Heimskringla - 17.05.1906, Síða 2

F 17- «aí 1906,
HEIMSKRINGLA
Heimskringla
PDBLISHED B?
The Heimskringla News i Poblish-
iog Company
VerO blaOsÍDi 1 Canada og Bandar.
$2.00 um áriO (fyrir fram borgað).2
Senttil Tslands (fyrir fram borgaO
af kaapendum blaOsins hér) $1.50.
Peniagar sendiat P. O. Money Or-
der, Reeistered Letter eOa Express
Money Order. Bankaftvlsanir á aOra
banka en 1 Winnipeg aO eins teknar
meO afföllum.
B. L. BALDWINSON,
Editor h Manager
Office:
727 Sherbrooke Street, Winíipeg
P.O.BOXIIO. 'Pbone 3512,
Kisu þykir of heitt
Eins og köttur í kringum heitan
soðpott fer ritstj. I.ögb. fram hjá
ölliim aífal atriöunu í North At-
lantic .Trading félags mál'inu, sem
Heimskringla hefir skýrt ailgreini-
lega fyrir lesendum sínum.
í stað þess, aö reyna aö verja
.tnálstaö húsbænda sinna þar, tal-
ar blaöiö um “gTÓÖa þgnn hinn
mikla, sem vissum mönnum í >þjón
•ustu Conservativ stjórnarinnar
Hotnaðist í sambandi við innflutn-
inginn”.*
ij)ó þetta atriöi sé að vísu ekki
í beimi sambandi viö North At-
lantic Ttading félags 300 þúsund
doHara dúsuna, sem svo mikið
hneyxli hefir vakiö, að það hefir
nýskeö veriö gert að umtalsefni á
■þingi Breta í Lundúnum, — þá
setti Lögberg lesenda sinna vegna,
ef það annars þorir aö hreyfa því
máli, að gera ljósa grein fyrir því,
bverjum hlotnaðist mikill gróöi
.við inn'flutningimi á stjórnarárum
JConservativa, svo aö almenningur
íái að sjá, á hverju það byggir
umsögn sína. Heimskringla lofar
að mseta Lögbergi þar fullum fet-
um, hv'enær sem það.strammar
•upp nógu mikinn kjark :til að fara
út í 'það mál. :
En lesendur blaðsins mega eiga
það víst, -að Lögberg þorir ekki
að hreyfa við máli þessu á annan
hát't en með vesalmannlegum að-
dróttunum og lævíslegum get-
sökum.
“Vér 'bíðum og sjium hvað
setur”.
-------------
Embættis skilyrðin.
Að vísu hefir inkanríkis ráðgjafi
Laurier stjórnarinnar ekki sagt
þinginu það með berum orðum, að
óráðvendni og fjárdráttarbxögð
væru nauðsynleg skilyrði til em-
bsetta veitinga í innflntningadeild
Laurier stjórnarinnar, — en sýni-
legt er það þó, að þessir eiginleik-
ar eru því ekki til fyrirstöðu, að
m-enn fái embætti í þeirri deild.
íþetta sannast með skýrslu þeirri
sem ráðgjafinn lagði nýlega fram
í þinginu, í sambandi við hr. Phil-
jp Wagner í Edmonton, sem í des-
ember 1898 var settur i embætti,
sem túlkur Galicíumanna þar í
bænum. Kaup hans átti að vera
f30 á mánuði. þessari stööu hélt
hann þangað til í desember 1899,
að McCreary sál., Commissioner
of Immigration hér í bænum, fékk
hann rekinn úr 'embætti fyrir þá á-
stæðu, að ekkert væri fyrir hann
að gera. En samt var Wagner mán
nði síðar settnr í stöðuna aftur,
og þá með $40 mánaðarlaunum.
1 maí árið 1900 komst túlkur þessi
í ósátt við Galicíumenn í Suðnr-
Edmonton. Hann hafði sem sé
stolið frá þeim peningum, og var
mál höfðað móti honum fyrir þann
þjófnað og hann dæmdur sekur.
Samt var honnm haldið í embætti
Næsta desember var honum hótað
embættismissi, ef hann ekki skil-
aði Galicíumönnum nokkrum þar
í bænum peningnm sem hann héldi
ranglega fyrir þeim.
En næsta janúar (árið 1901)
sendi Liberal félagið í Edmonton
sterka áskorun til stjórnarinnar
um að hækka laun þessa manns.
iþennan vetur allan rigndi inn til
stjórnarinnar klögunum yfir Wag-
ner, og var hann í þeim kærður
um 1723 stuld frá einum manni,
og fyrir ýmsa aðra óknytt'i var
hann kærður. þetta gekk svo langt
að Mr. J. Obed Smith, Commis-
sioner, lagði það til, að Wagner
yrði rekinn, og var það, bygt ekki
að eins á kærum þedm, sem að
framan eru taldar, heldur einnig á
kærum prests eins, sem þjónaði
Galicíu mönnum við Beaver Lake,
og sem ásökuðu túlkinn fyrir að
hafa svikið fé út úr ýmsum Galic-
íu mönnnm þar í héraðinu. Hr.
Oliver, núverandi innanríkis ráð-
gjafi, stóð drengilega með túlkin-
inum, en fékk þó ekki haldið hon-
utn í stöðunni, og var hann rekinn
í júní árið 1902 úr embætti.
Svo varð hr. Oliver innanríkis
ráðgjafi þegar Sifton varð að
víkja úr ráðgjafasætinu, og þá lét
hann það vera eitt af sínum fyrstn
verkum, að setja vin sinn Wagner
aftur í túlksstöðuna. Hann hafði
reynst honum svo vel í kosningun-
um og haft svo heillarík áhrif á
atkvæði Galicíumanna þar vestra,
og var hann því gerður að inn-
flu'tninga agent í Edmknton með
25 dollara mánaðarlannum. þetta
var í sl. júnímámt'ði.
En í stað þess að fá $25 mánað-
arlannin, hefir hann fengið 575 á
mátruði. Ekki gat ráðgj^finn gert
ljósa grein fyrir því, hvers vegna
þeim manni væru goldnir $75 um
mánuðinn, sem ráðinn var fjTÍr
aðeins 25 dollara. Ekki heldnr gat
hann varið karakter mannsins að
neinn leyti.
það var sýnt í þinginn, að ýms
Liberal blöð í Alberta hafa kvart-
að nndan manni þc-ssum og heimt-
að, að hann væri rekinn úr em-
bætti, af því hann hafi rúð og fláð
það fólk, sem hann átti að leið-
beina og vernda.
En svo er það vitanleqt, að hr.
Wagner hefir verið handhægt tól
ráðgjafans í kosningunnm þar
vestra, og hefir mikil áhrif á Gal-
icíu kjósendurna. Og einmitt þetta
hylur í augum Lauriers fjölda af
syndum, og af því er það auðsjá-
anlega komið, 'að þessi illræmdi ó-
þokki fær um þrisvar sinnum
hærra kaup úr ríkissjóði, heldur
en um var samið, er hann síðast
var settur í þetta embættL
það verður ekki sagt, að hún sé
vönd að virðingu sinni, Laurier
stjórnin, að hafa annan eins mann
í þjónustu sinni.
------->--------
Bersögli.
Eftir: Jóhannes Sigvrðtson.
það er álit mitt, að bersögli sé
hið allra nauðsjmlegasta og þarf-
asta, sem hægt er að vinna til
endnrbóta og framfara, -en auðvit
að verður sá, er bersögli stundar,
að hafa þann sannleiks og sann-
færingarkraft f orðum sinum, að
'það hafi áhrif til góðs. það er
vgndi hinn mesti, að hafa ber-
sögli um hönd hér meðal Vestnr-
Islendinga. þeir virðast æði fljót-
ir að stökkva ypp á nef sér, ef
einhver finnur að.
Heimskringlu ritstj. virðist þó
hafa þolað flestum meira af ýmsu
misjöfnu, þar til Stephan G.Steph
anson sendi vísurnar, sem eigi
máttn birtast, og er það eiginlega
aðalástæðan' til, að mér datt í
hug, að segja ritstjóranum til
syndanna, bæði fyrir það og ann-
að, sem mér ekki líkar nú upp á
síðkastið.
Ég er svo lengi búínn að halda
við að rita í blaðið, að ég kann
ekki við að hlaupa í önnur blöð,
án þess að reyna til þrautar
frjálslyndi B.L.B.
það var afleitt axarskaft, að
taka ekki vfsurnar af St.G.St. og
eiga 'það á hættu, gð tapa honum
sem styðjanda blaðsins. Hann er
stórveldi meðal þeirra, sem
rita hér vestanhafs, maður sem
getur í fjórum hendingum sagt
meira en sumir aðrir með margra
dálka ritger.ðum er sannarlega
þess virði, að maður ætti að
hugsa sig um 'tvisvar áður en
haitn er fældur frá blaði sem hau 11
hefir sent jafn ágæt og jafn mörg
kvæði og hann befir sent Heims-
kringlu. Og ef ég væri nokkurs tim
megnugnr, vildi ég gjarnan kippa
því í lag aftur ; en slikt er ekki
heiglum hent.
þá er ritdómurinn um kvæði
Sigfúsar Benediktssonar annað ax-
arskaft'ið. það gat hver maður
séð, sem var jafn kunnugur hinni
frjálslyndu stefnu blaðsins alt til
þess tíma, að það sat alls ekki á
því blaði, að fara þannig út i mál
ið. Hefði verið sett út á fím eða'
kveðskap, var það sök sér, en að
setja út á annað eins og vísuna
um þann, sem fyrstur í heimi
laug, sat ekki vel á þeim, er rit-
aði ritgerðina um tíuiÁlina. því
sé farið eftir bókstafnum, þá er
þetta rétt hjá Sjgfúsi. því Jehóva
sagði: , “Hvenær sem þið étið af
skilningstrénu góðs og ills, munuð
þið vissulega deyja”. E» þau dóu
ekki, og þannig reyndist það lýgi,
að þau nlundu deyja.
þessi ritdómur kom mér til að
hugsa, að B.L.B. myndi vera á
hraða íexö inn í kirkjufélagið, —
engu síður en Tjaldbúðarsöfnuður,
er séra F.B. reit sína miklu ferða-
sögu “Vestur að hafi”.
:Yfir höfuð finst mér, ef nokkurt
samræmi ætti að vera í stefou og
kenningum blaðsins, að það ætti
frekar að styrkja og mæla með
kenningum Sigfúsar, en sverta
þær í angum fáfróðra lesenda. Og
ég veit ekki, hvaða erindi Heims-
kringla hefir til lesendanna, ef hún
styrkir ekki alla, er leitast við að
brjóta niður gamlar og úreltar
skoðanir, því það hefir verið aðal-
starf blaðsins frá því fyrst það
hóf göngu sína. Ef þeirri stefnu
er breytt, munu bæði ég og aðrir,
er frjálsum skoðunum unna, snúa
baki við blaðinu.
þá er hið þriðja, er mér mislík-
ar, hvernig Freyja hefir verið of-
sótt; að sönnu var það mikil bót
í máli, er blaðið flutti' svar rit-
stýru Freyju, er var allskorinort.
Eftir mínu viti sýnist mér að
Freyja eiga hól skil'ið en' eigi last.
það rit flytur meira af fræðandi
efni, en Heimskringla og Lögberg
til samans. það er reglulega til
sóma íslenzku kvennþjóðinni', Mót-
spyrnan, sem fram hefir komið
móti þvi blaði, sýnist mér sprott-
in af því, að þar var hreyft nyj-
um spursmálum og svo djúpt far-
ið í sakirnar, að þeir skildu það
ekki er móti mæltu. það er fleira,
sem iuniíelst - kvennfrelsis spurs-
málinu, en það að konur h>afi at-
kvæðisrétt í sveitamálum og
stjórnmálum, og það mundi þeim
skiljast, er rituðu um Freyju og
hennar svokölluðu hneyxlis kenn-
ingar, ef þeir læsu rit hins mikla
þýzka gáfumanns August Bebels,
er hann kallar: “Woman, her fut-
ure, past and present” (þ.e. Kon-
an, hennar framtíð, liðna tíð og
nútíð). þar er svo skýrt tekið
fram, hverjum ófögnuði konan hef-
ir orðið að sæta á liðnum öldum,
og enn sé það svo, að mjög lítil
bót verði á því ráðin, nema að
gersamlega sé umskapaður hugs-
unarháttur og löggjöf þjóðauna
Hjónabandslöggjöfin, eins og hún
er nú, álítur hann þannig lagaða,
að hún standi mjög í vegi fyrir
íarsæld þjóðlífsins. Mönnnm verð-
ur að skiljast hve afar ranglátt
alt fyrirkomulagið er með vinnu-
laun, verzlunartolluni, herkostnaði
og alls konar ófögnuði, áður en
menn fara að hugsa um umbætur,
en sé íilvarlega hugsað um um-
bætur, verður niðurstaðan sú, að
sósíalistar stefni einmitt í hina
réttu átt, hugsunarháttur allur
verði að umskapast, uppeldið,
kensluaðferðin á skólunum, við-
skiftalífið og jafnvel siðferðisskoð-
anirnar. Svona langt fiust honum
}>urfa að hyggja, til þess að fá
undirstöðu til að byggja á veru-
leg’t frelsi og jafnrétti fyrir kon-
una. þetta mundi víst kölluð bylt-
ingapré^iikun, ef hún birtist undir
nafni Sigfúsar Benedictssonar eða
konu hans, en þegar það kemur
frá manni, er hefir kvað eftir ann-
að verið kosinn á þing/ þýzkalands
þrát’t fyrir þótt hann haldi fram
þessum kenningum í ræðu og riti,
þá ætti það að koma mönnum til
að hugsa sig ofurlítið um, áður
en þeir segja þá fara með öfgar
einar og villu, er flytja slíkar
skoðanir.
Og ekki álít ég það veg til far-
sældar eða framfara, að láta al-
menning ráða,ar skoðanir fiuttar
eru; ég er hálfhræddur um, að það
yrði lítið um framfarir eða breyt-
ingar. Nýjar skoðanir eru alt af
hyltar af fáum í fyrstu, en það er
aðalstarf' blaðamanna, að menta
alþýðuna svo hún þoli mismnn-
andi skoðanir, og er það alt of
lítið brýnt’ fyrir Vestur-íslending-
um. Kenningar Stuart Mills sýn-
ast hafa farið fyrir ofan garð og
neðan hjá fjölda íslendinga. það
er 'þó skýrt tekið fram, að vér
lógum gersamlega öllu hugþreki
mannlegs anda með því að hrópa
þá niður, er fara með nýjar og ó-
viðfeldnar skoðanir, að því er oss
vdrðist, meðan vér höfum lítt
hugsað út í rök þau, er þær hafa
við að styðjast. •
þetta er það helzta, er ég ætla
að segja í bráðina, enda hefi ,ég
naumast tíma til ritstarfa. Jú, ég
vil bæta því við, að söguval blað-
anna er afleitt, og ættuð þið Lög-
bergs og Heimskringlu ritstjórar,
að læra af Freyju í því efni að
velja sögur, sem hreyfa einhverju
nútímans spursmáli, en ekki þess-
ar eldgömlu ræningjasögur og
glæpamáia sögur, sem ekkert er
hægt að lærá af. Eða er það nokk
uð dýrara, að þýða sögur eftir
Tolstoy, George Elliott, Hump-
rey .Ward', Churchhill eða þá eftir
suma norsku og dönsku rithöfund-
ana ? Hið nýja blað Baldur stend-
ur mikið íramar Winnipeg blöðun-
um í því Sem mörgu öðru. þær
sögur, er hann velur, hafa ein-
hverja kenning að flytja, sem hefir
þýðingu í mentandi átt.
Svar til hr. S^Th.Thorne
Eg ætla að byrja þar sem hr.
Thorne ber á móti því, að sumir !
af strætisvagna þjónunum hafi |
verið nauðugir með í verkfallinu. I
En ég hefi aðeins þeirra eigin orð :
fyrir mér. Maður sem segir: “Mig !
vantaði ekki að sjá verkfall, þó ég i
mætti til að greiða atkvæði með
því”, get ég ekki séð að hafi verið
viljugur til að vera með ; eða
maður sem sagði (og það var mað
ur, sem lengi er búinn að vinna
fyrir fél.):■ “þó að félagið ekki
vildi viðurkenna Union okkar, þá
lét það okkur óáreitta með okkar
félagsskap og mætti okkur ætíð
sem göfugmenni. Hvað meira vant-
aði okkur ? Einnig sagði ég þeim,
að við værum betur komnir með
25C á kl.'tímann og hafa félagið
okkur velviljað, heldur en með 28c
á tímann og hafa þaö á móti okk-
ur”. Og ég hygg, að sá maður
hafi haft rétt fyrir sér. Tíminn
leiðir það í ljós.
þar sem ég segi, að menn geti
lært að stjórna strætisvögnum á
einum til þremur dögum, þá ætla
ég mér að standa við það. En ann-
að mál er það, hvort það eru regl-
ur hjá íélaginu, að láta menn hafa
æfingu nokkrum dögum lengur áð-
ur en það sleppir þeim með vagni.
Fánm mundi þykja það líklegt,
að fél. borgaði þeim mönnnm kaup
meðan þeir eru að læra, þar sem
það verður að borga mönnum
þeim, sem kenna, alloftast hæzta
kaup meðan á kenslutímanum
stendur.
það, hvað menn þurfi lengi að
bíða eftir að fá Stöðuga vinnu á
vögnunum, er mikið undir því
komið, eins og hr. Thorne segir,
á hvaða tíma árs maðurinn byrj-
ar. Byrji hann snemma á vetri má
vel vera, að það taki 3 til 5 mán-
uði þar til hann er búinn að ná
stöðugri vinnti. En byrji maður-
inn aftur á móti á hentugum tima
að sumrinu, þá hugsa ég að dæini
munu til finnast, að tíminn verði
æði mikið styttri, máske aðeins
ednn eða tveir mánuðir.
Hvað það snertir, að mennirnir
hafi unnið frægan si-gur, þá má
þaö vel vera. En ég hygg, að aðal
sigur þeirra hafi verið innifaHnn í
þessu eina centi, sem þeir fengu í
kauphækkun ; enda mun kaup-
hækkunin hafa verið aðal tilefni
verkfallsins, sem þeir mundu þó
hafa getað fengið, án þess að gera
verkfall, ef að laglega hefði verið
að farið.
Eg ætla nú að láta hr. Thorne
ásamt öllum lesendum vors heiðr-
aða blaðs Heimskringlu vita skoð-
un mína á því, sem við á íslenzku
köllum húsbónda hollustu, og um
leið að reyna til að greiða veg
fyrir löndum okkar í atvinnulegu
tilliti.
Eg hefi sagt þeim fáu löndnm
mínum, sem ég hefi haft vli.t að
segja í River Park, strax og þxir
hafa byrjað vinnu, að það aö '-era
trúr verkmaður, væri ekki einung-
is mér í hag eða Jieim sjálfum,
heldur ísleuzka þjóöílokknum í
heild sinni, því hver einn einstak-
ur maður er sama sem hlekknr í
keðjunni. Og ég hefi sjálfur reynt
að breyta eftir Jieirri skoðun. þeg-
ar ég hefi verið óánægður með
kaup mitt, þá hefi ég beðið um
meira og ég hefi fengið það. En
ég vona ég þurú aldrei að vinna
fvrir þann húsbónda, sem ég vildi
gera skaða á nokkurn hátt ; ég
hygg ég mundi heldur hafa hús-
bónda skifti og reyna að leita mér
annarstaðar að atvdnnu.
tír þessum Lnum getur Thorne
lesið, hverjum ég samgleðst. En
þess ætla ég að geta, að bæði hr.
Thorne og hr. Bíldfell eru óefað
með beztu mönnum félagsins, á
vögnunum. Og ég hugsa við þrír
mundum ekki verða neitt sérlega
smeikir við, að reyna að vinna
fyrir okkur við einhverja aðra
vinnu, ef við færum írá íélaginu.
En mundi ekki mega finna nokkra
á meðal 'brautaþjón'anna, sem
kynnu síður við, ao láta sjá sig
vera að moka eða bera múrsteina i
eða eitthvað þess háttar.
það, að ég hafi ritað grein mína j
í þeim tilgangi, að fá liærra kaup,
er ekki rétt. Fyrst og fremst vissi
fél. ekkert um, að ég skrifaði grein
ina, fyrri en húu var preutuð, og
svo er ég að öllu leyti ánægður
við fél. Eg hefi reynt að gera því
til þénustu, það sem mér hefir bor
ið að gera, eins og hr. Thorme h'ef-
ir óefað gert, og það hefir séð það
Og við báðir munum að öllu for-
fallalausu vera nokkurnvegin sjálf-
stæðir menn, og það bezta af því
er, að við munum eiga það fél. að
þakka um leið og sjálfum okkur ;
því enginn vafi er á því, aö sé það
gott fyrir verkveitanda' að haía
góða þjóna, þá er það líka gott j
fyrir verkamanninn, að haía stóð-
uga vinnu. Máltækið segir: “Jila
grær um oft hrærðan stein”, og
mun það sátt vera.
það, að fólkið ekki notaðí vagn-
ana meöan á verkfallinu 'stóð, mun
í mörgum tilfellum hafa verið til
stuðnings eða hjálpar verkfalls-
mönnum ; en svo mun það líka í
mörgum tilfellum verið fyrir sakir
ótta við meiðingar að menn ekki
notuðu vagnana.
Eg hefi frétt frá manni, sem vel
}»ekkir hr. Stefán þórarinsson eða
hr. Thorne, að hann hafi sagt ein-
um eða tveimur dögum áður enn
verkfallið hófst, að sér væri sama,
hvort þeir (brautaþjónarmr) gerðu
verkfaH eða ekki, því hanu væri
bráðum farinn frá félaginu út á
land. Ef það er satt, að herra
Thorne hafi viðhaft þessi orð, þá
fins't mér það ekki sýna góða fram
tíðar fyrirbyggju fyrir þeim félags-
bræðrum hans, sem á vögnunum
vinna, og ekki hafa uppá neitt ann-
að að 'treysta en vinnu sína þar.
Sumt af fólki því, sem les þessa 1
grein mína, mun rnáske skilja hana
svo, að ég sé ekki hlyntur verka-
mannafélögum. En því er ekki svo
varið, sé félögunum rétt stjórnað
En það mun vera eins með þau fé-
lög og margt annað, að þar megi
fara of langt. Segjum, að við al-
genga eða óvandaða vinnn, að
enginn maður megi viuna, nema
hann tilheyri verk'amannafélagi,
hvort hann vinnur þar að eius
eina viku eða einn mánuð, og mað
urinn, sem á auð sinn í veltu pen-
ingum' getur ekki gefiö nokkrum
manni vinnu, nema að hann um
leið gangi í verkamannafélag, ætli
það gangi ekki næst því að skerða
frelsi ? Setjum svo t.d., að ein-
hver af þeim mönnum, sem félagið
hefir haft í þjónustu sinni, hefði
farið út á land og tekið heimilis-
rétt, kannske með litla peninga til
að byrja með, og sá maður kæmi
í bæinn t.d. eftir ár til að fá sér
2 til 3 mánaða vinnu ■; félagið væri
viljugt að taka hann fyrir þann
tíma, en gæti það ekki bara fyrir
það, að hann væri ekki “union”
maður, — mundi það ekki þykja
nokkuð hart ? Og sama er að
segja viðvíkjand'i því, að taka
virðingamenn til að jafna ágrein-
ingsmál á milfi félagsins og verka-
manna þess.
Við skulum segja, að við hefð-
um peninga í einhverju gróðafyrir-
tæki, mundum við ekki vilja ráða
sjálfir, sem ættum alt saman,
hvernig við höguðum eigum okkar
eða hvaða kaup við borguðum ?
Mér finst ef maður, og hvort það
eru einn eða fleiri, sé liann ekki á-
nœgður, að hann ætti þá að fara
og fá sér annað betra. Hitt, að
gera flokkadrátt, sem valdið getur
slysum og ei'gnatjóni, finst mér
ekki ætti að eiga sér stað.
Að endingu kunngeri ég hér með,
að þet'ta er mitt síðasta svar við-
víkjandi þessu máli. það getur
hver rætt það sem vill. það raá
vel vera, að ég gæti komið með
póst, einn eða tvo, ef ég vildi, en
eins og ég sagði í grein minn'i, þá
er mér vel til margra brautarþjón-
akna, og ég ætla að láta hér með
búið. Aðeins skal ég geta þess, að
ég skal alt af reyna að fylgja sann
færingu minni, hvort sem í hlut á
fátækur eða ríkur.
River Park.
N. ÖSSURSON.
-------$--------
Mótmæli
Gegn Sigurði Júlíus.
Eftir, Lárut Guðmundtton.
(Framhald).
Meöalskáld, — af þeim höfum
vér íslendingar jafnan átt tölu-
vert marga og eigum enn. Sá flokk
ur er sem hinir á mismunandi
stigi og innibindur í sér öll smá-
skáld. 1 þessum flokki er margur
ágætur maður og þjóðinni' sérlega
kær og hlýtt til fyrir ljóðagerð
þeirra. þeir eiga sáralítið skylt við
þá fyrtöldu, og líka mjög lítið við
þeim amast. Eg get bezt lýst þeim
flokkí með því að segja, að ég
hefi nú nýskeð lesið ljóðabók eftir
Pál Jónsson 4 Akureyri, og ég
veit', að fjöldi af löndum hér hafa
hana séð. Öllum, sem bókina lesa,
verður vel við höfundinn. Hann
fylgir sínu “motto” gegnum alt,
reynir hvergi að gera sig að meiri
manni en hann er, og því síður að
rífa niður það, sem hann er eng-
inn maður til að byggja upp sjálf-
ur, hefir ætíð fulla einurð, en tal-
ar ávalt af viti og gætni. Hver
maður mundi taka hlýtt í hönd
hans og bjóða hann velkominn,
hvar sem hann bæri að garði. —
þannig er einnig varið hér hjá oss,
að vér eigum meðalskáld, sem
þjóðinni er hlýtt til, þau hvorki
hafa nokkurntíma verið eða eru
likleg til að verða þjóðinni til
vanvirðu. þau eru sanugjarnir
menn, sern reyna að skoða hlut-
ina sjálf og lýsa þeim fyrir öðrum
í ljósi sannleika og hófstillingar.
þeirra “motto” er, að lífiÖ sé dýr-
mætt, fult af fegurð og unaði. ef
menn að eins tTeysta guði og sín-
um eigin manndómi. þessa menn
er öllum eða flestum vel við. og
mér þykir sérlega vænt um að
þeir eru til gagns og fegurðar ekki
svo fá'ir t'il hér meðal Vestur-ísl.
En því hefi ég tekið eftir upp í
hart nær 20 ár hér, að þeir standa
að heita má í stað sem skáld, fer
ekkert fram, og er það með öðru
sem sannar mína skoðun, að skáld
gáfan hefir fastari takmörk en svo
að hún veröi þanin í sundur eftir
eigin vi-Id og ástæðum, sem hrátt
skinn. Enda hefi ég aldrei heyrt
aðra en leirskáld og þeirra vini
halda' því fram.
þjóðskáld, — það eru mermirnir,
sem kærastir eru og mestri hylli
ná í mannfélaginu. þeirra orð og
hugsanir fylgja hverjum einum í
gegn um gjörvalt lífið, á gleðifund
ina og við sorgarstundirnar. þeir
eru lifandi mál á vörum þjóðar-
innar, og verða um langan aldur,
þó sjálfir séu að dufti orðnir. þeir
eru gullmunnar. sem tala hjartans
máli allrar þjóðarinnar með svo
l'jósri og víðtækri þekkingu, að all-
ir hafa þeirra not, og þess vegna
verður ást og virðing þeirra al-
menn.
þessum flokki tilheyra margir á
íslandi, sem kalla má með réttu
göðskáld. Og ég hygg, að þorstj
Erlingsson hafi haft það sama í
huga, þar sem hann kveður eftir
Pál sál. Ölafsson og segir: “góð-
hestum fækkar”. það eru framúr-
skarandi mennirnir í þessum góð-
skáldaflokki, sem þjóðin öll, al-
menningsálitið alt, hefir krýnt
þeim heiðri, að kalla þá þjóð-
skáld.
Stórskáld virðast mér alla tíð
standa nokkuð sérstök, og fyrir þá
sök tel ég þá sér, — en vel má
það vera rangt af mér. þeir eru
guðir skáldskaparins og bókment-
anna, sem heitið er á til allra
stórræða, til þeirra er vitnað í
hvívetna. þeir eru oft, og hafa ver-
ið í liðna tímanum bjargfast akk-
eri, sem tímaus rúm er bundið við
og því mætti eins vel kalla þá
sjónarhæðir í rúmi tímans og ald-
anna, sem hafa geysistóran sjón-
deild'arhriTig, eða heim út af fyrir
sig. En upp á þennan guðastól
skáldskaparins komast ekki smá-
menni og smælingjar, og missa því
oft af að geta séö það merkasta
og fagrasta. Fyrir þá sök er það,
að st'órskáldin hafa virðing allrar
þjóðarinnar, en ástinni ná þeir ei
nema að litlum parti. En það er
líka oft, að sami maðurinn er
þjóðskáld og stórskáld, og þá er
ástin og virðingin samferða, og
þá menn bæði eiga íslendingar nú
og hafa átt. Líka má kalla, að
einnig eigi þeir og hsfi átt stór-
skáld, sem ekki voru þjóðskáld,
og þegar vér stingum hendinni í
vorn eiginn barm, þá segi ég, að
Stephan G. Stephanson sé stór-
skáld Vest'ur-Islendinga, en þjóð-
slpild þeirra verður hann aldrei
með réttu talinn.
Að halda því fram, berja það
allajafna blákalt áfram, eins og
gert er af öllum leirskáldum hér,
og þeirra vinum, að hægt sé með
þoli. iðni og lesningu merkra skáld
verka, að verða sjálfur skáld', er
ekki í einu, heldur í öllu, bláber
heimska, sem hefir ekkert með sér
til stuðnings, en alt á móti sér.
Og það væri mjög svo létt verk,
að rita vikum og mánuðum sam-
an sannar og óhrekjandi ástæður
fyrir því, að menn geta ekki náð
því í neinum sanni eða virkileg-
leika, sem þeir hafa enga hæfileika
til, hvort við það er miðað, að
verða ljóðskáld eða eitthvað ann-
að. Ekki einu sinni smiður í verk-
legum skilningi, svo í nokkru lagi
sé, ef náttúrugáfnna vantar. Alt
form, allar ytri reglur má læra, —
og það geta þessi blessuð ljóð-
ská'fdabörn hans Sigurðar míns
gert. En kjarnann, sem innan í
þarf að vera, er ekki unt að fá og
næst ekki með neinum lærdómi;
hann er sérgáfa, sem fegrast o'g
þroskast við nautn andlegrar
menningar. En sé ekki sú sérgáfa
til, er lærdómur sárá lítils viröi,
því smíðið verður alla jafna fyrir
utan sjón, smekk og tilfinning.
það er að eins eitt, sem þeir
menn, sem eru að basla við að
verða skáld, geta lært af góð-
skáldum vorum, og það er það,
að bera verk sín nákvæmlega saffl-
ah við verk þeirra, og ef þá er
ekki of mikið sjálfsálitið hjá þeim
og að þeir að öðru leyti hafi dá-
lítið vit á skáldskap yfir höfuð,
og séu vandaðir og vandvirkir
menn, þá geta þeir séð, að verk
þeirra þola engann samanbnrð, og
er þá lesningin og lærdómurinn
mikilsvirði, ef slíkt gæti kent þeim
að hætta við alla ljóðagerð.
Ég skil ekkert í jafnvitrum og
mentuðnm manni og Sig. Júl., að
segja sem svo, að ná þessu frá
dínu skáldinu og öðru frá hinu.
þeir geta þó ekki orðið frægir
menn nema fyrir sín eigin verk;
ekki me-ga þeir „
“alt af í þynnra þynna',
þynkuna allra hinna”.
Nei, langt frá, þeir verða að
eiga lífið og sálina sjálfir í ljóðin
sín, en ekki aðrir.
(Meira).