Heimskringla - 18.05.1905, Síða 2

HEIMSKRINGLA 18. MAÍ 1905

Heimskringla
PDBLI8HED BY
The Heimskringla News & Publish-
ing “
Verö blaösins ( Canada og Bandar.
$2.00 um áriö (fyrir fram borgaö).
Senttil Islands (fyrir fram borgaö
af kaupendum blaösius hér) $1.50.
Peniagar sendist I P. O. Money Or-
der. Kegistered Lettor eöa Express
Money Order. Bankaávfsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum.
f
Islenzkt námsþrek.
3. H. Marino Hannesson,
fitskrifaðist 1 lögfræði með á-
gætis einkunn og silfur med-
alíu að verðlaunum.
Af núverandi íslenzkum stúdent-
! um á Wesley College, sem gengu
i undir próf, auk þeirra sem að ofan
leru nefndir, fengu þessir verðlaun:
: 1. Þorbergur Þorvaldsson, hæztu
verðlaun $100.00, fyrir þekk-
ingu í náttúruvfsindum.
i 2. Gruttormur Guttormsson, $60,
fyrir enskunám.
Mr. Guttormsson fékk og
heiðurs - viðurkenningu fyrir
frönsku-nám. Það er verðlauna
eða “seholarsliip” fgildi, en þar
eð enginn nemandi getur feng
ið nema ein verðlaun í sama
bekk, J>á gat hann ekki hlotið
peninga verðlaun fyrir hvort
tveggja.
3. Árni Stefánsson, $60.00 fyrir
enskunám.
4. Hjörtur Leo hlaut $20.00 verð
laun fyrir íslenzkunám. Einn
ig heiðurs-viðurkenningu fyrir
reikningsnám.
H. Sigmar hlaut $20,00 fyrir
íslenzkunám.
Sem dæmi þess, hve framúrskar
D.
Prýðis-vel hafa íslenzku nemend-
urnir á Wesley College staðið sig á
síðastliðnu námsári, eins og nýaf-
staðin próf, sem nú eru auglýst í |
háskóla-skýrslum fylkisins, sýna.
Landar vorir hafa sýnt það ljóslega andi skarpa námshæfileika íslend
að þessu sinni, að þeir bera and- inKar hafa’ má Seta Þess, að tveir
legan ægishjálm yfir sambekk-f íslendin*ar- Þeir Guttormur og
inga sína af öðrum þjóðflokkum, Ámi> t<5ku báðir há verðlaun fyrir
og f>að sto, að þeir hafa við nýaf-
staðin próf sópað til sín heiðurs
enskunám, þótt þeir keptu þar við
mesta fjölda af innfæddum nem
medalíum og hæztu peninga verð-1 endum- 8em vænta hefði mátt- að
lannum, sem háskólaráð fylkisins miklu stæði ljetur að víg' við nám
átti í ár kost á að veita beztu nem-: 1 Þeirri sérstöku námsgrein.
endum fylkisins. | Þessir hafa staðist Próf f hinum
ýmsu bekkjum háskólans:
Fyrsta ár.
Að vfsu er þetta engin nýung
fyrir landa vora, ]>vf reynslan hefir j
sýnt, að á liðnum árum hafa fs- j
lenzkir nemendur fengið meira en
sinn hluta af verðlaunafé háskól-
ans, miðað við hlutfallslega tölu
þeirra; en f>ó ekki meira, en f>eir
hafa verðskuldað. Þvf enginn má
ætla, að háskólaráðið hafi veitt f>eim
nein sérstök hlunnindi fyrir f>að, j
að þeir eru útlendingar eða Islend-;
ingar, f>vf að það væri gagnstætt
réttlætis meðvitund hinna háment- j
uðu prófdómenda; heldur hafa þeir
nú, sem fyr, ekki gehað komist hjá j
að veita sanngjarna viðurkenningu
1. Frfða S. Harold,
2. Mary Kelly og
3. H. Sigmar.
A n n a ð á r.
1. Guttormur Guttormsson,
2. Hjörtur Leó og
3. Estella M.Thompson (fslenzk
að öðru foreldri að eins).
Þ r i ð j a á r.
1. Þorbergur Þorvaldsson og
2. Emily Anderson.
F j ó r ð a á r.
1. Runólfur Fjeldsted og
2. Maria K. Anderson. p
H. Marino Hannesson var ekki
f>eim, sem hafa ljóslega sýnt, að
, . , „ , nemandi á Wesley College, en hefir
þeir hafa skarað fram úr við námið. J
stundað lögfræðisnám hjá lögfræð-
Aidrei hafa jafnmargir nemend- ingafélagi hér j bænum. Hann
ur útskrifast af háskólanum hér á býst yið að ganga undir pró£ lög.
einu ári, eins og f þetta sinn, og j fræðingafélagsin3 f næsta m4uuði;
sýnir það meðal annars, að við Qg telja rfst að hann gtandist
marga hæfa nemendur hefir verið ^ þyf að Marino hefir jafnan V(
að etja. En aldrei fyr hafa heldur lð & undan öllum gambekkingum
landar vorir skarað eins langt fram gfnum yið undangengin próf) og
úr sambekkingum sfnum og ein- j hafa þó gumir yerið h4lærðir
mitt nú, þar sem hver einasti pilt-
ur, sem undir prófið gekk, hlautjundan öUum Wnum. Enda hefir
verðlaun og sumir tvenn, eða ígildi J enginn maður um margra 4ra tIma
f>ess. Aldrei fyr hafa heldur eins komiÍ!t gegn um próf sfn með sama
margir íslenzkir nemendur ötskrif- j jafnaðar &gætis víinisburöi OK hann.
ast 4 einu ári eins og nú. Og enn Qg hefir fiann að þyf leyti yerið al
sem fyr eru j>aðnemendur úr Gimli yeg f flokki g-r Qg langt fyrir ofan
sveit í Nýja íslandi, sem h*ztan Qg framan 8ainbekkingja gfna Mr
heiður og mest verðlaun hafa hlot- Marino er að eins um það að yera
ið við prófin. lögaldra. Hann hetír verið einstæð-
Þess er og vert að geta, að ung- i ingUr um nokkurra ára tíma oghaft
frú Marja K. Anderson, frá \\ inni- 8jg áfram af eigin rammleik.
peg, sem nú útskrifaðist frá há- Jóhannes Páll Pálsson tók og
skólanum, er fyrsta íslenzka konan, próf upp úr fyrsta árs bekk lækna-
sem svo langt hefir komist á lær- skólans með góðri einkunn. Hann,
dómsbrautina f Canada, og oss ejng og flestir hinna nemendanna,
er, eftir þvf sem vér bezt vitum, er fr4 Qimb aveit.
óhætt að fullyrða, að hún stendur það verður ekki með sanngimi
fremst allra íslenzkra kvenna hvar annað sagt, en að þessir ofantöldu
sem er f heiminum f því tilliti. nemendar hafi allir orðið þjóðflokki
Og er það mikill sómi fyrir hana Vorum til hins mesta sóma. Og
og gott eftirdæmi öðrum konum, er fyrir {>að kann Heimskringla þeim
óska eftir að ganga háskólaveginn j beztu þökk og árnar þeim allra
á komandi árum. framtfðarheilla, því að jafnframt
Þrfr íslendiugar útskrifuðust af Því, er þeir þeir hefja sjálfa sig upp
háskólanum í fetta sinn: á við °S tryggia ser framtíð,
j þá lyfta þeir öllum þjóðflokki vor-
1. Runólfur F j e 1 d s t e d, um ffi meir Qg meij> f 4liti og yirð
með ágætis einkunn og bronze ingu hérlendra manna( þeirra allra)
medallu að verðlaunum. er kunna að meta gðða mannkosti
2. Marja K. A nde rson, með og hæfileika frá hvaða þjóðflokki,
góðri einkunn. sem þeir eru runnir.

Qrqfin hans Gests.
Engin sjé þess merki menn,
hvar þú liggur lik í garöi;
lýsir enginn minnisvaröi
leiöi þínu yflr enn. .
J. 6.
Jú, hér er gröfin: hælar reknir niður
Við höfðalag og fótagaflinn — merkin,
Og visnu stráin, vindsin3 nöldur-kliður;
En vottur hvers vér metum snildarverkin,
Er staurar tveir, sem fúinn festist viður,
Þá fjölgun ára vefur gleymsku-serkinn.
Vér lesum “Vordraum,” látum oss það duga
Með lofi annars vanagjarna huga.
Oss iangar ekki’ að flytja’ úr hagnaðsfæri,
En finna aðferð þá, sem pening treyni,
Og láta’ hann Gest, sem látinn ei hann væri,
En lifði ennþá, vinna fyrir steini.
Það naumast yrði’ á samvizkunum særi,
Að segja, ef f>að tækist, helzt í leyni,
Ef ekki, eigna’ oss sómann af þvf sjálfum
Hve sæmdin verður jöfn f tveimur álfijm.
Ef verkin sjálfs hans, sögurnar og kvæðin,
Vér seljum ekki’ er nægi fyrir varðann,
Þá dugar ennþá tveggja hæla hæðin.
Vér höldum oss við gamla mælikvarðann:
Vér trúum því, að það sé fólksins fæðin,
Er fyrirtækjum geri kostinn harðan.
Svo losnum vér við töf og eyðslu orða
Og alt af fáum næði til að borða.
Kristinn Stefánsson.
<§>
Einokun á víni
Umræður um það mál fóru fram
f senatinu f Ottawa fyrir nokkrum
tfma sfðan, og voru að ýmsu leyti
markverðar. Meðal annars var
pess getið, að hið svo nefnda Goth-
enburg fyrirkomulag við vínsöluna
á Rússlandi og f skandinavisku
löndunum hafi gefist vel og mink-
að mjög vfnnautn f þeim löndum.
í Rússlandi hefir stjómin alla um-
sjón á og takmörkun vlngerðarinn-
ar í landinu, austan Ural fjalla, og
leyfir ekki, að neitt vín sé selt nema
f lokuðum flöskum, eftir að stjóm-
in hefir séð um, að það sé ómengað
og hreint. A þessu græddi rfkis-
sjóðurinn sjötíu millfónir dollara
árið 1903, og f>ó fer ofnautn víns
mjög minkandi í landinu.
í skandinavisku löndunum, Nor-
egi og Svíþjóð, hefir þetta fyrir-
komulag verið í gildi uia 40 ára
tíma og gefist vel.
Á Bretlandi hefir það og verið
reynt á sfðari árum. Þar er viss-
um félögum veitt leyfi til vfnsölu
og fá þau 5 prócent af ágóðanum
af verzluninni. Þessi félög reisa
svo hótel á ýmsum stöðum lands-
ins og setja menn til að standa fyr-
ir peim, með ákveðnum árslaunum.
Þessir menn hafa því engan hag af
>ví, þó mikið sé keypt, og gera alls
ekkert til að ota út vöranni. Af-
eiðingin er, að drykkjuskapur fer
minkandi á Bretlandi síðan f>essi
aðferð var þar tekin.
I Svfþjóð, þar sem þessi aðferð
íefir lengst verið í gildi, eiga sveit-
arfélögin þátt f sölunni og hata
ágóða af henni, sem nemur alt að
iriðjungi allra inntekta þeirra.
I Noregi er það og í lög leitt, að
gróðanum af sölu víns f landinu
skuli varið til opinberra þarfa. Svo
er að sjá á skýrslum f>essu viðvfkj-
andi að neyzla sé á mann hvem.
í Bretlandi..... 2.08 gallons
“ Bandarfkjunum 1.00 “
“ Rússlandi.....0.61 “
“ Noregi........ 0.52 “
“ Svíaríki..... 0.52 “
I Noregi og Svfarfki hefir neyzlan
minkað um nálega helming frá
1875 til 1891.
Ýmsir, sem þátt tóku í umræð.
unum, álitu að vel færi á þvf, að
Canada tæki upp þessa stefnu, og
hefði alla vínsölu beinlínis undir
umsjón f>ess opinbera, — ríkis-,
fylkja- og sveita-stjóma.
Bindindisfélög í Evrópulöndum
em stefnu þessari meðmælt, því hún
miðar til þess að minka neyzluna»
en algert vfnbann er talið ómögu
legt a£ því ekki sé unt að framfylgja
p>vf meðan almenningsálitið sé eins
og það er nú. Mentun og siðfág-
un þjóðanna er talið eina óbrigðula
ráðið til þess að koma á algerðu
vínbanni. En alment er álitið, að
sú nauðsynlega mentun eigi enn
all-langt í land í Canada.
Bréf frá Akureyri
Eftir Aastra.
Góði vin!
Mannheilt og ósjúkt - segja menn,
nema þegar kvefið. “flensan” og
farsóttimar ganga. En hvar er
“mannheilt og ósjúkt” í mannlegu
félagi ? Hvergi, nema tíma og tfma
upp f Þingvallasveit! Þvf srið Mý-
vatn bregzt nú að sögn hin ágæta
þrenning: sauðamergurinn, silung-
urinn og glíman á fsnum. En hvað
er komið f staðinn? Vesturfarir,
vont mjöl og veiklaðar mænutaugar!
Hér f höfuðstaðnum er alt undir
sfldinni komið; f hennar von eru
menn lieldur glaðir og eru nýbúnir
að halda stjórnar afmæli og —
grfmuleik, sem hvort um sig J>ótti
góð skemtun fýrir fólkið og fara
fram friðsamlega. Akureyrar menn
(og konurnar þó engu sfður), er
kurteis og mannúðleg kynslóð, og
svo eru Eyfirðingar og frændur
þeirra Þingeyingar yfirleitt. Með
því er sagt mikið lof, en ekki alt,
þvf stór skortur er hér sem annar-
staðar á verulegri sannri menningu.
En við hverju er að búast? Eða
má ekki hver inaður miklu fremur
undrast yfir þvf, hvað alþýðan þó
er, vill og sumpart kann, en yfir
*hinu, sem áfátt er?
Ég les oftlega mentandi fyrý--
lestra eftir enskutalandi menn, sem
svo eru fagrir og uppbyggilegir, að
þeir eflaust yngdu mig upp um 10,
20 og jafnvel 30 ár, ef sffeld sorg
nagaði ekki mfnar hiartarætur —
sorg yfir því, hve langt við eigum í
land (alþýðan, bæði hinna “lærðu”
og ólærðu) til að skilja sannleik og
gildi slfkra kenninga. Og einnig
þar, t. d. í stórborgum Englands,
er sífeldlega kvartað undan sálar-
kreppu manna, hleypidómum og
arfgengnu bulli um hlúti, sem
mannkynið ávalt dreymir um, en
enginn veit neitt um nema — bysk-
upinn, hjálpræðsslierinn, vani og
valdboð og bókstafstrú, svo og alls
konar stéttir og stofnanir frá fávfs-
ari tfmum, sem varið er með oddi
og eggju og kynslóðunum kent á
að trúa, og f>eim innrætt frá barns-
beini með bólusetning og barsmíði-
Sumt af því var áður á tíðum gott
og blessað, en — f>egar unginn
skrfður úr egginu, hvað á f>á að
gera með skurninn? — Einn af téð-
um fyrirlestrum las ég í morgun f
rúmi mínu,og hugsaði mér að snara
honum á íslenzku og bjóða mag-
ister Guðm Finnbogasyni hann f
Skírni, sem ég vona að geti orðið
eins mikið ljós eins og Yerði-ljós,
sem ávalt verður tfra, þótt engu sé
lakara en liáváðinn af útlendum
orthodoxfu smáblöðum. Af öllum
þess kyns “orgönum” sem ég þekki
eru Frækorn Ostlunds bezt, enda
hið einasta blað landsins,sem kenn-
ir æskidýðnum siðfræði. Blaðsins
sérkreddur (eða kredda)er að mínu
áliti alveg meinlaus, og sýnir að
eins með saklausu dæmi áhrif bók-
stafstrúarinnar á manneskjurnar.
En sleppum þessu. Þfnir lesendur
munu lítið bjóða í minn fræðalest-
ur og sérkenningar. Þó vil ég að
f>eir viti, að ég sé þá gjarnan í friði
með alt það, sem að lýtur þeirra
föstu lífs og trúarskoðunum,ef f>ær
eru fastar. Því eins og vel má
notast við hverja stjórn, sem er, sé
henni vel og samvizkusamlega
beitt og hlýtt og ekki gerður alt of
mikill mannamunur né ranglæti
viðliaft, eins geta trúarskoðanir
manna, [>ótt ólíkar séu, orðið mönn-
um öflug hjálp og huggun, sé mað-
ur að öðru leyti góður og skynsam-
ur. Og þeirrar skoðunar er dr.
JV’illiam James, hinn frægi sálar-
fræðingur frá NewYork. Bókhans:
um manneölið undir áhrifum hinna
margbreyttu trvarbragða*) eigum
við hér, sem í þess konar fræði
hnýsumst, og þykir oss hún vera
fróðleg. Vil ég ekki taka fram
fyrir hendur mag. G. Finnbogason
ar með þvf að breiða út skoðanir
eða niðurstöðu höfundarins, f>ví að
G. F. mun sjálfur ætla sér, að gera
f>að, er hann fær tóm til. En þess
skal getið, að hinn margfróði og
skemtilegi bókarhöfundur fer mjög
vel með alla menn, sem hafa ein-
læglega helgað sér tilteknar lffs-
og trúarskoðanir, þrátt fyrir það,
að hann þykist ekki sjálfur fylgja
ákveðnum átrúnaði, og þótt skoðun
hans sé yfirleitt sú, að meira og
miklu meira sé að marka ávextina
en rótina eða ræturnar, þegar um
gildi trúarskoðana og setninga sé
að ræða. Þykist hann og sýnt geta
og sannað á margan hátt, að hin
yfirnáttúrlegu innri sem ytri áhrif-
in í {>eim efnum fylgi mjög svo
föstum eða náttúrlegum lögum
hins afar margbreytta sálarlffs.
Hin nýja sálarfræði sýni betur og
betur, að sálarlffið sé svo djúpsett
og dult lagakerfi, að það mætti vel
kallast yfimáttúrlegt, ef hin rök-
legu sambönd sæist nokkurstaðar
slitna, en slfkt finst ekki. Að vfsu
byggja binir nýju náttúru speking-
ar stórmikið á hinni dularfullu svo
nefndu “undirvitund” (“millisál”
hefi ég heyrt gamalt alþýðufólk
kalla það). Þessi bundna drauma-
vitund kemur misjafnt, en marg-
vfslega fram, t. d. í sjúkdómum,
leiðslu, framsýni og á ótal annan
hátt, en sérstaklega og á undrunar-
fylstan hátt hjá miklum trúmönn-
um og við bráð sinnaskifti— við
það að vitundir skiftast. Niður-
staða höf. er nú einkum sú, að þar,
lielzt par f (d: f undirvitund manna),
finnist vfsir eða drög liins yfir-
ndttúrlega, einkum hins heilaga,
algjörva, óumræðilega. Þar sé ein-
hver farvegur milli hins litla, góða
og guðdómlega í manninum og al-
heimssálarinnar eða alsherjarkraft-
anna (ef þeir séu fleiri en einn, sem
höf. ætlar að vel megi vera, þvf
fleirgyðistrú hafi flestar þjóðir f
samvinnu). Þessi alheims sál, eða
alheims sjór, segir hann að sogi til
sín hjartans leynilindir, lfkt og loft
*) “The Varieties of Religious Ex-
perience. A Study in Huraan Nature.”
og haf sýgur vökva jarðarinnar og
veitir æ aftur.
(Viljið f>ið meira, góðirlesendur?
Velkomið, þótt seinna verði! Eg
ætla [>að sé þarft verk, að gera [>jóð
vorri skiljanlegt margt í pessari
bók. Þvf hún er bæði siðbætandi
með liinum ótölulegu dæmum sín-
um, og trúarstyrkjandi. Því án
trúar megum vér ekki vera).
(Niöurlag næst)
M. J.
I
: Onnur rödd um “Freyju."
Eftir
Láru» Guðmundason.
Ég held að mér sé óhætt að segja,
að ég hefði orðið með fyrstu mönn-
um til að taka opinberlega málstað
“Freyju”, ef að þarflausu og án
saka hefði verið á hana ráðist. Og
ég hefi eins lengi og ég sá mér fært
hlynt að henni f orði. En þvf er
ver og miður, að svo framt að menn
vilji ná samþykki óvilhallra og
skynsamra manna á skoðun sinni,
[>á er nú orðið hreina ómögulegt að
mæla “Freyju” og ritstj. hennar
nokkurt liðsyrði. Svo langt er
blaðið gengið frá upphaflegri á-
kvörðun og stefnu sinni.
Viðleitnin, sem blaðið sýndi á
meðan það var í barndómi og smá-
um þroska, á þvf að vekja kvenn-
þjóðina til frelsis og jafnréttis við
karlkynið, er alveg horfin. Eða [>á
ef svo á að heita, að einhver litur
sé á f>ví s/ndur í hrakfarabálkin-
um, sem kallað er “Heimilið------
þá er sú mynd orðin svo afskræmd
og langt fjarri öllu því eðlilega og
sanna, að full ástæða er til að hverj-
um einasta sanngjörnum manni og
konu standi stuggur af blaðinu og
kenningum þess. Og er ég [>ar al-
gerlega samdóma ‘Lesanda Freyju’,
að blaðið er nú orðið miklu frekar
spillandi en bætandi. Spillandi
fyrir hjónaband og sambúð karla
og kvenna, sem þó hlýtur að eiga
sér stað eins lengi og mannkynið
lifir. Á mál kvennréttinda er ald-
rei mynst frekar,en nú sé altklapp-
að og klárt, að öðru leyti en því,
hvað voðaleg misþyrming hjóna-
bandið sé á rétti konunnar. Og
örðugleikarnir á þvf að geta skilið,
séu óumræðilega ósanngjamir. Og
aðal-útkoman af kenningunni verð-
ur sú — eftir þvf sem enn verður
séð — að bezt væri að öll hjón gætu
skilið sem allra fyrst, ef eitthvað
amar að í hjónabandinu. Og hin
“sannfrjálsa” hugmynd “Freyju”
verður sú, að bindandi hjónaband
ætti lielzt ekki að eiga sér stað.
Og konur ættu hér eftir aldrei að
gefa nokkrum karlmanni ást sfna
og trygð.
Til þess nú að vekja ritstjóra
“Freyju” til meðvitundar um starf
sitt, þar sem hún virðist vera al-
gerlega kærulaus orðin um hvort
kaupendum þess og lesendum fell-
ur blaðið vel eða illa, og til þess að
neyða hana til að skrifa nokkrar
lfnur frá eigin brjósti f blaðið, sem
hún er lfka gersamlega hætt, — þá
ætla ég að rita fáeinar lfnur um
þessi tvö “ sannfrjálsu ” atriði;
Hjónaskilnaðarmálið. Og það, að
konur ættu helzt aldrei að gefa
neinum karlmanni bindandi ást og
trygð.
Hjónaskilnaður er það mesta ó-
lán og sárustu neyðarúrræði, sem
nokkum ungan og efnilegan mann
eða konu getur hent.
Hver einasti maður mundi kalla
slíkt óhapp að verða fyrir þtf slysi
áður en kapphlaup lifsins er byrj-
að og dagsverkið að mestu óunnið,
að falla og brjóta báðar fætur sfn-
ar, og gerum við þvf bezta,að hann
grói og geti gengið óhaltur. En
a'drei verður sá maður eða kona
jafnhraust eftir sem áður til að
taka á móti þrautum og erfiðleik-
um, sem lffinu fylgja. Og alger-
lega getur þetta breytt ákvörðun
og lífsstefnu mannsins, þeirri sem
hann hafði ætlað sér og var hon-
um geðfeldust að inna af hendi.
Hlónaskilnaður er engu betri, held-
ur verri. Hann er niðurbrot fyrir
hvern einasta ungan mann eða
konu og gildir jafnt fyrir rfka og
fátæka. Hann breytir algert á-
kvörðun og lífsstefnu manna, og
hefir sársauka í för með sér til dag-
anna enda. Hann sviftir manninn
og fer burt með það fagrasta og
bezta, sem f hvers manns hug og