Heimskringla - 11.10.1906, Síða 2

Winnipeg, II. október 1906
HEIMSKRINGLA

*4* T' ’i' *?* *$• *u ‘X" *C" 'U $z
«5* 4*
Heimskringla
PTJBLISHED BY
The Heimskriojla News k Publisb-
ÍDg'
VerO blaÐsms í Canada og Bandar.
$2.0U nm áriö (fyrir fram borgaÐ).J
Senttil lslaods (fyrir fram borgaö
af kaupendnm blaösins hér) $1.50.
Peninpar sendist P. O. Money Or-
der. Registered Letter eöa Express
Money Order. Bankaávtsanir á aöra
banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllnm.
I
•é-
?
«fs |
4»
«8»
«5»
B. L. BALDWINSON,
Editor k Manager
Office:
729 Sherbrooke Street, Wionipeg
P O.BOX 116. ’Phone 3512.
±\
%
-■*%%**%%**%****
kndum pert þaö sama: A Ð
BORGA FYRIRFRAM.
I>etta hefir að eins gefcað skilist
á einn veg, þann, að landar vorir
vildu gera það, sem í þeirra valdi
sfcæði til þess að styðja að við-
haldi blaösins. Fyrir þenna góð-
vilja kaupendanna ber að þakka
ekki síður en fyrir andvirði blaðs-
ins.
En um kið og þetta er viður-
kent og þakkað, vildum vér biðja
viðskiftamenn blaðsins að hakla
góðverkinu áfram framvegis. Inn-
an sfcams verða umboðsmenn
Heimskrmglu á ferðinni meðal við-
skiítavina hennar í hinum ýmsu
nýlt-nduin. Vér biðjum, að þeim
sé vel tekiö nú eins og að undan-
förnti, og vonum, að innheimtan
fyrir blaðið á þessu hausti veröi í
samræmi við hveitimagnið í Vest-
ur-Canada: — sú bezta er nokkru
sinni hefir orðið.
Með einlægri vinsemd til alira
íslendinga.
Útg&fu n fífn <lin.
Heimskrinj;]a, 11- október. 1906
Tuttugu ára gömul
Heimskringla endar með þessu
blaði tuttugasta árgang sinn, og
það á vel við, að blaðið nú færi
ksendum sínum og íslendingum
yfirleitt verðskuldað þakklæti fyr-
ir stuðning þann, sem það hefir
frá þeim notið á þessu timabili.
Að vísu hefði sá stuðningur getað
verið meiri, en hann hefir verið,
en hins -er ljúft að minnast, að
þrátt fyrir alla fátækt ,og frum-
býlings örðugleika landa vorra á
liðnum árum, og þrátt fyrir öll
þau mörgu og miklu vansmiði,
sem jafnan hafa á Heimskringlu
verið, þá hefir hún þó allajafna
notið hlutfallslegs stvrks og vin-
sælda við hin önnur ísleiv-k blöð
hér vestra, — eða heldur meira en
þaö. Fyrir þetta er \*erðugt að
þakka, því það hefir á öllum tím-
um verið á valdi Vestur-íslend-
inga, að láta Heimskringlu haetta
útkomu, hvenær sem þeir óskirðu
þess. En þessi tuttugu ára tilvera
blaðsins hefir sýnt, að fólki voru
yfirkitt hefir fundist ástæða til
þess, að láta biaðið lifa og þrosk-
ast. Og aldrei hefir þetta verið á-
þreifanlegra en á sl. 2 árum. A
því tímabili hafa blaðinu bæzt ail-
margir kaupendur og viðskifta-
menn blaðsins hafa staðiö bettir i
skilum við þaö, en raun varð á á
íyrri árum. þá átti Heimskringla
oftlega afar örðugt uppdráttar,
og varð fyrir hverju óhappinii' á
fætuV öðru. Tvisvar var blaðið
lagt i rústir af völdum elds, og
einu sinni varð það að hætta út-
komu vegna [>eningaskorts, — af
þeirri beinn ástæðu, að kanpend-
urnir stóðu ekki í skilum við þaö,
>— borguðu ekki skuldir sínar fyr
en blaðið var fallið. Nýir menn
tóku 'þá að sér endurreisn þess og
síðan hefir það komist hjá stór-
óhöppum og heldur þokast í átt-
ina til fullkomnunur. Og þó að
hagurinn sé enn þá ekki eins væn-
fegur eins og æskilegt vær,i, þá er
hann þó svo góður, að blaðið hef-
ir nú í fyrsta sinm á tilverutíma
sínum öll þau nauðsynkgu tæki,
svo sem hús og vélar, sem ættu
að nægja til þess að tryggja fram-
tíð þess með viðvarandi stuðn-
ingi landa vorra hér vestra.
j>essa stuðnings væn-tir Heims-
krinigla sér íramvegis með va>xundi
kaupendafjölda og annara við-
skiftavina. ,
En af því að skuldir blaðsins
eru ennþá all-þungbeerar og bera
háa vexti, og af því að óumflýjan-
legur útgáfukostnaðlir er ’ orðinn
talsvert hærri en hann var á fyrri
árum, þegar kaupgjald var lægra
miklu en nú er, og allur tilkostn-
aður aö sama skapi minni, — þá
er algerkga nauðsynlegt, að viö-
skiítamenn minnist þess að standa
vel í skilum við blaðið. Mörgum
hættir til að lita svo á, að það
það.muni lítið um hvert árgangs-
verðið, blaðið standi jafn nær fyr-:
ir því, þótt það eigi 2 til 3 doll-
ara bjá kaupandanum einu ári
lengur eða skemur. Og þó að
þetta sé í raun réttri rétt álitið,
þá má ekki rtiissa sjónar á þeim
sannkika, að þegar mjög margir
ydga hlut að máli, setn hver skuld-
ar þó ekki sé nema $2.00 þá getur
síi samanlagða upphæð orðið ærið
stór og blaðinu tilfinn'anlegur
tekjumissi. þetta hafa margir
kauþendur blaðsins athugað, og
þass vegna hafa lika heiiir hópar
manna í ýmsum nýlendum — sér-
staklega í Minnesota og Norður-
Dakota — sýnt biaðinu jrattn
gneiða í sl. 3 ár, að borga því fyr-
irfr^m, og j>eim er það aðallega
að þakka, að blaðið heldur ennþá
átram göngn sinni, og hefir getað
aiiað sér þeirra tækja, sem það nú
befir. Svo hafa og margir velunn-
en'dur blaðsins i hinum ýmsu ný-
Seieign mála
(Niðurlae).
5) Að Heimskringla hafi haldið
fram skoðunum íhaldsmanna í rík-
ismálum, og hasft sannfæringu fyr-
ir stefnu jtess flokks. — Við þessa
staðhæfingu hefir blaðiö ekkert aö
athtiga. Stefna blaðsins hefir á
allra vitund verið frá þvi það
fyrst hóf göngu sína undir núver-
an<H ritstjóra fram á jjenna dag,
og fyrir hana þarf J>að enga af-
sökun aö færa, Hvað umbætur á
st'jórnmálum snertir, þá eru j>að
Conservativar, sem mest hafa að
j>eim unnið, frá fyrstu sambands-
myndun hiuna ýmsu hluta Cattada
til þessa dags.
6) Að Heimskringla hafi hælt
ritstjóra sínum, j>egar hann var
,ekki viðlátinn. Ekki trtá Hjörtur
telja j>ann velvildarvott jæirra,
sem j>á hafa í blaðið ritað, því
til ófrægingar, því það hefir einji-
ig bæit öðrum mönnum, þó j>eir
vœru ekki viðlátnir, haíi jteir áiit-
ist hrósverðir fyrir einhverja fram-
komu sína. 1 þeirra tölu hefir hr.
keó verið, og hefir enginn fundið
biaðinu það til ámæHs. þ-að hefir
jafnan verið ófrávíkjanleg stefna
bla'ðsins, að leitast við að sýrva
mönnum sanngirni undantekning-
arlaust og án manngreinará'lits
eða skoðana mismunar á almenn-
um máium. Og það mun aðallega
þessu atriði í stefmi Heimskringlu
að þakka, að hún hefir mætt Jæim
vinsældum, sem hún á nú að
fagna.
7) Að Heimskringla hafi smá-
vaixna trú á íslenzku þjóðern.i,
viti jafmel ekki, hvað þjóðerni
þýði. — Heimskringla hefir aidrei
gefið í skyn, að hún hefði lifcla trú
á isknzku Jjjóðerni. En hún hefir
látið jæss gatið, að hún hefði smá-
vaxna trú á viðhaldi íslenzks þjóð
ernis hér vestan I.afs til latrg-
frama, og í þeirri skoðun á hún
sammerkt mörgum djúphygnustu
mönnum beggja megin hafsins.
það' vill svo vel til, að Heims-
kringla l.efir flufcfc skoðun sína á
þjóðernismálinu, að því er snertir
Vestur-íslendinga, og hefir grein
sú af merkum mönnum talin varið.
sti bezta, er um mál það haíi rit-
uð verið bér vestanhafs. það helir
ennj>á ekkert bólaö á, að hr. I.eó
hafi gert nokkra tilraun til að
andmæla nokkru atriði í }>eirri
grein. En þó trú Heimskringlu
kunni að vera smávaxin á fram-
tíöarviðhakH ísknzks jtjóðernis
hér í álfu, þá hefir j>ó blaðið lagt
fram sinn lifcfa skerf til ]>ess að
hlynna að viðhaldi j>es.s fram á
j>enna dag, og meira er ekki af því
heimtandi. Ef íslenzk þjóðhátíðar-
höld hér vestra hafa nokkra þýð-
ingu fyrir viðhald ísknzks þjóð-
ernis, þá telur Heimskringla' að
trú hennar á því mili sjá'ist af
verkuinum. Ekkert blað eða flokk-
ur hefir dyggikgar unnið að v-ið-
bafdi þess þjóðminn'ingar hátíða-
halds en Heimskringla Og sá flokk-
ur, sem blaðið stvður, ásamt með
mörgum velmetnuin þjóðvintim,
sem þó ekki fylgja stefnu blaðsins
í öðrum málum. »
8) Að Heimskringla smjaðri fvr-
ir einum af hinum lútersku prest-
um í Jjeim tilgangi, að geta því
bettir 1 nítt forseta kirkjufélagsins,
segir Hjörtur. — í jyessari sta'ð-
hæfingu hans er ekki nokkurt satfc
orð. það er kunnugra en frá þurfi
að segja, að Heimskringla hefir
aidrei, undir núveratidi ritstjóra,
gert neina tilraun til að níða séra
J.B., þó blaðið hafi fundið sig
neytt til að andmarla jxritn uppi-
hal'dslausu árásum, sem hann hefir
gert á blaðið» og J>á, sem i það
rita. þetta hefir blátt áfram verið
sjálfsögð skylda blaðsins að gera,
og j>eirri skyldu verðhr einnig
framvegis gætt, svo lengi, sem þær
árásir halda áfram. En þessi vörn
— nauðvörn blaðsins — hefir gerð
verið án nokkurs smjaðurs fyrir
nokkrum presti. En þar sem hr.
Deó muni hafa haft það í huga, er
hann reit þessa staðhæíingu sína,
er blaðið sagði um séra Fr. J.
Bergmann, aö hann væri einna
vinsæl'astur allra ísl. lút. presta
hér vestra, af því að hann vteri
}>eirra frjálslyndastur. Fkstir
munu nú fcelja, að j>á fari að
verða all vandritað í blöð vor,
j>egar J>eim er gefið það jafnt að
sök, aö þau mæli vel um einn
mann eins og hitfc, að jiau tjái sig
enga ástæðu hafa til að mæia eins
um annan. Og síst af öllu sifcur
það vel á Hirti, að vonskast yfir
því, þótfc kennifaðir hans við Wes-
ley háskólann sé í Heimskringlu
látinn njót-a sannmælis, alt eins og
forseti kirkjufélagsins. það sam
sérstaklega var bent á í blaði
voru, var sá skoðanamunur, sem
merkir lærdónrs og gáfumenu á
íslandi hafa á jxdm tveimur prest-
inn. Enginn má telja Heimskringlu
það til lasts, þó séra Friðrik mæti
J>ar heima betra áliti, meiri vin-
sældum og vingjarnlegri ummæl-
um en séra *Jón. Lesemlur verða
að gæfca þess, að Islendingar á
ættjörðinni, sem að öllu leyti
standa utanvið og eru frásneiddif
innbvrðis ágreiningsmálttm Vest-
ur-íslendinga, eru líklegir til þess
— þar í fjarlægðinni — að vera ó-
líkt betur en vér hér vestra, sem
hringsnúumst í og berumst með
hraða þjóðltfs straumkastsins, —-
færir um að leggja réfctan dóm á
frnmkomu og starf vorra kiðandi
tnaitna hér vestra. þegar því ein-
róma dc>mur slíkra maniia gengur
með einum en á móti öðrum, þá
virðist oss , knýjandi ástæða til
j>ess, að vér hér tökum sanngjamt
tillit til jx>irra orsaka, sem slíkir
dómar grundast á. J>ví ætla verð-
ttr, að Jx?ir þar heima leiki sér ekki
aö því, að halla rétfcu máli. ]>eiin
getur ekkert gengið til þess, þvert
á móti krefst þeirra eigið velsæmi
þess, að j>eir heiti allri sanngirni í
dómum sínum, jafnt gagnvart ein-
um sem öðrum af prestum vorum
og öðrúm leiðandi mönnnm hér.
j>afi er því gersamlega rangt, að
telja það smjaður af Heims-
kinglu, þótfc hún flytji orðrétt utn-
mæli isknzkra mentamanna um
Vestur-íslendinga. Hvað Heims-
kringlu sérstakkga snertir, þá hef-
ir hún enga ástæðu vinfengis
vegna, að fegra orðstír séra Frið-
riks umfram það, gem hann verð-
skuldar. En eins væri líka rang-
látt, að unna honurn ekki, eins og
öðrum mönnum, jæss sannmælis
sem hann á skilið.
9) Að H'eitnskringla hafi verið
frétitafrótt blað.
10) Að blaðið hafi staðið opið
fyrir almenningi uð rita í það, og
aö 'blaðið hafi gert það aö stefnu
sinni, að vera svo frjálslynt, að
þar ættu allar skoðanir jafnan
réfct.
11) Að Heimskringla h'afi birt
nokkrar góðnr ritstjórnar greinar.
þessi þrjú síðasttöldu atriði
telja flestir blaðinu til lofs, eins og
líka ré’tfc er, og er því ekkert at-
hugandi við þau. ' Og vonum vér
að stefnuskrá blaðsins eins og hún
er hér sýnd, sé ekki eins fráfælandi
eins og ýmsir virðast viljá gara
hana i augum lesendanna.
Einkennileg er umkvörtun sú,
sem Hjörtur gerir, um erfiðkik-
ana á, að sjá hver stefna Heims-
kringlu sé, — rétfc eftir að hann er :
nú'búinn að lýsa henni und'ir 11
stafliðum. Og ekki er Jiað síður at
hugavert, h\e mikið far hann ger-
ir sér um, að teija leseiwlum Lög-
bergs trú um, að ritstjóri Heims-
kringln sé að níða séra J.B., um
leið og hann þó lætur jxiss getið,
að 'blaðið telji nann heiðarlegati
mann og einlægan í kenningum j
símim. Eða finst Hirti svo mikið
last liggja í einlægnis og heiðar-
leika viðnrkenndngunni, semHeims-
kringia gehtr séra Jóni, að vert sé
að gera það að ádeiluefni ? Getiir
ekki mannintim skilist, að hægt sé
að andmæla skoðttn tnanns ágefnu
málefni án jx-ss þar liggi persónu-
legur fjandskapur til grundv-allar ?
Eða þykir Hirti vítistrúin svö fög-
ur og göfgandi, að hann telji j>að
óhæfti að andmæla henni ? F<r hon-
um svo ant ttm sinn hltita af ‘sér-
eign’ þess trú'aratriöis, að hann
þoli ekki að því sé hreyft ? Og hve
margir munu j>eir vera, þótt alist
hafi upp við kenning }>essa, sem á
fuflorðinsárum sínnm halda við
hana eins og hún var j>eitn kend ?
Hieimskringltt grttnar, að þeir séu
sáraíá'ir og að þeim fari fækkandi
ár frá ári.
Einkennikg er rökfœrsla Hjartar
á sumttm öðrttm atriðitin, sem
hann til færir. Svo sem því, að
ri'tstjóri Heimskringltt h'aldi blaði
sínu opnu fyrir Ölium skoðunum.
Og þykir homtm það ótvíræðlega
benda til }>ess, að ri'tstjórinn eigi
enga j)á skoðun sjálfur, er l.onum
svnist verfc að berjast fyrir og eiga
vinsældir I laðsins á ha-tttt. En
einmi'tt í næstvi grein á effcir getur
hann þess, að ritstjórinn hafi neit-
að kvœði upptöku í blaðið og með
því vísað skáldinu á bug. Finst
ekki Hirti jxrtta bera votfc um
stefnvifestu, og þaö, aö ritstjóri
Heimskringlvt láti sig engu skifta
um afleiðingar eða vinsældir þeg-
ar því er að skifta ? En svo er það
ranghermt, að Heimskringla hafi
vísað St. G. Stephanssyni á bvtg,
að eins var því kvæði hans neitað
rvtms í 'blaðinu, sem ritstjórinn, af
gifd'um ástæðum, ekki taldi eiga
þar heima. Og við það situr.
Um athuganir Hjartar viö Tí-
undargreinina er óþarft ífö deila
hér. Sú grein skýrir sig fyllilega
sjáif, og ritstjóri Heimskringlu er
við því búinn, að verja þar hvert
þaö' atriiði, er hann framsetti í
þeirri grein.
Öllu öðrtt i grein Hjartar lát-
um vér ósvaraö að svo komnvt.
En þó skai þess getið, að svo
virðist, sem tilgangur hans með
ritgerð sinnd hafi ekki verið sá, að
andmæla röksemdum þeim, sem
færöar voru K'rir skoðunum blaðs-
ins á aðal vtmræöuefninu í “afa”
greininni, — heldttr miklít fremur
til jx-ss að æsa tilfinningar Vest-
vtr-Iskndinga svo mjög upp á móti
blaðintt, að þeir hættu að styðja
það. Að vísu gengur hann hvergi
svo langt, aö skora á fólk að
segja, upp kaupum á blaðinu' en
hann' lætur jxiss gátið, aö l.ann
ætlist til j>ess, að kau[>endurnir
heimti, að ritstjórinn afsaki sig og
lofi bót og betruu framvegis. Eng-
ar slíkar áskoranir hafa þó ennþá
komið fram, en í stað þess hafa
blaöinu borist nokkur hughreyst-
ing'arorð, nokkrir nýjir kavtpendur
og nokkvtr loforð um aukinn stviðn
ing, ef á þurfi að halda. það virð-
ist hafa lagst í meðvitund Vestvir-
íslendinga, íið um j>essar mundir
sé verið að gera “organiservtð”
satntök til þess að hnekkja viö-
gangi blaðsins, og mörgvttn fellvtr
jxvö illa, því sú mvtn nú sanmfær-
ing alls þorra Ves111 r-íslendinga,
sem skyn bera á, að Heimskringla
sé í raun réttri J^að ein*a blað hér
vestra, sem treystandi sé tll þess,
að vaka yfir hugsana og ritfrelsi
Jx-irra. þeim hefir fyrir árvtm síð-
an orðið það ljóst, aö Heims-
kringla er þjóðfiokki vornm nauð-
synlegt málgagn, að án hennar
ættu fríhyggjuskoðanir fjöldans
ekki kost á, aö komast á prent.
þeir hafa fengið ftilla og óræka
sönnnin fyrir því, að stefna og
starfsemi blaðsins í heild sinni hef-
ir miðað í þá átt, að hlynna að
sjálfstæði og tnenning þeirra. Að
jxifta hafi af vaneínum gert verið,
skal fúslega játað, og á þadm ván-
efttum vildi blaðið gjarnan geta
gefið 'jvjóðfiokki vorum von um
bót og betrun.
Hins verður og að geta, að blað
ið mun framvegis, sem að vtndan-
förnu, halda áfram að verjast á-
rásum, sem á það kunna að verða
gecðar, og að verjast þeim á þann
h'áfct, sem þaö telur við eiga, án
nokkvtrs tillits til j>ess, hvrort hr.
Leó eða öðrvvm geðjast aðferð
þess vel eða illa.
-------+-------
Heilræði
Herra G. Guttormsson hefir í
síðasta I.ögbergi auglýst það í all-
lan'gri grein, að hann hafi verið
nevddur til j>ess að rjúfa það lof-
orð í fyrri grain sinni, að svara
því, er sagt kynni að werða móti
áskorun hans til “allrá Islendinga”
að kaupa ekki Heimskringlu.
þetta er illa farið, því bæði
hefðí’það verið piltinum sjálfum
fyrir beztu, að baida það heit sitt,
og svo er j>aö jafivan eitthvað ó-
geðfelt, að láta neyða sig til að
gera nokkuð J>að, stm maðun hefir
ásett sé-r að gerh ekki. lin svo hef-
ir 'þetta máske orsakast af því, aö
G.G. í j>essu þagnar-fyrirh'&iti sínu
li.a-fi gsngið feti framar, en skipanir
lians heitniluðu honvim. En svona
vill það nú stimdum verða, Jvegar
tnenn ervt ekki látnir sjálfráðir
orða Sánna eða gerða.
Annars hefir þetta atriði í sjálfn
sér ekki inikla þýðingu, þar sem
í þessari síðari grein G. G.
ekki er kofnið að neinu leyti við
málefni það, sem lá fyrir til at-
hugvmar, en í þess stað birtir hann
nú íslenzkum almenningi í fyrsta
sinni jækkingu sína og skilning á
íslenzkri setningaskipun' og ís-
lenzkri tungu i heiid sinni. En það
leynir sér ekki, að hann er ennþá
langt frá að vera fullnvtma i móö-
urmáli sínvi. T.d. telur hann “vvt-
semUira prestsins” eiga að tákna
þá, sem prestinn sendu ú't ; og
við orðin “ekkna samskot” sbilvir
hann samsaín af ekkjum. Eftir
}>essu mun G. G. skflja svo sem
prestsekknasjóðurinn íslenzki sé
samsafn af prestsekkjum, og að
landssjóöur þýði sjóður af lönd-
um. En þetta er rangur skihiingur
hjá G.G. T. d. “vinnumaðvir prests
ins” þýðir ekki þann mann, sem
presturinn vinmir fyrir, heldur
þann, sem vinnur fyrir prestinn.
Ekki heldur mundi nok^ur íslenzku
fræðingur skilja orðin “Lvolpar
prestsins”, svo sem væru það
hvolparnir sem ættu prestinn og
gætu sigað honum, heldur hitt, að
presturinn ætti hvolpana og gæti
sigaö þeim ef hann vildd.
það virðist ljóst, að meðan G.
G. stendur á sínu núverandi j>ekk-
ingarstigi í íslenzku, þá ætti hann
ekki að fást við að rita um hana.
þvi síður ætfci hann að láta neyð-
ast eða leiðast til að beita útúr-
snúningum og Lártogunum í stað
röksemda í umræðum, — því þaö
má hann vita, að landar vorir hér
vestra bera fullt skyn á, hver að-
ferð notuð er i ræðu og riti, og
þeir eru mjög fáir, sem ekki meta
meira beinar röksemdir og sann-
anagögn við athugnn máiefnauna,
heldvtr en vaðal, — þótt frá skóla-
gengnum manni eða mönnum
komi — vaöal, sem hvergi snertir
gefið umræðuefni, en virðist gert
eingöngu til þess að segja eitthvað
— láta á sér bera. það er og á
allra vitund, að slíkir iitúrdúrar
frá umræðuefni bera vott um
vandræðalegan skort á góðum,
réttum málstað.
Annars er Guttormi þessum
nokkur vorkunn, þótfc hann láti
leiðast út á giapsti'gu í ýmsum at-
riðum, en við vaxandi aldur og
lífsreynslu og þroskun skynseminn-
ar er vonandi, að hann læri að sjá
svo að sér, að Lann taki ekki þau
umræðuefni sér í fang, sem hann
er enginn maður til aö hafa með
höndum.
Vér viljvvm því í einlægni ráða
manntetrinu til }>ess, að vera ekki
lengur að angra sig eða aðra út af
orðnnm hlut. Áhrif hans til að
leggja Heimskringlu að velli, eru
hvort sem er svo iífcii, að þau eru
minna en þýðingarlans, og baka
I.onttm sjálfum vansæmd og van-
jvóknun margra góðra drengja, en
afla blaðinvt kavvpenda. “Afa”-
greinin befir reynst vinsælli en
margan kann að grnna.
Alvarlegt málefni
Éftir
Jón Einnrsion
> í Lögbergi af 27. sept. er einkar
lvpurt ri'tuð ritstjórnargrein með
yfirskriftinni “Til unga fólksins í
Winnipeg”. Fátt er það af sérmál-
nm Winnipeg Islendinga, sem al-
v-arlegri íhivgunar krefur en einmitt
jietta mál. Blöðin hafa eiginlega
látið það hhrtlftið og afskiftalaust
en á hinn bóginn heiir frvtmkvöðl-
um jx-irra stofnana, sem frekar
haía verið í þá áttina, að auka á
íreistingar og fjölga “jirotaflökun-
um” verið haldið fram seirt “fram-
takssömtmi Vestur-lslen dingum ’ ’.
Mér detfcur ekki í hug, að þá hafi
það verið íhttgað sein svo, að j>ess
ir frumkvöðlar hafi átt hrós ski'lið
fyrir afleiðingarnar af slíkri fram-
takssemi, heldur að málið hafi
ekki verið hvigsað netna frá hlið
dugnaðarins og gróðafiknarinnar.
Bendingarnar í I.ögbergi' ttm
það, hvernig ungliiígarnir og vaxna
iólkiö geti notað frítíðir sér í hag,
eru þannig lagaðar, að hver maö-
ur með óspiltum siðferðishvötum
hlýtur að sjá, að þær eru farsælii
til eftirbreytni, en sú hvöt, er kem
ur frá mönnurn jx-itn, er aðallega
sækja þessar stofna'nir.
Blaöagreinar, sem miða í þá átt
að hefja og hreinsa hugsunarhátt-
inn, ættu að mæta hluttekningu
°jr fylgi lesendanna. Unglingarnir
verða smátnsaman fullorðið fólk:
fólk, sem vér hinir eldri skiljum
næstu kynslóð eftir, sem auglýs-
ingtt um siðfágun og m'enningar-
stig frá vorri tíð. Og það 'eru ekki
einvtngis vor eigin holdgetin börn,
sem vér höfum ábyrgð á. beldur
hefir þjóðfélagið frá vtpphafi fengið
sérstakl'ingunum í hiendur og á vald
uppeldi hvers einasta barns og
unglings, sem af móðttr er fætt.
Ég þarf auövitað eigi að skýra
]>essa staðhæfingu (sem fiestir
muntt skilja) tneð öðru en þvi, að
benda á áhrif þau, er hver einasti
maður hefir á þá, er hann vtm-
gengst, og sem óhjákvæmilega
skilja eftir ýmist stór eða smá á-
hrifamörk á hugsunarstefnu og
breytni umheimsins. Allir skilja,
að nú'tíðar kynslóðin bvggir hugs-
anir sínar og háttu á undirstöö-
vmnf, setn forfeftvtr vorir setn -tön-
staklingar eða þjóðarheild lögðtt.
það ervt sérstaklega tvær tvg-
undÍT skemtistaða, senv hent vt' á
í greininni, gosdrykkja og “bilíi-
ard”-homrnar-, sem auðvitað trtt
hinar almennustu, þótt margar
fleiri séu hér til. , A þessimi á-
minstu stööum, er slæpingsháttur-
inn víst almennastur. Menn fnll-
orðnir og unglingar sitja eða
standa í hópum umhverfis dyr
þessara kráa, oftar en hitt takandi
jxátt i Ijótu umtali, blóti, klámi o.
fl. }>ess konar. Inni fyrir á sér stað
hið sattta, nema ef til vill eftir á-
kveðnari reglum. þar læra ung-
lingarnir af hinutn eldri: spila-
nvensku, gosdrykkja svall, cigar-
ettu reikingar, “trítingar”, að
syvila upp á peninga eða peninga
virði, o. s. frv. Hér er þeinv sagt
til vegar, beinlínis eða óbeinlínis,
inn á slarkara og víndrykkju leið-
ina, engu síður íyrir það, þótt
þeir, sem “renna bissnessinu”, eins
og það nefnist hér, séu bindindis-
menn.
það er nefnilega komið hér inn
hjá einstaklingnuin hvötinni til
}>ess, að vera aidrei h'eima hjá sér,
hvöt'inni til þess, að finna alt af til
þarfar og löngunar eftir ýmsum
nautivBin, sem vitanlega eru skaö-
legar vegna ítrekananna. það
gengttr margur fullorðinn, faðir og
móftir, hjá þessum stofnunum og
brosir að því, hve glatt hér er á
hjall'a, og oftar rætt um það, hve
“'gott bissness” Jvessi eða hinn
geri við jvessgr ósiöakompur.
En — þegar þessi foreldri sjá
börnin s í n þarna inni, verður
httgsun flestra þeirra alvarlegri.
Fólk á eftir að læra alment, að
meta þýðingu }>ess, sem framkem-»
ur við börn h i n n a foreldranna.
þegar það verðtvr alment íhugað,
verður líka ástandið annað. þegar
foreldrarnir láta sér ánt uin siö-
ferði annara barn'a líka, þó gætu
komist á samtök tneft aft bola út
fyrirtækjum, sem aviðga einn mantt
á meðan þau eyðileggja siðferði
unglinganna, og hdnna eldri, sem
ekki gæt-a sín.
það er leitt, að verða að slá
því föstu, að fuit eins mikið beri á
þessum nefnda slæpingshætti um-
hverfis veitingabúöir Islendinga
hér í bænum, sem sams konar búð
ir er stýrt er af innlenduin tnönn-
um. það eru þarnnig til staðir sem
heiðvirt kvennfólk kvnokar sér við
að fara inn á til að ka-upa vörur
þær, sem þar ervt boðnar.
þess ber að gæta, aö hér er ekki
átt við að allar islenzkar búðir af
jiessu tagi séu meðal hinna lök-
ustu. En hvort nokkur undan'tekn-
ing á sér stað meö það þar, sem
spilaborðin ertt í sambandi vdð
verzlunina, er mér ókunnugt. það
væri of langt farið, ef sagt væri,
að allir íslendingar sem selja ald-
ini og gosdrykki befðu slarkstofur
nieðfratn.
Einn af þeim stöðum, sem tals-
éert ískyggilegttr er að verða fyrir
siðgæði íslenzktt framfaramann-
anna hér í bænum, er pólitíski
“clu'b”-salnrinn', þar sem bændur
margir slæpast og spila fram á
rauðar nætnr, reykja og drekka
(gosdrykki ?). ]>eir eru þar aö búæ
til eftirdæmi fvrir börn sín og ann
ara, og því er ekki aevinnlega svo
varið, að bedmilið megi vel vera
án cientanna, sem þar er eytfc. Hér
eiga jafnan hlut að máli kirkju-
ímenn og andstæðíngar þeirra, hér
eru allir póli'tískir bræður, hver í
sínum “clitb".
A með'an feöurnir slæpast, spila
og reykja, eiga börnin jafna heimt-
ingu á, að mega fylgja eftirdæmi
jx-irra. — þeir bera ábyrgðina.
þessi næturverk eru orðin suin-
um að nauðsvn. þeir rnega ekki
vera að sinna heimilum sínurn
þess vegna, og svo verða þá marg
ir hinna “heldri” að taka sér ó-
gjósandi drykki daginn eftir til nð
hressa “sáiina” eins og þeir kalla
það.
]>á er staðurinn hið svo neínda
“Happyland”,' 5em þýtt hefir vcr-
ið á íslenzku “'Mnnarheimar”, og
senv ekki hefir verið hér um að
ræða fyr en nú í sumar. Á enguin
stað h-aifa íslenzk ungmenni (og
tnargir fullorðnir) eytt tíina og
peningum eins miki'ð eins og þar.
þar er heil legión af skemtama teg-
und'um, og kostar hver ioc, og ioc
fyrst að komast inn í garðinn.
Flest af jx'ssum skemtunum er sið
ferðislega íneinlaust í sjálftt sér, en
fjármunalega skaðlegt, og ítrekun-
in og fýknin í j>etta alt saman
verðttr fljótlega að ástriðu, jafn-
vel hjá mörgum hinna eldri. Fæst
af jxissttm skemtunum mun vera
5c virði, hvað j>á meira, og all-
margt af þeim getttr verið mjög
hættnlegt.
“Happyland”, o.g öllvtm þeim
stöðum, sem eru til tjóns og fredst
inga tingttm og öldnum, er stýrt
af mönnum, sem komnir eru til
vits og ára, engu siður af leiðandi
möiinum, en hinttm. því er það,
að f'ólk skilttr ekki, að sökin sé hjá
veitanda. þess vegn-a er alt af á-
fqílisdómurinn lagðttr á neytanda.
Sama er að segja vtm *‘hótellin”.
Drykkjukránum, setn tengdar eru
'við þau, er ekki stýrt aif óvituni,
og vegna þess, aö kdðandi menn-
irmr jern margir n-ægilega karakt-
’erlausir til að slæpast þar og
drekka frá sér vit og konttm og
börnum heimilis forsjá, þá fegrast
hættir jxssir í au'gum fólksins, og
teljast jafnvel lifsnauðsynkgir, þar
setrt nokkur mynd eigi að vfcra á
félagslífinu.
Engir menn eiga í sjálfu sér
meiri ój>ökk skylda, en jveir, setrr
stofna fyrirtæki, sem verða öðr-
um að fal'li. En — reglan er, að
áíella ævinnlega þann, sem fallinn
er, og stíga h a n n kngra niðnr.
En sá, er fallinu oUi, er haíinn upp
í áliti, sem myndarmaður og satin-
krisfcinn náungi!
«