Heimskringla - 16.01.1908, Blaðsíða 2

Witinipeg, 16. janúar 1908.
HEIMSKRINGLA
HEIMSKRINGLA
Published every Thursday by
Th*- Beimskringla NewsS Puhlishins C«.
Verö blaösins 1 Canada og Bandar
$2.00 nm áriÖ (fyrir fram borpraö).
Sent tii J.^lnnds $2.10 (fyrir fram
borgaöaf kaupeudum blaðsius hér)$1.50
B. L. BALDWINSON,
Editor A Mana«rer
Oöice:
729 Sherbrooke Street, WinDÍpeg
P.o BOX 11«. ’Phone 3S12.
r umdráttar málið
Urti þaö mál hcfir ísafold ritaS
*ll-jjreinilega í þremur blöSum, aö
nú sé tírni til þess komdnn, aö
Austur- og Viustur-ískinding ir
drajji sig.saman með því, að koma
á bcinum skipaferðum - til mann-
«>g vöru-flutninga milli íslands og
Canada. Eítir greinum liessum að
ílaitna, sem birtar hafa vcriö hér í
btaðinu, er svo að sjá, sem Aust-
nr-Islendiíigar, eða nokkur hluti
þairra að miinsta kosti, sé f-arion
að opna augun fyrir því, að vtr/.l-
unarviðskifti við Canada gætu
orðið Islandi að góðu liði og tnda
4>áðum löndunum. ]>essar grciuar
hcra þess vott, að ritstjóri blaðs-
-ins hafi athugað mákfni petta
■nins nákvæmlega og hann hefir átt
kost á, og algerlega án þess þjoð-
•srnLsrígs, sem alt of oft hefir c n-
lcent ummæli æ'ttjarðarvinanna
þar heima, þegar þeira hafa minst
Vesitur-lslendinga. Enda er blaðið
sér þcss meðvitandi, því ]yað tckur
það berlega fram, að nú sé timi
til þess komiinn, að leggja alt
.slikt niður, wi athuga í þess stað
málin oins og þau liggja fyrir nieð
Jwrim oinlæga ásctningi, aö komast
að róttri niðurstöðu og taka þá
st-etfnuna, sem aö ni'estu liði nucgi
vorða báðum málsaðilum. I>að er
og sýnilegt aí anda þcim í tsafold-
iir ritgerðunum, að ritstjórinn tel-
iir Vestur-ískndinga — mann fyrir
tminn — fullkomið igildi jxirr.i,
seiu hafast við heima á ættjörð-
tnni. Ef til vill er ]x-tta í fvrsta
skiftd, sem ísknzkt blað hetfir lotiö
að því, að sýna fullkomna sann-
girni og rétlsýni í garð vorn hér
V’Cfirtra, og þó þetta kunni aðallega
-að vcra sprottið af edgin hags-
tiruna hvötum eða þörf, þá ber oss
væu-tanlega að virða það fullu
terði. Enda væri oss hér vestra
etigrnn hagtir i því, að slá frá oss
wtróttri bróðurhönd Austur-Islend-
inga, þegar hún cr oss rétt í
fyrsta skifti á því 35 ára skeiði,
rr v>ór höfum dyalið hér vestra.
■Lsaíold flytur nú þá kenningu,
se?m ekki hefir áöur vcrið í Ifáveg-
um höfð þar heima, að rétt sé að
viðurkenna og veita það útflutn-
ingalrclsi, að hver einstaklingur sé
láitrnn sjálfráður að því, ht]ert
hatin flytur eða hvar hann kýs sér
framtíðar heimili. þcfta er cins og
það á að vera og eins og þaö er
bír í landi.
Sömuleiðis eru athugasemdir
bfaðsins nm ver/.lunar möguieika
milli Austan og Vestan rnanna á
rökum bygðar. Aðkrðin, sein bl.
-*clur hoiflavænlegasta til þess að
koma verzltmar viðskiftunum i
framkvæmd er sú, að Austur- og
Vestur-ískndingar leggi saman í
að koma npp skipalími mi'li ís-
lands og Canada, er gangi beina
kið. En jafnframt tclur blaðið,
að tif að byrja með nutiii mega
komast af imeð eitt skip, þar iil
séð vcrður með vissu, hvermg jvr-
irtoekið hepnast. Htigmymliu er
afi flytja ísknzkar afurðir á hér-
4«ida nvarkaðinn og héðan .tiitir
i>.er nauðsynjar, er íslaud hcl/t
"þarfnast. Hugsunin cr cljarfleg «>g
jafnframt þarfleg, og vart irúttm
vcr, að nokkrir þeir, sem um mal-
ið vilja hugsa mcð alvöru og
.sæmilegri þekkingu á þörfuni .;g
jðnaðarlífi beggja þjóðanna, muni
voga sér afi ncita ]>ví, að tillaga
'lsafoldar sé bæði heppfleg og vel
Tramkvæmanleg, tneð samtökum
bcggja málsaöila.
Enginn efi laikur á því, að Can-
-ada getur veitt íslandi allar þær
nauðsynjar, sem eitt eða tvö skip
gela flutt milli landanna, þó þatt
haldi uppi viðstöðulausuin ferðum
árið um kring. Island þarf, eins og
Uaðið tekur fra-m, allskonar korn-
víiru og fóðurbætis tegundir, trjá-
við, járnvöru og allskyns vvrkfæri
til iðnaðar og búnaðar. Hér ætti
binsvegar að vera markaður fyrir
flestar þær vörur, se ísland get-
ur fraitulieitt og sem það sjálft ekkt
þarf að nota, svo sem saltfisk,
harðfisk, dún, ttll, olíu o. fl.
Aðallega yrði skip þetta til
vöruflutninga, — mannflutningar
iiieð þvi yrði atika-a'triði. Inntekta
áætlun af starfinu vrði nálega ein- |
gtingu að byggjast á vöru en ekki f
iiiannílutningum.
Líklega væri e>itt skip nægilegt j
til að byrja með, en allstórt yrði
það að vera og öílugt, baiði stcrk-
ur byrðingur og öflugar og örugg-
ar gangvclar. þetta er því nauð-
synkgra, þar siem til þess er ætl-
ast, að skipið færi ferðir sínar
beina kið mili Islands og Canad.i,
og væri því mcst af vegalengdinni
út úr almennum skipaleiðum, og
því lakar set-t, ef eitthvert óbapp
bæri að höndum á halinu, neldur
en ef það væri þar, seni untferð
skipa væri dagleg eða því sem
næst. Annars yrði hæittan, sem af
þessu stafaði, noþkru m'inni en
ella, ef öflug loftskévtatæki væru
á skipinu, • svo það gæti haldið
uppi viðræðum við umheiimmn, og
gert aðvart ef hjálpar þyrfti.
Gott skip mundi kosta til
2 milíónir króna. Ú'thalds kostn-
aður yrði og talsverður, svo sem
| vextir af höfuðstól, ábyrgðar-
gjald, haínfestu og hafnsögu gjald,
verkalaun skipshafnar, vistir, sigl-
ingatæki allskonar, kol o, fl. Alt
þetta þarf að áætla nokkurnveg-
j inn nákvætnkga, svo að hægt sé
! strax í upphafi að gefa glögt yfir-
j Ht yfir væntanlegan árlegan starfs
; kostnað og ‘ viðhalds. þar næst
j v-erður að hafa útsjón til þess að
! fá sem næst vissu fyrir væntan-
jlegu flutningsmagni, tryggja sér
markað i báðunt löndunum fyrir
ákveðnarl vörutegundir í hverjtt.
um sig, — og þaö, sem mest er í
varið, tryggja sér borgun í gjald-
daga fyrir alt, sem flutt er og
I selt. þegar áætlunum hclir verið
lokið, og uokkurnvegin ftillar lik-
ur fengnar fyrir því, að fyrirtækið
mundi bráðlega horga sig, — þá
er fyrst tími til þess kominn, að
bjóða Vestur-Í'slendingum hluta-
bréf í félaginu, og annaðhvort cr
þá, að æt'tjarðarástin hjá þeim er
farina. að doína umfrani' það scm
orð cr ágent, eða þe.ir verða fáan-
kgir til þess, aö kggja drjúgan
hlut í þetta fyrirtteki. Efnakga eru
Vestur-Islcndingar svo staddir, að
þeir geta stutt að framkuæmdum
á þessari hugsjón ísafoldar. En
ltins vegar er það ekki neana sjálf-
sagt, að þeir heimti svo nákvæm-
j ar áætlanir yfir myndtmar og út-
1 haldskostnað á eina Itönd og inn-
j tcktavonir á hina, að þeir sjái
hlutafé sinu svona hér uin bil borg
j ið í öllu skapkgu framtíðar útliti.
því enginn má vænta ]>ess, að
þeir vilji kíista fé sínu út í al-
gerða óvissu, af einskærri ætitjarð-
íarást, — til þess eru Vestur-Is-
i kudingar alt of hagsýnir tnenn.
i Enda mun það næst sanni, aö
flestir þeirra, setn þrtingnastir eru
j af þcirri ást, séu síst svo peninga-
lega staddir, afi þeir gati orðiö
j eifitakgir bjargvættir fyrirtækisdns.
j þó væri Vestur-ískmdingum engin
vorkunn, að standast útgerðar-
kostnaðinn fullkomk'ga að sínum
parti, — miðað við fólksfjölda í
báðum löndunum, — o g miklu
meira en það.
það cr ckki rnikið mieira en eitt
ár síðau nokkrir ískndingar bér í
j bænum mynduðu gripakaupa <>g
kjötniðursuðu félag nnefi iia'-l'ar
tnilíón dollara — efia sem næst
tveggja milíón króna — ltöftið-
stóls löggildingarkyfi, og svo var
og er ti'la-tlast1, að Jx'tta fé fáis'i
frá ísknzkmn bændum i Manitcbi
og vesturhéruðunum. Sé uú svo,
tið nokkrir ísknzkir Mar.itoha-
hændur geti sér a'ð meinalitln lagt
fram þessa npphæð, eða mikinn
hluta hennar, ]>ii aertti ö 1 1 tt in
Vcatur-Iskndingum, yf þeir sam-
einuðu krafta sina, ekki að verða
skotaskuld úr því, að styrkja
samgöngu fyrirtækið mjög sótna-
samkga, cf þeir að eins vilja gera
! það, og cf framlögum t r þann-ig
I há't'tað, að ckkt yrði framlagið af
þeim kalfað í einni svipan.
það er því ljóst, að ef samtök
fengjnst mc'ð Austur- og Vcstur-
ísk-ndingum til þess að koma á
bernum ferðum mcð eigin skipum
éi milli 'íslands og Canada, þá er
það vel vinnandi verk. En vitan-
kga verða upptökin og fyrstu
framkva'mdir, að koma frá Aust-
ur-fskndmgum, af því að bæði ir
þeirra þága og þrirr;i hagur yfir-
gnæfandi miklu mciri en V?st-
manna í því að þetta kornist í
framkvæmd. það hjálpar og
þessu máli nokkuð, að víst a tti
að m'L-ga tclja, að landssjóður teidi
sér skylt, að styrkja félagiö peu-
ingakga urn nokkurra ára tíma,
mieðan það væri að ná föstum fót-
um og efla verzlun í báðum lönd-
nnum, annaðhvort nx-ð beiuum
peninga tillöguin á hverju ári, eöa
mieð því, að ábyrgjast cdnhverja
vaxtaupphæð af hfutabréfum fé-
lagsmanna. Slikan styrk veita
fkstar eða allar aðrar þjóðir, þar
sein um slík framfara eða þjóð-
þrifa fvrirtæki er að ræfia.
þetta samgöngu fyrirtæki cr eitt
af því marga, sem fengi hefir vak-
að fyrir Vestur-fslendingum, og
vér tctljum alveg áreiðanlegt, að
þeir verði fúsir til að styrkja það
að sínum parti, þegar til þess
kemur.
L j ó ð m æ I i
Eftir MAGNÚS MARKÚSSON
Mærðir fellir málsnjallur
Magnús, smellinn, slingur.
Hornið gellnr, Hcámdallur
Hróðrar velli syngur.
Ljóðabók þessi er nýkomin á
prent. Hún er 4 arkir í 16 blaöa
broti, 128 blaðsíður. Ytri frágang-
ur cr góður, pappír vænn, prent
skýrt og kápa stierk.
Prentvillur ckki miklar né skað-
leggr. Nafnið Jacob Johnson er
rangt. Á að vera Joscph Johnson.
Ósamkvæmni í stafseitningu fmst
í : ævi og "æfi”, dís og “dýs”.
Stundum er ”ái” mcö stórum
staf.
Mátfið cr valífi og létt, en orð-
margt er það ckki. Utfend orö eru
2 í Bukkusar kvæðinu: “Kvartur”
Winnipeg íslenzka, og ‘‘flott’’
datiska. I/atmæli cr þar citt : A
blaðsíðn 73 stendnr : “Koudu”
fvrir : kom þú, eöa: komdu.
Setningaskipun á kvœðunum er
soianife'ga íslenzk, og mikið betri
en búast mát'ti viö af manni, sem
enskt mál talar frá morgni aö
kveldi hvern dag, og hefir aldrei
notið tilsagnar í máli. Á bls. 13
byrjar stef þannig : “Nti er gott
að lét'ta lund”. þetta cr eina
enskuskotna setningin, sem ég hefi
tekið cftir í ljóðunum, og er hún
ekki bagafeg.
Á bls. 45 er orðið jór haft i neíni-
falli, í staðinn fj rir að það er í
þolfalli, og á að vera jó, cn vegna
rímsins hcfir höf. tekið sér þarna
skáldalcyfi, og það er líka það
eina, setn ég beli séð.
Hlut’tekningarorð liðinnar tíðar
skrifar hann cins og sumir tala
það, nfl. “liðnra”. þetta er hlut-
tekningarorð er kv.kjm eintölu og
t þágufalli, og á þar ekki að rita
með “r”.
Sumir hafa fundið að þessum
kienningum hjét htifundinum :
"láar daga rósin”, og
“Yið helga mímisglóð”
Lá cr sjávarlviti. Svo kvað Einar
Skúlason :
“Nc frómfyndir fundu
fyrr, hykk-at lá kyrðu”.
Gull tná kcnna mcð sjávarbirtu,
Ijósi og loga, og er algengt að
keuna kend uöfn þannig : konur,
ægisljósa rósin, ögursloga hlífiin,
sævarbirtu hrimdin, með fleiru.
þó dagur hafi ekki sömu þýðingu
og þessi orð, þá táknar hann
björtu hliöina á sólarhringnum, og
haía góð rimnaskáld látíð dag
lynda í stafi birtu, en afkent má
það kalla. I þessari vísu er beint
kent :
Minni drósa og málifi þver
Við mærðarglósu ósjnn,
Oftar hrósa ei má þér
Egisljósa rósin.
Urn Mímisglóð er það að ssgja,
að alda hoitir glóð og elfur m. I!..
og má því kalla Mímisbrunn Mi'n-
j isglóð, þó þaö sé óefað .ijald-
heyrt.
Hrtmd hefir htif. bæöi kent nain
og ókent. Svo hafa fleiri gjört.
Hrund cr ein af Óðins mieyjum, ir
kent nafn, baugahrtmd, hringa-
hrtind, scimahrund m. fl.
Rímið er næstum óafifinnanlegt,
og cr þá mikið sagt, því hjá llest-
um stórskáldum vorum er meira
og minna af braglýtum. Fyrst.i
braglma í öðru stefi á bls. 72 er
sú eina, sem manni finst ofurlitið
tómahljóö í, st-m hljómandi hljóð-
falli. Hún cr svona :
“Hvað séég? feandið faðmiað
ránark'ldi”
Bctra væri :
Hvað sé ég ? feandið ráuar
faðmað feldi.
Sumstaðar tektir höf. óvanalcga
i til orða :
“Gígjan drýgir frclsishljóni”.
Og í sama kvæði :
“Gigjan drýgir vonarhljóm”.
Og cinhverstaðar drýgja strcngirn-
ir hljóminn. Mér cr nær að hald 1,
afi höf. sé alveg rét'tur á þessuin
stöðum. Orðir drýgja er hér ekki
salna scm að drýgja eitthvað með
blöndun, svo sem mjólk með vatni
eða gamalt guðsorð með nýrri
vísindum. Drýgja merkir hér afi
stækka, hækka. J>egar álcið ræð-
una, þá drýgði hann raustina, þ.
e. brýndi róminn. Menn segja, að
þessi og þessi sé drýgindafcgur,
mcnn sem hafa hátt og láta mik-
inn. J>essa merkingu þekkir skáld-
ið óefað, og hefir rétt fyrir sé-r.
í tveimur þretnur stöðum kemst
höf. einkcnniLega að orðum, og
kann ég ekki allskosta við sum af
Jxim. Á bls. 45 stendur :
“Fótur bál úr björgum dró",
bryddur stáli hörðu”.
íslenzkan segir naumast að
draga eld úr ednu eða öðru, en slá
cld, er góð og gömul íslenzka, og
mát'ti því standa sló í staðinn fyr-
ir “dró”.
A bls. 46 stcndur : “Mínum lýs-
ir muiiarhvamni". J>etta þykir
mér ckki heppifegt.
þessi vísa á sömu bls. heföi
gjarnan mátt verða eftir :
"Tæpa skeiöið táradals
tap og neyðin sýnir,
þögult feiði þófavals
þökk óg heiður krýnir".
Að hestar fari á skeiði nm
“táradalinn”, er einkennilega að
orði komist. Og kaUa hestadysjar
“leiði” og biðja “þökk og heiður”
að “krýna” þær, er ó'þarfi, þvi is-
lenzkan á orð yfir það, þá hestar
haf-a verið heygðir eða dysjaðir.
J>að er cins og höf. geti ei komist
út úr kirkjumálinu þarna, og gert
mismun á greftrun manns og haug
lagning dýra.
Á bls. 92 segir höf.:
“á ká'tan lund mcö sætan
fugla hljóm”.
“Kátan lund” kann ég ekki við.
þc’t'ta kvæði er samt gott kvæði,
og innilegt ættlands kvæði.
Á bls. 87, “Fríða stúlkan”, ©r
}x?ssi hringhenda :
“Ástin hossar hug og lund,
holdið krossar snörum,
fjörið blossar baugs í hrund,
brcnnur koss á vörum".
Hugur og ltind er satna orðið að
þýðingtt . Betra væri: hýrri lund,
J>ví Jiessi fallega stúlka hefir óeifað
átt hýra ltind, annars gæt hún
ckki verið falleg og skemtandi.
"Holdið krossar snörum”, vandað
hefði höf. gctað sig betur en þetta,
ef hann hefði hugsað sig íneira
um.
A»bls. III stendur :
“Sæmidarverkin sólu mót
sigunnerki tjalda”.
þetta er nokkuð óljóst, edns og
sæmdarverkin oigi tjöld úr sigur-
mcrki. Orðin eru falleg og hljóm-
urinn ágætur, en meiningin er sein-
fundin.
í sama kvæði, í sienust 2 líntint
á bls. 112, stendur :
“þú sem dró-tt á stjórnarstól
stiltir kærlcikseldi”.
Að stilla eldi, er ekki vanafegt
orðtæki.
"þú, á dró'tt, af stjórnarstól
stafar kærleikeldi,
er, málinu og hugsun nær.
Áð öilu samantöldu cru þessar
smávillur ekki skaðfegar. En af
því að það er etfni í höíundinum',
og honum ttndur létt um ljóöa-
gjörð, og er snuikkvís í málinu, þá
gæti hann gert við þcssu öllu sam
an, ef hann gæfi sér tíma til að í-
huga og hefla kvæði sín, sem bezt.
Af' því Jónas Hallgrímsson v.and-
aði kvæði sín ócndanlega niákið,
þá er hann skáldakóngur Isfcnd-
inga í dag. Og af því að Magnús
Markússou er allra skálda mállið-
ugástur hcr vcstra, þá ætti hann
að hefla ljóð sín að máli og Ijós-
um skilningum af frcimsta megni.
Hann getur farið cnn þá lcngra
enn hann er kominn, þó snjallur
sé. Beztu kvæðin eru í Jjcssari
bók : Skagafjörður, Á Stigabergi,
Drengurinn í skólagarðinu 111, Til
móður minnar, ættjarðarkvæði ttin
ísland, og hringhcndurnar flesta)!-
ar ágætar.
Höf. er bjartsýnn og vel hugs-
andi. Hann er ekki gífúrfegt hug-
myndaskáld, en þó bregður þeim
fyrir. það er skamit síðau har.n
tók að yrkja, og hann á c ftir að
þroskast enn þá, ef honttm endist
aldtir. Stæfnu hefir hann flcstuin
rneiri áfram til starís og dugnafi-
ar og hvetur mcira en almeut gcr-
ist til verklegra framkvæmda. og
hækka tncrkið með kappi ug
starfi.
Ekki ber ég á móti því, afi Ijófi
hans líkjast annara Ijóðum meira
og minna. En svo er tun flest cfia
öll alþýfiuskáld. Iíann stetid.f- ttær
öllum framar hér vestra í hljóm-
þrungnu máli, og hreinum og f<igr-
um oröum. Orö og undi eru í sam-
ræmi og sýna vdjxinkjandi mann
mefi lífsvonir bjartar og miklaf.
Magnús Marktisson á skilifi, afi
fólk kaupi bók hans og fesi, því
þafi fær ekki frífiara alþýfiumál,
SL'tn nú gerist, enn á henni er
Hún er hezt til fara af þcini Ijóöa-
bókum', sem út hafa komifi hér
vestra sífiustu tíu ár. J>afi má vel
vera, afi Hafnarvísurnar, Kaup-
munnahafnar stúdetlt'inn og Bakk-
usarkvæöiö, hefSu ekkí þurft afi
vera í helini. Ég kann bezt vifi að
sjá manninn hæfii i hversdagsklæfi-
um og sparifötuin. Að skáld eigi
ckki að sýna nei'tt nema iirval og
forgyllingar, er tómur barnaskap-
ur og þröngsýni. Við skulum
skofia manninn frá hvirfli til ilja,
og dæma hann síðan.
Skrifað á Nýársdag 1908.
K. Asq. Benediktsson.
Nyárskveðja
til ísleiidmga á Kyrrahat'sströnd.
(Flutt á fyrstu samkomu ísl. 1 Vancouvor, B. C., 1. janúar I90K.)
Gleðifegt nýár! — Vaki vonardísir
vöggunni yfir. — Bráöuini moira lýsir.
Ars-sólar fyrsta brún á hinmi hefst. —
Rísum nú íslands börn! Sjá bjarma nýjan
boðandi daginn — reynum ekki’ afi fiýja’ hann.
— Tröfikmn ei fótum gróöur þann sem gefst.
-----Sefurfiu, J>jófi miín, þreytt á vesturströndum ?
þráiröu aldrei sól frá austurlöndum ?
Er þér nú gleymdur æskudalur þinn ? —
Hafa þig töfrafi óvættirnir örgu : — .
álfarnir svörtu, stóru, riku mörgu<
— leitt 'þi'g í blinda, trylda sollinn sinn ?-1
Áttirfiu’ ed heima sól og sumarliaga ?
— sála þín hlýja andans vetrardaga ?
— útsýni’ og tegurö eins og beat er hér ?
Mun hér hinn svanga sætt um gulliö dreyma ?
— sæla vors hjarta dýpri tóna geyma ?
— brauöifi að nokkru betra’ cn heima er ? — --
Viljir þú sitrífi mcfi víkingslundti hevja,
verndar þig Öðinn, Baldur, J>ór og Frevja
— goðhcimi íslands glæstum lifir sál. —
Viljir þú glata lífi þínu’ og ljóöum —
láta þdg veröa gleypta’ af s t ó r u m þjóöunt’
— Jehóva sér um öll þín erföamál.
-----Munum Jkiö systkyn, synir jafnt og dætur,
sofandi börn í vcstri mófiir grætur,
klökkróm'a á ]>ig kallar, svednn og mey.
— Hvar scm vér búum, sé þafi lífs vors saga
— söttfjur vors hjarta — tóndýpt vorra laga :
íslandi’ cg fæddist — íslandi ég diey!
-----Vek i oss, nýár, trú á samhug traustan,
tiengdu’ oss með kærledk vestan hafs og austa.11
— leystu’ oss úr útlegö — k'iddu’ oss aftur hetm —
Alla, sem vilja íslands gróðri sinna,
ætternifi skilja — móður þrá að vinna —
feáttu þá f.jölga’ er fylgja hópntim þeim!
Þortteinn Þortleih.'won.
Um Ijótar hu^sanir.
, Eítir
Jön Einnrtton
Hugmyndalíf manna muu vera
hér ttm bil jafn margskonar, sem
margir eru einstaklingaruir, aö
minsta kosti aö því, er suertir
hína svo nefndtt “hugsandi mienn”.
þó cr þar, mieðal annars, þaö við
að athuga, aö allar hugsanir mciga
cfciiast í tvo aöalflokka, þegar þær
eru mietnar rftir reglmn fcgurðar-
innar, nfl. f a g r a r h u g s a n ,
i r , sem nokkur hluti mannkyns-
ins tiemttr sér, sá flokkurimt, scm
enn mun ver^i i minni hlutanum,
og 1 j ó t a r hugsanir, sem
mijög rnikill fjöldi mannkynsins
dvclur við. Fagrar liugsa'n'ir eru
auðvitað ekki allar jafn-gildar, nó
jafn-fagrar. ]>*r hafa þó allar
tnciira eöa minna lyftandi eöli, er
þróar umbætur hugsanalífsins,
þess, tsr temur sér þær, og hinna,
«-m þær umkringja, Jwigar þær cru
látnar í ljósi í orði cða riti. Oft
eru þa-r lika beinlínis nytsamar
verkfcga (matcrially), og hafa þá
vitanfega tvöfalt gildi. Annað-
hvort eru þœr ekki framledddar af
“’bactieirin”, edns <>g (fest er talið
að vcra mi á dögum, eða
sú baktería er ekki bráðgrípandi
(næm), því fjöldinn af þjóðunttm
lætur hinar fögrti hugsanir ein-
stakldnga'nna sér cins og vind um
cyrttn þjóta, og hin 'betraudi áhrií
þeirra eru þvi oftast lítt viðvar-
andi.
þegar skáldin (sem og aðrir gáf-
unt’ gíeddir tncun) tcmja sér fagrar
hugsjónir,, hrifa þeir cinkum og
sér í lagi þá, scm hafa mcðfæddar
tilhncigingar til hins fagra og fyft-
andi, en fjöldanum ]>ykir gaman
að láta óminn af klingjandi orð-
tækjum' og smellandi stuölafall-
anda smjtiga i gegn utn cyru sín,
en — svo cr þaö gfeymit.
Fagrar hugsanir, fögur Ijóð og
óbundin ræða eða rit gieta engann
sakað. Skilji þau eftdr áhrif í sál-
aríifi lesenda og áhcyrienda, þá
eru þau áhrif æíinlega góð, en jafn
an of skainmvinn, sökuin þess, aö
mót'tækilvikinn alls hins fagra og
góða er svo hvcrfull, <>g Ht-il r:ekt
almcnt lögð við að þfosk-a hann
og æfa.
I.jótar htigsandr á hinn bóginn
eru sjálísagt Iramlciddar af bakt-
eríum af hraustustu fieghnd, svo
grípandi og næmar eru þær, og af-
leiðingarnar viövarandi. Jafnvcl
þótt þær “sjáist ekki meö bertwn
attgum” olla þær sjiikdótnumi spill-
ingarinnar og siöleysisins. þótt
l.jóð þeirra skalda, siim tiemja sér
Ijótar hugsanir <>g lágar, scu ým«-
um sér.vtaklingum óskiljanfeg til
hlý'tar, hatfa þau samt að nokkru
leyiti “sinittandi” áhrif, þau kiitla
eyrað og moðvitund hins lægra
manneðHs. Hreimurinn lætur svo
í hlustuntun jafnvcl mjög viövar-
andi. Oft veröur úr því nokkurs
konar “perpotum uuobili” hjá
þeiln, er ljóðiö nam : Hann tigg-
ur það og tönnlar sí og æ og Iæt-
tir oigi af aö kenna það öörum,
venzlam önn u 111 og óviðkomandi.
Eiukcnni kvillans, sem frumla
(bakcria) þessi ollir, eru, að því cr
sálarlífið sniurtir, cins og í líkam-
fegum “anthrax”, þar sem blóðið
verður alsvart. J>a'ð vcrður stund-
um úr því andleg bráðapest. fees-
andinn og licyrandinn tapa alt i
einu allri hvöt til þess, að feggja
sig eítir liugsjónum af æöri tcg-
und, en safna og raka aÖ sér lirúg-
um og- liæöum af ósiðfegum Ijóö-
um, Ijóðafordómum og cóbundnum
staöhæfingum og stóryrðutn af
sama bergi, og þeim finst jafnvcl
oft, að enginn hafi rétt til að
uicta gagnstæðar hugsanir nokk-
urs gildi. Jafnan eru þassar hvatir
sérkcnnilegar fyrir hvern emstaV t
ing, og vefjast því æ unt eitthvafi
vist og cinhæft, t. a. m. trútfræðis-
atriöi, ei'tt eða flciri, cða eiinn
maitn eða flieiri, — stundum verö-
ur sú raunin á, aö alt lífiö dæmist
að vcra misskilningur og neikvæ-tt
í alla staði.
J>eir, sem að nieira cða minna
leyti fella sig bezt við ]>etta
myrka hugsanalíf, eru í mieirt
hluta í heiminum — miklum mieiri
hluta. Ekki saint freanur nú en
verið hefir, því það er ósannaö
cnn, það, sem sagt ltefir vcrið, að
heimurinn fari æ versnandd. Hiö
illa, lága og svarta hefir aldrei
v’eriö ntjög litið uni sig í heim'in-
um. Sagan ge-tur bezt borið um
þaö. En nú cru ef til vill kunn
orðin ffeiri atidlif (“antidotes" >
gegn Jxissnm svartadauða, en á'.
liömtin tdma, en naenn ertt svo
“chokriskir" i eðli sínu, aö þeir íá
sér ekki gtð til aö neyta þedrru ;
og óös manns æði væri það, að
ætla * sér afi einangra -þessa sjúk-
linga, þar, sem þedr eru í m«eiri
hluta, — en eina óhulta meðaliÖ
væri það.
Mt'ðal V'estur-íslendinga eru eigi
allfáir eihstaklingar, sc'ini' tamið
hafa sér óhrednsað mál'bragð, og
nokkrir ern |x-ir meöal hagyrðing-
anna og Ijóðhnoðaranna, sem gera
sér svo mikið far um að yrkja
svart og óhreint. Kveður mest aö
þvi á .stundum þegar ]>eir taka
sér trúmál tdl íhugunar. Ekki
minni,st ég aö hafa séö þar rökum
hneyít né tilraunum til bætandí
umskdfta, c-n dcwna þunga og á-
kveðna flytja Ijóð þau býsna o£t.
Mér finst ég hafa orðið þess alvar-
loga var, :tð þoir fslenddngar, scnv
imcist hafa nítt ýmis atriöi ‘kristinn-
ar trúar, hafi tíöutn vevið tncira
eða ntinna “mislukkaöir menn”,
sem ekki auðnaðist aö hafa hemil
á tilhned'gingum sínumi, hinttin
lægri ; rann þeim' svo í skap við
hina eðlifegti rás viöburðanna, þar
sem afleiðingarnar gfcymdu vigt
að fylgja tdlsvarandi orsökum,
reiddust við lífið alt, og kendu
guöi kristinna mannal um aö hann
skyldi eigi hafa, þeirra vc-gn-a, lát-
ið aíleiiöingar orsakanna vcra oetri
og hagkvæmari cn eðlifcg venja
gerðist til þegar aðrir áttu í hlut: