleði-
hátfðin byrjuð, en á aðfangadags-
kvöld eða jólanóttina var í raun og
veru engin gleði, þá mátti ekki
leikasér, svo að ekkert truflaði hinn
djúpa frið, sem hvfla átti yfir hvers
manns hjarta, svo að friðurinn gæti
hvílt yfir allri jörð. Þegar farið var
að gefa skepnunum, var þeim valið
betra fóður en endranær. Kýmar
fengu einatt betri töðu og útigangs
kláramir fengu nú hey en ekki moð
og frugga. Að gegningum bún-
um komu menn inn og var þá jóla-
grauturinn, (grjónagrautur kakk-
þykkur með rúsfnum í) tilbúinn og
gerðu menn sér gott af honum og
átu nú með fegurstu spónunum sfn
um eða einstaka maður með silfur
skeið. Allir vom askamir tár-
hreinir, Aðal-hreinsunarhátfð
þeirra var Þorláksmessa. Að þvf
búnu var farið að klæða sig í spari-
fötin. 011 voru þau geymd niðri f
kistum og vaudlega brotin saman;
og einatt mátti finna góða lykt upp
úr kistum kvenfólksins, er þa>r
vom opnaðar. Venjulegast geymdu
þjónustumar sparifíit þeirra karl-
manna, er þ:er þjónuðu. A jólun-
um þvoðu menn sér úr sápu og
þann dag var enginn maður ó-
lireinn, ekki einu sinni f jósamað-
urinn. Svo komu vinnukonurnar
með nýja sokka handa þiónustu-
mönnum sfnum og keptust hver
við aðra, að hafa þá sem fegursta
með fangamarki saumuðu f. Þ4
komu jólaskómir. úr sauðskimii,
með snjóhvftum bryddingum og
rósaleppum í, stundum var f þeim
8 blaða rós. Ekki var trútt um,
að karlmennimir roðnuðu þegar
þjónusturnar vom að láta upp á þá
skóna ogmargir jólaskómir hafa
, myndað einn þáttinn f saman-
tvinnaða samdráttarþræðinum milli
vinnumanns og vinnukonu á Is-
landi á þeim tfmum. Svo þegar
búið var að laga skóna eftir fætin-
um, voru þeir teknirofanaftur. þvf
að ekki mátti, svo sem ganga á
þeim til kirkjunnar, hehlur vom
þeir vafðir innan í klút og liafðir
undir hendinni á leiðinni, en geng-
ið á leðurskóm með ristarþvengj-
um. Hið sama gerðu konur. Svo
var farið á stað til kirkjunnar,
gengu þá allir, menn og konur og
unglingar, en oft var bóndinn rfð-
andi og stundum húsfreyjan, á
strfðöldum, kliptum gæðingum—og
báru sig borginmannlega. Allir
fóru til kirkju, sem gátu. Á prest-
setrinu var það venja, að gefa sem
allra flestum kaffi á jólunum, en
ekki var nema betri mönnum boð-
ið til stofu. Svo var gengið til
messu; varkirkjan öll prýdd kerta-
ljósum, steyptum úr tólg, annað-
hvort f hinum svo nefndu kerta-
"formum" eða þá þau voru steypt f
strokk.Var brennandi tólg látin í
stokkinn og sjóðandi vatn látið vera
undir, til f>ess að halda tólginni
(eða tólknum) óstorkinni. Var svo
rökum úr ljósagami, á lengd við
tvö kerti, difið ofan í strokkinn og
hengt svo á tein, svo breiðan eða
gildan, að eigi kæmu armar lykkj-
unnar saman. En lykkja mynd-
aði tvö kerti. Var svo haldið á-
fram að dífa lykkjunum í, þangað
til svo mikið af tólg var komið utan
um þær, sem svaraði kertisgild-
leika. En ávalt voru þau kerti af-
ar mjó f efri endann, en að því
skapi digur f þann neðri, eins og
gefur að skilja. Undir öllum þess-
um kertalykkjum, hangandi á tein-
unum, voru trog, til f>ess að taka 4
móti tólginni, sem niður læki.
Svona kerti mátti sjá um alla
kirkjuna á jóladaginn. Formkerti
voru venjulega á altarinu. Guðs-
þjónustan var lftið frábmgðin öðr-
um guðsþjónustum, að eins sungið
nokkuð meira, og hér um bil æfin-
lega sungið “vers á stól“ eða á
meðan prestur var f stólnum.
Að guðsþjónustunni lokinni
fór hver sem hraðast heimleiðis,
því að dagur erstuttur um þann
tfma árs, og svo þurfti að flýta sér
að gegna skepnunum, svo að jóla-
gleðin yrði byrjuð sem fyrst. Þeg-
ar komið var inn frá gegningum,
bjuggust allir sfnum beztu fötum
ogljós voru kveikt um alt. Mátti
þá sjá litlu gullkollana f nýju föt-
unum trftla um gólfið með jóla-
kertið sitt f annari hendi en
lummu eða eitthvert þessháttar
sælgæti í hinni. Þá var nú stórt
verk fyrir höndum, sem sö það, að
bera inn jólaskamtana, þessa geysi-
stóru skamta af hangikjöti, feitu
og mögru, stórt og mikið stykki
af pottbrauði eða f>á ein 2 flat-
brauð með floti og smjöri og leggj a
á hvers manns rúm eða hyllu fyrir
ofan rúmið. Þessir skamtar voru
svo risavaxnir, að karlmenn fengu
einatt heilt sauðarlæri og sfðu,
3—4 fingra þykkva og treyndu
f>eir skamt þenna fram 4 Þrett-
ánda, voru svo að smá renna f þetta
öðru livoru, sér til sælgætis. Þessi
skamtur kvenfólksins var auðvitað
minni. Þegar allir hiifðu matast,
var farið að spila, 4 og 4 saman.
Annaðhvort var spilað “Alkort“
eða “Vist“. Eigi varþað allsjaldan,
að spilað væri alla nóttina, ef <>11-
um kom vel saman og ef enginn
nýr Tígulkóngur kom f spilin.
Kæmi hann, þá var J>að vottur um,
að of lengi væri sþilað, því að nú
va>ri “sá gamli“ farinn að gleðjast.
Frá honum átti Tígulkóngurinn að
vera sendur.
Eg liefi þannig stuttlega lýst
jólunum fyrir 30 árum 4 íslenzk-
um sveitabæ. Vera má, að nokk-
uð öðruvfsi liafi hagað til f þeim
landskjálkum, er ég er ókunnugur
í og bið ég velvirðingar á þvf. Eg
veit vel, að margur þekkir þetta,
sem ég h<>fi lýst, eins vel og ég, en
aðalhugsun mfn var, að gefa ágrip
af þessu, hinum ungu íslendingum
í þ<>ssu landi, sem annaðlivort liafa
engin jól lifað á Islandi eða farið
þaðan svo ungir, að þeir muna
ekki eftir neinu i þessa átt.
Kveð ég svo alla góða menn
og óska þeim, að þeir megi lifa
næstu jól eins liátfðleg, saklaus og
heilög, eins og vér hinir eldri lifð-
um þau fyrir 30 árum.