Heimskringla - 05.03.1903, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 5. MARZ 1903
Ueimskriiigla.
PUBL.ISHBD B Y
The HeimskringU News 4 Pnblishing Co.
Verð blaðsins í CanadaogBandar $2.00
um 4rið (fyrir fracn borgað). Sent til
fslands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) $1.50,
Peningar sendist í P. O. Money Order
Begistered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávísanir á aðrabankaení
Winnipeg að eins teknar með afföllum.
K. L. Baldwinaon,
Kdltor & Mauager.
Oífice : 219 McDermot Ave.
P o. BOX ISHS.
Macedonia,
Ef Tyrkjasoldán verður við kríif-
um Austurrfkis og Rússlands, þá
verður Macedonia sjálfsstjómar-
rfki, með svipuðu stjómarfari og
nú er f Serbia og Bulgaria. Verð-
ur þá lftið annað eftir af Tyrkja-
veldi í Evrópu, en Constantinopel
og nágrennið kringum höfuðstað-
inn. Rýmar þá stómm hið aust-
rænaveldi í Evrópu, sem Persar
bmtu fyrstir undir sig hjá fom-
Grikkjum, og sfðar var endursigrað
af tyrkneskum sigurvegumm úr
byzantinanska keisaradæminu, og
sem f fyrridaga ógnaði bæði Þjóð-
verjum og Itölum. Gangi Mace-
donia undan harðstjómareinveldi
Tyrkja, þá verða f>að að eins fá-
einar ferhymingsmílur, sem stór-
veldin f Evrójju þurfa að hafa eftir-
lit á, og vakta og láta hlýða scr.
Undirokun og þegnskylda Mace-
donia og hinna kristnu íbúa þar,
er undraverður útúrdúr í sögu
mannkynsins. Sá útúrdúr tekur
yfir þúsund ára tfmabil, þótt ekki
séu nema um 400 ár síðan Tyrkir
hertóku Constantinopel, ogöldurn-
ar af því hernámi næu yfir að veggj-
um Vienna. A því tfmabili hafa
bæði Evrópa og Amerfka tekið
stórurn framfömm, á þeim stöðum,
sem mentaðir menn byggja þær, en
hinn tyrkneski stjómheimur hefir
staðið í stað. Loks nú á tuttug-
ustu öldinni hefir stjómmenska
Tyrkja yfir kristnu fólki, í blóm-
legustu og heilnæinustu lands-
plássum Evrópu, orðið viðurkend
sem alveg óhafandi og óþolandi.
Þessir tfmar geta ekki leyft liana
lengur.
Þeir sem stúdéra verldarsöguna,
skáldskapinn, stjómfræðina, trúar-
brögðin, sálarfræðina, og auðfræð-
ina, þá verður þeim það ljóst að
enginn landspartur eða kristnir
trúflokkar f heimi hafi verið meira
undirokaðir og þjáðir, en þeir, sem
hafa verið undir stjórn Tyrkja.
Fyrir 2000 ámm var Macadonia
undir RómaÝeldi. Það náði yfir
allar strendur Miðjarðarhafsins.
Yfir Egyptaland og norðurhluta
Afríku alt vestur að Atlanzhafi, og
Asfu hina minni. Grikkland,
Bulgariu, Serbiu, Spán, Frakkland
og norður um Bretlandseyjar.
Alt þetta svæði laut Rómverjum
oglögum þeirra. Rómversk must-
eri voru reist f stórborgunum á
þessu svæði. Þar voru lesin skáld-
verk þeirra Horasar, Virgilíusar,
Homers,Platos og Aristotels. Fimm
hundruð áruin sfðar var þessi hluti
heimsins búinn að taka krisna trú.
alstaðar voru reistar kyrkjur kristn-
innar, æðri öllum áður þektum til-
beiðslustöðum, og hinir heiðnu
prestar horfnir fyrir h'ingu úr sög-
unni. Þúsund ámm sfðar höfðu
Tyrkir náð yfirráðum á öllum þess-
um stöðum, nema Frakklandi, Bret-
landi og ítalfu, en höfðu þó skika
af henni til umráða, og þar að auki
fleiri staði f Evrópu, sem aldrei
lutu rómverskaveldinu, en sein þó
vora kristnaðir.
Alexander mikli var í Macedonia.
í þann mund vom íbúamir ná-
skyldir Grikkjum, og stunduðu
listir þeirra og mentun. Sfðar
lögðu Rómverjar hana undir og
var hún þar á eftir einn hluti hins
austræna rómverska ríkis, eða Byz-
antinekeisaraveldið.og var Constan-
tinopel hðfuðstaður þess. Sfðar
herjuðu Bulgariumenn þar og
tóku sér lönd með herskildi, og
tóku þar ríkistrú. Svo nú f dag
eru þar níu tfundu af Búlgar/u-
mönnum, en fyrri kynþættimir eru
þar þvf nær útdauðir. í vestur-
hlutanum, sem liggur upp f Albiui-
ianafjöllin, eru Tyrkjar, og eru
þeir kallaðir “Hinir friðlausu Há-
lendingar.” Syðst býr töluvert af
Grikkjum, með þessa tíma menn-
ingu. Samt em Tyrkir dreifðir
um alt landið.
I broddi fylkingar Norðurálfu
stórveldanna (Englendinga, Frakka
Þjóðverja, Austurrfkismanna og
Rússa) ganga tvö veldin fremst nú,
það eru Rússar og Austurríkis-
menn. Þau heimta: í fyrsta lagi
að landinu sé stjómað af landstjóra,
sem íbúarnir sjálfir kjósi, og viki
frá. I öðru lagi að landvarnarliðið
sé skipað kristnuin mönnum ásamt
Tyrkjum, hlutfallslega. Yrðu þá
nfu kristnir menn á móti einum
Tyrkja. I þriðja lagi að tekjum
landsins sé fyrst varið til lands-
þarfinda. en að eins afgangur, ef
nokkur sé, yrði greiddur Tyrkja
soldáni. En Tyrkir vita vel að
tekjuafgangur inundi ekki verða
liafður.
Um daginn vissu sendiherrar
þessara ríkja ekkl annað. en sol-
dán mundi ganga að þessum kröf-
um. Hann lét lfklega í fyrstu; en
nú er mælt að hann muni ætla að
þrjóskast við, og sjá hvað stórveld-
in taki til bragðs. Macedonia er
þvf nú alveg á ystu takmörkum
uppreistar og mestu vondræða.
Soldán erað útbúa 2ö0,000 hermenn
og Rússar og Austurrfkismenn
herrieðast að sama skapi, og virð-
ast ekki ætJa að gefa eftir hið
minsta.
Prins Ferdinand í Bulgaria hefir
leyft uppreistarliði Macedoniu-
manna að hafa herstöðvar innan
landamæra sinna, og verða þar
bardagastöðvamar, ef til ófriðar
kemur milli soldáns, Macedoniu,
Rússlands og Austurrfkis.
Ilospitalið.
Nýlega eru komnar út ársskýrsl
ur General Hospital í Winnipeg
Alls hafa 2928 sjúklingar komið þar
inn árið sem leið. Þeir eru taldir
að vera af 18 þjóðernum. Auðvitað
verða innfæddir Canadamenn lang-
flestir 1428. Islendingar verða þar
hinir sjöundu í röðinni; 92 íslend-
ingar hafa verið þar árið sem leið.
Að jafnaðartali hefir hver sjúkling-
ur verið þar 20 19 daga. fslending
ar hafa því notið sem svarar 1858
daga á árinu. Þessar upphæðir hef
ir ho^pítalið meðtekið frá íslending
uni:
Mrs. E. Johnson & B. Borgfjörð,
Winnipeg....................§255,40
Mr. M. Pálsson (frá konum í
Álftavatnsnýlendu)........... 30,65
Kvenfél. ssfn. íSelkirk.. .. 10.00
Kvelfél. Freyja.............. 10.00
Saml. $306,05
Þar að auki hefir Argylesveit
gefið §50, og er óefað nokkuð af þvf
frá íslendingum. Og enn fremur
hefir Dr. Ó. Björnsson geflð $10,00
og Th. H. Johnson eitthvað. Það
er sést því frá íslendingum eru$31fi,
05. Það er hér um bil $3,43 fyrir
hvern sjúkling, eða I7c. um dag-
inn lyrir hvern sjúkling.
íslendingar hafa þetta ár lagt
meiia fé til spítalans en nokkru sinni
áður, og er það þakkavert. En samt
er upphæðin fyrir sjúklinginn of lít-
il þegar miðað er við kostnað þann,
sem hospítalið verður fyrir við
hvern sjúkling. Og vonandi er að
Ist. drýgi framlögin að mun næsta
ár. Ættu sem flestir menn og stað-
ir að leggja til sinn skerf, þó það sé
ekki mikið frá hverjum, þá safnast
þegar saman kemur. Það getur
komið fyrir alla þá minst vonum
varir, að þeir eða þeirra þurfl að
leita til spítalans. Þar að auki veit-
ir það Islendingum meira orð og á-
lit, að bjálpa og styrkja þessa stofn-
un með dáð og dugnaði, en nota
hana án sómasamlegs endurgjalds.
Gjaflr í styrktarsjóð Svía. Eft-
írfylgjandi hafa sent Hkr. þessar
gjatír:
P. Norman, Churchbridge, $100
H. Árnason “ 1.00
M. Hinriksson “ 1,00
S. B. J. 5,00
E. G. 200
Teki uafgangur
árið 1902
$289,686.34.
ÚTDRÁTTUR ÚR FJÁRMÁLARÆÐU
Hon. JOHN A. DAVIDSON’S,
er hanu flutti 25. Febr. i fylkisþimfinu.
Um leið og ég stend á fætur býst
ég við að þingið ætlist til að ég
geri grein fyrir fjárhagsástandi
stjómarinnar þetta ár. Eg vona
að það taki mig ekkí langan tfma
að gera það. Eg hugsa að þing-
mennirnir hafi þegar í höndum
skýrslur um fylkisreikningana, og
þær séu þannig úr garði gerðar að
ég þurfi ekki nauðsynlega að gefa
langar né margar útsk/ringar um
það mál.
Mér er samt stór ánægja að þvf,
og öllum þeim hermm, sem sitja
hémamegin í salnum, og efiaust
hverjum einasta heiðarlegum kjós-
anda f fylkinu, að gegar ég nú held
fjármálaræðu f fjórða skifti í þing-
saldum, að ég get sýnt það, að
stjórnin hefir í fylsta máta uppfylt
livert einasta loforð, sem hún gekst
undir við kjósendur sýna, þegar
liún komt til valda. Yér höfum
borgað sjóðþurðina. og komið á
jöfnuði í fjárinálunum, eins og við
lofuðum þegar við voram kosnir
til að stjóma. Vér höfum ekki
einasta framkvæmt þetta, og án um
svila, þrátt fyrir það, |>ótt útgjölc
fylkisins hafi farið stórvaxandi,
sem er eðlileg afleiðing af fólks-
fjölgun í fylkinu. Eg er alveg
viss um, háttvirti forseti, að þú
ert mér samdóma, og ég lield að
allir þingmennirnir f þingsalnum
muni vera mér samdóma í því, að
þessi 3 ár, sem stjómin hefir setið
að völdum, liafa verið mestu fram-
fara og hagsældarár. Fólkinu liefir
fjölgað stórum í fylkinu og efni
vaxið, og framþróun og velgengni
kemur alstaðar f ljós, í hverjum
atvinnurekstri, sem litið er á.
Þetta er alt gott og ágætt, og á-
nægjulegt í hæsta máta. En það
verða menn að umna að fólksíjcílg-
un eykur vaxandi ábyrgð fyrir
stjómina, þó hvorgi verði hún
meiri en í fjármáladeildinni. Jæja
herra minn, ég segi að við höfum
uppfylt það, sem við lofuðum þegar
við tókum við stjóminni. Vér
höfnm yfirstigið sjóðþurðina, og
ekki einasta nú eftir þriggja ára
ráðsmensku, heldur gátum vér á
fyrsta stjórnarári staðist stjórnar-
kostnaðinn með þeim tekjum. sem
fylkið liafði, og sýnt tekjuafgang.
Tekjuafgangurinn hefir farið vax-
andi árlega, og á sfðasta ári höfðum
við tekjuafgang sem nam um
$100,000.
Til þess að gefa þingmönnun-
um gleggra yfirlit, og réttan skiln-
ing fyrir fillu, svo menn skilji og
sjái að stjómin hefir uppfylt, loforð
sín, þá er nauðsynlegt að útskýra
stjómarástandið þegar við tókum
við ráðsmenskunrii. Aður en ég
geri það, þá mœtti ég minna á
nokkrar staðhæfingar, sem sumir
af þingmönnununi, sem sitja héma
gagnvart, og blöð þau sem fylgja
þeim, sérstaklega Free Press héma
í Winnipeg, sem hafia eytt mikl-
um tíma og rúmi f að útlista fjár-
hagsástand fylkisins, með þeim
auðséna tilgangi að mgla og ringla
kjósendurna, með ýmsum tilbun-
tilbúnum tölum og upphæðum, og
rangfærslu úr áðurhöldnum fjár-
fjármálaræðum, f þessum þingsal,
og reyna með þvf að réttlæta að-
gerðir fyrverandi stjórnar, og
skuldabréfasúpu hennar.
Það var grein nýlega í Free
Press, er innihclt umtal um fjár-
hagsástand fylkisins og greip aftur
í söguna, og ræddi um skulda-
bn'faábyrgð Norquaystjórnarinnar.
Ég œtla í eitt skifti fyrir öll að
segjaþað, að Norquaystjóminskildi
ekki nokkra skuldabréfa ábyrgð
eftir á þessu fylki aðra en þá sem
hún gaf járnbrautafél., og tilgang-
ur Free Press er auðgjáanlega sá,
eins, og málshátturinn hljóðar, að
breiða “red herring a cross the
trail” til þess að clraga athygli
manna frá fjárhagsmálastefnu sfns
eigin flokks, sem situr héma and-
spænis á þingbekkjunum, Það er
satt að Norquaystjórnin gaf út
skuldabréf samkvæmt jámbrauta-
ögum, fyrir 3 járnbrautafél. Eitt
af af þeim hefir ekki einasta borg-
að rentur með góðum skilum, held-
ur liefir það lfka undirbúið sig að
borga höfuðstól þegar hann fellur
f gjalddaga. Tvö af þeim hafa
ekki borgað skilvíslega; en það
sem ég vil segja er. að mótstöðu-
menn okkar eru viljugir að kvitta
stjórnina fyrir þá peninga sem borg-
aðir em fyrir þessi félög, en minn-
ast ekki á vedgildið þeirra. Þess
vegna er engin ástæða til þess að
sítéra í þetta, og í sannleika hefir
það engin álirif á fjáijmálaástand
fylkisins, af þvf rangt er farið með,
til þess að villa og afvegaleiða
kjósendumar. Eg vil bæta þvf við
þessar skulclabrcfaábyrgðir Nor-
quaystjórnarinnar að hún tók við
f löndum, eina ekru fyrir dollarinn.
Þessi veðsettu lönd, tveggja brauta-
félaga, eru nú þegar komin í
okkar hendur, og Manitobafyjki
taparekki einu centi á þeim samn-
ingum.
Mr. Greenway: Þið græðið pen-
inga ?
Mr. Davidson: Það verður sýnt
sfðar.
Eg ætla að minnast á fleiri stað-
hæfingar. sem gerðar hafa verið til
að lyfta vinum vorum hinumegin
f þingsalnum, upp á við, og á rang-
færslur á staðhæfingum mfnum,
er ég hefi sagt f þessum þingsal;
ég hefi að vísu lænt á sumt af
þeim, í fyrstu fjámiálaræðu minni,
þegur fyrrverandi fjármálaráðgjafi
sat hér á þinginu, á meðal mótstöðu
manna vorra, og hafði tœkifæri að
svara þeim, ef hann liefði átt
nokkurt svar til. Viðvíkjandi
staðhæfingu, sem sá herra tókst á
hendur að gefa, sem sé að fylkið
væri í blómlegustu fjárhagskring-
umstæðuin, og annari viðkomandi
lántökum, sem þessir vinir mfnir
tóku, ætla ég að gefa skýringar.
Sú skýring sem ég ætla að lc>sa
upp, er staðhæfing flutt af fyrr-
verandi fjármálaráðgjafannm, og
miðaði til að sýna að þær eignir
væru allar gagnlegar sem peningar
út f hönd. eða gæfu af sér vexti.
sem veðfé. Og þegar búið væri að
draga. frá þeim þær löglegu skuldir,
sem á þeim hvíldu, sýndi hann
fram á tekjuafgang. Skýrsla hans
er svona:
Veðián hjá&veitarfél .... $ 811871.94
Peningar í sjóði......... 499 499 95
Stjórnarbygginntar ...... 785,928 21
Sk'.id hjá sniub.stj., vióur-
kend og ekki viðurkend 3 849 517 03
Kostnaður á blautleudi... 78,131 81
Skólalandasjóður ........ 503,594 51
Samansafnadir vextir..... 225 000 00
Samtals........ 6.783 903 45
Innlegg ýmsra sjóða ........ 511,764.20
Skuldaskfrteina ábyrgðir.. 2,479.532.39
Samlagt........ 3 009 296 59
Þá verðureftir i sjóði... 3,771,606.86
Þessa staðhæfingu og skýrslu var
minst á í fjármálaræðunni 1899, og
aftur í annað sinni f fjármálaræðu
minni 1900. En ég ætla að segja
fáein orð um það nú, til áð hressa
endurminningarnar hjá þingmönn-
unum. Eg ætla að sundurliða þessa
skýrslu snöggvast. Stjómarbygg-
ingarnar. sem teknar era hér með
af fyrrverandi fjármálaráðgj., eru
ekki arðberandi eignir, og eiga
ekki að vera hér. Þegar þær eru
dregnar frá tekjuafganginum, þá
höfum við að einseftir $2,988,778.65
Þegar þessi upphæð er dregin
út úr áminstri skýrslu, sem borgun
fyrir skólalönd, seni og “capital
account”, sem að upphæð er $4,-
353,471.54, þá verður afgangurirm
að eins $1,265,792.89, það er, skýrsl-
an sýnir þessa upphæð til þess að
reikningarnir jafnist á þenna máta,
þann dag er hann talaði um fjár-
málin; hann varð að neyta allra
ráða til að sýna að skýrslan væri rétt
eins og hann staðhæfði, og minka
“capital account” ernemur $1,265,-
792.89. Þetta var viðtekin aðferð
fyrverandi stjómar, og hafði þær
afleiðingar að fé fylkisins minkaði
sem þessu nemur. I fiðrum orðuin,
þeir hefðu dregið uin $53,000 frá
árstillaginu. Þess vegna stend ég á
þvf að þetta sé ekki rétt sk/rsla.
Hún var gerð á undan kosningum
til að sýna ástand f jármálanna iiðru-
vísi en það var.
Ég vil taka fram, hvaða aðferð á
að hafa til að sýna fylkis eignir, sem
ætfð er undii stjórn fjármfilaráð-
gjafa fylkisins. Eg tek þar ekki
með eignir okkar í Ottawa, þvf
það er spursmál hvort við höfum
full umráð á þeim, eða kærum okk-
ur um það, því þar er það fult svo
vel Avaxtað og við gætum liér. En
taka arðberandi eignir fylkisins til
yfirvegunar, þá verður sú skýrsla
þannig hjá fyrverandi fjármálaráð-
gjafa:
Lán sveitarfél. ok skóla-
héraða............. $ 811,871 94
Peninear í sjóði....... 499,499 95
Samansafnaðir vextir.... 225 000.00
S»mtals.... 1 536 371 89
Frá tessu drauastTiuDS
Funcls................ 511,764 20
Eftir verður.... 1 024 607 69
Þessa upphæð sagði hann að
væri til á reiðum höndum í endalok
fjárhagsársins 1898. Hann stað-
hæföi að þc-ssi sjóður væri til, en
1899, þegar þessi stjóm kom til
valda, og fyrverandi stjórn fór frá,
seint á árinu, þá varð stjórn vor
þess fljótt vör að þessi staðhæfing
kom f bága við annað er upp kom.
Eg mælti með því við stjórnarfé-
laga, mínaað “Royal commission”
væri útnefnd til að rannsaka fylkis-
reikningann. Sú tillaga var sam-
þykt, og þá nefnd skipuðu 3 óháðir
og vel kunnir nienn, sem eru hátt-
standandi f fjármálaþekkingu; og
ætla ég að leyfa mör að vísa til 38.
blaðsíðu f skýrslu þeirra, þar sem
hægt er að finna þá upphæð alla,
sem fyrverandi stjórn hafði lagt
til sveitarfélaga og í skólabygg-
ingaábyrgðir, og var hún $157,345.
60, og þar á móti sjóðþurð er nam
$248,136.40. sem þurfti aðjjborgast
tafarlaust. Þetta meinar það, að
ef eignirnar voru allar metnar
upp f hæsta gildi, þá hefði sk/rsla
hans átt að sýna sjóðþurð er nam
$90,790.76. Það allra skrýtnasta er
það, hvað orðiðhefir af þessarirúmri
million, sem talin er eign fjárhirzl-
unnar; hvert hefir hún farið? Hún
finst ekki í fvlkisreikningunum.
(Meira).
Framfarir í Svisslandi
(Framb.).
Það er dregin skýr lfna á milli
eignarréttar einstaklinga og þjóðar
þegar um framleiðslu iðnað er að
ræða, og okurfélög og fjárplógs-
menn geta ekki rúið almenning á
uppsprengdri framleiðslu. Al-
mennings velferðin er skoðuð fram
ar öllu öðru og fyrst af öllu f Sviss-
landi, og virt þar langt um meira
en í Ameríku og Evrópu. Það
gengur jafnvel svo langt að ferða-
maður þar getur fengið þá hug-
mynd að þar séu [engir auð-
menn til.
I sfðastl. þrjú ár hefir stjómin
tekið við öllum stærri jámbrautum
í landinu, til eignar og forráða.
Tveir þriðju hlutar þjóðarinnar
skárasvo úr með referendum. Og
það er eftirtektavert, að stjórnin
samkvæmt vilja þjóðarinnar gefur
sig ötullega við að umbæta á allan
hátt Þriðju raðar ferðafólks vagna,
sem fátækasta fólkið notar ein-
göngu. Nýir vagnar em smfðaðir,
gamlir endurbættir og prýddir.
Þeir eru tengdir við örskeiðust.u
brautfeta og fargjald sett niður
hvað eftir annað. Fyrir $11 getur
maður keypt farseðil, sem gildir á
öllum brautum landsins, nema ör-
fáum brautarstúfum, sem stjórnin
enn þá ekki á. Hann gildir í mán-
uð. Það er efamál, að til sé sá
járnbrautarspotti í heiminum, sem
hægt er að ferðast um eins afár
ódýrt eins og f Svisslandi, það er
að segja, þeir sem þurfa að kaupa
fará annað borð.
Þjóðareign járnbrauta hefir
ekki hamlað nýum framkvæmdum
í þá átt. Eldri brautirnar em end
urbættar og n/jar lagðar. Það er
unnið kappsamlega við Simplon-
göngin, sem era lengstu jarðgöng f
heimi. Verkamenn semvinnavið
jámbrautirnar em mjög prúðir, og
ætfð reiðubúnir að gefa leiðbein-
ingar, þá ferðamenn óska, en slfkar
upplýsinga þarf ekki að leita, því
auglýsingar og leiðbeiningar
standa alstaðar á bersvæði með
fram brautunum. Þegar sá sem
þessar lfnur ritar, spurði jám-
braurarþjóna nokkra eftir, hvert
þeir væru ei hræddir um að missa
vinnuna við næstu stjómarskifti,
af þvf þeir væru stjórnarþjónar og
yrðu háðir þeírri stjórn, er þeir
fengju vinnu sína hjá, þá tók það
hann alllangan tfma, að þ/ða þeim
hvernig á þvf stæði,að hann spyrði
svona bjánalega. Þeir menn sem
starfa við opinber verk í Hviss,
hafa enga hugmynd um pólitiskar
arflokks dúsur í einu eða öðru.
Þjóðin á lfka og annast alt
fregnsamband og talþræði, og hef-
ir öll yfirráð á póststjórninni. I
engu landi eru talþræðir eins al-
mennir og mikið notaðir sem þar,
f sambandi við fólksfjölda, á ekk-
ert land á eins margar mílur af
fréttaþráðum og fregnstöðvum, að
tiltölu.JÞað er óefað að þakka Jþví,
hve lágt gjald er sett fyrir notkun
þeirra. Þar er póstsendinga fyrir-
komulag fullkomið og þægilegt*
Stórar og smáar sendingar er auð-
að senda, það er hægt að senda
þungar ferðatöskur, kistur og
kassa með pósti, ekkki einasta inn-
anríkis, lieldur hvert f heim sem
eigandinn kýs, og fyrir lágt póst-
gjidd.
I Svisslandi er alt gert fyrir
þjiíðina og einstaklingana, og ekki
fer verkamaðurinn varhluta af því
sem honum ber, þvf honum er
veittur mestur gaumur. Það mætti
segja með öðrum orðum, að verka-
lýðurinn Þar hefir verið nógu ötull
að líta eftir sfnum eigin hag.
Stjómliygni og jafnaðarmenska
hafa þroskast þar jafnhliða sam-
heldni og framfömm verkalýðsins.
Fyrsta verkamannafélagið, og hið
öflugasta alt fram að þessum tfma,
og fjölmennasta, erGrutli. stofnað
1838 í Geneva. Það hefir nú um
15,000 meðlimi;íþví er margt af
jafnaðarmönnum, og fjöldi af leið-
togum þess em háttstandani menn
Það hefir starfað ötullega og haft
afarmikil áhrif og hafið þjóð, lög-
gjöf eg 1/ðstjóm hátt upp, og fág-
að og aukið verksvið hennar, og
sett Svissland í liæsta sess allra
framfara þjóða.
I seinni tíð hefir annað stórfé-
lag, er Social Democrats heitir,
skygt á Gmtli. Social Democrats
fél. var stofnað ’70 og hefir náð á -
kaflegum þroska einkum í hinum
svo ncfndu frönsku héruðum.
Þcssi tvö félög, og hið þriðja, sem
heitir Arbeiterbund, hafa 200,000
f meðlima tölu sinni, og ráða lög-
um og lofum hjá þjóðinni, Þau
halda sambandsfundi sín á inilli
til að ræða um stjórn og önnur
nauðsynjamál. Þau hafa forðast
allar óþarfa lögiifgar, og sérdrægt
lagasmíði, en feta sig sí og æ fram
á við og aðjiærra marki; komið á
stöðuguni umbótum, og sneiða sig
hjá gagnstæði auðmannanna og
eldri tíma stefnu, er marga hefir
dregið óafvitandi ofan í djúpið,
oft þangað til þeir sem hafa
fylgt þeim liafa vaknað af draumi,
og grfpur báðum höndum frelsið
og framfara kenningar. Tilraunir
þessara verkamannafélaga hafa
náð hylli fólksins, og grætt þá
framför, að þjóðin semur sér lög,
en ekki erindsrekamir. Þau hafa
náð þjóðartökum á almennum
eignarrétti og fyrirtækjum, ótak-
markaðri tryggingu fyrir verka-
manninn, lögákveðnum vinnutfma
á verkstæðum og iðnaðarstofnun-
um, bæði fyrir karla og konur, og
afnumið barnaþrældóm, fá ókeypis
skólabækur handa þeim, [og hafa
öflugt eftirlit á öllum verknaði.
Allar þessar umbætur eru fengn-
ar nú f seinni tíð. Þau sýna mátt
verkalýðsins gegnum samtök hans,
og gefa glæsilegar vonir um inargt
og mikið fleira. sem félagsskapur
og jafnaðarinenska getur að eins
öðlast. Svisslendingur, sem er
jafnaðarmaður, sagði við ritara
þessarar greinar: “Þcítta er alt
að þakka stjórnmenskunni. Jafn-
aðarmenn líta eftir þvf að á-
vöxturinn sé móðnaður áður en
Þeir taka hannaf trénu. Svisslend-
ingar hafa verið framfaramenn að
undanförnu, og framtfðin brosir á
móti þeim.
Verkaménnirnir á Svisslandf
hafa heldur ekki vanrækt fyrir-
hyggju og framfarastefnu utan
pólitiska verkahringsins. Þrátt
fyrir það, þó að auðmenn hafi ekki
komist þar á hæsfa stig f fjársafni,
þá er þjóðin fyrir löngu þess á-
skynja og varbúin að láta þá ekki
kúga sig. Hún hefir þess vegna
myndað sameigna kaupfélög; þau
eiga búðir og reka kaupskap með