Heimskringla - 03.03.1904, Blaðsíða 2

HEIMSKRlNGrLA 3. MARZ 1904
Heiniskniigla.
PUBLISHED BV
Thc Heimskringla News i Pablishing Co.
Verö blaösins í Canada og Bandar. $2.00 um áriö
(fyrir fram borgaö). Sent til ísiands (fyrir fram
borgaö af kaupendum blaðsins hér) $1.50.
Peningar sendist í P. O. Monoy Order Registered
Letter eöa Express Money Order. Bankaávís-
anir á aöra banka en 1 Winnipeg aö eins tekDar
meö afföllum-.
B. L. BALDWINSON.
__Editor & Manager_
OFFICE: 219 McDermot Aye. Winnipeg.
P. O. BOX 116.
afgangurinn f verðmætum skulda- j
bréfum og ábyrgðarskfrteinum.
Brezka þjóðin flytur mest inn
af öllum Jijöðum, f>ar næst Banda-
rfkin, þá Niðurlöndin, þá Frakk-
land, o. s. frv.
Skuld Bandarfkjanna er talin
$925,011,637. Þjóðverjar með
þ/zku ríkjunum $3,386,471,400.
Fimm stórveldin f Evrópu eru með
jafna skuld, er nemur um $17,000
mil. hjá liverju; það eru Breta-
veldi, Frakkland, Þjóðverjaland
l(sjálft), Ítalía og Spánn. Þjóð-
skuldin á Englandi er $92.59, en
hjá Bannamönnum að eins $11.51,
jánef. Þrjú rfki eru þar á milli;
Holland, Belgfa og Italía.
Leitað liátt og lágt.
V erzlunarskýrslur
heimsins.
Nýlega eru komnar út sk}
ur yfir öll þau lönd og rfki, sem
talin eru til hins svo nefnda ment-
aða heims. Þær teljaummál rfkja
þeirra og landa, verzlunarviðskifti,
útgjöld og inntektir, auðævi og
skuldir þeirra og gjaldeyrisupp-
hæð þá, sem er í gangi í viðskift-
nnum. Verzlunarsamkundur og
verzlunarmálastjómarleildin er út-
gef andi þessara skýrslna.
Þar segir að árlega útfluttar
vömr allra ríkja og nýlendna þeirra
nemi $10,278 milliónum og 616
þúsundum á ári. En allar inn-
fluttar vörar nemi $11,525 mil. 755
þós., .og ge'a þessar npphæðir til
samarís um $21,804 mil. 391 þús.
Flestar þessar sk/rslur eru fyrir
árið 1902. Þó hafa þær ekki feng-
ist úr sumum rfkjum og nýlendum,
svo skýrslurnar sumar em frá 1901
og aðrar frá 1903. Þar af leiðandi
segja þessar ver/.lunarskýrslur, að
samtals muni verzlunarmagn
heimsins í ár vera $22,000 mil.
Innfluttar vörur munu vera um
$1,000 mil. meiri en útfluttar vör-
ur teljast vera.
S4 mismunur sem er á inn-
fluttum og útfluttum vörutegund-
um, segja skýrslurnar að liggi í
víxlaskiftum á lffs- ogeignaábyrgð-
arpeningum, m. fl., og einnig f þvf:
að nánari reikningar og skýrslur j
eru hafðar á innfluttum en útflutt-
um vörum, af hendi stjórnanna. I
þessum verzlunarskýrslum eru all-
ar vömr taldar, hverju nafni sem
nefnast, og til hvers sem J>ær eru
notaðar, og sem verð er A. Þó eru
f>ær að eins taldar í edt skifti. j
Þær vörur, sem eru fluttar inn f
eitt rfki eða land, og þeim breytt,
þar í aðrar vörar að meira eða í
minna leyti, eru að eins taldar f
fyrsta skifti.
C. P. R. hótelið í Vancouver
er talin há bygging. Nýi partur-
4 f>vf, er 70 fet á hæð. Það er fé-
j lag þar líka, sem er að láta leita
eftir steinolíu 1330 fet niðrf jörð
inni, og þarf að bora gegnum 1000
j fet af blágrýti. Sé nú t. a. m. St.
Paul kyrkjan í Lundúnum, sem
er 365 fet á hæð, borin saman við
þessa 1330 feta nafarrauf, þá verð-
j ur raufin meir en þrisvar sinnum
j dýpri en kyrkjan er há. Það sem
! hafa þótt furðuleg mannvirki bygð
ofanjarðar, fara að verða smá í
j samanburði við þau sem nú eru
j unnin innan í iðrum jarðarinnar,
j Þegar maður stendur upp á St.
j Paul dómkyrkjunni og horfir ofan
yíir borginni, þá sýnast menn, sem
j eru 4 strætunum, sem smábrúður
j og peð. Von er J>ó mörgum forn-
mönnum óaði við að ganga í háuga
og hella eftir gulli og gersemum.
j Þessi tfðarandi sýnist alstaðar
vera fær og fleygur þar sem um
auðæfi er að ræða. Hann fer ofar
skýjum, nær að segja, og svo djúpt
! ofan í iður jarðarinnar, að manns-
augað fær ekki séð eins langt.
! Innan J>essara starfstakmarka er
auðvitað margt ónotað og hulið,
sem er dýrmætt og nauðsynlegt.
En það, er eins og reynsla mann-
kynsins sýni það öðru fremur að
starfstilhneigingar J>ess stritist við
að leggja sem vfðáttu mest verk-
svið undir, og það jafn -el þó það
sé nær, J>að sem að er leitað.
I Alberta héraðinu er verið að
leita að steinolíu. Þykja f>ar olfn-
líkur miklar. The Western Oil &
Coal Company og J>etta ofannefnda
félag, sem heitir Vancouver Petro-
lium Syndicate, hafa ruglað saman
reitum sfnum, og ætla að halda
áfram að grafa, að minstakosti
þangað til að raufin er 2000 fet.
Olíufræðingar hafa frá byrjun séð
olíumerki á nafrinum, en olfan er
ófundin enn þá. Þótt félagið
finni ekki olíu á þessum 2000 fet-
um, þá ætlar J>að ekki að uppgef-
ast, heldur byrja annarstaðar J>ar
Fólksfjöldann telja þessar j
skýrslur 1,487,159,000, ogb/r hann
á 40,701,936 ferhyrningsmflum.
Samt þykir J>að ekki fjarri lagi að
telja fólksfjölda heimsinr f ár 1,600
miliónir. Eftir þvf sem J>essar
skýrslur komast allra næst nú,
eiga allar tekjur fólkins f heimin-
um að vera $7,854,301,000, en út-
gjðldin $7,939,540,000. Samtals
eru skuhlir landa og rfkja sem *
næst $34,389,604,970. En af því!
að skýrslumar vita ekki um skuld- j
ir nokkurra smáútlendna, nú sem j
stendur, þá segja J>ær að óhættj
muni að telja skuldir mannkyns-
ins $35,000 miliónir. Vextir þar I
af eru taldir $1,416,397.448.
Peningabyrgðirnar eru taldar j
$11,999 mil. og$ii00,000. Þar af er
talið að um $5,355 mil. séu í gulli,
og $3,680 mil. 700, þús. f silfri, en
sem J>að álítur klöppina ekki eins
J>ykka.
Grœðsla.
Uppskurðarfræðínní fleygir á-
fram dag frá degi. Pasteur og
Lister eru frumkvöðlar þess, að uú
er hægt að græða ho’d og skinn á
sjúklinga af öðrum dýrum. Nú dags-
daglega er skinn, hold og taugar
grætt f s4r nianna, er orsakast hafa
af bruna eða öðru, á mörgum sjákia
hösum. Stundum er líka skinn
tekið af öðrum stað á líkama sjúkl-
fngsins, og grœtt á skinnlausa
blettinn. Það hafa Ifka verið tekn-
ar skinnpjötlur af kanínum og öðr
um dýrum og sjúklingar skinngaðir
með þeim, Þessi skinnskifta-
græðsla reynist óendanlega þýðing
armikil f mörgum greinum og heflr
mikla þýðingu fyi ir framtíðina,
! segja merkir læknar.
Það kemur líka oft fvrir, að
taugar slitna og merjast, og er
ómögulegt að græða þær saman svo
f lagí sé. En læknum heflr þegar
hepnast ágætlega að skera marið
úr og setja saman við endana tauga-
stykki úr kanínum, Jafnvel stykki
úr kanínumænu hefir veríð sárað
saman við mannsmænu og grædd.og
dugað vel.
Sir William Macewen f Grlas-
ið uppi á fyrri helmingi 14.aldar(l.
Ættin frá Þorgeiri Skeggjasyni
(um 1150) er sérstaklega rakin til
Elallveigar móður Styrkárs, án
þess að sá ættleggur komi þó bein-
línis við ættkvfsl Sáms Ámunda-
sonar, sem þar er einkum verið að
rekja, eða Ljósvetningakynþættin-
um, frá Oddbimi syni Þorkels
háks. Ættartölubrot þetta mun
ritað fyrir 1350 (eða um 1330), og
erlfkast að Styrkárr Gizurarson
sé höfundur J>ess, og sé hann sami
gow á Englandí hefir lánast mæta ma^ur °g Styrkár Hallveigarson,
vel að græða saman bein. Það er að sem nefnd ættartala getur um, J>ví
taka ónýtt stykki úr beini og græða ! ættartal þetta nær einmitt
annað óskemt f staðinn. Hann tek- lengst niður, þar sem ætt Styrkórs
ur heilbrigða beinparta úr ýmsum er talin. Hrólfur Hrafnsson (-
dýruna og úr ný aflimuðum limum, Uppsala-Hrólfur?), sem sfðar er
sem bein eru óskemd f, og græðir nefndur f ættartölu þessari, hefir
f stað skerada partsins og hefir þessi °S verið ujipi um 1300 til 135(J,
beingræðsla hepnast mæta vel. Hann erannar yngsti ættliðurinn í
Undirstaðan er sfi, að taugar, Melabókarættunum. Má ,vera að
hold og bein er háð sömu líffæra lög-
um hjá mönnum og dýrum. Blóð-
kerin starfa að því óaflátanlega að
hyldga saman það sem lifandi er.
Tveir lifandi óskemdir partar, sem
skornir eru sundur hjálpast að að
líftengiast hver öðrum. Þar af leið-
andi er græðslulögmál likamspart-
anna skuldbundið hvort öðru, þar
sem tveir lfkamspartar mætast.
ísleuzk ættvísi.
Eftir Hekbjaet Hjálm.
(Framh.).
Þorgrímur sviði átti Þóru
j dóttur Snorra goða; þeirra dóttir
var Sigríður er átti Amundi Þor-
j steinsson, Hallssonar af Síðu.
j Dóttir Ámunda og Sigríðar var
j Hallfrfður, er átt hefir Þorgeir
j langhöfði; þeirra son var Ámundi
j f Nesi, faðir Magnúss og Guðmund
' ar grfss, er fyrr var getið. Þor-
j grfmur sviði hlýtur að hafa verið
göfugur að ætt og höfðingi mikill,
sjálfsagt goðorðsmaður. Annars
hefði Snorri víst eigi gift honum
| dóttur sfna. Mér virðist sennileg-
j ast, að hann hafi verið Reykvík-
j ingagoði, og gæti hann vel hafa
verið sonur Þormóðar Þorkelssonar j þess Brand Jónsson, sem fyrr var
uiána. Þormóður var J>á alsherjar- j ábóti í Þykkvabæ, en sfðar byskup
goði, er kristni var lögtekin á ís- á Hólum, og kominn af ætt Þor-
landi (1000). Þorgrfmur átti sfðar: geirs bróður Brennu-Flosa f bein-
Hróðnýju dóttur Illuga Bryndæla- an legg. Brandur hefir án efa
skálds, Þórðarsonar, bróður Refs j verið kunnugur f Rangárþingi og
í hins gamla' En sfðast virðist I á J>eim stöðum í Árnesþingi, sem
Þorgrímur hafa átt Þórhildi dóttur Njála getur um. Fleira mætti
j Þorvarðar Súgandasonar úr Krúsi-1 benda á, sem mælir með því, að
vík; Sigurður hét sonur þeirra j Brandur byskup Jónsson muni
Þórhildar. Þessar tengdir Þor- j vera höfundnr Njálu, en til J>ess
gríms við Sunnlendinga gera enn j er eigi rúm í þessari grein, enda
líklegra, að hann hafi verið goði f mun erfitt að sanna til fulls hver
Kjalarnesþingi, og af ættlegg Ing- j höfundui Njálu er. Líklegt J>ykir
Styrkár í Nesi hafi um hríð verið
ritari eða sveinn Hauks lögmanns
Erlendssonar, og hafi hann sagt
Hauki fyrir um ættir Suðurnesja-
manna, þegar Haukur hafði sýslu
um Suðurnesin (nálægt 1310).
Um ættvísina í Árness- og
Rangárvallasýslum höfum vér litl-
ar sögur, en Ari fróði getnr þó
Halls í Haukadal Þórarinssonar
©g Teits sonar Isleifs byskups, og
Markúsar lögsögumanns Skeggja-
sonar, sem sögufróðramanna. Má
ætla, að frá sögnsögn Markúsar sé
runuin saga Flóamanna. Þó er
hún ekki rituð fyrri en um 1270
eða sfðar. Lengst telur saga þessi
ættkvfslGaulverja til Kálfs Brands
sonar á Vfðimýri í Skagafirði, sem
lifði um og eftir 1270. Hafa því
sumir menn eignað Kálfi samsetn-
ingu sögunnar og má þvf vera
sanni nœrri.
Njála telur œttir höfðingja
vfða um land, en einkum Austfiið-
inga og Norðlendinga; hún getur
Svínfellinga á þann hátt, að kunn-
leiki höfundarins á þeirri ætt og
frásögn hans um Brennu-Flosa,
bendir oss á að höfundar Njálu
muni vera Svínfellingaættar.Mætti
ég nokkurs til geta um höfund
Njálu, mundi ég helzt nefna til
ólfs Arnarsonar og þeirra Reyk-
inga hinna fomu. Er þá eðlilegt,
að aisherjargoðorðið, erfðagoðorð
Reykvfkinga, yrði eign niðja Þor-
grfms sviða, J>ótt J>eir væri eigi til
þess komnir f karllegg. Þetta
virðist sennilegust sk/ring á gátu
J>eirri um alsherjargoðorðið, sem
menn hafa hingað til eigi orðið á-
sáttir um, hvernig ráða skildi.
Um daga Hauks lögrnanns b/r
f Seltjamarnesi Styrkár Gizurar-
son, Ha furbjarnarsonar, af ætt
Özurar Arnarsonar, bróður Ingólfs
landnámsmanns. Styrkárr mun
eiga þátt í því, að ættin frá Özuri
Arnarsyni er rakin í Hauksbók,
beinlfnis ofan til þeirra bræðra
Hafurbjarnarsona, Þorsteins og
Gizurar föður Styrkárs.
Svo vírðist sem Styrkárr Gíz-
urarson hafi verið ættfræðingur
mikill og mun hann hafa ritað ætt-
artölurnar frá Síðumönnum,—sem
nú finnast í broti einu framanvið
Melabók hina eldri. Þar er getið
Styrkárs Hallveigarsonar, sem eft-
ir œttliðunum að dæma, hefir ver-
mér, að til hafi verið sögur af hin-
um fornu Svínfellingum og Síðu-
mönnum, og er þá illt að þær sög-
ur hafa svo snemma glatast og
gleymst, að vér höfum þeirra nær
engar menjar.
Landnámabók nefnir 0 1 f u s-
i n g a k y n, og vitnar til þess, sem
sérstaks rits. það hefir verið ætt-
skrá Ölfusinga frá Loðmundi hin-
um gamla og Þorgrfmi Grímólfs-
syni, landnámsmönnum, sem J>au
Skapti Þóroddsson lögmaður og
Þóra kona hans voru komin frá.
Má óg ætla að ættskrá J>essi (sem
nú er týnd), hafi talið niðja Orms
hins gamla í Arnarbæli og annara
fornra landnámsmanna í Ölfusi og
Árnessþingi framar en gert er í
Landnámabók. Ekki vitum vér
nú um það, hvenær ættarskrá sú
1) Styrkár Gizurarson f Sel-
tjarnamesi var veginn á uppstign-
ingardag 1341, undir matborði, af
Sigurði austmanni Eyríðarsyni, er
braut skip sitt við Melrakkaslcttu
nokkrum árum síðar (1346). Hverj-
ar sakir hafa verið til vfgs þessa
vita menn ekki með neinni vissu.
hefir verið rituð, eða hver ritað j
hefir, nema ef niðjar Skapta lög- j
sögumanns hafa þar að eins talið
kyn sitt. En víst mun Ölfusinga- j
kyn hafa verið ein af elztu ætt- j
skrám, sem liggja til grundvallar j
fyrir ættatðlunum f Landnáma- j
bók.
Með hinum merkustu ættskrám
frá 14. öld mun óhætt að telja ætt-
skrár Skálholts og Hóla byskupa, j
sem prentaðar eru aftan við Islend
ingasögu 1843 og Sturlungasðgu
, i878, þessar ættaskrár eru ritaðar j
um miðja 14. öld, og geyma ýms- j
ar ættgreinir, sem annars em lítt j
kunnar.
Ættartala Guðrúnar Klipps-
dóttur, í sögu Þórðar hreðu í Vatns
hyrnu er og merkileg. Það mun
ritað af Þorsteini ábóta Snorrasyni
á Helagafelli, en við það hefir síð-
ar verið aukið ættum þeirra Jóns
Hákonarsonar í Viðidalstungu
(d. um 1398), og Ingileifar konu
hans.
Um 1402—1404, þegar svarti
dauði geysar yfir Island, tekur
mjög að hnigna öllum bókment-
um íslendinga, enda verður J>á
ættfræðin naumast til, nema lijá
prestum, J>ví að alt mentalff lagð-
ist f dá hjá íslenzku þjóðinni. Og
það mun óhætt að fullyrða að í
plágu þeirri hafi fjöldi fræðibóka
týnst með öllu hjá Islendingum,
J>egar heilar sveitir lögðust í eyði
af mönnum, og ýmsir munir sem
lágu eftir hina látnu hafa eins og
nærri má geta verið lftt hirtir af i
þeim er fyrstir vitjuðu hinna}
eyddu bæja, og voru liinum dánu
eigendum J>eirra alveg óskildir.
Þar hafa glatast ótal sögur og ætt- j
skrár, bréf og önnur söguleg skil-
rfki, sem til hafa verið frá fyrri}
tfmunum og J>ar hefir margt horfið
sem geymdi minningar hinna
fomu, frægu ættfeðra Islendinga,
en samt sem áður var enu fjölda
margt sögurita eftir í klaustmnum j
og á kyrkjustöðum, |>ar sem sumir
fræðimannanna hafa haldið til,
munkamir og prestarnir. En J>ó
að íslendingar eigi þessum mönn-
um að þakka geymslu margra I
sögurita síðan, J>á er J>að þó vfst.
að fjöldi hinna beztu rita var um
langan aldur engu síður í eigu
hinna veraldlegu valdsmanna, og
svo hinna auðugri bænda, sem vér
vér sjáum að hafa haft hinar mestu
mætur á bókum, einkum sögum- j
Vér j höfum þá alls eigi ástæðu j
til að þakka það eingöngu kyrkj-
um og klaustrum, að sögurit Is j
lendinga geymdust að nokkru J
leyti alt frain á þennan dag. En j
það er hins vegar í mörgum atrið- j
um ástæðan til J>ess að rit þau
glötuðust, sem nú eru með öllu j
týnd, — að J>au voru geymd f j
klaustrum og kyrkjum um það
leyti sem siðaskiftin urðu á Is-
landi og einnig áður, því að þeim
ritum,—einkum þeim er klaustrin
geymdu þá, var rænt af Dönum,
ásamt öðru gózi klaustranua, og þá
er ekkert efamál, að sum af [>eim j
ritum, sem fóra forgiirðuxn bæði i
við rán þessi, og svo við ýms önn-
ur slys, t. d.brennur, sem fremur
áttu sér stað við kyrkjur og klaust-
ur en aðra staði, — vœru enn við
líði, ef bændasetrin hefðu gcymt
J>au, J>ví að þar voru þau oftast ó-
hult fyrir ránum og skem’dum af
hendi útlendinga, sem jafnan réð-
ust fyrst að klaustrum og kyrkj-
um þegar þess var kostur. Og á
klaustrunum og í kyrkjunum var
þeim auðvitað mest féfangsvon,
vegna J>ess að ránklœr prestastétt-
arinnar og byskupanna höfðu dreg
ið 1 bæli }>eirra flesta þá fjármuni,
er [>ær fengu til náð, úr eigu ein-
stakra auðmanna og annara óska-
eða olnboga-barna kyrkjunnar.
Framh.
Aðalrún,
Þú ert ekki tfmans tálbrygði neitt
Tildrað af hending í draumi,
Né fávizka, hégómi, skynhelgi
skreytt,
I skrapandi tilgerðarstraumi.
Þín tilvera er meistarans máttauð-
ugt starf—
Merlandi á stóru og smáu—.
Þér fjöllistadísirnar fléttuðu arf
Ur fjársjóðum, spekinnar háu.
Ávalt í geiminum glóandi skfn
Þín gullsteypta málrúna stjarna.
Ut um það svæðiei sólskinið dvín,
Þótt sýn dvíni heimsaldra bama.
Þar áttu ftök— anda og hljóms,
Og auðæfi mælsku og listar.
Já. sterklega drynja J>ær, rfgeflda
róms
Raddimar—norrænu fyrstar.
Þess vil ég leita að ljóðblóm ég þér
Letrað til framtfðar fái
Og það sé minn kliður, er blakt-
andi ber
Boðskap, sem kynslóðir sjái.
Ætíð þær viti um aldanna fjöld,
Að örfáa lfka J>ú áttir,
Hvort sem er leitað um hádegi og
kvöld,
Heimslífs um gjörvallar áttir.
Þó Helga hin fagra, né Hallgerður
löng,
Heitin ei verði með þjóðum,
Þá skaltu’ ei grafast með grasasna-
sðng,
Né grýtast f horreisa Ijóðum.
Ódáinsgeislarnir ætfð um þig
Aldadjúpsbrautirnar lýsi.
Þú hafin skalt verða á hæst eygð-
ast stig,
Þinn heiður við skýborgir rfsi.
Heimurinn aldrei liyljist svo sorg
Harmblæjum, tárum og strfði,
Að finna ei megi um blómstranna
borg—
Blómrós, —sem hélst J>ar við lýði.
0, hvað er um fegurð ef frýs hún
og deyr,
Og frostunum stríðir ei móti?
Hún reynist J>á að eins leikfang og
leir,
Sem lifnar og fölnar í grjóti.
K. Ásg. Benediktsson,
Ein af 83, eða hvað?
Eftir C. Eymunðsson
Niðurl.
Sjálfsafneitunin, kjarkur og rann-
sakandi vilji voru þar f fjarlægð.
Samt var hún með blfðlyndi og
ástúðlegheit, ef eigi var gert á
hluta hennar, af J>eim sem hún
unni, ásamt fleiru, sem mann-
þekkjarar einir geta séð.
Mig langaði til að finna stúlk-
una aftur og tala, við hana og kynn
ast henni betur. Eitthvað þungt
hlaut að hafa mætt henni rétt ný-
lega 4 lífsleiðinni. Ég fór heim í
hótelið ogfannJohn.Hannvissi eigi
annað um hana, en að þessi mað-
ur, sern kom með hana f brautar-
skálann, ætlaði að giftast henni
tafarlaiist f Grafton í Norður Da-
kota. Þau höfðu farið án vitundar
foreldra og ættmanna frá New
York. Hún J>ekti engan. Átti
engan að. Hún nant húsaskjóls
fyrir meðaumkun Johns þetta
kveld 4 hótelinu.
Ég sá hana ekki fyrri en undir
borðum næsta dag. Allir gláptu á
hana þegar hún kom inn, og öll-
um fanst kynlegt, að öllum ókunn
stúlka væri komin þarna áhótelið.
Það fór strax einhver kliðnr á
milli rnanna um þessa óÞektu
stúlku. Umtalið óx sem eldur í
sinu. Karlmenn fóru að sækja
eftir að ná tali af henni seinnipart-
inn um daginn. Um kveldið skip-
aði hótelshaldarinn henni tafar-
laust úr sfnum húsum. Hann
hefði ekki í sínum húsum svoleiðis
stúlkur, sem annað eins orð færi
af og hér væri sagt um haria.
Hún var alslaus, lítt fötuð fyr-
ir nórðlæga vetrarkuldann og ein-