Heimskringla - 07.04.1904, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 7. APRÍL 1904,
Heimáriogla.
PUBLISHED BY
The Heimskriagla News & Pablishing Go.
VarO blaösins 1 Canada og Bandar. $2.00 um áriö
(fjrrir fram borgaö). Sent til íslands (fyrir fram
borgaö af kanpendnm blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist í P. O. Money Order Registered
Letter eöa Express Money Order. Bankaávís-
anir á aöra banka en í Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum-.
B. L. BALDWINSON.
_ Editor &. Manager_
OFFICE:
219 McDermot Aye.
P. O. BOX 116.
Winnipeg.
Hýðingar.
Húðstrokur barna er eitt af
málum jf>eim, sem gerð hafa verið
að almennu umtalsefni á trúar-
samtalsfunnum hér vestra. Það er
vel gert af prestum vorum að
vekja máls á pessu málefni, þar
sem að það er vitanlega eitt af
mestvarðandi siðferðisspursmálum
vorum og f einkar nánu sambandi
við þann aga sem hinir kristnu
lærifeður að sjálfsögðu heimta af
safnaðarlimum sfnum og öllum
öðrnm er unna öflugri siðavand-
lætingu. Hitt getur orðið ágrein'-
ingsmál að hve miklu leyti það
verður skoðað pakka eða virðingar-
vert af kyrkjunni, að hún, sem
slík skuli leggja blessun sfna yfir
þessa aga aðferð eða jafnvel að
mæla henni nokkra bót. Að vísu
er svo að segja sem kennifeðurnir
hafi ekki á fundum þessum varpað
svo skæru ljósi yfir mál þetta sem
æskilegt hefði verið. Það er enda
tvís/nt hvoTt þeir hafa enn þá
upplýst það svo að meðlimir hinna
ýmsu safnaða viti hvort |>eim sé
gert það að ákveðnu trúarskilyrði
að hýða börnin sfn rækilega eða að
þeim sé leyft af skoða mál þetta
sem sérstakt siðferðisspursmál, sem
þeir geti valið eða hafnað eftir
vild og eigin geðþótta. Heims-
kringla skoðar þetta sem hvert
annað siðferðismál, en als ekki
sem trúarmál, og sem pess vegna
kynslóðir hafa öðlast, eins 1 þessu
sem öðrum málum.
1. Viðvfkjandi fyrsta atriðinu,
þá er það sannreynt að erfiði og
hæfileg áreynsla líkamans herðir
hann og styrkir, og gerir manninn
hæfari til að J>ola hið misjafna sem
fyrir hann kemur. Á þessari
reynslu er bygð sú stefna f uppeld-
is- og mentafræðinni sem lieimtar
líkamsæfingar bama og ungmenna
á skólum, um vissan ákveðinn
tfma á degi hverjum. Þær styrkja
taugarnar og skapa í manninn
snarræði. dáð og hreysti og miða
til ötulleiks í framkvæmdum og
þolgæði í þrautum lífsins. En
þegar, við þessar líkamsæfingar,
það kemur fyrir að einhver harður
hlutur kemur of snögglega við lfk-
amann þá orsakar það oft meiðsli
eða sár, og hefir það veikjandi á-
hrif á líkamann. Það er sem sé
ekki talið holt eða heilsusamlegt
að meiða sig eða að verða meiddur,
jafnvel þó það sé víst að meiðslið
eða sárið geti gróið og líkaminn
orðið heill heilsu eftir nokkurn
tfma. Það er að vísu sannreynt
að oft varast maðurinn það fram-
vegis sem eitt sinn hefir bakað
honum meiðsla eða sára, en ekki
er þetta f>ó æfinlega svo. Það er
að miklu ’ leyti komið undir still-
ingu geðsmunanna og einnig
að nokkru leyti undir með-
fœddu lfkams og sálarþreki. Svip-
að þessu er það með hýðingar á
börnum, að þær geta í eðli sínu
ekki verið til lfkamlegra heilsu-
bóta. Þar sem þær særa, og eru
fyrirfram ætlaðar til að særa, jafnt
tilfinningar andans og lfkamans,
og.það þó ekki sé illa barið eða til
óbóta. Frá heilsufræðislegu sjón-
armiði geta því hýðingar ómögu-
lega verið hollar eða nytsamar, að
minsta kosti ekki fvrir bömin sem
fyrir þeim verða. Hitt skal ját-
að, að það getur verið bæði holl og
hugljúf líkamsæfing fyrir þá sem
vendinum hampa, og sérstaklega
sé það gert af mönnum sem skipa
þess leiðis stðður í mannfélaginu
að þeir þurfa lítið að erfiða með
líkamanum. Fyrir slfka menn er
öll lfkamsæfing einkar holl og
hressandi og það verður þá að
mestu komið undir sinnisfari
þeirra hvort þeir kjósa hina al-
gengu Ifkamsæfingaaðferð eða þeim
hugkvæmist að finna sér eitthvað
það til sem skapi hjá þeim full-
muna eða siðferðisleg rök, og er þá j grein fyrir því að frelsari þeirra
illa farið að kennifeðurnir hafa j hefir hvergi fyrirskipað hýðingar.
vakið upp þennan draug, sem svo j Börnin voru færð til hans (Matt.
aðrir, með miklum erfiðismunum 19. k. 13. v.) “til þess hann legði
r
Avarp
verða að hafa fyrir að kveða niður.
Frá voru sjónarmiði á fólk
hendur yfir þau og árnaði þeim
góðs”, en það þýðir ekki það að
hann hafi hýtt þau, eða boðið
v°rt hér vestra, jafnt utan sem inn- ögrum að gera þag ffitt yerða
an safnaða menn, fulla og ótví- j þau þá þúin að fá vitneskju nm>
ræða heimtingu á því að hver sú
hugsjón sem hafin er til siðbetrun-
til íslendinga heima á Fróni í til-
efni af stjómarbót þeirri, er þeir
hafa hlotið.
ar. eða sem fyrirmynd og til eftir-
breytni fyrir Vestur.íslendinga sé
svo rökstudd að enginn efi þurfi á
því að leika að hún sé bygð á rétt-
um grundvelli, að öðrum kosti
hlýtur hún að skoðast sem afvega-
leiðandi—villiljós,—og frumkvöðl-
ar hennar sem falskennendur, er
hvorki verðskuldi tiltrú né virð-
ingu, og því ekki heldur fylgi al-
mennings, eða að minsta kosti
ekki þess hluta hans sem fús er og
fáanlegur til þess að halda opnum
að frelsarinn var sjálfur húðstrýkt-
ur (Matt. 27. k. 26. v.) og á annan
hátt barinn (Matt. 26. k. 67. v.),
en þetta var gert að undirlagi
presta og annara forsprakka lýðs-
ins á þeim dögum, sem æstu lands-
lýðinn þar til hann varð að æðis-
gengnum skríl, sem jafnvel ekki
sjálfur landsstjórinn þorði að reisa
rönd við. Enginn prestur hefir
oss vitanlega nokkumtíma hælt
j þeim aðförum. Miklu fremur liafa
i þeir ætíð harðlega and mælt þeim
j og haldið þeim fram fyrir fólki
sem sönnun fyrir gjörspillingu
augumfynr öllu því er bezt m& | manneðlÍ8Íns & þeim tfmumj og
fara * ^ri sfnu og annara og hæg-1 [)urfunl yér ekki annað en minna
legast getur samrýmst heilbngð- j fólk yort & pa88Ín8&lma Hallgrfms
um vitsmunum. x ...
Péturssonar, til að sanna þetta.
Vér fáum ekki beur skynjað en j Þess vegna segjurn vér að það sitji
að eðli hýðinga og barsmfða sé í einkar illa á kennifeðrum íslend-
megi og eigi að ræðast af fólki: ástæðu til þess að beita sínu
voru alment, hvort sem það er ut- j óþreytta vöðvaafli á lftt málga og
an snfnaða eða innan þeirra. i a^s varnarlaus böm sfn eða annara.
Þetta mál varðar alla jafnt, sem i e^’r hehr margur tekið, að
uppeldi barna hafa á byrgð sinni. I Þe’r Bem gjarnastir voru á að berja
Hýðingarmálið er, og hefir lengi a^ra, þoldu manna verst að vera j á framtíð bamanna.
verið, einn liður í uppeldisstefnu ■ si^^r barðir. Ekki heldur hafa j
landa vorra á ættjörðinni, og það j hýðingamar það til sfns ágætis að
má vera að þeim hafi að
gagn Öfuga átt við alt siðgæði og
mannúðartilfinningar að þær séu 1
hæsta máta þrælmannlegar og
hættulega skaðlegar í afleiðingum,
að þær beri vott um ofbeldisfult
og œðisgengið hngarfar þeirra sem
beita þeim, og að þær séu ljóst
merki þess að hver sá sem iðug-
lega beitir þeim sé als óhæfur til
að hafa uppeldi og yfirráð bar£h
með höndum. Siðgæði barnsins
hlýtur að vaxa og dafna með vax-
andi skynjan við það að sjá jafnan
fyrir sér haft það eitt er sæmilegt
má teljast. En þegar barnið frá
vöggufini elst upp við að sjá þá sem
eru meiri máttar, daglega nfðast á
og misþyrma þeim sem eru minni
máttar, þá getur slíkt ekki haft
nein siðbetrandi áhrif á það &
flestnm siðuðum mannfélögum eru
til félög sem hafa það eina tak-
mark að vernda d/r fyrir barsmíð.
um, dýravemdunarfélög. Það ligg-
ur á meðvitund siðaðra manna að
það sé ljótt og ómannúðlegt að berja
dýrin eða misþyrma þeim. Hversu
miklu ljótara og ómannúðlegra er
þá ekki það að berja böm og ungl-
inga.
Vér ítrekum því fastlega að
frá siðfræðislegu sjónarmiði ern
hýðingar ekki að eins ónýtar til
þess að bæta siðgæði barna og
unglinga, heldur era þær það afl
sem óumflýjanlega skapa í barnið
þrályndi, þrælsótta, harðýðgi og
meðaumkunarleysi ogverstu áhrif
3. Hvað þriðja atriðið snertir,
þá geta h/ðingar ekki haft annað
leyti verið viðhaldið af þeim hluta
þjóðar vorrar sem flust hefir vestur
um haf; um það getum vér| ekkert
sagt með vissu, en hitt vitum vér,
eins og allir aðrir, sém nokkra lffs-
reynslu hafa, að alt nppeldi barna
og ungmenna er bygt á þeirri hug-
sjón að bömin, þegar þau nálgast
fullorðinsárin, megi verða sem
beztar og göfugastar manneskjur. j
Það er því í hæsta máta bæði fróð- j
legt og nauðsynlegt fyrir *alla að
eiga kost á að kynnast þeirri
reynslu, sem foreldrar og uppeld-
isfeður bama hafa haft f sambandi
við hýðingarstefnuna, og þeim á-
hrifum sem hýðingar hafa haft á
börnin
1. heilbrigðislega
2. siðferðisega og
3. Endurminningarlega.
Með þvf að eins getur mann-
kyninu miðað áfram f þekkingu og
framförum, að hinar uppvaxandi
kynslóðir geti að fullu notið þekk-
ingar á reynslu þeirri, sem eldri
emhTe.j0|fyriAyggiaaa 8» sem hýddur er, m iUar endnrmtani
ítreki ekki aftur brot það— fmynd-1 . ... _ . . _
J f for með sér, sem loða við
að eða virkilegt— sem hann hefir
verið hýddur fyrir, Vér endurtök-
um því þá staðhæfingu fastlega, að
frá heilsufræðislegu sjónarmiði
séu hýðingar og barsmlðar f mesta
máta óhollar og skaðlegar, bæði
fyrir börn og fulloma.
2. Að þvf er snertir siðferðis-
hliðina á máli þessu, fáum vér ekki
þau i
inga hér vestra, að fara nú á tíni-
um að gera nokkra tilraun til þess
að vekja upp húðstrokudrauginn
meðal fólks uors hér. Þeir verða
nauðsynlega ef vel á að fara á með
þeim og skynigæddum fylgjendum
.þeirra, að gera sem allra minsta
tilraun til þess að líkjast stéttar-
bræðrum sfnum frá dögum þeirra
Júdasar og Pílatusar, þeir náúngar
hafa ekki fengið það frægðarorð í
sögunni fyrir framkomu. sfna í
sambandi við h/ðingarmál frelsar-
ans, að slfkt sé eftirsóknarvert.
Að' sfðustu skal þó bent á það
að hýðingar eru ekki algerlega þýð-
ingarlausar, Þær mynda hjá mörg-
um bömum ótta, þrælsótta, sem í
^umnm tilfellum getur komið í
veg fyrir að þau fremji þau brot,
sem þau annars hefðu kunnað að
gera. Annað geta h/ðingar aldrei
unnið, og hafa ekki unnið, til bóta.
En þessi bót, að svo miklu leyti
sem sem hún getur átt sér stað, er
hverfandi stærð f samanburði við
það tjón sem flest böm líða við
hýðingarnar,—með öðrum orðum,
við þrælmensku yfirboðara sinna
Þvf það má ganga að þvf gefnu að
hver sá yfirboðari, faðir móðir eða
aðrir, sem gera það að grundvall-
aratriði að hýða böm sfn, munu
einnig á stundum misbjóða þeim
að íiðru leyti.
Vér ítrekum því fastlega, að
h/ðingar flytja jafnan f fari sínu
hinar ömurlegustu endurminning-
ar og köldustu tilfinningar hjá
börnunum til þeirra sem ólu þau
upp, að þær skapa í þau bölsýni og
kæruleysi fyrir þjánmgum annara,
alla æfi og veikja virðingu þeirra | og gera þau yfirleitt kaldlyndari og
fyrir þeim sem beittu þeim á þau, harðbrjóstaðri en þau annars yrðu,
og kæfa og eyðileggja það hlýja i og þess vegna ómóttækilegri fyrir
hugarfar sem ætti að vera hjá öllum góðum utanaðkomandi á
þeim til foreldra sinna og uppeldis-
yfirboðara. Þegar börnin komast
| á fullorðins árin og hafa náð lík-
amlegum og andlegum þroska, þá
skynja þau að sú kenning, sem
séð að hýðingar hafi neina siðbetr- vaktMijá hýðendum sfnum, að þau
un í för með sér, eða ef svo er, í
hverju hún getur verið innifalin.
Þvf miður er ekki svo að sjá, að
hinir heilögu hafi á trúarsamtals
fundum sfnum gert glögga grein
fyrir skoðun sinni á þessari hlið
málsins og hefði það þó verið sér-
staklega æskilegt, þar sem það*er
aðal kjami þess. Má vera að á-
stæðan til þessa sé sú, að málið
hafi vakiiað meira vegna innn til-
finninga eða eðlishvata þeirra sem
fyrst hófu máls á þvf, heldur en
vegna þess að hýðingarstefnan í
sjálfu sér styðjist við nokkur vits-
ættu að taka á sig ok og kross
frelsarans með því að beygja sig
bljúglega undir vöndinn, var ekki
annað, og getur aldrei orðið annað,
en trúfræðisleg háðung, sem hvorki
ber að trúa né hlýða. Þau sjá þá
að í eðli sínu geta hýðingar ekki
vakið trúareðli manna eða beint
sálum þeirra til æðri heima. Þa'u
sjá þá að málshátturinn, að enginn
verði óbarinn byskup, er ekki ein-
hlýt undirstaða uppeldisfræðinnar.
Séu þau upp alin innan safnaðanna
þá má vænta þess að þau verði á
fullorðinsárunnm búin að gera sér
áhrifum. Það er söguleg stað-
reynd að aldrei hafa glæpir verið
tfðari eða hroðalegri á ættjörð
vorri en einmitt þá, þegar hýðing-
arnar voru þar f mestum blóma.
Þá var þjóðtrúin sú, að það væri
nauðsynlegt að hýða, en þeir sem
kristnastir voru og mannúðarfylst-
ir, hýddu bömin að eins 3 feykna-
stór högg, í nafni föðurs, sonar og
heilags anda. Þessi trú og siðvenja
er nú að mestu dauð og þriggja
hagga hýðingin aflögð. Það er
óþarft að vekja hana uþp hér vestra.
Það er nóg að láta verðlaunaskáld-
in heima kveðá urn ættbálka þá
sem eru “kag hýddir langt fram f
œtt”, þótt véí frfjum framtfðaf-
skáld vor hér vestra frá því að
þurfa að kveða samkyns brag um
oss.
íslendingar! Bræður vorir!
Þótt vér séum f fjnrlægð, fylgj
umst vér, eftir föngum með mál-
um yðar. Hvert spor, sem þér
stigið upp og áfram, gleður oss
innilega; hver geisli, sem yður
berst frá sól menningar og sannra
framfara, vermir einníg hjörtu vor.
Oss finst sem hver hlekkur, sem
þér höggvið, sé slitinn af sjálfum
oss. Hvert sk/, sem dregur fyrir
hamingjusól yðar, deprar einnig
sjónir vorar. Vér vitum það og
finnum glöggt, að vér eram böm
sömu móður: rætur hjarta vors era
og verða altaf hjá henni, því „Is-
lendingar viljum vér alli vera
Yðar sár eru vor sár, yðar gleði
vor gleði, yðar myrkur vort myrk
ur, yðar Ijós vort ljós, yðar ánauð
voránauð, yðar frelsi vort
f rel s i.
Af þessum ástæðum er það, að
vér, í anda, réttum yður nú hlýja
bróðurhönd yfir’ hafið með þeim
óskum, sem hjarta*Vort á innileg-
legastar og beztar, og samgleðj
umst yður yfir því, að þér hafið
komist á þann áfangastað, sem þér
nú hafið náð á leið yðar til sjálf-
stæðis og frelsis,
Vér biðjum þess af alhug, að
unnin sigur megi verða ýðnr ti
sannrar blessunar og megi kenna
yður þann sannleika að þraut-
seygja og staðfesta, einurð og
stefnufesta er bezta og e i n a leið-
in, sem að réttu takmarki liggur
hverju sem er.
Vér biðjum þess, að hin ný
fengni sigur verði yður hvöt til
enn þá harðari framgöngu í barátt-
unni fyrir heillum og sjálfstæði
lands og þjóðar í öUum efnum.
Megi honum sem nú er höf-
uðsmaður yðar, auðnast að efna
þau heitin, er hann vann þjóð
sinni og fósturlandi í ljóðum sfn-
um, þegar frelsisþráin og ættjarð-
arástin skipuðu æðsta sæti f hjarta
hans, þ e ga r, segjum vér, en vér
treystum því, og þykjumst þess
fullvissir, að þær heilladfsir eigi
þar heilagt vígi svo . lengi sem
það hjarta slær.
Allrar þeirrar hamingju, sem
vér vitum bezta, óskum vér yður
til handa. Allir hollvættir biðjum
vér að gangi 1 lið með yðar n/ju
stjórnendum ogveiti þeim og yður
fúlltingi til þess að:
„Vinna í eining að vörnum
og sóknum“, en „Vera þó sammála
a ð e i n s um það, sem er rétt.
Winnipeg 1904.
Fyrir hönd Islendinga í Winnipeg
Guðmundub Anderson
(Forseti Jafnaðarmannafélagsins).
Sigfús S. Benedictsson.
(Forseti Hagyrðingafélagsins).
SlG. JÚL. JÓHANNESSON.
(Fyrv. Stórtemplar í Manitoba).
Kosnir í nefnd á almennum
fundi meðal Islendinga f Winni-
peg, í Janúar 1904.
blak af föður sínum, eins og í
grein þeirri er stóð í Reykjavík,
fyrra árs, en tekst nú ver en þá,
sem von er, því vottorð það er faðir
hans gaf um líðan bams míns,
sýnir sig sjálft, og gerir það betur
síðar, þvf það var falsað, og verður
það, hvað sem Gfsli segir. Þetta
er ekki heldur fyrsta vottorðið sem
faðir hans hefir gefið falsað. Ég
hef sjálfur vottorð frá honum sem
tekur af öll tvímæli í því efni og
hef hugsað mér að láta það koma
fyrir almenningssjónir hið fyrsta,
og getur þá hver sem vill séð hve
sannorður faðir hans er þar. Að
framkoma mín á íslandi hafi ver-
ið eins og Gísli lýsir henni f Lög-
bergi, á hann enn ósannað, en án
sannana tel ég vafasamt að nokk-
ur trúi staðhæfingum hans í þeirri
grein, og það hygg ég að margur
muni lfta svo á að hann sýni þar
fremur sjálfan sig en mig.
‘Sannleikanum verður
hver sárreiðastur’.
Þessi málsháttur sannast á-
þreifanlega á Gísla Sveinssyni.
í blaðinu Reykjavík stóð grein er
skýrði frá morði því er framið var
á barni mfnu og kom hún út litlu
eftir að fréttist um það voðaverk.
Grein þá telur Gfsli mína ritsmíð,
kveðst þekkja fingraför mín á
henni m. fl. Þar eys hann mig ó-
hróðrii en hefir þó ekkí' alger-
ega tæmt sig, eins og sjá má á
Lögbergi 19. Marz þ. á. í Lög-
bergs greininni er hann að bera
Það tel ég og mjög hœpið fyrir
Gísla að leyfa mér ekki að njóta
jafnréttis við föður sinn hvað sann-
mæli snertir. Og þó Gísli vilji nú
halda því fram að ég hafi verið al-
þektur lygari heima á Fróni, þá er
hvortveggja að liann hefir ekki
leitt nein rök að því, og eins hitt,
að það eru lftil meðmæli með föður
hans, sem var kennari minn, bjó
mig undir fermingu og kom mér í
“kristinna manna tölu”, og bjó mig
að öðru leyti undir skóla lífsins
kendi mér að drekka brennivín,
tala illa um náungann og fara illa
með skepnur; og víst fbl ég að
Gísli hefði ekki látið þess ógetið f
Lögb. ef ég hefði orðið mér til
vanvirðu fyrir drykkjuskap, t. d.
að ög hefði augafullur dottið af
hestum mínum og beinbrotnað,
eins og faðir hans gerði, og komst
með illan leik til næsta bæjar.
Þetta slæma slys vildi honum til á
einni af húsvitjunarferðum hans
um héraðið, og orsakaðist aðallega
af þvf að presturinn húsvitjaði
fremur flöskur en fólkið. Þess
skal og getið, að þegar hann sæll-
ar minningar komst á þing, þá
fékk hann í höfuðstað landsins
þann háverðskuldaða heiðurstitil
að nefnast Sveinn sffulli. Þegar
hann eitt sinn reið til þings tók
hann af bónda einum 100 kr. f
seðlum er hann var beðinn að víxla
í bankanum fyrir gull eða silfur-
peninga. Þegar hann kom heim
af þingi kvaðst hann hafa orðið að
skilja skildingana eftir f bankan-
um, því hann hefði ekki getað
víxlað þeim har fyrir gull eða
silfur. Svo liðu tvö ár að ekki
fékkst seðlunum vfxlað að sögn
prests, og síðast kvaðst hann ó-
mögulega fá þá aftur útborgaða úr
bankanum, og borgaði því af ein-
skærri dánumensku, bóndanum
upphæðina f gripum, sem reyndar
ekki þóttu f góðum holdum. En
margir voru þeir, sem litu svo á
má] þetta að presturinn h'efði ekki
verið sem sannorðastur um við-
skifti sfn og ólukku bankans.
Mörg flelri dæmi mætti telja sem á
líkan hátt söunuðu háttprýði, sann-
sögli og frómlyndi þessa geisllega
ærutobba, Sveins sífulla. En um
afreksVerk hans sem þingmanns
nægir að vfsa til palladöma þeirra
birtust f fjallkonunni. Um
hans prestlegu embættisverk er ó-
nauðsynlegt að tala. Allir safnað.
limir hans þekkja lians embættis-
legu framkomu og margir þeirra
hafa haft með höndum ræðustúfa,
sem hann misti úr höndum sér af
stóluum en gat með engu móti séð
hvenær eða hvert þeir duttu, en
Safnaðarlimir stungu helgidómin-
um f barin sér og lásu og lærðu
það heima f hægðum sínum. En
þótt ég geti ekki happi hrósað yfir
að hafa náð í neitt af þessum vizku-
/