Heimskringla - 30.06.1904, Qupperneq 2

HEIMSKRINGLA 30. JÚNÍ 1904
Oeimskringla.
PUBLISHED By
Th Heimskriagla News 4 Pablishing Go.
Verö blaösins í Canada og Bandar. $2.00 um árið
(fyrir fram borgaö). Senttil íslands (fyrirfram
borgaö af kanpendnm blaösins hér) $1.50.
I að yfirgefa landbúnaðinn og leita i Það eru f>essi öfl, sem fta fólk-
| til sjávarins. Það virðist benda á, inu til Ameríku fremur en eðlileg
j að landið sé svo gæðasnautt, að f>að j löngun til að yfirgefa ættland sitt
veiti bændum ekki nægan arð vinn- j og æskustöðvar. En meinið er að
! unnar til þess að borga hjúum sín- j flestir tefja förina þar til þeir eru
j um kaup, að minsta kosti ekki f>að ! búnir að tapa öllum efnum sfnum
kaup, sem þau geta gert sig ánægð j og missa starfsþrek sitt og í mörg-
með. Fólk, sem frá Islandi! um tilfellum.einnig að missa alla
’ hefir komið á f>essu ári, segir land- j framtíðarvon, og flýja þeir því ekki
búnaðinn vera í afar illu ástandi, vegna sjálfra sfn heldur barnanna
og að margir bæjir í sumum sveit- sinna.
Peningar sendist í P. O. Money Order Registered
Letter eöa Express Money Order. Bankaévís-
Onir & aðra banka en I Winnipeg aSeinsteknar örðugleikar með kaupgjald til hjúa
um séu að leggjast í eyði. Það séu j Verði það börnunum að góðu.
meö afföllum-.
B. L. BALDWINSON.
_ Editor & Manager__
Frá einni hörmung
OFFICE :
727 Sherbrooke St., W'innipeg
P. O. BOX 118.
og að víða sé fóðurskortur svo mik
ill, að ekki sé við hann unandi.
Undir slíkum kjörum virðist f>ví
fólkið hafa fulla ástæðu til að líta
; á tilveruna og framtfðina frá hinni
jdimmu hlið. Vandræðin skapa Það er ekki langt síðan Borden,
! vonleysi og vonleysið deyfð og löiðtogi Conservativ-flokksins, lýsti
til
annarar
Einveru þankar
Islendingar eru hugsandi menn,
með áhuga fyrir framförum sín og
annara, og gjamir að aðhyllast öll
þau nfmæli, sem |>eir hyggja horfi
til framtfðar hagsælda lands og
þjóðar. En þeir em ekki að sama
skapi praktiskir, sem þeir em hygn-
ir til, og veldur f>ví eflaust fjar-
lægðin frá aðal mentastraumum
heimsins. Þeir era í útlöndum
fljótir að semja sig að siðum þeirra,
er þeir búa með, hversu ólfkir sem
f>eir siðir kunna að vera f>eim, sem
f>eir tömdu sér í æsku.
íslendingar eru frjálshugsandi,
en ekki að sama skapi grandaðir í
skoðunum. Þeir eiga í því sam- lendinga er orðinn all-vænlegur
merkt við önnur heimsins börn | eftir blöðum að heiman að dæma.
j framkvæmdaleysi. Fólkið missir
j móðinn og sú hugsun hrífur huga
þess heljartaki, að flýja landið, —
j flytja til Ameríku. Það er sama
j gamla sagan, sem uppi hefir verið
á Islandi í síðustu 20 ár, að þegar í
nauðirnar rekur, þá er Amerfka
aðal-athvarfið. Fólkið heima veit,
f>ó þvf sé mörgu óljúft að kannast
við það meðan því líður þolanlega
á ættjörðinni, að Amerfka er land
auðs og framfara, og að þegar öll
bjargarráð eru [>rotin heima, þá er j
þó hér vestra það vonarland, sem
ætíð breiðir opna arma mót dugn- urinn s^r að svfkja fæssa
aðar- og atorkusömu fólki. En jafn- si-e^nu * jámbrautarmálinu. Þeir
j yfir, að framtíðarstefna flokksins
væri þjóðeign járnbrauta. Það er
samt nógu langur tfmi til að sjá og
þreifa á, hvað Liberals eru óhæfir
til stjórnmála og hafa afdr veik
bygða þekkingu á hagfræðismálum
þjóðarinnar. Þegar litið er á stöðu
þeirra og framkomu og sfðan á ó
hlutdrægni, þá leynir það sér ekki
að enginn dugur eða dáð er ti
stjómarmegin. Eini vegurinn, sem
f>eir velja sér, er að láta málgögn
sín og sendisveina hlaupa út um
alt með það, að Conservativ-flokk
vel á íslandi, þó illa láti þar í ári
um þessar mundir, eru þó sjáan-
legar framfarir, frá f>ví sem var
fyrir 20 árum, að þvf er sjávarút-
veginn snertir. Fiskiveiðafloti Is
vita það vel sjálfir, að f>eir era að
fara með ósannindi. Þeím er það
fullljóst, að Conservativar halda
fast og nákvæmt við þá stefnu
Liberals halda að f>eir geti haldið
í liðsmenn sína, sem fávfsar og auð-
trúa verur, með því að berja það
að þeim hættir til, að láta sér j En engar skýrslur hafa enn borist íram> a^ þjóðeign jámbrauta sé
nægja það, sem þeir sjá á yfirborði hingað vestur til að s/na samtals kosninga-agn. Þjóðin í Canada
hlutanna, en eru ógjarnari á að verð hans, svo að hægt sé að segja, hefir tekið þeseari stefnu með opn-
kafa til grunna, til að skygnast eft- hvort honum hefir fleygt meira
ir þvf, sem undir býr. Þeir kunna ' fram heldur f enn landbúnaðinum
ekki að kafa eftir kjarnanum, eða j hefir lirakað aftur á sama tfmabili. bændum, sem alla tfð hafa fylgt
telja það ekki ómaksins vert.
um örmum. Og fjöldi af stærstu
og reyndustu kaupmönnum pg
Ekki verður f>að sagt með sönnu, j
að íslendingar séu ánægjusamir,
svona yfirleitt. Þeim er allgjarnt1
að glápa á og mikla fyrir hugskots
Það er viðurkent f blöðum og land- Liberal-flokknum, ganga nú í fylk-
búnaðarskýrslum íslands, að þar mgum yfir til Conservativ-flokks-
hafi verið áþreifanleg afturför á ms til að koma þessu nauðsynja-
sfðasta aldarfjórðungi.
Þetta bendir til þess, að spádóm-
máli, sem fyrst f kring.
Varnir og svör Lauriers og fylgi-
fliönnm flfnnm hinar svo nefndu! - , „ , . _ nauta hans gegn ákæruræðum Bor-
sjonum sinum ninar svo neiuuu ur ýmsra manna um f>að, að það
! ; dens og annara f G.T. P. málinu,
j era harla eftirtektaverðar, og sýna
sjá par skugga, sem enginn skuggi lejðinni að rætast, f>ó að hægt fari.
er,og oft ekki annað en skin og há- j/u gjálfsagt á þó sá spádómur
enn langt í land, og lfklegt mjög,
að hann rætist aldrei, f>ví einhver
8^uggahliðar lffsins. Þessi sjón er ejgj fyrjr Xglancli að liggja, að verða
svo rík í eðlinu, að f>eir virðast oft agtíjns figkiver með tímanum, sé á
degissólar birta. En skuggasjónin
skapar vantraust í þess margvfs-
legu merkingu, vantraust á sjálfum jandbúnaður hlýtur þar að verða Sjálfur kappinn og stjórnarfor-
sér, vantraust á öðrum ogvantraust mtígan landið er bygt. Hitt mun inginn Laurier gefst upp með
á framtíðinni og mögulegleikum
hennar. Þetta vantraust vekur
ótvfnett veika hlið. Má með sanni
segja, að Laurier og ráðgjafarhans
fóru hina mestu sneypuför f öllu
og einu, er um var rætt.
vera áreiðanlegt, að hann eigi enga j þessa.ri lítt hermannlegu játningu:
verulega viðreisn í vændum, og að “Eg hefi ekki þekkingu í þessu
sundrungog einræningsskap, heftir meg vaxandi skipastól verði sjávar-' málié’ Þar næst gefst merkisberi
samtök til framfara og þjoðlegra útvegurinn aðal-atvinnuvegur fbú- hans Fielding upp með þeim and-
þrifíi. anna, þó sá atvinnuvegur einnig varpsorðum, að hann þekti ekkert
Lfklega er þessi skuggsýni eðli- bregðist á stundum, eins og hann inn á jámbrautarmál.
leg afleiðing af örðugum lffskjör- j hefir gert f síðastliðin nokkur ár.
um á föðurlandinu, [>ar sem óblíða
náttúrunnar til lands og lofts gerir
fólkinu svo afar-örðugt að hefja
hag sinn til velsældar, hversu
hyggilega og dyggilega, sem unnið
er. Að vísu eru undantekningar
frá f>essu f>ar eins og annarstaðar f
heiminum; því I>æðí er f>að, að þar
kemur stundum gott árferði til
Þá kom
fram lífvarðarforingi stjórnarinnar,
Fitzpatrik, og bjóst að gera áhlaup
Einn n/kominn vesturfari sagði mjkíð á óvinafylkingarnar, en karl-
hér fyrir fáum dögum, að hann jnn varg ag hnfga að velli. Hans
hefði fyrir 2 árum keypt fiskiveiða andlátsorð voru, að hann vanhag-
úthakl, er kostaði hann hálft þriðja ag; um gk/rslur til upplýsingar
þúsund krónur; hann hélt menn f málinu.
með ákveðnu kaupgjaldi til að j
fiska, en altaf varð tap, svo að I
við enda tveggja ára tfmabilsins,
var skaðinn orðinn svo mikill, að 1
lands og .jSvnr.og svo.ru p.r o.ns ^ ^ ^ a„ w„m hcI.
og í öðrum löndum, menn sem hafa
I uðstólnum, nema 70 krónum. Hann
sig vel áfram. En liinvegar er ó-
hafði tapað talsvert á annað þús-
und krónur á hverju ári. Þegar á-
og 4 að jafuaði við frengn „ >ð Mn
hætt að segja, að a1f>ýðan er f>ar |
Þess var líka að vænta, að Laur-
ier-Stjórnin hefði ekki tfma til að
afla sér sk/ringa og skýrslna í f>essi
2 ár, sem hún hefir haft málið í
j pottinum.
Þá kom að Emmerson ráðgjafa.
j Hann er eftirmaður Blairs, og nafn
hans stendur efst á þessu járn-
kost að búa, heldur en á sér stað íj ! brautarmála frumvarpi stjórnarinn
j gullkista landsins gefur atorkusom-;
tiestum öðrum menningar löndum,
um reglumönnum ekki annað en
ar. Hann tók sér [>egar f upphafi
og þð verður ekki sagt, að|hún sé króna & &ri f ir út -ón fastar reglur f málinu. Hann fór
eyðslusöm eða berist mikið á.
Húsakynnin eru yfirleitt ekki f-
burðarmikil, klæðnaðnrinn óbrot-
inn og skrautlaus. Innanhúsmun-
ir vfðast svo ód/rir, sem frekast
má verða, og öll tilveran eins f>æg-
indasnauð, eins. og hægt er að
hugsa sér. Vinnukrafturinn heíir
að þessum tíma verið ódýr, en f>ó
er svo, að mesti fjöldi bænda er
þeirra og starfsemi og þetta sam-
tfmis við það, sem landbúnaðurinn
er að ganga til þurðar, bæjir að
leggjast í eyði og skepnur að hor-
falla og fólkið að lfða af sulti, —
þá þarf engan að undra á því, þótt
menn gerist dimmsýnir á framtíð-
ina og vonlitlir um sigur f bardag-
anum fyrir daglegu brauði.
æfinlega að fálma eftir hattinum
sínum og staulaðist með mestu
hægð út úr þingsalnum, á bak við
þingmannaraðirnar, þegar málið
var á dagskrá. Hann vildi ekki
eiga undir f>vf, að vera spurður út
1 málið, eða krafður um upplýsing-
ar f>ví viðkomandi. í þetta skifti
var honum langbráðast að komast
hann sranga hattlausan fram gang-
inn. Og eftir óförum liinna félaga
hans, var Emmerson snjallráður að
forða sér af vfgvellinum f þetta
skifti, þó hann misti hattinn
Stjórnin ætti að hafa lánsttaust
enn fyrir einn hattkúf.
Svoná gekk vörnin í þinginu.
Þegar forkólfar Grand Trunk
Pacific félagsins sáu og heyrðu
hvaða stefnu Conservativ-flokkur
inn tók í þessu ináii, þá fóru þeir
að hugsa margt og Ifta f kringum
sig. Borden og hans flokkur segir
hiklaust, að ef þeir komist til valda
[>á ónýti þeir samningana, sem
Laurier-stjómin sé búin að gera
við félagið og taki brautina af G
T. P. og láti ríkið byggja hana og
eiga. Formenn brautarinnar sjá
nú, að [>að er sem næst gefinn hlut
ur, að kjósendur í Canada ,reka
Laurier-stjórnina frá við næstu
kosningar, og sitja f>eir f>á f sokka-
bolunum eftir.
Strax og Laurier var búinn að
neyða málið í gegnum þingið með
atkvæða-afli, þá hugði hann og
stjómin gott til glóðarinnar, að fá
dálftið af skildingum frá brautar-
félaginu,minsta kosti nokkrar mill-
íónir í kosningasjóðinn. En þeir
vildu Ifta í kring um sig, sem féð
eiga að greiða. Og dag frá degi sjá
þeir, að minni og engar lfkur eru
til, að stjórain nái völdum aftur
Það er þvf altalað, að f>eir neiti að
greiða hið væntanlega (mútu) fé
að svo stöddu. Það má nærri geta,
hvernig vesalimgs stjórninni líður
út af þessu, og fylgjendum hennar,
Sfðasta herópið í stærri mál-
gögnum þeirra, er um þessar mimd-
ir, að f>að sé: “ein helvisk svfvirð-
ing” (nn infernal shame) af Bor-
den, að koma fram með þessa
stefnu, að þjóðin eigi brautirnar í
landinu sjálf. Og [>egar svo langt
er komið fyrir einni stjórn, að
allar skynsamlegar röksemdir eru
þrotnar, og ekki er hægt að nota
önnur vopn en stóryrði og ragn,
þá er kominn tfmi til fyrír hana að
ganga undir vararfeldinn og bjóða
þjóðinni góða nótt, eftir langt og
illa unnið dagsverk.
Brottrekstur lávarðar Ehxndon-
alds, hershöfðingja, er óefað ein af
óheillastjömum stjórnarimiar, sem
kemur henni óþyrmilega í koll á
hennar síðustu og verstu stund.
Þannig heíir Laurier-stjórnin
ráfað frá einni villunni til annarar
alla sfna daga.
Lávarður Dundonald
Það eru tvö stórmál á dagskrá í
Canada um f>essar mundir. Eldra
málið er Grand Trunk Paeific jám-
brautarmálið, sem Conservativ-
flokkurinn er nú búinn að þoka
UPP J Þjóðeign járnbrauta. Hitt
málið er brottrekstur lávarðar Dun-
donalds úr hershöfðingja - stöðu.
Það kom eins og f>ruma úr heið-
skýru lofti, þegar hann sagði blátt
og beint áfram frá þvf í ræðu sinni
f Montreal, að ómögulegt væri að
ráða við, eða koma tauti á herliðs-
málin fyrir aðgerðum núverandi
sambandsstjóraar. Hún færi ein
göngu eftir flokkadrætti og póli-
tisku fylgi, en ekkert eftir hæfi-
eikum og sjálfstæði, f>egar um hefð
og embætti væri að ræða, og að
öðru leyti væri hún hirðulaus í
rnálinu.
Oðara og hann var búinn að
aalda ræðuna, var fregn f>essi flog-
in sem logi um akur út um alt
Canada. Málgögn Laurier sjórnar-
innar fussuðu við þessu og hnýttu
að hershöfðingjanum, og sögðu, að
lann talaði eins og ræfiil, sem litla
út, þvf fregnritar segjast hafa séð'þekkingu hefði á málinu eftir 2
ára veru hér f Canada. Önnur blöð
létu hægt. Fregnritar þyrptust
utan um lávarðinn og vildu fá að
vita, hvað hann meinti með orðum
sfnúm. Hann neitaði að gefa aðr-
ar upplýsingar, en menn gætu
fengið úr ræðu sinni og umkvörtun
þeirri, sem hann liefði f>egar sent
til þingsins.
Stjórninni brá heldur illa í brún
við þessa ræðu, og svo batnaði ekki
við það, að lávarðurinn sendi um-
kvörtun um ástand hersins f Can-
ada fram fyrir f>ingið, og lét þing-
mann úr andstæðingaflokki bera
hana fram. Þá vöknuðu málgögn
stjórnarinnar til fuls og sögðu lá-
vard Dundonald vera pólitiskan
fáfróðan, ókurteisan málaskúm,sem
stjómin ætti að hrinda úr stöðu
sem fyrst. Stjórnin reyndi fyrst
með tvíræðum laumuskeytum, að
fá lávarðiun til að taka orð sfn aft-
ur eða breiða yfir þau. En þegar
rnálið var komið fyrir þingið, og
uppl/singa var krafist, og varnar-
ræðum fjölgaði, fjölgaði ástæðum
og sk/ringum f hag lávarðarins,
en hallaðist meira á stjómina. Þá
tók hún f>að örþrifaráð, sem óvitum
er oft hætt við, að reyna að hefna
9fn á manninum sjálfum, en hlaupa
fram hjá málefninu. Hún rak
hershöfðingjann úr stöðunni. Eftir
það harnaði enn meir ^rrir stjóm-
inni, þvf bæði var málíð rannsakað
af meira kappi en áður, og lávarð-
urinn fór, eftir lausn frá stöðunni,
að tala meira um málið. Hann
kveðst kafa verið búinn að leita
allra bragða við stjórnina, að koma
á góðum hersiðum og hergöfgi hér
í Canada, en hún að eins liaft eitt
augnamið í f>eim efnum, og f>að
hafi verið rammasta flokksfylgi.
En sem góðUrog öflugur hershöfð-
ingi,segir lávarður Dundonald, að
alt, sem lú^i að góðum hersíðum
og hermannamálum, verði að standa
utan við allan pólitiskan fiokka-
drátt. Hann játar það, að auðveld-
ast liefði verið fyrir sig, að segja af
sér stöðunni og segja ekkert um
málið. En hann hafi komið hing-
að til Canada með þeim ásetningi
og stefnu, að bæta og hefja her-
mannastöðuna, og sér hafi' vaxið
hugur á f>ví málefni eftir f>ví sem
hann kyntist ástandinu betur. Hann
hafi þessvegna ekkert annað ráð
séð, til að bjarga þvf máli við, en
að bera það beint fram fyrir þjóð
og þing. Hann kveðst samkvæmt
reynsRi ekki hafa borið traust til
núverandi stjórnar að lagfæra mál-1
ið hið minsta; þessvegna hafi eini
vegurinn verið sá, að fá andstæð-
ingaflokk stjórnarinnar málið til
framburðar, sva uppl/singar yrðu
fáanlegar í málinu. Og á sama
tíma að kalla á þjóðina sjálfa að
fylgja málinu fram til sigurs og
frægðar.
Hann kveður hermannaþekkingu
hér vera ónóga, vegna skorts á her-
æfingum; stór skortur sé ájjútbún-
aði til heræfinga, ofur lélegar og
villandi skýrslur séu gefnar um
herástandið, osfrv. En stærri öll-
um [>essum ókostum sé háttalag og
athæfi }>eirra manna, erjum'alt eiga
að annast, sem sé stjórnarinnar.
Hann segir, að ný herlög hafi verið
fyrir fnnginu, f>egar hann hafi
gripið til þessara úrræða, og hann
hafi skoðað það skyldu sína, að í
eiða málið í ljósum dagsins fram |
fyrir f>jóð og þing, án þesslað taka }
tillit til f>ess, sem það kostaði sig. [
Sé nú ekki tími koininn til að fletta
ofan af máli f>essu, f>á komi hann
.
aldrei.
Hann kveðst harðlega aðvara ■
ijóðina í Canada, að búa ekki f, og
trúa ekki á þá fölsku Paradfs, er
íermálar&ðgjafi og stjórn hampi
hermálum ríkisins í nú.
Aðgerðir og orð lávarðar Dun-
donakls liafa vakið feyki mikla
eftirtekt hjá þjóðinni, og eftir þvf
sem málið er rætt og rannsakað
meira, því betur kemur í ljós, að á-
standið er bágborið og stjórnin er
sek um f>ær ákærur, sem hershöfð-
inginn ber henni á brýn. Miklar
líkur eru til, að mál f>etta verði
rætt miklu meir, en búið er, og
fleira komi upp úr kafinu, en lýð-
um er ljóst að svo komnu.
---.----♦ ♦--------
Frá Kyrrahafi
Norðmenn höldu f>jóðhátfð sína
j hér á venjulegum degi, 17. mal.
Var þar fjölmenni mikið. Meðal
[ annars, sem blöðin sögðu um há-
| tíðahaldið, stóð í einu helzta blað-
inu hér (Tacoma Daily News) eft-
j irfarandi pistill:
“Seinni hluta dags hélt liinn
! æruverði Dr. Gunnlögson mjög
fróðlega og skemtilega ræðu um
j baráttu Islendinga fyrir sjálfstæði
] sínu, hinnar litlu þjóðar, sem er
Norðmönnum svo nátengd bæði að
ættemi og sögu. Meðal annars f
rœðu sinni drap hann á stefnu nú-
j tfma rithöfunda Norðmanna, eink-
j um f>ó stórskáldanna Björnsons og
| Ibsens.væri þeir efnistrúar og skorti
þá andagíft, sem útheimtist, ef
[ bókmentir ættu að geta orðið upp-
lyftandi og göfgandi. Herra Gunn-
lögson, sem er fæddur íslendingur,
| talar 12 lifandi tungumál, eða jafn-
j vel fleiri, og ef menn greinir á um
j eitthvað f germanskri málfræði, er
j úrskurður hans skoðaður og viður-
j kendur sem nokkurs konar, eða al-
j gerður, fullnaðarúrskurður. Hann
var persónulegur vinur Max Mull-
! ers, og var um tíma kennari einnar
j prinsessunnar á Englandi.”
Landi vor f Ballard, sem sendi
oss framanritaða grein. kveðst hafa
heimsótt prófessor Gunnlögson, og
lýsir honum á þessa leið:
“Þvf miður hitti ög svo illa á, að
ég gat ekki talað nema lftið eitt
j við hann, þvf hann var rétt að því
kominn að fara í kenslustund.
Hann á heima f Parkland, sem er
úthverfi f Tacoma, og er f>ar fagurt
mjög. Þar er háskóli (University)
og kennir Gunnlögson þar, ekki
lærisveinum, heldur prófessurun-
um, og aðallega þó sanskrit, sem
er undirstaða allrar samanburðar-
fræði. Yfir höfuð kennir hann að-
allega lœrðum mönnum sanskrit,
og tekur afar-borgun fyrir hverja
kenslustund, svo að ekki mundi
smámennum hent að sækja þær.
Ymsum kennir. hann og spönsku
og einnig frönsku og ítölsku, og
talar þau mál sem móðurmál sitt.
Ekki kennir hann tiltölulega eins
mikið íslenzku, en eitthvað þó.
All-einkennilegt er heimili hans
og sjálfur er hann orðinn talsvert
undarlegur stundum, og setur þá
ýmislegt fyrir sig, t d. að ýmsir séu
öfundarmenn sfnir og enda óvinir,
osfrv. Ég varð dálftið var við f>etta
Hann fullyrti meðal annars, að
hann lifði ékki þetta ár út.
Mætur hefir hann áíslendingum,
en miður lét hann af Norðmönnum,
kvað þá vilja alt af íslendingum
níða, osfrv.
Gunnlögson er sonur bœjar- og
landfógeta Gunnlögsons-f Reykja-
vík, fyrir og um 1850. Hann var
barnungur á þjóðfundinum 1851.
Hann fluttist svo til Danmerkur
með föður sínum,sem fékk þar em-
bætti. Fór sfðan til Rómaborgar
og dvaldi f>ar lengi, og víðar um
Suðurlönd. Hann er katólskur og
nú orðinn hálfsjötugur að aldri.
Nokkuð einkennilegur útlits, en
fremur frfður maður f>ó, og augun
ákaflega gáfuleg. Kent hefir hann
lengur og skemur f /msum helztu
borgum f Ameríku, svo sem f New
York, Chicago, Madison og víðar.