Heimskringla - 20.04.1905, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 20. APRÍL 1905
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskrinffla News & Publish-
iug ‘
I lega runnin undan rifjum páfans I að njóta styrktar páfans í meðferð
og samkvæm tillögum sendimanna ' kirkjumálanna hér f Canada. Þess
hans í Ottawa.
Hr. Laurier hefir sagt, að beiðni
Manitobamanna um stækkun fylk-
isins hafi komið of seint, því að
takmörk hinna nýju fylkja hafi ver- j
ið ákveðin áður en ráðgjafar Mani-1
Verö blaösins ( Canada og Bandar.
$2.00 um árið (fyrir fram borgaö).
Senttil lBlands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösins hér) $1.50.
Peniagar sendist í P.O. Mooey Or-
der, Refiristered Lelter eöa Express
Money Order. Bankaárfsanir á aöra
banka en 1 Winntpeg aö eins teknar
meö afföllum.
vegna sendi hann og nokkurir láð-
gjafar hans þá áskbrun til páfans,
sem fiður er um getið. og sem byrj-
ar svona:
“Heilagasti faðir!
Vér undirritaðir meðlimir efri
toba komu tii Ottawa. En J>etta | 0g neðri deiTdar þingsins í Canada,
var jafnliarðan borið til baka í
þinginu og J>ar sannað óhrekjan-
lega, að Dr. Roach hafði árið 1901,
eða fyrir 5 árum sfðan, borið fram j
samskonar beiðni. Laurier gat |>vf
sem f>ar representum liberal flokk-
inn, komum fram fyrir yðar heil,-
agleika, sem virðuleg og trú börn
hinar heilögu kirkju, osfrv.”
Þessi beiðni til páfans, sem biður
ekki lengur afsakað sig með þvf, að hann um að hafa umboðsmann í
beiðnin um stækkun fylkisins hefði
komið of seint.
Canada við hlið stjórnarinnar, er
undirrituð af Sir Wilfrid Laurier,
Hitt er vitanlegt, að katólskir; stjórnarformanni, J. Israel Tarte,
menn og málgögn hafa hvað eftir j Charles Fitspatrik og C. A. Geoff-
annað eggjað Laurier til að beita rion, allir ráðgjafar í Laurier
Páfinn stjórnar Canada
ítalfa hefir klipt valdafjaðrir páf-
ans í Rómaborg, svo hann hefir sem.
næst engin ráð f sfnu eigin landi,
utan sinnar katótsku kirkju.
Frakkland hefir sömuleiðis af-
beðið öll afskifti páfans og manna
hans þar í landi og aftekið sérstaka j
katólska skóla þar. Útaf þessuhefir í
ein stjórn fallið f Frakklandi, en
sú sem kom í staðinn og nú sit- ]
ur þar að völdum afbiður einnig^
afskifti páfans af rfkismálum og j
afsegir leiðsögu hans í mentamál-
um þjóðarinnar. — og |>ó má segja
að Frakkar séu af-katólsk J>jóð.
í Canada hefir þó páfinn náð því i
valdi, með aðstoð hr. Lauriers og
sumra ráðgjafa hans, að hann hefir
verið í ráðum með að semja stjóm-
arskrá fyrir þau 2 fylki, sem nú
eru að myndast liér f Vesturland-
inu og sem prengir sérstökum kat-
ólskum skólum upp á J>au fylki,
þvert á móti vilja stjórnarinnar f
Norðvesturhöruðuuum og mikils
meiri hluta alj>ýðunnar þar.
Það er nú orðið ljóslega sannað,
að sendimaður páfans í Róm, sem
hefir aðsetur í Canada samkvæmt
beiðni og boði hr. Lauriers, dags.
30. október 1897, — hefir samið
með hr. Laurier J>au ákvæði f
stjórnarskrá hinna nýju fylkja, sem
ákveða sérstaka katólska skóla J>ar.
Það er ennfremur sannað, að páf-
inn f Rómaborg eða sendimaður
hans hér f landi hefir liaft þau áhrif,
að hindra stækkun eða útfærslu á
takmörkum Manitoba fylkis, og er
það gert til að straffa fylkið fyrir
það, að katólskir skólar voru af-
numdir hér með lögum. Laurier
hefir játað, að liann hafi verið á-
kveðinn í þvf, J>egar hann flutti
frumvarpið um nýiu fylkin fram í
þinginu þann 21. febr. sl„ að stækka
ekki Manitoba fylki.
Þetta er eðlilegt, Þvf að hr. Laur-
ier flutti ræðu sfna daginn eftir, að
Campbell ráðgjafi hafði neitað páfa-
manninum um að breyta skólalög-
um Manitoba fylkis.
stjórninni.
Hvers vegna J>eim hefir J>ótt það
svo sérlega nauðsynlegt, að tilkynna
páfanum, að þeir tilheyrðu liberal
North Wesf Review meðal annars j flokknum, er oss ekki Ijóst, því þar
valdi sínu til J>ess að innleiða aftur
sérstaka skóla í Manitoba.
Sem dæmi þessa má geta J>ess,
að f sfðastl. nóvember sagði blaðið
J>etta: j sem J>eir með undirskriftum sfnum
“Sir Wilfrids viðurkenda gílfu einni« td k>'nna stöður 9(nar
staða sem flokksforingi (un- ráðaneytinu, þá hefði J>að mátt
challenged leadership) ætti að nægja páfanum að vita, að |>að var
stjórnin í Canada, sem allra undir-
gefnast skreið að fótum hans til
þess, að beiðast liðveislu f stjórn
kirkju og mentamála landsins.
minna hann á, að nú er tími
til þess kominn, að hann geri
ýtarlega gangskör að því, að
hrinda f lag skólamáli Mani-
toba fylkis. Eftir fyrstu kosn-
ingu sfna gat liann liaft nokk-
ura éstæðu til að efast um festu '
I
sína f valdasessinum. Eftir
að liann var kosinn f annað
sinn árið 1900 var sú afsökun
En hins vegar er það einkar fróð-
j legt fyrir íbúa Canadaveldis að
I hafa með þessum skýrslum fengið
j vissu sfna fyrir J>ví, að J>að var
ekki lengur gild; eftir þriðju liberal-stjórnin lians Lauriers, sem
kosningu hans er sú afsökun j leitaði á náðir pátans f Róm til
heimskuleg. Hann verður að 1 þggg ag f4 hann til að mynda stefnu
rfða á vaðið f þessu máii.” . , r* a
j mentamálanna f Canada, og þá um
Þetta er að eins lítið s/nishorn: leið, eins og nú er fram komið, til
af hinum mörgum eggjunar-orðum þess að hjálpatil að takmarka fram-
sem trúbræður Lauriers beita hann tfðar stærð þessa fylkis. Að vfsu
og það þarf ekki að ganga grufl- j liélt Sir Wilfrid J>ví fram í þinginu,
andi að því, að slíkar eggjanir kat-
ólsku blaðanna eru gerðar að und-
irlagi sendimanns páfans.
En þrátt fyrir alt J>etta mun eng-
inn efast um, að Manitoba haldi
að hann og ráðgjafar hans hefðu
gert þetta sem prfvat borgarar og
meðlimir katólsku kirkjunnar, en
gögnin J>au, sem fram eru komin 1
málinu, sýna, að sú staðhæfing er
fastvið það ákvæði sitt, er neitar1 Ó8Önn að hann ^erði ?að sem
katólskum um sérstaka skóla. _! stjórnarformaður, sem undirskrift
Fylkið heldur sfnu stryki f skóla- hanS sýnir' einni^ taka undir-
málinu J>rátt fyrir það, þótt það skriftir hinna ráð&íafanna skýrt
sökum peirrar stefnu sinnar verði: fram stöður ^eirra 1 ráðane>'ti hans'
að sæta þeirri hegningu að r4ði Og svo til frekari áréttunar er það
Lauriers og fylgifiska hans að verða 9k?rt fram tekið’ að sem skrif'
framvegis minst allra fylkja f Can-
ada, — frá Quebec vestur að hafi.
Það vill líka svo vel til að þetta
sérskólamál fylkisins er leitt til
uðu undir þetta væru þingmenn og
I Senatorar og tilheyrðu allir liberal
flokknum í Canada.
Og einmitt sama daginn,
ráðgjafar Manitoba fylkis voru að
ræða við hr. Laurier um stækkun
fylkisins, þá flutti blaðið Le Soliel,
æm er aðaimálgagn hr. Lauriers f
Montreal, grein um mál þetta, og
sagði þá meðal annars þetta:
“Norðvesturhéruðin hafa sfna
sérstöku skóla. Manitoba hefir
aftekið þá. Sérhvert góðverk
hetír sfn laun og sörhvert ill-
verk sína hegningu. Mani-
toba verður minst vegna sinna
heimtufreku laga.”
Þessi klausa sýnir, að neitun
Lauriers um að stækka þetta fylki
og veita því jafnrétti við hin önnur
fylki ríkisins, er gerð f hefndar-
í rauninni er þar beint sagt, að
lykta algerlega með samningum hann og ráðgjafar hans geri þessa
gerðum 25. nóvember 1896 og und-1 beiðni f umboði liberal flokksins f
irrituðum af Hon. Clifford Sifton, j Canada, þvf það er tekið fram, að
fyrir hönd Manitoba fylkis, og Sir j þeir “representeri” liberal flokk
Wilfrid Lauriers, fyrir hönd Canada j inn.
stjómarinnar. Samningar þeir eru j Hr. Sbaretti segir einnig, að hann
f 11 greinum. 8em umboðsmaður páfans f Canada
Fyrsta greinin tekur fram, að J kati taiað við ^lr- Campbell, dóms-
samningarnir séu til þess gerðir að i málastjóra Manitoba fylkis, sem
útkljá skólamál Manitoba fylkis, og Prívat lnaðnr- En hann hefirfeleymt
er orðalag greinarinnar um það að seta þess, hvemig hann sem
atriði þannig: “For the purpose Prívai nrnður og þó sem umboðs-
of settling the educational ques- í maður páfans hafði vald til að segja
tions that have been in dispute in við hr- Campbell, að ef hann vildi
that province.” Og með stjórnar- jlofa Þvf, að breyta skólalögum
ráðs ályktun (Order in Council, 12. | Manitoba fylkis J>annig, að öll kat-
8em nóv. 1906), sem samningar þessir ólf}k hörn fengju sérstaka skóla, J>á
era bygðir á, er það berlega tekið
fram, að samningarnir skuli vera
fullnaðaT lúkning málsins, eða eins
og J>að er þar orðað: “having been
agreed to by and on behalf of the
Govemment8 of the Dominion of
Canada and of the Province of
Manitoba be hereby ratefied and
mundi J>að greiða mjög fyrir erindi
hans í Ottawa, greiða mjög fyrir
J>vf áhugamáli fylkisbúa, að fá tak-
mörkin færð út.
Ug enn fremur láðist honum að
sk/ra frá þvf, hvernig hann fór að
vita f>að, að framkoma Manitoba
fylkis í skólamálinu hefði komið í
approved as a final settlement of, veg fyrir, að Laurier-stjórnin væri
question between said governments fáanleg til að stækka fylkið vestur
with reference to the exercise of 4 bóginn. En hvorttveggja J>etta
appellate jurisdiction under the | hefir þó sendimaður páfans játað að
appeal taken to the Governor Gen-; iiafa staðhæft við hr. Campbell.
eral in Council against the Public
School Act. 1890.”
Sir Wilfrid Laurier er náttúrlega
sakleysið sjálft og kýeðst ekkert
sjá á skýrslum j vita um f>etta; segir að hr. Sbaretti
Það er svo að
skyni fyrir það,að trúbræðrum lians þessu máli viðvfkjandi, að Laurier j hatí ekki haft neina heimild frásér
er neitað um sérstaka skóla hér, og hafi ekki verið geðrór um Jæssarj til að láta sér þessi orð um munn
þessi hegningar aðferð er áþreifan- mundir og hafi fundið þörf til þess fara. En bréfið til páfans skýrir
Dáinn.
J?INS og í fáum orð-
um var sk/rt frá í
seinasta blaði Hkr. lézt
að heimili foreldra sinna
hér f bænum, að morgni
hins 10. þ.m., Paul (Eyj-
ólfsson) Olson, sonur
J>eirra heiðurshjóna Eyj-
ólfs (Eyjólfssonar) Ol-
son og Signýar Pálsdótt-
ur frá Dagverðargerði f
Hróarstungu f Norður-
Múlas/slu. Banamein
hans var innvortis mein-
semd, er komin var á
það stig, að ekki varð við
ráðið, og semhafði verið
að búa um sig og ágerast
í mörg undanfarin ár.
Páll var fæddur 14.
apríl 1870 og skorti þvf
4 daga til að vera 35 ára að aldri, er hann andaðist. Hann
kom hingað fráíslandi með foreldrum sfnum sumarið 1876 og
var hjá J>eim ætíð, til þess er hann kvæntist, 25. nóv. 1896.
Gekk hann þá að eiga ungfrú Solveigu Sigurðardóttur Bárð-
arsonar, er eftir lifir og tveir ungir synir J>eirra.
Að loknu námi f alþ/ðuskólunum gekkPáll f þjónustu hjá
Thomas Ryan, skófatnaðar stórkaupmanni hér f bænum, og
var þar vel metinn starfsmaður f 10 ár eða nálægt J>vf. Var
hann að sfðustu sífelt á ferðalagi fyrir Ryan, sem verzlunar
erindreki (Commercial Traveller) og hefði eflaust haldið þeirri
stöðu og komist æ hærra og hærra, ef heilsan, sem þá var fyrir
nokkru tekin að bila, hefði J>á ekki gersamlega þrotið um
stund. Hann lá J>unga og langa legu fyrir 4 árum og sfðan
fékk liann aldrei fulla heilsu. Skömmu sfðar gafst honum
kostur á innanbúðarstörfum hjá öðru heildsölufél. hér í bæn-
um (The Ames Holden Co.) og J>ar vann hann sfðan þangað
til hann lagðist, og þar leið honum og lfkaði ljómandi vel, og
að félaginu hafi lfkað vel störf hans f J>jónustu þess, má meðal
annars marka af þvf, að það sendi stóran og kostbæran blóm-
sveig á lfkkistu hans.
Páll var hæfileika maður, harðgerður og djarfur í allri
framkomu, fjörugur og kátur og örlyndur mjög, — helzt um
of, frá sjónarmiði eigin hagsmuna. En hann var jafnframt
umhyggjusamur eiginmaður og faðir og lét aldrei verk falla úr
hendi,hversu mikið sem hann J>jáðist af sfvaxandi heilsuleysi.
Vini átti hann allstaðar, sem maður segir, enda vandfenginn
félagslyndari maður eða glaðlyndari fölagsbróðir, er allir, ásamt
foreldrum hans, konu hans og sonum, syrgja frSfall hans svona
snemma á æfinni, — einmitt þegar n/byrjuð eru hin alvarlegu
störf fullorðins áranna. N
I stjórnmálum var Páll conservativ og var ósérhlffinn og
ststarfandi maður í þeim verkahring, og hið sama má segja
að J>ví er snerti afskifti hans af öðrum félagsmálum, Hann
var J>ar hvervetna fastur fyrir og ætfð reiðubúinn að leggja
hönd á plóginn.
Útför hans fór fram hinn 13. þ. m. og var hin veglegasta.
Fyrir henni stóðu félagsbræður hans í Foresters-deildinni
“ísafold” (I.O.F.). Rögnvaldur prestur Pétursson flutti hús-
kveðju í húsi foreldra lians og lfkræðu í samkomusal Unftara,
að viðstöddum miklu meiri mannfjölda, en inn komst 1 salinn.
Foresters með einkennismerki sfn gengu í fylkingu á undan
ifkvagninum austur Sargent Ave. til Young St., norður Young
St. til Notre Dame Ave. og vestur það stræti til Brookside
grafreitsins, en fjöldi af luktum vögnum og kerrum fylgdi á
eftir. Lfkmenn voru sex Foresters í einkennisbúningi, þessir:
B. L. Baldwinson, Jringm., Kr. Stefánsson, Joseph Skaptason,
Magnús Pétursson, Stefán Sveinsson og Jón Ólafsson.
málið að vorri hyggju svo, að eng-
inn þarf lengur að vera í efa um,
hvar fiskur liggur undir steini.
Hér er án efa að ræða um leyni-
legt samsæri milli Lauriers og hins
“heilaga föður” páfans.
Járnbrautarmálið.
Það hetír dregist lengur en skyldi,
að minnast á framkomu fslenzku
blaðanna í Winnipeg f járnbrautar-
málum Gimlisveitnrog meðhöndlun
þess máls af hendi fylkisstjórnar-
innar, þingmannsins fyrir Gimli-
kjördæmi og sendinefnda Jæirra,
sem hinn 22. marz sfðastl. fóru á
fund stjórnarinnar með þingmann-
inn í broddi fylkingar.
Ef maður ætti ekki öllum ósköp-
um að venjast af hendi pólitfskra
blaðamanna f þessu landi, f>á hefði
manni kornið á óvart, að sjá annan
eins grasagraut og .skúmaskots-
mauk um J>essi atriði, eins og birt-
ist í Heimskringlu og Lögbergi
hinn 30. marz og aftur f Hkr. 6.
aprfl. Vera kann að' Lögberg liafi
talað af fávizku fremur en hlut
drægni, og það eitt virðist víst, að
(>að hefir farið mjög eftir ófull-
komnum og röngum frásögnum f
ensku blöðunum f Winnipeg, sem
komu út um það leyti, sem sendi-
nefndirnar voru l>ar á ferðinni —
frásögnum, sem þau höfðu sumpart
sjálf búið til, upp úr þvf sem frétta-
ritarar J>eirra tíndu saman og gisk-
uðu á (?), og frásögnum, sem þau
fengu frá þingmanni Gimlikjör-
dæmis og sem voru hvorki greini-
legar eða óhlutdrægar, en hann gaf
einu, ef ekki tveimur, af ensku
blöðunum frásagnir um það, sem I
fram átti að hafa farið fyrra daginn, j
sem sendinefndirnar fóru á fund
ráðgjafanna. Þetta getur Lögberg
haftsér tilafsökunar á dómsdegi, ef
það annars er afsakanlegt fyrir ís-
lenzkt blað, að afla sér ekki betri
upplýsingar í máli, sem snertir
fjölda Islendinga, sem búa fáeinar
mílur frá skrifstofu blaðsins.
Fyrir Heimskringlu gildir aftur
á móti engin afsökun. Hún fervís-
vitandi með ranghermi og hlut-
drægni, því ritstjóri hennar B. L.
Baldwinsson, þingm. Gimlikjör-
dæmis, fór með sendinefndunum á
fund ráðgjafanna, og vissi um allar
bænaskrárnar og þekti jærsónulega
alla Islendingana, sem f sendinefnd-
unum voru og suma af hinum, og
liann hlustaði á f>á, bæði f J>ing-
salnum, J>ar sem ráðgjafarnir mættu
nefndunum, og eins f samtali við
hann sjálfan, bæði fyrir og eftir af-
hendingu bænarskránna. En hon-
um skildist strax, að sumir menn-
irnir úr sendinefndunum voru
komnir á fund stjórnarinnar til að
biðja um aðstoð til að fá járnbraut
á ákveðnum stað í gegn um Gimli-
sveit, en ekki járnbraut einhvers-
staðar af handahófi fgegnum Gimli
sveit, og af J>vf nú að stjórnin virt-
ist ekki reiðubúin að taka upp á
sig neina ábyrgð af þvf að hlynna
að braut á neinum tilteknum stað,
þá mun hann hafa séð, að Jæssir
menn voru að verða þyrnar í holdi
hans og stjórnarinnar, því kröfur
þeirra komu í bága við stjórnar-
innar “kokkabók” f J>essu efni. Og
svo getur ritstj. Heimskringlu að
eins um eina bænarskrá, bænarskrá
sveitariunar, og gefur að eins nöfn
sendinefndarmanna sveitarinnar,
en minnist ekkert á hinar tvær
bænarskrárnar, frá Galicíumönnum
og Gimliþorjismönnum, og ef hon-
um hefði ekki fundist hann þurfa
að slá fram Jæirri ranglátu stað-
hæfingu, að málið væri “kæft” um
stund með mnbyrðis sundrungu
sveitarmanna, þá hefði hann líklega
ekki minst á,að nokkrir aðrir hefðu
fjallað um málið, en sendinefnd
sveitarinnar. Þessi meðferð hans
á málinu er bæði ranglát og ókur-
teis, og hún er ekki einungis rang
lát og ókurteis gagnvart þeim, sem
kosnir voru til að bera þessa bæn-
arskrá fram fyrir stjórnina, heldur
er hún ranglát og ókurteis gagnvart
þeim, sem sendu J>essa menn og
skrifuðu undir bænarskrárnar; J>eir
hefðu gjarnan mátt fá frétt um J>að
1 Hkr., að bænarskrárnar þeirra
hefðu virkilega verið lagðar fram í
tæka tfð, ( stað þess að fá að eins
fréttir um J>að, að nefndarmennirnir
hefðu haft þetta eða hitt að segja
um málið.
Það eru sýnilega sendinefndar-
mennirnir frá Gimliþorpinu, sem
Mr. Baldwinson beinist að þar sem
hann talar um innbyrðis sundr-
ungu, þvf hinar nefndirnar eru
auðsveipnin sjálf, eins og sjá máaf
þessum orðum:
“Nefndarmenn Þjóðverja ogGal-
icfumanna létu þá f ljósi þá ósk
sfna, að þeir væru ásáttir með að
brautin yrði lögð þar sem hún gæti
orðið sem flestum að sem mestum
notum. En nefndarmenn Gimli-
þorps kváðust ekki vilja braut nær
Gimli en f 10 mflna fjarlægð, ef
hún fengist ekki Iögð um þorpið.
En nefndarmenn sveitariunar, eða
þeir, sem kjörnir voru til þess að
vinna fyrir alla sveitina að því að
fá henni komið í brautarsamband
við Winnipegborg, töldu sig ásátta
með, að hún lægi þar sem hún kæmi
að beztu liði til þess að byggja upp
landið og efla starfsemi íbúa sveit-
arinnar í heild sinni.”
Svo mörg eru þessi orð Heims-
kringlu, og út úr þeim er óhjá-
kvæmilegt að draga þá ályktun, að
sendinefndarmennimir frá Gimli
J>orpi séu valdir að sundrungunni,
þvf J>ýzk-galiciska nefndin og sendi-
nefndarmenn sveitaiinnar segjast
vera ánægðir með braut þar sem
hún komi að sem beztu liði til að
byggja upp landið. En hver á svo
að dæma um það, hvar hún á að
koma til þess að byggja upp landið ?
Þýzk-galiciska nefndin og nefndar-
menn Gimlisveitar (ekki Gimli-
þorpsins) hafa afsalað sér réttinum
til að segja nokkuð um það, gftír
þvf sem blaðið segir. Stjórnin þyk-
ist ekki vilja gera neinar ráðstaf-
anir því viðvíkjandi, og vfsar frá
sér til C.P.R. fölagsins, og eftir öllu
þessu að dæma ætti þá vilji C.P.R.
félagsins að verðaofan á f þessu at-
riði, og það virðistHkr. vera ánægð
með, og þykist vlst f>ingm. Gimli-
kjördæmisins vera búinn að fá
tryggingu fyrir J>ví, að þessari “sið-
ferðislegu kröfu”, sem hann segir
að íslendingar f Nýja Islandi hafi
til að rá braut f gegn um bygðir
sínar, verði fullnægt á viðeigandi
hátt, og óánægjuefnið virðist nú
ekki vera annað en pað, að Gimli-
þorpsnefndin skyldi ekki fylgja
hinum nefndunum í þvf, að afsala
sér réttinum til að halda því fram,
að brautin yrði lögð á þeim stað,
sem tekið var fram í bænarskránni,
sem þeir voru sendir með til stjórn-
arinnar, og sem var undirrituð af
198 manns úr Gimlif>orpinu og
grendinni.
Ein af yfirsjónum ritsij. Hkr. er
J>að, að koma ekki með bænar-
skrárnar sjálfar í blaðinu, um leið
og hann segir frá yfirlýsingum J>ess-
um, sem að framan eru greindar,
frá sendinefnd sveitarinnar og þyzk-
galicisku nefndinni, svo hægt væri
að sjá, hvar þessur nefndir hefðu
fengið vald til að gera svona lagað-
ar yfirlýsingar. Yfirlýsingar þess-
ar eru e k k i, að þvf er oss er kunn-
ugt, í samræmi við bænaskrána frá