Heimskringla - 12.11.1903, Side 2

HfílMBKRINGLA 12. NÓVEMBERBER 1903.
HeimskriDgla.
PUBMBHBO aV
Tbe Beimskringla News & Fablishing Go.
Verd blaðsins í Caoadaot; Bandar $2.00
aœ árið (fyrir fram borRftð). Sent til
Islands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) <1.50,
Peningar sendist í P. O. Money Order
Registered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávisanir á aðrabankaen i
Winnipeft að eins tekuar með affðllnm.
K. L. BaidwinB»n.
Editor 8t Manaerer.
Oflice : 219 McDermot Ave.
P o. BOX »1«.
heldur gegn algengum landslög-
un^, og auk Jkíss hefir hún í för með
sér óvirðing meðborgaranna, óá-
nsegju I hjónabandinu og ólán
geguum alt lffið.
Þessar skyldur eru:
1. Ástundun á þvf að vera yðjn-
samur svo að inntektirnar séu'jafn-
an nægilegar til þeirra nauðsyn-
legu útgjalda er útheimtast til þess
að fjölskyldan hafi som liezt húsa-
kynni, fatnað, fæði og aðrar nauð-
synjar sem miða til vellíðunar og
ánægju.
2. Kvongaður maður er ekki
eigandi [>ess fjár, sem hann vinn-
ur fyrir, heldor að oins ráðandi
þess sem vergi fyrir konu og böm.
Hann á því ekki með *að eyða
nokkruui eyri að óþörfu. heldur ber
honum að verja [>vf til hagsmuna
fyrir konu sfna og börn. bæði í nú-!
tið og framtíð.
Abyrgð kvongaðra
maana
B. Kvongaður maður er skyld- [
j ugur til þess að hegða s<-r eins vel
i eins og eðli hans og þokk'ng frek-
--------r<—----- ast gora honum mfigultígt: [>ví
Það er als óvfst að þarfara' sé | hann hefir engan rétt til f>ess að
að ræða nokkurt mál með Vestur- ayfvirða lieiður konu sinnar og
íslendingum, heldur en einmitt
um ábyrgð þá, siðferðis og laga-
lega, som hvflir á hverjum kvong-
uðum manni. Þuð or að segja á-
byrgðina sem leiðir af [>vf að mað
urinn tekur sór konu. Svo marg-
ar kvartamr b<<rast uni illa meðferð
manna á konum sfnum og bömuni,
um skeytingarleysi mannanna f
þvf að fæða og klæða fölskyldur
sínar, eins og vera ber, og um al-
gerða vanrækt f að sýua nokkum-
lit á þvf að láta þeim Ifða þolan-
lega vel.
Það [>arf ekki að taka fram það
sem allir vita, að ritgerðir um [>etta
barna með ódrenglegri framkomu
sinni. Um þetta má segja að ö]l-
um niönnum, giftum sem ógiftnm,
beri að vanda hegðan sfna, og það
er satt, en vér hölduni [>ví fram að !
f [>essu efni hvíli enn þá þyngri:
skvlda á hinum kvongaða en 6- |
kvongaða uianni. Þegar einhleypi- í
maðurinn lendir f ógæfu eða bakar i
1
sér vanvirðu vegna glæpa eða af;
öðrum orsökuin. þá er það oft svo
að engir aðrir on hann bfða beint
tjón við það. En fyrir hinnm
gifta manni er [>að alt öðruvfsi, [>vf
að kona hans og börn verða að
[>ola alskyns vanvirðu hans vegna,
efni, liversu lipurlega sem [>ær 0„f þv( ,,r ranglætið gegn þeim
væru samdar og sniðnar, mæta I innifa]ifi Það er alveg nauðsyn-
jafnart raestu andmælmn og óvin-; 1(;gt fyrir í8lélldinga, eins og aðra
sældum. Ekki að eins lijá [leiin útlondingu í þessu landi, að muna
sem f hjarta sínu tínna sig meidda jafnan eftir þvf að 8('„ni og g<jBnr
með þeim, heldur einiiig lijá hin- j orðstýr als þjóðfiokksins f }>ossu
um, og þeir oru alt of margir, sem ]fln(}j byggist á frainkomu einstakl-
telja hjúskaijannálin svo triðhelg | inga hans, og að hver maður sem
að engurn sé leyfilegt að hafa nokk-! vf8vitan(1i vanrækir sinn eigin
ur afskifti af [>oim. Þessi skoðun | sóniR og sanngjarna og heiðvirða
er rett, svo lengi seni alt gengur: ulQ|jjxIlun sin skylduliðs, skastar
eins og það á að ganga og sátt og1
samlyndi rikir meðal hjóna. En
[>egar vanspiltm, skeytingarh'ysi
eða blátt áfram leti mannsins
gengur svo langt að kon.t hans og
börn verða tiandbendni nágranna
þeirra og annara, sem sjá manu-
kœrleika skylduna í að réttn þeim
hjálparhönd, þáor [>að orðin skylda
að hafa afskifti af þessnm málum
og að kynna sér og öðrum ástand-
moð [>ví skugga og setur blott. á
allan þjóðfiokkinn, eins og líka á
sjálfsn sig og fjölskyldu s:na. Því
þó kona hans Og bfirn séu f ongu
meðsek honum, þá fer einatt, svo
að aluienniiig8 litið varpar sfnnm
dóini á [>au með tilliti til framforð-
is föðursins. Það or t d. viðnr-
kent að alt, heimilislífið og upp
eldi barnanua fari eftir hússtjórn
mannsins að mjög iniklu loyti.
ið eins og [>að or, og að áminna þá Þegar sú hOsstjórn er ill, þá vorðnr
sem sekir eru. Þetta er engu síð- lfðaJ) fjöi8kyldunnar og njppeldi
ur verk blaðanna en am.ara, Því; barrtanna að sanlfl skapi iIt og af.
annaðhvort or að blöðin eru ulger
lega þýðingarlaus og ónýt eða að
þau verða að taka sér heimild til
[>ess að ræða þaa mál, sem einna
mest varða almenniugs heill og á-
nægju.
leiðingar þess loða við þau fram-
oftir öllum aldri. Það verður ekki
sagt um fslenzka liúsfeður alment!
«ð þeir séu drykkjumonn eða slark- j
samir oða vanraski heimilisskyldur |
sfnar. En til eru [>ó meðal þoirra;
Nú er þvi svo varið að iiienn ; nokkurir som ekki eru algerlega
eru misjafnloga innrættir, sumir: lausir vig losti þessa, og hjá þeim
eruað náttúrufari frómlyndir og! liggur ors;5kin til þess að mál
eiglægirog luusir við hrekki og | þetta er á dagskrá. Væru .engir
prettvfsi, en aðrir eru þvert á móti. sllkir menn, þá væri okkert tilefni
Þeir hafa seyrt eðlisfar frá upp- til gð ræða um þesga hluti. En |
hafi vega sinna, ^ghafa þess vogna þótt ekki róu n(,ma fáir af fjöldan. |
ánnaðhvort óljósá eða als enga rétt- j um gem gefa tílefni ti| þ(,SS) þá er í
lætis með\ itnnd eða tilfinningu. málij) samt Svo þýðiugarmikið að!
Þessir menn koma að jafnaði illa;það V(,rðskuldar að vera rætt,
framí félagslffiuu og eru þektir Kvongaðir nl(,,in verða að h;lfa þ.(ð
sem ódrengir; og þetta eru yfirleitt | hngfaat að heildin af rneðborgur-
menniruir sem minstan sóma og I þ(;irra heldur ^im ábyrgð(ir.
skyldurækni sýna fjölskyldum sín- Mlum fyrir þvf að hÚ8 fr.ÍTVR sé
un' j sjálfstætt og börn þeirra svo upp-
Það fylgja kvongun hvers alin að þau verði ekki glæpamenn,
manns ákveðnar og óumfiýjanleg- letingjar eða lnndeyður. er þau
ar skyldur, sern hver uiaður ætti vaxa. Það er af þeim heimtað og,
að skilja og föllnægja, því að van-, það með rtttu, að þeir gæti ná-
rœksla þeirra er blátt áfrarn glæp- j kvæmlegu * þeirra skyldna sem á
ur, ekki að eins gegn góðu siðferði, j>f»im hvíla sem húsfeðrum. Og
þó lög þessa lands séu svo frjáls
leg að ekki verði komið hegningu
á þá fyrir glæp þenna—og það er
glæpur— að vanrækja skyldur þær
sem húsföðurstöðunni jafnan
fylgja. En eins Og livort brot mót
siðferðis og náttúrulögmáli þessa
heims hefir í.för moð sér tilsvar-
andi hegningu, svo hefir og van-
rœksla húsföður skyldunnar f för
með sér 6fna hegningu, voðalega
vegna þess, að hún kemur fram
þar sem sfst skyldi, á veikluðum
konum og saklausum börnum.
Á börnúnum er hegningin viðvar-
andi oft og tfðum alla æfi. Það er
því auðskilið mál að ábyrgðin sem
kvougunum fylgir er svo þung og
þýðingarmikil uð menn ættu alvar-
lega að gera sér sem ljósasta grein
fyrir henni áðnr en þeir stíga [>að
spor setn liún hvflir ó.
Iðjusemi,
Efamál er [>að hvort nokkur
eiginleiki mannsins miðar meir til
hans tímanlegu velforðar, heldur
en iðjusemin. Ástundunin um að
eyða ekki tímanum til ón/tis. Iðju-
semin er meðfæddur eiginleiki á
sama hátt og lunderui, líkamsvöxt-
ur eða hörundslitur. I rauninni er
iðjusemin einn óaðgreinanlegur
hluti af lunderni mannsins og ef
tilvill sá bezti; af þvf hann skapar
áuægjusamt hugarfar, útrýmir ó-
róleika og leiðindum og helclur
manninum f fullri sátt við sínar
ytri kringuinstæður og miðar til að
halda hormm í sátt við umh iminn.
Iðjusemin spekir alla geðsmunina,
varnar þunglyndi og framtfðar
kvfða, en gerir mannirm lundglað-
ann, reglusaman, ánægðan og setur
hann f [>að ástand sém skapar
sælu, af þvf hún flytur alstaðar og
æfinloga í skauti s(nu uppfylling
daglegni þarfa og f flestum tilfell-
um drjúgnm meira. . Iðjusami
maðurinn er nýtasti og bezti lx>rg-
ari sfns lands, afskiftaminstur af
annara persónulegu málum; þess-
vegna vinsælastur af nágrönnum
sfnum og meðbræðrum, hann hefir
i fult truust, tiltrú og virðingu fjöld-
ans, og verðskuldar [>nð. Iðjusem-
in gerir manninn sjálfstœðan og
meira en það. Hann er jafnan
hjálpaiuli aldrei eða örsjaldan
þurfandi, á honum hvflir aðal-
þuugi af byrði þjóðfélagsins. Það
gildir að einu hvort hann fl/tur
e3a hvar hann er settur f menskra
manna bygðum. Áhrifin af starf-
semi hans eru ætfð áþreifanleg og
örfandi aðra til framkvæmda og
ráðdeildar. Leiðarvísir hans og
lífsstefna er vinna, og f því sem
það orð táknar, liggur alt [>að som
gott er og glifngt f heimi hér.
Vinna er leyndardómur sælurfkrar
tilveru hér f heimi ef ekki hins-
vegar grafarinnar. Vinnan er það
afl sem skapar þjóðimar og alla
auðlegð þeirra Þar sem er mest
samsafn vinnu þar er og rnest sain-
safn auðæfa. En auðaifin, sé þeim
hagfeldlega stjórnað, eru sá hom-
steinn sem öll velmegnn og ánægja
byggjast á. Því að það er vitan
legt að efnaleg velmegun miðar til
ánægju og hvortvegga þetta eru afr
sprengi iðju eða starfseminnar.
Iðjusemin skapar siðgæði. Skýrsl-
ur allra landa sýna og sanna að
[>að eru ekki starfs og iðjumenn-
irnir seui fylla fangelsin, vitfyrr-
ingaspftalana eða lfknarstofnanim-
ar. Iðjunmðurinn hefir engan
tfma til að fremja glæpi og engan
tíma til að grufla frá sér ráð og
rænu; og þegar einhver þau slys
b<3r að hfindum, sem gera honum
ómögulegt að beita starfslöngun
sinni, svo sem veikindi, þá er
hann jafuan svo efnum búinn að
hann verður ekki annara hand-
bendni. Lunderni hans leyfir
honum ekki að vita það á sam-
visku sinni að hann hafist við á
annara sveita, enda eru þá jafnan
nógir til þess að rétta hjálp um
stundarsakir, því allir vita að iðju-
maðurinn geldur hverjum sitt, til-
trúin til hans nægir til að fleyta
honum áfram yfir þau límabil sem
hann eiúhverra orsaka vegna ekki
er fær um að bjarga sér af eigin
ramleik. Hann flýr aldrei undan
þeirri skyldu að gjalda hverjum
sitt; þó hann neyðist til að nota
efni annara um stundarsakir. Iðju-
Bemin er lff, án hennar getur eng-
inn þrifist eða notið sannrar glað-
vœrðar og ánægju. Hún skapar
hreina samvisku í manninum. eða
öllu heldur, hún varnar samfask-
unni frá saurgun. Letinginn þar
á móti verður slæpingi, spilafífl,
fjárglæframaður og í alt of mörg-
um tilfellum leiðist út í ýmiskonar
óreglu og glæpi. Hann skortir þau
réttu hyggindi til að rata þá brnut
sem leiðir á rétta lffstefnu, lendir
þvf á glapstigu og lifir á prett-
vfsi; fyrirlitinn af hinum heiðar-
legri hluta mannfélagsins; hann
leiðir af sér ill og skaðsamleg eftir
dæmi og alt of oft hefir þau áhrif
á óþroskuð ungmenni sem'leiðir
þau yfir á sömu brautir og eyði-
leggur með því alla framtíðarnyt-
semi þeirra. Allir sem nokkra
lffsreynslu hafa 'úta að þetta er
gangur hlutanna; þeir vita einnig
að það er örðugra að þokast niður
en að hefjast upp. Það útheioitir
miklu ineiri hæfileika og göfugri
hugsunarhfitt og siðgæðisstefnu að
þokast fram og upp heldur en á
hinn veginn, og þess vegna er
f jölda ungmenna, hversu vel sem
þau eru gefin að náttúrufari, ein-
mitt hættara við að bíða tjón af
illurn áhrifum heldur en að halda
sér að betri hliðinni, [>vl f eðli slnu
er maðurinn dýr. Þess vegna
verða þeir fullorðnu, foreldrarnir,
að láta sór skiljast það, að það er
að raiklu leyti á þeirra ábyrgð
hvemig framtíð barna þeirra verð-
ur. Gæfa þeirra hvílir að miklu
leyti á uppeldinu og áhrifum þeim
sem þau verða fyrir á heimilum
þeirra, ogflestum mun sýnast ljós
munur þess hve miklu betra er
uppeldi og áhrif þau, sem bömin
verða fyrir á heimili iðjusama
mannsins heldur en á heimili þess
lata, óreglusama og vanhirðusama
manns.
Oss íslendingum rfður líf fi
því að veita [>essu máli þá athygli
sem þýðing þess krefst og að vera
svo hygnir, sómarfkir og samvisku-
samir að.velja hið betra hlutskiftið.
Undir því er kominn vöxtur
velgeugni og æra íslendinga í
Vesturheimi að þeir neyti af ýtr-
ustu kröftum allra sinna beztu
hœíileika í allri háttsemi gagnvart
hver öðram og hérlenduin með-
borgurum, um leið og þeir beita
uppihaldslausri iðjusemi til eigin
hagsrnuna og auðsafns. Hver sá
maðursetn'í orðum .og athöfnum
reynist sjálfum sér trúr og nytsam-
ur, kemst ekki hj í því að áhrif-
in af þeirri trúmenaku nái einnig
til félagsheildur Jleirrar, sem hann
er partur af.
JON J0NS8ON:
/
Islenzkt þjóðerni
A1 þýðu f y ri rlest u r
(Niðurlag)
Fimti fyrirlestiiriun er um
breytiug á liiguin og landstjóm,
um kyrkju — og konuugsvald og
það litla viðnám seni íslendingar
reyndu að s/tia [>enarþeir viiknuða
til meðvitundar um hvað þe!r
hiifðu gert a< fleygja frá sér frels-
inu, Þeir verjast árásum útlend-
valdsins eftir þvf sera þeir
geta, en það sem konungsmenn
geta ekki áorkað með kúgun og
lagaleysmn. Það vinnnr ka[>ólsk-
an og drepsóttir og önnur óáran
og draga dáð úr þjóðinni.
S j ö tt i f/rirlesturinn er um
siðaskiftinguna og algerðan sigur
konungsvaldsins með drápi Jóns
Arasonar á Is'andi. Þessi kafli
bókariunar er einliver sá bezti, þvf
hann segir skýrt og skorinort frá
viðburðunum eins og frekast or
hægt að vita hvernig þeir hafa
gengið til. Það or ætíð eins og ís-
lenzkir sagnaritarar hafi viljað
hlaupa yfir þenna kafla íslands-
sögu og þeir sem ekki hafa gert
það, hafa lfka fengið smjörþefinn
af þvl, eins og t. d. séra Þorkell
Bjarnason. Tfmabil þetta er nátt-
úrlega eitthvert það andstyggileg
asta í allri sögu landsins og margir
eru þeir sem óttast ef sagan væri
sögð eins og hún í raun[og veru
er, að þá mundi einhver bera kinn-
roða fyrir það siðalöginál sem lút-
erski siðurinn flutti til landsins.
Sagan er sögð hér samt hfspurs-
laust og Gizur Einarssoii dregin
fram sem föðurlandsníðingnr og
maður ærulaus f viðskiftuni við
alla sína nánustu vini og velgerða-
menn. Þetta er fyrsti lúterski
byskup landsins- H ann samlagar
sig konungsvaldiuu f öl'u. sem
hann getur og seiuast f |>ví að
flytja bundinn úr landi fósturföður
sinn gamlan og blindann, eftir að
hafa svælt undir sig og Dani allar
eignir hans. Þóttþetta framferði
Gizurar sé ekki eiginlega sá feg-
ursti spegill siðfræðinnar er hugs-
ast gæti, eða geri manninn að eins
miklum dýrðlingi eins og sumar
„biblíusögur hancla unglingnm“
reyna að s/na hann, þá var alt at-
hæfi hatis samt fyrirgefanlegt og
fagurt sanikvæint hinum lúterska
sið f þá daga. Nikulás vvon Aiiib-
dorf (1483—1565), oinu aðalmáttar
stólpi lúterskunnar á Þýzkalandi,
héft því fram, að samkvæmt kenu-
ingum Páls postula og Dr. Mar-
tin Lúthers, þá væri „góðverk
hættuspil fyrir sáluhjálp manna“
j og -þess vegna hefir Gizur ekki
ætlað að bremiH sig á því soðiuu
að gera þau of mörg, enda hefir
horiuin tekist þuð, því uni það var
að gera að slík heiðurs sál kæniist
klaklaust til hiinna.
Þa3 er annars stórmerkileg byrj-
un lúterska siðsins á Islandi og
ekki frítt um að enn þfi lifi f götnl-
um glæðum, enda stendur Jþað ein-
hverstaðar skrifað: „Orniur [>eira
cleyr ekki og eldur þeirra slokknar
ekki“. jafnvel þótt flutt sé úr
landi.
Þótt nfðingsverk Gizurar bisk-
ups séu bæði mörg og ljót, þá tek-
ur tyrst að kasta tólfunum þegar
undirtillur hans fara að breiða út
kenninguua. Þvf þá er eins og
einn maður kemst að orði: ,,Þeir
skollar eru verstir“ alt svo illir
höfuðpaurarnir ern, þá er ekkert
annað en rán og rupl og samlag
við konungsvaldið að kreppn skó-
inn enn J.á betur að landsinönnuni.
Loks eru öll spillvirkin kórónuð
með því að Jón Arason er hai'dtek-
inn og hálshögginn f Skálholti af
föðurlandssvikuranum og konungs
þrælunum dönsku, er látnir voru
reka erlndi nýja siðsins t landinu.
Eftir það féll öll sameinuð mót-
sjiyrnagegn útlendu valdi urn koll
og hinn nýi siður gerði innreið
sína með konungsvaldinu f broddi
fylkingar.
I þessum fyrirlestri kenist
höfundurinn þannig að orði, að
með falli Ögmundar byskups hafi
kaþólskan verið sigruð, eu með
Jóni Arasyni hafi sjálfstæðis til-
| finning og þjóðerni íslendinga ver-
ið leitt á höggstokkinn, því hann
álftur eins og eflaust er rétt, að
það hnfi ekki verið svo mjög við-
hald kaþólskunnar eins og það að
vernda rétt íslendinga gegn laga-
leysum Dana, er Jón byskup liarð
ist svo drengilega fyrir. En hinn
nýi sið ur, er áleit góðverk hættu-
leg fyrir sáluhjálp inanna, hafði
ekki niikla sainvizku af þvf að
myrða þann mann, en laralið mátfi
sízt missa fi þeim eymdar tfmnm.
Það er annars nrerkilegt livað
lengi ósóminn fær að BÍtja f náð-
um fin Þess hann sé kallaðnr til
reikningsskapar fyrir gerðir sinar.
Þann 7. þ. m. eru liðin 353 ár frá
aftöku Jóns Arasonar, næstum þvf
eins mörg ár og dagar eru f árinu,
án þess farið sé neitt alvarlega að
fhuga, hversu þjóðlioll eða þjóðleg
sú skoðun sé er leiddi fslenzka
þjððemið á höggstokkinn í Skál-
holti 7. Nóv. 1550. Heldur er enn
þá öllu gortinu tekið með mestu
auðmýkt, um það hversu sú kenn-
inghaldi saman þjóðerni Islend-
inga út um vfða veröld.
S j ö u n d i fyrirleeturinn getur
um einveldið, bænda ánauð, ein-
okunarverzlun. breyting á lind-
stjórn, eymd og örbyrgð, hjátrú,
menningarleysi o. s. frv.—Siða-
byltingin hafði það f för með sér,
að hnekkja sjfilfstæði þjóðarinnar,
bæði í andlegu, efnalegu og stjóm-
legu tilliti, því hún kastar þjóð-
inni uudir konungsokið og alt sem
þvl fylgdi. Hið fyrsta er að kyrkju-
eignirnar eru allar gerðar upptæk-
ar af konungs mönnum, svo að 1
lok 16. aldar er fullur fímtungur
allra jarða á landinu komnar f
hendur konungs. Þessu fylgdi
okur og yfirgangur við undirsáta,
er höfðu konungsjarðirnar að leigu
svo að þar sem lénin voru stór eins
og t. d, sunnanlands, mátti heita
að allir leigubændurnir væri ekk-
ert annað en ánauðugir þrælar.
Ekki bættu þó verzlunar viðskift-
in úr, |>ví nú var einokunarverzl-
unin fyrst lögboðín af konungi, en
þó tekur steinin úr þegar til stjóm
niálanna kemur. Konungsmenn
reyndu altaf meir og meir að draga
löggjafaT og dómsvaldið úr hönd-
um alþingis og f hendur konungs.
Alþingi misti altaf meir og meir
sinn formt Ijóma, nns heita mátti
að það yrði ekki annað en skúma-
skots fundur [>ræla og þýja. Ofaa
á lögréttudómana clæmdi konung-
ur svo fátt stóðst af þvf er lands-
menn sjálfir vildu vera láta. Enda
brást konungi ekki fylgi ílandinu
sjfilfu. Nú er svo skift um með
byskupa landsins, að í stað þess að
Jón Arason og aðrir föðurlands
vinir áður gerðn alt mögulegt til
[>ess að [>jóðin sjálf fengi haldið
sínnm fornu réttindum. þfi draga
nú þessir nýju herrar tanm kon-
ungs í öllu. Guðbrandur Þorláks-
son (bisk 1571 — 1627)og Brynjólfur
Sveiusson(bisk 1639 I674)gera alt
sem 1 þeirra valdi stendur tll þess
að trampa á réttindum almenniugs
og drepa [>að lítið sem eftir or af
sjálfstæði og manndómi lands-
manna. A útilli [>ess seni Gnð-
brandur sat við biblíu útgáfa sfna
á Hólum gekk hann með nndirforli
og svikuin milii al[>ingis og kon-
ungs. Hann lifði og iló sem kon-
ungs þræll og að launum hefir
hann hlotið dýrðlings nafnbót hjá
þjóðkyrkju fulltrúum landsins.
„Mikill ávinningur er guðhræðslan
sainfara uægjusemi“. Það er að
eins yflrgengilegt hvað nægiusem-
in er mikil og litlar kröfur geröar
af þeim er ættu að vera leiðtogar
þjóðarinnar. Það að hann þýddi
garnla testamentið og lét prentn
biblfuna og prýða frásögurnar með
fáeinuin skrípamynduin vegur Ift
ið upp á móti allri þeirri eymd, er
leiddi at’ einokuninni og einveld-
inu er hann var frumherji að, að
leiða inn f landið.
Þessari ytri eymd fylgdi >og
andlegt volæði. Sjálfstæðis til-
finningin livarf, og með henni
hvarf glaðværðin og skynseniin úr
sáluin manna. Hindurvitni, kukl-
araskapur og galdratrú, sem fylgt
héfir siðnum fram á vora daga, fór
nú í vöxt og lagðist eins og mara
yfirlandfð, Að eins tveír menn
látn á sér bera um aldamótin 1600.
sem enn sýna dálitla dfið og mðt-
spyrnu gegn yfirganginuin. Þeasir
menn eru Þórður lögmaður Guð-
mundsson og Oddnr Einarsson.
Eu áhrifa þeirra gætti lftið, því fá-
ir voru orðnir eftir af landsmönn-
um, er gátu staðið uppréttir við
hlið þeirra. Hið eina sk&ld sem
nokkúð gat sungið áþessuin Börm-
unga öldum er Hallgrfmur Péturs-
son og honum var full ervitt um
hljóðin, nemn ]>nr sem hann nóði
sér niðri að kveða um siðsjnlling-
una fsh'iizku og krossfestingu og
ilauða Galileans austræna.
Á t t u n d i fyrirleeturinn er
um endurreisnar baráttnna á 18.
öldinni, Eggert Ólafsson og Skúla
fdgeta o. s frv.— Það , er eitthvað