Heimskringla - 06.06.1907, Side 1

XXI. ÁR.
WINNIPEGr, MANITOBA, b*. JÚNÍ 1907
Nr. 35
Landnamssaga Lestur-
íjlendmga
J>aö ern nú li5in nokkur ár síö-
an um það var rætt í blöðunum,
að að nauðsynlev't væri að fá rit-
aða landnámssógu Viestur-lslend-
ing'a. þá var og á það bent, að
nauðsynlegt væni að fá starfi því
lokið meöan nokkrir elztu land-
nemendurnir íslenzku vaeru ennþá
á lífi, því að það gæfi meiri trygg-
ingu íyrir því, að sagan yrði á-
raiðanleg, keldur en ef það væri
látið dragast von úr viti, eða þar
til núverandi kynslóð er liðin und-
ir lok og önnur ný uppvaxin, faedd
og mentuð hér í landi, og sem að
sjálfsögðu má ætla að beföi minni
áhuga fyrir því, að £á verk þetta
gert, heldur enu þeir, sem beinan
hlut eiga að máli, sem fyrstu
frumherjar Islenzks landnáms í
Vesturheimi. það befir og á það
verið bent, að þó sagan yrði rituð
síðar á tíma, þá mundi þálifandi
kynslóð livorki láta sér eins ant
um, að öll atriði yrðu sem rétt-
nst, enda ekki hafa sömu tæki á,
að sjá um að svo yrði, þar setr
þá yrði eingöngu að fara eftii
heimiildiarritivm og munnkgum
sögnum fyrstu frumherjanna, sem
þá er hætt við, að eitthvað skekt-
ust í meðferðinni, eins og jafnan
gengur um munnmælasögur, sem
gengið hafa mann fram af manni,
kynslóð eftir kynslóð, og enginn
fær því með vissti um það vitað,
livort slíkar sögur eru sönn lýsing
á hinum virkil&gu viðburðum, eða
að hve miklu leyti þær eru rang-
liermdar. — Allra hluita vegna er
það því æskilegast, að landnáms-
sagan, ef hún annars á að ritast,
yrði rituð sem allra fyrst, af þvi
það veitir mesta trvggingu firir
þvi, að hún þá verði sam réttust.
Og af því líka, að þá er hægast
að leiðrátta það, sem leiöréttinga
kynni að' þurfa, meðan þeir menn
eru enn á líli, sem sjálfvr eru við-
riðnir viðburðina, sem frá er
skýrt.
það virðist hafa vakað fyrir'
’nör^'im þeim, sem um mál þetta
lvafa hugsað og rætt, að tvísýnt
vær, að vér ættum nú nokkurn
þavvn vnann vestan hafs, er treyst-
andi væri til að semja slvka sögu
svo viel fœri. líða, ef þieir gætu
það, hvort þá mætti treysta þeim
til þe,ss ab' leysa það starf svo
hluitidrægmislausit af hendi, að öll-
uvn, sem við sög.una kæmu, væri
sanngjarn sórni sýndur. Eða hvort
ekki væri líklegt, aö algerlega yrði
gengið fram hjá vnörgum þeirra,
sem j>ar ættu sscti með r'ttu, og
þeiirra að engu getið, en aðrir aft-
nr hafnir þar til skýja, sem þó í
raun réttri ættvv þaö engan veginn
skilið.
það má. nú vel vera, að þessi vs-
lenzka tortrygni kunni að vera a
einhverjnm rökum bygð. það er
ínjög sennilegt, að vér eigum eng-
an þann mann, sem svo sé algjör,
að ekki mæbti með nokkrum rétti
linna að frásögu hans, ier hann
hefði lokið starfi sínu. En eins er
það þá áreiðanlegt, að ekki nvundi
betur fara, þótt til þess væri íeng-
inn maðvvr frá íslandi, sem hér
væri og ætíð hefði verið öllu ó-
kunmvgur, bæöi mönmirn, mákfn-
um og viðburðvim, og þá kiðir ó-
lijákvæmilega af slikri röksevivda-
leiðslu það, að sá maður væri
ekki til í heimi, sem trúandi vaíri
til, að sernja rétta landniámssögu.
En þebta hyggjum vér fjarri þllurn
sanni. Og víst er vvm það, að ef
enigum núlifandi Iskndingi er til
þess trúandi, þá er engin vissa fyr
ir því, að þeiirn yrði biatur treyst-
andi, sem ennþá eru ekki fæddir,
en verða væntankga & ri'tvellinum
að 50 til 100 árum liðnvvm.
Yér teljum það áreiðanlega víst,
að þegar mál þetta er nákvæm-
lega athugað, þá komist menn að
þeiirri skoðun og sannfæringu, að
sagan ætti að vera rituð sem allra
fyrst og það af Vestur-lskndinri.
'það getur enginn vafi á því leikið,
að til sé hæfur maður, er leyst
geiti þienna starfa af hendi, ef fólk-
íð að leiins er fáankgt til að trvva
honvvm til þess.
það vi'll nvv svo til, að samning-
ur slíkrar sögu, þó hann að sjálf-
sögðu taki alllangan tíma og
kosti a'lstóra íjárupphæð, er þó
savnt ekki eins umfangsnvikið
vandaverk eins og niargur i fljótu
bragöi kann að ætla það vera.
Aðgangur að öllum nauðsunlegutn
heimvldum er hægttr enu sem kom-
iö er. En heimildirnar, sem mikið
má byggja á, eru þessar :
1. Islenzku blöðin, sem gefin
hafa verið út hér vestra.
2. það safn til sögu Vestur-ls-
kudinga, sem þeir Ölafur S.
Thorgeirsson og séra Fr. J.
Bergmann hafa um nokkur
ár verið að vinna að og vit
liefir verið gefið í Altnanaki
Ólafs.
3. Hagskýrslur, senv B. L. Bald-
winson safnaði fyrir hönd
Canada stjórnar á árutuvtn
1890 og 1891. 1 þeim skýrsl-
utn er nafn hvers þess manns
sem þá var búsettnr á landi
í nýlendtvm Islendiinga í Can-
ada. þar er og sýnt, hvaðan
þeir komu af íslandi, ltvaða
ár þeiir komtt og hvar þeir
vorn búsattir, er skýrslurnar
vortt teknar, ásaint öðrtitn
upplýsingum, er að góðn
haldii mættu kotna. En svo
er þó þar stutt yfir sögtt far-
ið, að til þess að hafa ]>eirra
heimilda ftt’.l pot, væri bezt
að sagan yrði rituð svo tím-
ankga, að lvægt yrði að ná
tali af mörgum þeim nvönn-
um, sem þar er getið.
4. Sjálfir landnemarnir. — 3Ieð
því að ferðast nm hin ýmsu
bvgðarlög Islendinga gæti sá
stitu tæki að sér að svmja
kaudnátmt Vestur - íslend-
inga íengið tnargar ómiss-
andi og algerkga áreiðanleg-
ar uppiýsingar, sem annars
yrðtt ekki fáankgtir, tf dreg-
iö væri að vintvti verk þe'tta
þar til síðar, eiins log aö fram
an er sagt, að all-ir uppruna-
legu landnemarnir úærtt liön-
ir iindir lok.
Ganga má fvrirfram að því vísu,
að óánægja tuuni rísa upp vneðal
ýmsra manna, l.venær sem slík
saga verður rituö, og hver sem
hana rvtar, og lvversu vandlega og
samvizkusamkga, senv það verk
V'erðitr kvst af hendi. Ýinsum ínttn
•þykja of lítvð og ónákvæmkga
vera tvm sig sagt, ekki likt þvi
nógu mikið af þeitn gert eða verk-
um þéirra ; öðrum gleymt alger-
kga, sem átt hefövi að prýða sög-
una, og annara getið, senv betur
heföi farið að skppa, o. 11. þ. h.
það má og öllum ljóst vera, aö
aldrei veröttr landnámssagan svo
rituð, ,að allra verði þar ge.tið, er
flutt hafa vestur um haf, og þess
vegna er það ofur-ieðlilegt, að alt
af linnist nægar ástæður til að
finma að, og víst tnttn hver sá, er
söguna ritar, komast að því, að
vandratað er tnieðalhófið, ef svo á
að vera, að enginn getv fundið
neitt að. Sagatv þarf aö sjálfsögðu
að vera eins stvvttorð og gagnorð,
eins oig frekast er hægt ag rita
hana ; þó svo, að alt það helzta af
starfi hvers nvantvs se þar s^ett
í ktur, því starfi, sem vniðar að
byggingu landsins og menningu
þjóðar vorrar ltér vestra.
•
Réttast teljum vér, að sagan sé
látin ná vfir tímabiivð frá því vit-
flutningar hófust fyrst frá íslandi,
um 1870, fram að aldamótuvn.
Síðar tvtiá svo bæta við það eftir
því setn fram'tíðarmönnum þykir
við eiga.
þa.ð teljum vér líkkgt, að 4 til
5 ár muni þurfa tii að semja bók
þessa og koma heuni ú't á prent,
og. að kostnaðurinn við það verði
ekki stórt minni en 5 þústtnd doll-
ara. En svo mundi bók sú verða
vel þegin bæði austan fuvfs og
vestan, að mikið mundi af henni
seljast. Mundi hún kosta hér í
landi um $2.00, eða litlu mitvna, en
á Islandi 5 til 6 krónur í minsta
lagi. Og ekki þætti oss ólíkkgt, að
með tímanum mundi seljast nóg
af henni til að borga allan út-
gáftt kostnaðinn. En sagt mun
verða, að það sé ekki nóg, að eiga
óvissa von um kostnaðinn löngu
eftir að bókin sé komin út. það
sé nauðsynlegt, að hafa saman féð
jafnótt og verkið sé unnið, amvars
fáist það ekki gert. Og er þetta
hverju orði sannara.
Spurningin er þá tvm það, með
hverjum ráðivm hægt sé að hafa
saman fé þetta. Hedmskringla tel-
ur réttast, a'ð benda á það í þessu
sambandi, sem benni þykir vel við
eiga í þessu efni, sem er :
1. Að íslendingadaigs nefndin frá
ári til árs taki að sér að
verja arðinum, ieða hiuta.af
arðinum af Islendingadags
hátíðahöldum sínum til þess
að styðja þetta fyrirtæki.
Með því nvóti vinnttr hún
það tvent í einu, að starfa
að þijóðmenuingu og þjóðar-
minningu. Verk hennar verð-
ur á þatvn hátt varankgt og
áhrifamikið og þjóðflokki
vorum nú og komandi bæði
til gagns og sóma.
2. það er ekki til of mikils mælst
af þeim ísknzktt vesturför-
vtm, sem vel hafa komist á-
fram og safnað anð hér í
lahdi, að þeir gefi myndar-
legar upphæðir tii þessa fyr-
irtækis, og nvargir , þeirra
myndu fúslega gera það, þvi
enginn efi er á því,
að ailment er það ósk landa
vorra, að landnámssagan sé
rituð og gefin út í einni heild
og menn trviia því, að það
verði gert og telja það sjálf-
sagt, þó tmenn hafi ennþá
ekki gert sér grein fyrir því,
hver þao eigi að gera, eða
hve fljótt það geti komist í
framkvæmd.
3. Hin ýmsu lestrarfélög Islend-
inga víðsvegar í bygðunv
þeirra gœtu stórmikið létt
nndir nv'eð þessvt verki, bæði
nveð því, að safna gögnutn
til sögunnar, og með því, að
gangast fyrir að hafa saman
ií í bygðtvm sínum til þéss
að styrkja fyrirtœkið. þetta
gætu þau gert nveð samkom-
vtm, og á ý’tnsan annan hátt,
og gætu þau ef þau vildu,
lagt stóran skerf til að
ltrinda máli þessu áfram.
4. þeir Islendingar, hvort senv
•jveir ertt fæddir lvér í landi af
ísknzkum foreldrum eða þá
íluzt uit'gir með þaim hingað
vestur og alist hér upp og
fengið svo góða mientun, að
þe.ir ltafa náð embættispróf-
wm, orðið “professional”
menn, ættu allir að sjá sóttta
sinn og skyldu í því, að
að styrkja þetta fyrirtæki
með fjárframlögum og áhrif-
um sínum á annan hátt, og
vér teljum efalaust, að flestir
þeiirra mundu fúsir til að
gera það.
5. Öll íslanzk félög, sem að ein-
hverju leyti hafa það á stefn-
uskrá sinni, að starfa að
miennitvgu Iskndinga hér i
landi, æ.t'tu að taka drendi-
legatv þátt í því, að styðja
að vitgáfu slíkrar sögu með
áhrifttm sínum innbyrðis og
viit í frá.
6. Ý'msir þjóðrækn.ir íslendingar,
se'ivv ekki tilbeyra neinum af
þaim flokkum, er nefndir
hafa verið, mundu taka sig
fram um, að styðja jvetta
fvrirtæki með ráði og dáð
og drengilegum fijártillögum.
l'm opinber, almenn samskot
gæti tæplega verið að ræða í
jvtessu satnbandi. Og ekki heldur
það, að áskrifiendum vneö fyrir-
framborgunum væri safnað að
sögunni. þess ætti heldur ekki að
þvtría, þar setn 5 ár eru til stefnu
til þess að hafa alt það fé saman,
sem þyrfti til að kovna söigunni út.
Ef ver ntt teljum, að vestanhafs
séu 25 þivsund Iskndingar, þá
þvrfti að jaánaði á áii 40 tillag
frá hverjum þeirra í 5 ár, eða eitt
oeiivt á hvierjtvm 3 mámvðvtm. það
er þvf sjáankgt, að útgjöldin
þurfa ekki að standa í vegi fyrir
samning og útgáfu bókarinnar, et
vvl'jinn er hjá þjóð vorri til þess,
að fá hama sanvda, — jafnvel þó
kostnaðurinn yröi $5,000. En nú
ertv þeir ekki svo íáir, sevn vtm
j>etta mál hafa hugsað, sem halda
þvi fratu, að vel megi fá þetta
gert fyrir belfing þess fjár, senv
Lér að framan er áætlað til þess,
og verður þá byrðin þeim niuiv
kt'tari.
Bezt færi á því, að sagan væri
‘‘illustrated” eða mteð myndum af
þeim mönnum, sem við hana
koma. Með því yrði hún miklu
fiillkomnari og íegurri úitlits, eins
og h'vtn þá tíka yrði eigukgri og
mundi seljast batur. Og stórum
h'eifði laudiiámssaga Islands verið
dýrmætari en hún er, cí hún ltefði
trtjeðferðis myndir af möntvum
þeim, ie.r hún geitur tvm, eða mörg-
um þeirra, svo sem aðal-land-
n'ámsmönntvmim og þeitn öðrutn,
sem tnest koma við hana.
Tiil eru þeir menn, setn annars
vilja láta semja landnámssögu, en
telja, að ennþá sé ekki kotninn
tími til að semja hana, af því að
svo skammrtr tími sé liðiiin síðan
landnám íslendinga lvófst hér í
álfu, og að hinu kytinu af því, að
engir þeir viðburðir hafi ennþá
gerst í sögu vorri hér vestra, sem
í ktur séu færandi. En Heinvs-
kringla getur ekki fallist á þá
skoðun. V'ér höldum því fratn, að
nauðsynkgt sé að ræða ýtarlegast
ltið fyrsta tímabil landnámstíðar-
innar, og að nægi'lega mikið sé
þegar búið að starfa hér til þess,
að jvess sé getið og það gieymt í
letni til fróðleiks komandi kvn-
slóða. Vér ltöldum því ennfremur
fram, að landttámssaga Vestur-
ískndiniga sé alt eins merkikg og
laiídriámssa'ga íslands, og að jafn-
mikil ástæða sé til að rita hana,
eins og var til að rita landnáms-
sögtt íslands. En vér teljum rétt,
að sagan sá rituð sem fyrst, og af
þetm ástæðum, setn bér að framan
eru framteknar.
Með þessum athugasemdum
kggur Heimskringla málið í gerð
landa vorra hér vestra. það er al-
gerkga í jtielrra valdi, hvort nokk-
uð vierðtvr af framkvæmdunum eða
ekki.
J. H. HANSON
Vérzlar með aktýgi og reiðfæri og alt er þar að lýtur,
svo sem hestabusta og kamba, bjöllubelti, dfnur, ábreiður,
og margt fleira. Einnig selur liann kistur koffort og töskur
SKRIFIÐ HONUM UM VERÐ GG SKILMÁLA
GIMLI - - MAIM.
Hannes Kristiansson
GIMLI, MANITOBA
Verzlar með aldini, sætindi, svaladrj-kki. tóbak og vindla
Einnig selur hann karlmannafatnað og alt þaraðlútandi
r _
Agœtar vörur. Lágt verð
'YYYYYYYY

t
v-
v-
V'
•i>
V-
V-
»
&
V-
V-
b
V'
k
v>
»
»
V-
GIMLI “CJFE”
SELUR ALDINI, SÆTINDI, ÍSRJÓMA OG ALLAR TEG-
UNDIR AP FÍNU SÆTABRAUÐI OG ALGENGU BRUÐI
EINNIG MÁLTÍÐIR OG TÓBAK OG VINDLA
H. Johnson, e
igandi
4
4
*4
•4
-4
<4
-4
4
-4
4
-4
<4
<4
. — — J- . x * . — — —» , —— * , ■ — * * — .
•I
^^VVAAAAA^^>AAAAAAAAAAA VAAAAAAAAAAAAAAAAAAA^
K. V algardson
GIMLI
MANITOBA
Verzlar með allskonar ,
MATVORU SKÓTAU
FATNAÐ FATAEFNI
I\IJÖL OG GRIPAFOÐUR
og hvað annað er að algengri sveitaverslun lýtur
Gieið skifti. Sanngjarnt vei'ð, hreinir reikningar
Ég óska eftir-viðskiftum landa minna
og allra annara áreiðanlegra manna
Með vúiðing og beztu óskum
KETILL VALGARDSON
GIMLI, MANITOBA
^VAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA/ VSAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA/VAAA^^^^^^^^^^^^^^^^^^V^ ^