Heimskringla - 10.10.1907, Blaðsíða 2

f
Winmpefr, to. oR. 1907
BEIlSKS'TNEEA
HEIMSKRINGLA
Pablished every Thursday by
Tbe Heimskringla News & Publisbine Co.
°f
12.00 um AriÖ (fyrir fram borgao).
8ent til islaudfc
borgeC af kaupeudum
.C0 (fynr fram
ilaOaios hér)$1.50.
B. L. BALDWINSON,
Kditor A Manager
Office:
729 Sberbroobe Street Winnipeg
P.O BOX llð. ’Phone 3512,
Að tryggja víxla
AB tryggja víxlateöa eins og þaö
*r neínit á vestur-ísLertzku tnáli, að
“■hakka nótur”, er í því inniilaliÖ,
að þog’ar eiinn maður selur öðrum
í hendur skriflögt lcrforð «n, að
borga honum ákveðna pemngaupp-
hæð á ákveðnum degi, þá tryiggist
Jxið borgunarloforð með því, að
íihihver sá er íetvginn til þess að
rita nain sitt aítan á víxilim*, sem
-tadrán er áreiðanlegur að g>eta
borgað upphæð þá, sem hanfl
hljóðar um, og á þeim tíma, sem
ínl ier tekinn, og er þá sá hinn
ftami orðinn að lögum ábyrgðar-
iullur mn bor.gun þeirrar upphæ'ð-
ar. Hann er búinn á lögformlegan
■hátt, að taka að sér skuidina, bú-
inn að gera hana að sinni.skuld og
búitni að kysa hinn rétta skuldu-
natrt frá þeirri ábyrgð, að þurfa
»ð borga hatta t'il þess manus, er
hann stílaði víxilinn til. Tökum
dæmi til skýringar :
Árni kaupir hest af Bjarna, en
getur ekkd borgað hann út i hönd,.
en til þess að fullgera kaupin, sel-
ur bann Bjarna í hendur skriflegt
lolorð um að borga honum hest-
verðið — segjum 100 ddllars —
innan 60 daga. Bjarni þarf að fá
hestvetrtðið strax, og með því hann
hefir það álit á efuahag og ástæð-
um Árna, að svo geti farið, að
harnt geti ekki staðið í skilum i
gjaJddaga, þá krefst hann þess, að
borgun sé trygð á tilteknum tíma
at einhverjum þeim, sem hann
sjátlfur treystir til þess að borga
skuldina á skildegi. Arni fesr því
til Jóns og fær hann.til þess að á-
byrgjast Bjarna, að víxiliinn verði
borgaður á tilteknum tíma. þef.a
gcrir Jón með ;því, að riita aafn
sitt aftan á víxflinn, og er hann
þá samstundis búinn að gera sig
ábyrgðarfullan fyrir hestverðinu,
og mieð því er Árni úr allri ábyrgð
gagnvart öllum öðrum en Jóni.
J-ón hefir sem sé “hakkað nótuna”
og verðtir að borga hana að ftillu
á skildegi, ef Árni gierir það ekki.
Bjarna er með þessu borgun trygð
Hann selur ‘nótua’ eða víxilinn
l.verjtim scan homim þóknast, og
■fær 'ákvæðisverð fynir hanm, eöa
þvi sem næst, og svo má honuin
standa á sairni, hverwig fer fyrir
þenn Árna og Jóni. Handhafi víx-
ilsfns á aðgiang að Jóni með borg-
nm. En Jón hinsvegar á aðgang
að .^rna, ef hann þarf að borga
víxihnti fyrir hann, Svona stend-
tir cíæmið.
1 fljótu bragði má svo virðast,
sem það sé meinsemi, að amast
nokkuð við því, að krota nainið'
sitt aftan á borgunar skuldbind-
ingar náungans, þegar timðtir er
beðinn að gera það. þetta kostar
s.nni.i sem enga fyrirl.öfn og mönn-
um etr talin trú um, að engin
hætta geti á því verið að til þess
þtirfi að koma, að maðttr verði
krafrnn borguna.r á skuldinni, þetta
sé að eins gert til þess, að sktild-
hcihntiimaðtir gieti notað upphæð
þá, sem víxillinn hljóðar um, á
tfmaibilinti frá því bann er g.efinn
út, þar til hann fellttr í gjalddaga.
Og margir ertt þeir menn, sem svo
ertt góðviljaðir, að þeir gieta ekki
fengið aig til, að neita um svona
litia bón, — bara að skrifa naínið
sitt, og ábyrgðiin gildir eingöngu
uttr nokkurra daga timabil, þar til
Árni er þúinn að ná saman skild-
ingnnum í hiestvierðið, og þá .stend-
tir hann ár'eiðanlega í skilum. það
er engin hætta á því að Árni dieyi
á timaibilinu (hainn hefir aldrei tek-
ið upp á þeim skratta áður) eða
að hann veikist, eða að nokkttr
bmdrtin goti komið fyrir hann, svb
að hann fái ekki sjnt störfum sín-
«m eða peninga útvegunnm til
itiknitvgar á skuldinni. því siður er
nokkur efi á þvi, að þeir sem
skuld-askifti hafa átt við Árn-a og
eiga að greiða homim fé látii,það
bregðast, að stand'a í skiltim við
hann. það igetur ómögule)ga neátt
komið fyrir þá menn, svo að þeir
verði að bregðast votvttm sktild-
liehtiitumanna sinna, og þar með
eitmtig vonum Árna.
Svona virðast margir hugsa,
þegar þeir lá,ta leiðast til iþess, að
“bakka” nótur annara. þeir fayggja
á glæsivonum og gtra ekki ráð
fyrir nokkrum hindrumiín. 'þeir
Udja sjálfsagt, að alt gangii *ins og
tál «tr ætla-st. En því miður verður
það alt of oft, að slíkar tálvoniir
bregðast.
Viðskiftalííiö hér í Iandi eins og
líklega víðast annarstaðar í heimi,
byggist að mestu leyti á tiltrú
þeirri, sem menn bera og verða að
hera hverjir til annara. En það
kemur þráfaldlega fyrir, hversu
vel, sem tiltrúin er grttnduð, að
mönnum verður ekki að edns ói
bægt um að framkvæma fyrirætl-
anir sínar og uppfylla óskir og eft-
irvæntingar annara, heldur verði
þeim það oft algerlega ómögulegt,
hversu vel, sein þeir vilja. Og svo
er enn ótalið það þýðingarmikla
atriði, að þeir menn eru til, sem
viirðast lamast á vilja og fram-
kvæmdaþreki til þess »ð standa i
skilum, þegar þeir eru búnir að
koma borgunar ábyrgðinni faráð-
ustu ai sér og yfir á aðra, — þá,
sem “bakka nóturnar”. Afleiðing-
svo að beinn penmgadegtir gróði fé-
iagsins hefir numið tugum milli-
óna dollara á hverju ári. þetta
virðist að hafa haft þau áhrif á
stjórnendur félagsins, að þeir eru
farnir að skoða sig sent drottna
þjóðarinnar, í stað þess að þeir
eru þjónar hennar. þetta kom ber-
Leigu í ljós í ársiundarræðu þeirri,
sem forseti félagsins hélt í Montre-
al fyrir fáutn dögum, þegar hann
gierði þá staðhæfingu meðal annars
að ehtn tólfti hluti þjóiðairÍHnar í
Canada aett'i lífsuppeldi sitt undir
C. P. R. félagiuu. En það er siinij
sem að segja, að þetta fólk gæti
ekki haft lífstilveru í landi þessu,
ef C. P. R. félagið ekki veitti því
atvimntikga lífsmögtileika. í- stað
þess, að það er þjóðin í Canada í
liei'ld sinni, sem hefir gefið félaginu
lífstilvieiru þess, alið það í laitdi og
gert vöxt þess og þroskun mögu-
lega til þess það giet'i því bettir
in er sú, að menn sem temja sér . .
það, að ganga í ábyr.gð fyrir aðra ^ sl"nar k?lhmar ,Ul ha«s
- 1 ‘haklca nótur” betrra - verða ho*a l>'nr ^
hetld stnnt. pað, að Selagtð fekk 1
fyrstu tugi millíóna ckra af bezta
landi og tugi millíóna dollara í
peniingum af ríkisfé, sem gjöf frá
þjóðinni, og siðan það byrjaði að
starfa fengið alla fyrirhöfn sína og
kostnað etidtirgolditm í ríkulegum
mæli, — hefir haft þau áhrif, að fé-
lagið er farið að álíta sig óhjá-
kvæmilega og sjálfkjörma nauð-
synjastofnun ríkisins, og i því
skjóli er það farið að hieáta jöfn-
um hömdum gorti á fundum sínum
yfir ofurveldi sinu í Catvada og ein-
okunarofbekli gagnv.art einstakl-
ingum og héruðum landsins.
bakka nótur” þeirra — v.erða
svo að segja ekki uingömgu fyrir
vonbrigðum oftast, heldttr og fyrir
ir peningalegtt tjóni, a'f því að þeir
verða að borga fyrir það, sem aðr
ir hafa þegið. Á þenna hátt hefir
margur maður tapað miklum
hlnta eigna sinna og sumir aleigu
sinni, og það sem verra var, tap-
að einnig allri tiltrú setn viðskdfta-
menn, er nokkuð væri treystandi á
— af því að þeir voru búnír að
þá skorti' hyggimdi til að stjórna
eiigin eignttm sínum, oa það þótt
þeir í rauh réttri værtt himir hvgn-
ustti “business” menn, að undan-
tekmtm þessttm ófarsæla veikleika,
að krota nafnið sitt á bakið á
borgunar skuldbindingar annara.
Efinlega kemur það sér illa, að
verða fyrir tn'iklu peningatjóni, af
hvaða ástæðum, sem að'því liggja,
en ekki þó síst, l>egar það er fyrir
vanskil annara, hvort sem þau or-
sakast af beinu hirðuleysi eða svik
semi, eða af ófyrirsjáanlegum for-
féiJlum þoirra, sem maðttr hefir
hygt von og trú sina á. Kn langt
nm verra er þó tiltrúart'apið.
FLestir verzlunar og 'btisiness’-
menn hafa viðskifti við einhvern
banka, einn eða fleiri. þieir leggja
þar daglega eða vikulega inn tekj-
ur símar og borga skttldir sínar
ni'eð ávístinttm á bankann eða bank
gna. þetta er sérlega handhægt
fyrirkomttlag öllttm starfs og anna
mönmim, um leið' og þaö er haigur
fyrir bankaua. Bankarnir eða
stjórnelidur þeirra veita hverjnm
viðskiftamanni og reikningmn hans
nákvæma eftirtekt. Meðam þeir sjá
að maðttrinn annist eingöngu ttm
sitt eigið starí og leggttr áherzluna
á, að standa í skilum við eigin
reikningsmenn sína, þá fer tiltrú
þoirra við bankana sílelt vaxanni,
styrkist með hverjtt líðandi ári,
svo að bankarnir hlaupu oft undir
bagjga tneð þeitn mönmnn, þegar
þatt tímabil koma fyrir, að þeir
eiga óhægt með að mæta öllum
útgjöldum eða borga skuldir sínar
í gjalddaga af eigin efnttm. En
strax og hankarnir verða þess var-
ir, að maðurinn fer að láta tiltrú
sína í lausakaupum hverjum sem
ltaia vdll, og fer fyrir það að tapa
fé, setn hann ltefði átt að haia til
eigin þarfa, þá er út"i ttm tiltrú
þess manns á þeim hianka, eiða
bönkttm, er hann hefir skift við,
og hjá öðrum fönktim einnig, því
að þeir hafa þannig lagaö innbyrð-
is samband, að hvér þ'kk-ir annars
viöskiítamenn og ástæður þeirra,
svo að hafi maðttr tapað tiiltrú á
einttm banka, þá stendur hún
mattni ekki alveg opitt á þeim
naesta. En bankastjórar eru að
jaínaði svo kurteisir menn, að
þeir forðast að minnast á það við
viðskiifitamenn sina, sem þeim þyk-
ir athugavert í fari þeirra, hvort
sem það er í fjárhagslegum eða
öðrum máhtm. þeir hafa lært að
skifta sér eingöngu af þeim- mál-
ttm, sem þeitrr koma beinlínis við,
og þeiir ætlast til þess, að aðrir
geri það sama. En þegiar þeir
verða þess varir, að einn maður
vísvftandi rúir sjálfan sig efnalega,
hvort sem það er af góðvild gert
eða vanhygni, þá eiga þ: ir ekkert
undir -þeim náunga framveigis og
borga engar ávísatrir, sem bann
kann að gefa út fram yfir þá upp-
hæð, sem hann í það og það skift-
ið kann að eiga þar inni, — tiltrú
hans er töpuð.
Einokunaraflið,
Canadian Pacífic Railway Tele-
graph félagið heifir með einokunar-
oibeldi sínu gaguvart’blaðstjórtim
Vesturlandsins komið svo miklu
róti á' húgi manna um þvert og
endilaiigé ríkið og vakið svo miegna
óánægju gtegn • sér, að öll blöð í
Iandinu keppast við að kæéa það í
skömmium. -.1
C. P. R. íélagið heifir á si,ðari ár-
tim, itiieð "'v'axandi innfiutnflngi
manna til Vestur-Canada, áítit sér-
lega miklu ÍTamlara láni að fagna,
þessi hugsun C. P. R. félags for-
setans, að sá, setn þjónar öðrutn,
sé svo mjög undir hann gefinn eða
nppá hann kominn, að áu hans fái
ltann ckki haldið lífet'tlveru sinni,
er eins óskynsamleg eins og hún er
hættuleg framtíðar sjálfstæði fé-
lagsins sjálfs. því að enginn efi giet
ttr á því leikið, að ef sá tólfti
hluti þjóðarinnar, sem nú er í C.
P. R. félagsins þjónustu, skyld'i
eintt góðan veðttrdag gefa félaginu
þá tilkynningu, að hann ætl.töi sér
að reytta að lifa án þess, þá yröi
félagið svo máttlama, að það gæti
ekki haldið lífi. það er því fnlt
eins mikil ásiæða til að ltalda því
fra.111, að það sé þessi tólfti hhiti
Caitada þjóðarinnar, og hún öll í
heild siitni, sent heldur lífi í fjlag-
’intt, eins og það, að félagið haldi
Hfi í honttm, eða nokkrum öðrum
liluta þjóðarinnar, og það án þess,
að gera að 'nokkni leyti lítið úr
starfsemi félagsins eða áhriifiún
þess á vöxt og þrosku.n landsins.
Að flutningsgjöld varnings með
brautum félagsins hafa ekki verið
ha'kkuð upp úr ölht hófi, er víst a-
reiðanlegja því að þakka, að járn-
brauta samke'pni er orðin svo mik-
il, að slíkt or ekki í mál takandi.
Fé'lagiö er ekki lengttr vinvalt um
vöruilutning í Vestur-Canada. En
það hefir einveldi á fregnsamfaandi
cillu i Vesturlandinu, og því valdi
hefir það læitt svo, aö það hækk-
aði fyrir nokkrtnn mánuðttm hrað-
frétta siendingar til blaðaiina, að
m'iklum inun. Nokkur kurr Jcom í
sum blöðin við þetta. þeim þótti
hækkunin ástæðulítil, en gerðu þó
enga beina uppreist móti ftlaginu,
að undanskihhi blaðinu “Nelson
Nevvs”. það sagði meiningit sina
hispurslaust, og fór allhörðttm orð
um um breytui félagsins gagnvart
ífaúum Vesturfylkjanna. Svo er að
sjá, sem ráðsmönnum félaigsins
hafi hindist til ttm þetta. þeir
höfðu hækkaö frétta bttrðargjaldið
til sttmra blaða um 300 pr<>sent
frá því sern áðttr var, svo að nokk
itr von var til þess, að blöð þatt
væru ekki allskostar ánægð. En
falaðið “Nelson News” kom einna
sárast við katm félagsins, og Délag-
ið hætti að selja því blaði nokkrar
fréttir írá byrjun þessa mánaðar.
Yfirumsjónarmaðttr fél. í Vancottv-
er, að' naíni Wilson, hafð’i við lok
september mánaðar sent ritstjóra
blaðsins svolátandi hraðskieyti : —
“Af þvi nð ekkert virðist vera yð-
ur þóknanlegt, þá verðttr hætt að
senda yður sameiginLegar falaða-
fréttir eftir 30. sept.” þetta var
beánt einokunar “hoycott” á blað-
ið fyrir það, að það þorði að
segja meiningtt sína, þorði að láta
í Ijósi og halda fram skoðiintim,
«nt C. P. R. félagimt geSjaðist
ekki að. Yfirleitt hafði bneyitni fé-
lagsins gagnvart Vesturfylkja blöð
unum á siðari tímum þýtt þetta :
— Kf þú gerir þig ánægSan meS
þær fréttir, sem við kjósttm að
sendá þér, þá færStt þær með isann-
gjörmt verði, en ef þtí heimtar að
öfalandaSar alheimsfréttir, eins og
stórMöS Austurfylkjanna £á þær,
þá setjtim vér þær svo dýrar, aS
bla'ðinu verður ofvaxið að borga
fynir þær, og verðttr þvi að hætta
starfi. — En falöðin, hei'mttiSu al-
heimsfnéttirnar og borguSti fyrir
þær, þó dýrt væri. En af því þatt
LeyifStt sér að kvarta tmdan ósann-
girni félagsins, þá hætti það að
selja fréttirnar fyrir nokkra þen-
tnga, og þtegar það var spurt um
ástæðn fyrir þessu tiltæk.i sintt, þá
var það svar gefið, áð það vaCri
vegna Jtess, aö Maðið befði af og
til fundið að starfsemi íélagsins og
að ritstjóri þess hefði neitað að
ganga að skriilegiim samningi um
að hæ.tta öllum aðfinslum ttm
gerðir þess og starfsemi. He’ipt og
hefnigirni félagsins í garð þess
manns, setn þorði að láta skoðun
sína í Ijósi i blaði simt, var otsók
til þessa einokunar ofbeldis á hend-
ur ritstjóra blaðsins.
Finst nú ekki lesendum, að sá
liönr í stefnuskrá herra Bord tns,
leúðtoga Conservativg í Canada,
að giera alla mál og taíþræðd í rík-
inu að þjóðeign vera á góðttm rc,k
ttm bygSur ? Undir þjóðeign eða
yjóðstjórn, gætu slík tiitæki sern
þetta alls ekki komið fyrir, því að
allir ættiu þá jafna.n aðgang að öll-
um fáanlegttm blaðafréttum, og
fyrir sanngjarna borgun, en ekki
okúrgjald. Enda tárast blaðiö
“Winnipeg Free Press” yfir því, að
Bordan hafi orðiö fyrstur maður
til að Kotna ineð þenna lið, og
ræður Laurier, til þess strax á
næsta þingi, að gera þeitta að lög-
um, svo að hans flokkur skuli hafa
hoiðttr af þvi.
þeitta tiltæki C. P. R. félagsins
hefir orðið kröftugt me&al til þess
aö hrinda þjóöeignastiefntinni i rctt
horf i hiigttm heggja pólitisku
flokkanna í þesstt ríki, og þó að'
búast megi viS, að C. P. R. féJag-
inu vcrði leyft að halda eignahafali
á þráðtim sínnm ttm nokkitrn ó-
kontinn tíma, þá er það víst, aS
þeir þræöir veröa settir undir þjóð
stjórn strax og Conservativar
komast að völcium í Ottawa.
Síðan þetta skeði hefir C.P.R.
félagið gert tilraun til þess að
mýla Winnipe.g blöðin, en þau hafa
ekki viljað mýlast láta, og veitast
ótratiðlega að fójagimi fyrir
dyrfsku þess og ósvííni. það er
ekki oft, scm “Fcee Press” o>
“Telegra'm” kemttr saman 1 sk.ið-
iinum utn opinber mál, en í jussti
eru þau nú sem einn rnaS'tr, eg
það er samhuga álit þeirra, að
nauðsynlegt sé að stíga á hálsinn
á þ'vingttnar tilraiiniim C. V. R.
fé'lægsins.
Blöðin halda því fratn, að Jiiegar
þau sendi menn til að safna frett-
um og borgi þeim fyrir það starf,
og borgi svo C. P. R. fél.nginu lyr-
ir að flytja þair með þráðtitn sín-
ttm á skrifstofur blaðanna, þá eigt
blöðin frébtirnar og megi giera við
þær, hvað sem þau viíji, — lána
þær öðrum blöðum, ef þeim svo
’Sýnist. C. P. R. félagið á ' hinn
bóginn heldttr þvi fram, að af því
það flytji blaðafrétt'ir fyrir frá ein-
ttm tíunda h'luta þess verðs, sem
það setji fyrir vanaleg telegraf-
skeyti, þá megi ekki það blað, er
fregnina fær, nota hana til annars
en að prenta hana sjálft. Með
þesstt gerir íélagið tilraiin til þess
að ná fullum yfirráðum yfir fregn-
dálkum blaðanna. Út af þessu er
rimtnan, sem nú stenchir setn hæst
°g getur ekki endað netna á einn
veg : að félagið verSi að láta und-
a,n<. þvi að þess getur ekki orðið
langt að J.íða, að mál þ»tta komi
íynr Domiuion þingið og að stjórn
in verði neydd til að skerast í leik-
inn.
— “ Skammaðist mín ” —
— ”Skamradrlega ” —
þannig áv.arpa bæSi vikublöðin
íslenzku hér í bænum Winnipeg ls-
kndinga fyrir að hafa ekki sótt
söguti]>plestrar samkomttr hr. Ein-
ars Hjörkifssonar. Skylt er þó að
geita ;þess, að “I.ögj>erg” mælir
eigi svo frá síntt eigin, heJdttr ein-
hver “Áheyrandi”, sem þar hefir
tengið rúm til að koma með ákúr-
ur sínar undir dttlarnafni.
Af því að ég er einn af þeiim,
sem ekki hefi sótt þessar tipplestr-
ar samkomttr, og er því auðvitað
einn i þeim stóra hóp Winnipeg ís-
lendinga, sem “I.ögbergs” “Áheyr-
andinn” hefir ‘‘sárskammast’’ sín
fyrir og “Heimskringla” kallar
“skaimmarlega”, þá tek ég til
m.áls, og ætla hreinskilnislega að
skýra frá, af hvaða ástæðu ég
sótti ckki þessar upplestrar sam-
komttr, og mér þykir ekki ólíklegt,
að fleirtim hafi gengið það sama
til.
Sg skal strax taka það fram, af?
mér þykir vænt um E.H. sem
söguskáld, og mér helir fundist
hann sem slíkur vera þar á sinni
réttu hyllu. En einmitt vegna þess
að ég hefi mættir á honttm sern
söguskiáldi, þá þykir mér þess leið-
inLegra til þess að v.ita, að hann
skuli láta sér til hugar komia, að
vera að ‘‘perla’’ út sögu sinni með
þvi að lesa kafla og kafla úr henni
hvert siiwt, vitandi það, að al-
menningtu á, ettir stuittan tima,
kost á að fá aö lesa og eignast
þessa sögtt hans prentaða. 1 rattn
og vertt cr þessi aöferS hans ekki
til atfnars'en áð reyna, að ná i tvo
peniinga fyrir ednnSéljá fólk'imt'
að hhista á handri'tíð les'ið npp,
fyrir að líkindum Hkt verð og bók-
in kostar prentuð. það var þetta
— að koma engum manni, hvorki
æðri né lægri, upp á það, að hafa
tvo peningia fyrir einn, sem var til-
efni til þess, að ég sótti eiki þess-
ar upplestrar samkomur. þó hr.
E.H. hefði sett fl.oo innguitgiun
að 'fyrirlestri sínnm “Um frelsis-
kröfur íslendinga”, þá hcifði ég
jaint fyrir það keypt mig inu tii
að hlnsta á hann ; vegna þess, að
ég, sem fleiri, hefi ekkert tækifæri
til að heyra þaö mál rætt itarlegt
— þvi eins og kunnugt er, þá lttur
út fyrir, að satntök hafi verið gerð
til þess, að láta ekki eitt einasta
eintak af bókttnum “I aftureldiag”
(eftir Guðmund Hannesson) og
“Frjálst sambandsland” (eíttr F.
Hjörleifsson), koma hingað vcstur
um haif, — en sem eru einu bæ<c-
urnar, sem ræða nútiSax frelsis-
kröfur Austur-islendinga. Ég veit,
aö sumir af löndum okkar hér
vestra, hafa haít þaS lag, að láta
fólk tvá og þríborga tyrir sömu rit
gerðina eða fyrirlesturfnn. En ég
álít, að þaS sé tæpast hafandi til
eftirbney tni. Mér þykir einnig mjög
trúlegt, að það hafi aftrað mörg-
ttm frá að sækja þessar samkom-
ur, að cngin vissa eða líkindi vortt
til þess, að sagan yrði ö I 1 lesin.
Líklegt er, að sagan sé miklu
lengri en það, að hægt sé að lesa
faana á þremur kvöldum — jafn-
skilmerkiiLega og hr. E. H. lcs.
Encia var það auglýst, að úr sög-
tmni y,rði lesnir "kaflar”, og bend-
ir það á, aö sagan hafi ekki átt að
lesast öll. En allir, sem söguþyrst-
ir ern, vita, að það er hreinasta
kvalræði, að lesa eða heyra lesna
skemtilega sögu, og fá iekki að
heyra hana til e n d a. Margir ts-
lendingar ertt svo fýknir í Lestur
skemtiilegra sagna, að þeir hætta
ekki fyr en bókin er bú'in, enda þó
þeir verði að vaka til þess beilar
nættir — hvildartíma sinn.
Af því sem sagt er, þá held' ég
aö hroinasti óþarfi sé—ef ekki veikl
un — að “sárskammast” sín fyrir
það, þó áðurnefnclar samkoimir
væru ekki sóttar betur en gert var
— og með ölltt rangt, að segja að
fiólk.i sé 'það til “skammiar”, eins
og “Heimskringla" gefttr í skyn.
J>að er náttúrlega ekkert athuga-
vieirt við það, að þeir, sem hafa
nóg af pemingum, láti þá aí hiendi,
þegar þeir ertt um það beðnir. Kn
það er sannarlega lofsvert af þeim,
sem/ hala þá takmarkaða, . að
kttnna svo tneð ,þ« að fara,
að láta ekki tvisvar taka þá
áf sér fýrir það sama, livéiiæt seftt
um það er beðið'.
Herra E.H. er svo mikill hæfi-
Leikantiaður, að hann befði getað
boðið W’peg ísl. eit'thvað annað
til skemttinar og frcíðleiks en
“kafla” úr sögtt, sem á að íara oð
prenta og innan skams tíma verð'-
ttr boðin fólkihn til kattps. Til
dæmis hefðl átt mjög vel við, að
hann hefð’i fhitt fyrirlestur um
framéarir og framkva'mdir á ís-
landi á síðtistit 12 áruniim, sem
hann hiefir dvaltð’ þar. það hefði
getað orðið lslandi tiil góðs.
faíka hefðt Lann sjálfsajft getað
frætt og skemt með fyrirlestrum
um andatrú. Hefði hann haldið
fyrirlestra ttm þetta, þá heifði hann
fengið og átt skjlið að fá hústfyllir
í hvert sinn.
"Aheyrandinn” í “faögbergi”
minnist ekki með einu orð’i á það,
sem bæði hann og aðrir Islending-
ar bér í bæ mættu með réttu,“sár-
skamma.st” sín fyrir gagnvart hr.
E. H. En það er hávaði sá og
skarkali, sem verið hafði kveildið
s®m E.H. las upp í Goodtemplara-
húsinn, og sem “Heim.skringla”
réttilega mintist á. þiað er blátt
áfram óheyrileg ókurteisi, að láta
slíkt viðgangast eða komia fyrir.
Og þó ekki sé með réttu haegt að
kentta nema einufn manni ttm það
— ttmsjónarmanni Gooditemplara-
hússins — þá er það i rattn og
vertt það t'ilfclli, sem allir Good-
temiplarar, sem tilheyra stúkunum
Heklu og Skuld/ mættu skammast
sin fyrir og biðja hr. Einar Hjör-
k'ifisson velvirðingar á.
A. J. JOHNSON.
--------I----—
• •
Ogn enn um kirkju-
söngsmálið
Eftir
Jón Einurston
það er ekki að nauðsynjalausu,
að hreyft hefir verið við kirkjtt-
söngs umibótatmálinu i Hkr., og er
eiginlega mest furða, að það mál
skuli ekki hafa verið rætt fyrir
löngn eða jafnvel útrætt. Ég hefi
því miður ekki orðið svo frægur.
að sjá hina nýrri útgátu aJ “Jón-
asarbókinni” svo nefndu, en hinni
eldri útgáfii af 'þeirri nótnal.'ók, er
ég áð nokkru kunnur. Hún hefir
náð ‘rhie.stnm vinsældum fyrir það,
að eigii var'á'öðrttm fjórsöngsbók-
utn vö4, þ.ó.a.s. með ísl. textíim.
Svo hatfði hún og ýtnsa kostí þá,
j.seam aðrar svlplíkar bækur skortir*
tva.m. þann einn, að textarnir eru
(ég beJd 11 nd a n tek ni n ga r Lau st)
braglagaðir eítir áherzlum söng-
li'Starinnar. Sama er að sagja utti
söng-h e í t i Jónasar. Hitt er ekki
óalgengt sarnt, að smásöngfræð-
ingar skilji ekki, hverja þýöingu
það hefir, að alt standi rétt af sér
hvað við annað, Ijóðhátturinn og
tónbátturinn. það fer ekki vel, t,
a. m., að syngja ljóð-þrilið með
tón-fjórlið o.s.frv., þótt slíkt eági
sér alloft stað ineðal þeirra, sem
ekki kunna.
Kinn aðalgalli Jónasar bókarinn-
ar gömkt mun hafa legið herast
fyrir, sá, hve sum lfagin voru fjör-
laus, þtinglamaleg og lciðinLeg,
Siimum hefir og þótt raddsetning-
in óþarflega flókin og skrefftreytt
(Chromatisk), eu slíkt var hér um
bil eiitts algengt í Berggreens Chor-
al bókinriii dönsku, sem Jónas sáfa
Helgason tók vist fjöldann af lög-
ttnttm eftir, óhreytt, og að þeirri
bók vogaði etigiitn að- finrtia, vegna
þess, að' liún var ekki eftir — Is-
lending.
Eftir að áminst nótnabók Jónas-
ar var fyrir löngu útseJd og ófáan-
Leg, kom fjórsöngsbók séra Bjarna
þorsteinssonar, gefin út sem u m-
b ó t, ef mig minnir rétt, á þvi,
sem áður hafði verið. I heniti er
margt af sötnu lögunum, ólweytt,
sem áður var í Jónasarbóikinni,
Aftur eru og sum lögin breytt
meira eða minna að ttndirröddu'm
til, og mttntt flestar þær breyting-
ar miða til þess, að gera lögin
þægilegri til söngs, og miklu af
sknefihreytinguni J óna.so r ,er því
breytt í Ijeiit tónskref, sem í flest-
um 'tiHiellum er aðgemgílegra fyrir
óæft söngfólk. A hinn bóginn mun
sttmum finnast, að nokkur þ e s s-
a r a laga hafi tapað allnt'iklu af
listard'ýpit söngsins og áhriáa-
kraátí, en einkutn viðkvæmni. þó
hefir Bjarni sLept allmörgtim lög-
ttm Jónasar, sem mikil cftir.sjá er
| í, og seitt önnttr lélegri í staðinn,
| En Bjarni liefir líka tekið upp nokk
ttr lög, sem eigi vorti hjá Jónasi,
og sttm mjög fögur. Yfir höfuð er
bók Bjarna ekki eins letiileg og fjör
latts, sem Jónasar, en nauinast þó
jafnoki hennar að List til. Hraða-
mál það, er Bjarni brúkar fyrir
lög sín (a, b, c) er auðvitað sér-
Lega ónákvætn: og lítfa nýtilegt,
þar hefir J ónas haít reglulega
tak'tmáls táknan, sem er niákvæm'
og auðvitað réttari. Yfir höfuð
mun bók Bjarna liafa mætt miinni
vinseldufn, en við var bútst í byrj-
tin, og það ef til vill ekki að rauna
laiisti í sumum greinum.
Kn nú kvað J ónasarbókitt vera
risin upj> aftur í nýrri mynd. þessi
brcytingafjöldi er áreiða.nLega tnjög
svo óheppileigiir frá sönigfræðishTið
að dæma. líkki af því, að “unibæt-
ur’' i,Jtessu efni sétt ekki bráðuauð-
synlegar, helaur vegna [æss, að
eigi verður þvi nú komið v.el fyrir,
að allir brúki s ö tn u bókina, cn
sleppi hiiium, sem af illu til væri
betra, þótt lakasta bókin væri val-
l in, beldttr en að hafa þær allar t
j takiniu. — Unt þetta mun ég haia
áðttr ritað frekar.
því hefir nú veriö hreyffa, »ð
nauðsyn beri til, að gelin sé út
messusö ngsbók með nóttim Ijén
v e s t r a. Og er það óefað eána
úrlausn máJsins, sem stendttr, og
ættu fr.á söngfræðiLegri hlið að
dæma, að vera hér nógir og góðir
íslenzkir kraftar til að gera þá
bók mjög vel úr garði. Til þess
starfa værti þeir herrar Jónas l’áls
son, Stgr. Hall, séra Thorgrimsen,
Gíslá Goodman, Gunnst. Eyjólfs-
son, Helgi HeJgason o. fl. óefað
vel faJlnir. En hvort þeir ertt jafn-
vel vaxnir því að veJja sálma að
1 'andakt ’ og skáldlegri nákvæmni,
er mér ókunntigt. t því efni má
ekkert tiIHt taka til þess, hncr
orti versin, heldttr h v e r 11 i g
þatt ertt httgsttð og hvorfa liættirnir
eru viðeigaii'di. Ég minnist þess nú
að þegar söngheifti Jónasar Helga-
sottar voru gefi.n út forð’ttn, pá
var Jónasi sál. fært þaö ti! f"r-
áttu, að hann hefði valið tiextanæ
að tnestu úr Ijóðum Steingríms og
Matthíasar, — sem þá voru þó ó-
efað fegurstu ljóðin, sem völ var
á, og útgefandanmn til stórsóma.
þá má og eigi velja lögin eítir
a 1 d r i, þótt ég hafi orðið þess.
var, að stitnir söngtamir menn
mitita gildi laga að nokkru eftiir
því.
Einn galli, sem bæði Jónasar og
Bjarna bók bera með sér, er brot-
ið, blaðastærðin, sern er mjög ó-
þægáleg og gerir bækurnar e'inding-
arminni, vegna stærðarinnar. —*
Keyndar gerir lítið tál, eí tíl vilfa
hvernig brotið eir þessa vegna, því
h é r virðist það vera alsiða, að
syngja á bókununi úthveTfum, og
fara með þær i-lla á allan hát.t,
Svo ema ráðið til að gefa út bók,
sem þyldi allan skollann, væri að
prentá hana á bókfell eða skóleð-
ur! En slepiptim því.
Hvað kostnaði viðvikitr, sé ég
ekki, að nieán hætta vær’i á, að út-
giáfcui gerði ekki jafnvel beit-ur en: