Heimskringla - 04.08.1910, Page 3

HEIMSKtlN GtA
WINNIPEG, 4. ÁGÚST 1910. »
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
-f f
+
+
+
i
+
f
+
+
+
+
+
+
f
+
f
f
f
+
f
f
+
f
f
f
f
f
f
f
+
f
f
+
+
f
f
+
f
í
+
f
+
+
+
I
MJALLHVIT
I.
Saman í faðml<"g föllnm
flóðið g&fna ríka,
I>ú berð af J>eim öllum
ég af sveinum lfka.
Gef mér hönd og hjarta
hrundin augna blíia,
hrundin h&ra b.iarta
hrundin ofur sm&a.
Gerðu þettað gæska,
gleðjumst saman bæði,
okkur beggja æska
og elli verður næði.
II.
Mjallhvft inundar smAa
mundu sveininn unga,
léttu lífsins þunga
leyfðu gyftu háa.
Kjóstu kostinn bezta
kæra unga meyja,
l&ttu líinið mesta
lifa ekki deyja.
Okkar verður veisla
í væuu rjöðri skóga,
þegar glóey geisla
gefur okkur nóga.
Ger að miklum manni
mig f þessu lífi;
breittu bölsins kífi,
bjargaðu mér svanni.
Mjallhvít mærin unga,
mjallhvítt augna blf>a,
mjallhvít mundur smíia,
mundu sveininn unga.
Leik ei taflið tálar,
tjón það vérður mesta,
gleddu geðið sfdar
gefðu svarið bezta.
Gef mér hönd og lijarta
hrundin augna blfia,
mjallhvft mundar smáa
mjallhvft andlits bjarta.
Þ& er vænsta valið
vona minna fengið,
byrjað bezta gengið
beggja sem var falið.
III.
Þegar lff er lifnað
ljómar fegurð blóma;
órnar allir hljóma,
augað lftur J>rifnað.
+
+
+■
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Þegar vorið væna
völdin hefur fengið,
þegar grasið græna
gistir foldar vengið.
Veis’u veðrið bezta
veljuni sarnan bæði,
svo dvölin góðra gesta
og gildið verði næði.
Vorar veislu stundir
verða lánið mesta,
og brúðkaupíð bezta
beru lofti undir.
+
+
+
IV.
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
•f
+
+
Þá leikandi lyndir
leystar undan klaka,
af oss margar myndir
munu eflust taka.
i
Fuglar okkur færa
fögur veislu kvæði,
þeirra kvakið kæra
kaitir okkur bæði.
Foldin góða fæðu
fyrir gesti setur,
blærinn brúðkaups ræðu
borðum yfir flytur.
Gjafir verða valdar,
vart það reynist grnnur
og ekki eftir taldar,
(ó, sá stóri munur).
‘Ö! sú unaðs-sæla
(okkar veislu stnndir)
góð sem kveldsins kæla,
kær sem vina fundir.
T
!
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+++H++++FH++++H+++++4+F+++++44ff-ff++4-++++
HMMMBMWHBBMIfflHMfflBBBliBliIIMHHBBfflEBBIH
i \ LDKEl SKALTU geyma til 8
morguns sem hægt er að gera 1©)»-
® f dag. Pantið Heimskringlu í dag. I1!
nannwaaBBransacHBHnaassaBflUBHÍi
Um kvenfrelsi.
Herra ritstj. Heámskringlu.
Mig langar til aS bdSja þig aS
gera svo vel, aS ljá eítirfylgjandi
linum rúm í þínu ágæta blaSi.
% er svo einkar ófróS í öllu
auSvitaS, en þó mest í kvenfrelsis-
hugsjónunum. þess vegna langar
mig til aS spyrja einhverja af hin-
um helztu kvenfrelsishetjum, svo
sem Mrs. M. J. Henediktsson, eSa
Jxær, sem mæstar lienni standa I
þessari speki, ,ef ,þær vildu svara
fyrir mig nokkrum spurningum
þar að lútandi :
HvaS á ég aS gera meS þetta
ótakmarkaSa frelsi, þegar þiS er-
uS búmar aS rétta þaS upp í
h,endurnar á mér ?
Kn fyrst vildi ég spyrja, livernig
notum viS þaS frelsi, sem viS nú
höfum ? því ekki fæ ég séS, a5 nú
sé fariS illa meS kvenfólk í hinum
mentaSa heimi,. Og dreg ég þaS af
því, aS það muni vera mentun og
menning, sem bætt hefir og mun
bæta heiminn, meira en pólitiskt
kvenfrelsi.
F,n svo ég sniii mér aftur aS
málefninu, og bdSji Mrs. Benedicts-
son í einingn andans og bandi friS-
arins, aS skjótast meS mér til Ft.
Rong® í Winnipeg, og aSgœta,
hvaS þær eru þar aS gera þessar
leiSandi konur, sem svo eru skoS-
aSur, meS þaS mikla frelsi, sem
þær h,afa. Kngin bötid hefta þeirra
frelsi, ekki einu sinni hinn hijarta-
skerandi grátur barnanna þeirra —
getur h,eft J>aS. jwirr.i köldu og
kærulausu móSurhjörtu heyra ekki
og skilja ekki þann grát og hlusta
ekki á h,ann, frekar en þaS væri
ýlftir í hundahvolpum.
Kkki 1 át;i þær heldur hússtörfin
liefta frelsi sitt, því þar eru 2 og
3 vinnukonur í hverju húsi, og
munu þær hljó,ta aS bera mesta á-
byrgS á uppeldi barnanna.
Og ekki heldur munu . þessar
hefSarkonur binda sig viS þann
h/ógóma, aS elska einn mann, því
fliestar hafa þær auk bóndans
“swieetheart”, sem þær svo nefna.
Sjái maSur J>ær lesa í blaSi, þá
er )>aS vanalega í “Town Topics”,
þar sem lýst er því, hvernig þær
hafi veriS búnar á síSasta balli. —
Sjáist þær nieð bók, þá eru þaS
ástasögur. FræSibækur eru ekki í
miklum metum hjá þeim. Stund-
um eru þær í ráSaleysi meS aS
eyða tímanum. T>á segja þær hver
viS aSra : “What shall we do to
pass the time?” Mér datt í hug,
þegar ég heyrði þær ræSa um
þetta, aS betra væri þeim aS fá
sér baiidspotta og prjóna sér
sokka eða sauma sér fiík, heldur
en aS vera í vandræSum meS þaS,
hvernig þær ættu aS eyða tíman-
um.
'Hvernig hyggiS þér, kvenfreisis-
ishetjur, aS hópur slíkra kvenna
mundi reynast í stjórnmálum, þeg-
ar J>ær kunna ,ekki aS stjórna sín-
um eigin heimilum ? Hvernig gætu
þær J>á veriS fylkisstjórar ? Og ef
þessar leiðandi konur eru ekki fær-
ar til þess, — livaS þá meS hina
ainningjana ?,
Má vera, aS íslenzka kvenþjóSin
í Winnipeg sé töluvert betri, En
þó finst mér þær, eða rnedri part-
urinn af þeim, vera hégómagjarn-
ar og of stássgjarnar til aS hugsa
um alvarleg málefni. Kn mest
yrSu þaS bæjarkoaur, sem mundu
gefa sig viS pólitik. Ekki muudu
bændakonur álita þaS æSri skyldu
aS sitja á þingi ,en aS sinna um
sín bú.
Nú vil ég spyrja ySur, göfugu
fnelsisbetjur : Ef þiS gætuS velt
úr sætum öllum þedm karlmönn-
um, sem þingmálum sinna nú, og
konur tækju sætin, — hvaS eiga
þá karlmennirnir aS gera ?
þiS haldiS þv1 fram, að karl og
kona hafi jafnt likams og sálar
þrek. En óg fæ ekki skiliS þaS.
TakiS þið konu og geriS hana
aS skipstjóra, eSia veitiS þeim
stöðu við að vinna á járnbrauta-
lestum eða viS leirmokstur, eSa
vedtið þeim hermannastöSur. —
HaldiS þið, aS þær entust á viS
karlmenn í þessum atvinnugrein-
um ?
Mundi þaS ,ekki miklu fremur
vera þjóSráS, aS kenna konum aS
notfæra sér réttilega þaS frjáls-
ræSi, sem þær hafa undir núver-
andi löggjöf hinna siSuSu landa,
áSur en meira er heimtaS. Ivg aS
eins spyr.
Iíáfleygu kvenfrelsishetjur, og
þú, smáfína, kvenléga, hjartnæma
og einhliSa Margrét Benedictsson,
— láttu mi>g nú ekki fara frá þér
jafn fróða og ég kem. SvaraSu
þessum spurningum mínum í blaS-
inu Freyju, og mun ég þá vera
þér innilegia þakklát.
Gimli, 21. marz 1910.
G. A.
Dánarfregn.
þonn 9. ágúst sl. andaSist öld-
ungurinn Jónatan Jónatansson, aS
hiedmili Mr. og Mrs. G. Stefánsson-
ar, Hólar, Sask.
Hann var fæddur aS Uppsölum
í SkagafirSi 15. des. 1834. þrígift-
ur var hann og eignaSist 8 börn •
sex eru enn á lífi, þrjú á íslandi
°g þrjú vestan luiis.
Á Islandi bjó hann hangaS til
áriS 1887, er hann flutti til Vest-
urheims. Eftir þaS dvaldi hann
fyrst nokkur ár í NorSur-Dakota,
síSan í Nýja Islandi, og aS lokum
í Foam I.akt bygð í Saskatchewan
fylki.
Hann var jarSsunginn af séra
Kinari V’igfússyni frá Desjamýri,
aS viSstöddum nær því öllum ná-
grönnum hans, og sýndu þeir meS
því hinn hlýija hug, er þeir báru
til hans, því vart mun vinsælla
gamalmenni enn hafa boriS hér
beinin.
FriSur sé yfir moldum hans.
Ettingi.
þegar Georg konungur íyrir
nokkrum árum heimsótti Ottawa,
bann var þá aS eins hertoginn af
Jórvík, fór hann árla morguns á
reiðhjóli frá föruneyti sínu, mætti
hann þar bónda einum, sem var í
vandræSum meS aS lagfæra æki,
er hann var meS. Prinsinn fór af
reiðhjólinu og hjálpaSi bónda aS
koma ækinu í lag. AS þvi loknu
spurSi bónddnu prinsinn aö heiti,
— ]>aS mæt-ti ekki miuna vera eu
hanni vissi nafn þess, sem hefði
hjálpaS sér. — Kg er hertoginn af
Jórvík, sagSi þrinsinn, en hvaS
heitir þú ? — Eg, sagSi bóndinn
og brosti, ég er frændi þinn, Niku-
lás Rússakedsarí.
Sendið Heimskringlu til
vina yðar á Islandi.
THE DOMINION BANK
HOKNI NOTRE DAME AVENUE OG SHERBROOKE STREET
Höfuðstóll uppborgaður : $4,00(1,000 (»0
Varasjóður - - - $•'»,400,000.00
SPARISJÓÐS DEILDIN:
Vér veitum sparisjóðs innleggjeudum sérstakt athygli, og borg-
um hæztu vexti á sparisjóðs inrdeggjutn af $1.00 og yfir. —
Barna innlegg velkouiin. — Seljuu peningaávísanir á ÍSLAND.
II. A. KltlGHT, RÁÐSMAÐUR.
Yitur maður
er varkár meS aS drekka ein-
götigu IIREINT ÖL. þér getiS
jafna reitt ySur á
DREWRY’S
REDWOOD LAG’ER.
þaS er léttur, freySandi bjór, gerSur ein'göngu
úr Malt og Hops. BiSjiS ætíS um haan.
E. L. DREWRY, Manufacturer, Winnipeg
STRAX
í DAG er bezt að GERAST KAUP-
ANDI AÐ HEIMSKRINGLU. —
ÞAÐ ER EKlvI SEINNA VÆNNA.
Manitoba á undan.
Manitoba hefir viSáttumikla vatnsfleti til uppgufunar og úr-
fellis. þetta, hiS nauðsynlegasta frjógunarskilyrSi, er því trygt.
Ennil>á eru 25 milíón ekrur óibygSar.
íibúatal fylkisins áriS 1901 vár 225,211, en er nú orSiö um
500,000, sem má teljast ánægjuleg aukning. AriS 1901 var hveiti
og hafra og bygg framleiSslan 90,367,085 bushela ; á 5 árum
hefir hún aukist upp í 129,475,943 bushel.
Winnipeg borg hafSi áriS 1901 42,240 íbúa, en hefir nú um
150,000 ; hefir nálega fjórfaldast á 8 árum. Skattskildar eignir
Wiuinipegborgar áriS 1901 voru $26,405,770, en áriS 1908 voru
þær orönar $116,106,390. HöfSu meir en þrefaldast á 7 árum.
Flutningstæki ern óviSjafnanleg,— í ednu orSi sagt, eru i
fremsta flokki mitíSartækja : Fjórar þverlandsbrautiir bggja
um fylkiö, fullgerðar og í smíSum, og meS miðstöSvar í Winr
nipeg. í fylkinu eru nú nálega 4 þúsund mílur aí íullgerÖum
járnbrautum.
Manitoba hefir tekiS meiri landbúnaSarlegum og eínalegum
framförum en nokkurt annaö land í hedmi, og er þess vegna á-
kjósanlegasti aSsetursstaöur fyrir alla, af því þetta fylki býöur
beztan arð af vinnu og fjáríleggi.
Skrifið eftir upplýsitigum til : —
JOS. HARTNEY, 77 York Street, Toronto, Ont.
JOS. BURKE, 178 Logan Avenue,'Winnipeg, Man.
A. A. C. LaRIVIERE, 22 Alliance Bldg., Montreal, Quebecj
J. F. TENNANT, Gretna, Manitoba.
.1. .1. (ilOliDEN,
Deputy Minister af Agriculture and Immigration, Winnipeg.
346 SÖGUSAFN IIEIMSKRINGLU
Fyrra nafniS hljómaSi allstaðar í leikhúsinu, en
hiS síSara fr,á tiltölulega fáum munnum.
Móritz leit 'í kring um sig eftir leikmeyjunni, cn
hún var horíin inn í lierbergin, sem gagnvart honum
voru.
A rneSan óx hávaðinni í loikhúsinu svo undrtmi
sætti. iMenn klöpipuSu saman lófttnum, stöppuSu
niSur fótunum, börSu göngustöfum og regnhlífum í
gólfiS, og létu drynja köllin : “Höfundinn ! Höf-
undinn ! Ungfrú Roos ! ”
“þaS er veriö aS kalla á þig”, sagði leikarinn,
sem fyrstur yrti á Móritz. “Ahorfenduntir vilja
kynnast þér, og mig undrar það alls ekki”.
“IlvaS á ég að gera?” spurði Móritz ioiminn.
“Fara inn á leiksviðiS og hneigja þig fyrir á-
horf.ndunum.
Svo gaf leikarinn vélarmanninum benditiigu, og
tep] Í5 lvftist upp.
Móritz lagSi frá sér kápu sína og gekk inn á leik-
sviSið frá annari liLiSdnni um leiS og Ilelen kom inn
frá hinni.
þau, litu sem snöggvast hvort í annars augti.
Helen roönaði og fölnaði á víxl af því að sjá Móritz
þarna svo óvænt. ITún riSaSi o,g varS aS grípa
í borS, sem á leiksviödnti stóS, ti,l aS verjast falli.
1 augn,a,tilliti Móritz fólst sorgleg alvara og blíS
ásökun. þctta tillit frá fyrverandi kennara hennar
hreif hana svo, a>S ánœigjan af sigurvinning hennar
varð engin. Hún heyrSi hvorki hóliÖ eöa lófaklappiS
og sá ekki blómahópinn, sein tingu mennirnir lögSu
viS fætur hennar. AS eins ein tilfinning bjó í hnga
hennar, nefrtilega — svívivöing.
En Móritz bæSi sá og heyröi þaö, sem fram fór í
kring um hann. Ilann, sá, aö kvenlólkið veifaöi
vasaklútum símitn, og aS þaS beindi blómaregninjt
meira til hans en hinnar iingti leikmeyjar. Hann
L.
FOR LAGALEIK URINN 347
var mjög glaSttr meS sjálfum sér, og hv,er getur
furöaS sig á því, stúlkur míaar?”
Alt í einu hrópaði einn karlmaSur :
“Nafn höfundarins ? ’1
þetta var ttndir eitts endurtekiiS af hundraS rödd-
um. — “NafniS þitt! NafniS þitt! ” hljómaSi úr öll-
um áttum.
Móritz gerði bendingu m,eS hendi sinni, og allir
þögnuöu á sama augnabliki, og hlustuSu nákvæm-
lega.
“Háttvirtu herrar og írúr”, sagði Móritz og var
injög sjkjálfraddaSttr, “hve lítil, sem verSung mín er,
hefi ég ekki viljað svifta sjálfan mig þeim heiöri,
sem þiö hafi veitt mér, og sem ég þakka ykkur öll-
um inndlega. Nafn rnitt er Móritz Sterner, og at-
vinna mín, — ég liefi í sannleika sagt enga aSra at-
vimnu ©n bókina”.
FortjaldiS var LátiS síga niSur, og ájmeSan hróp-
aSi fóikiö margfalt húrra ; en áöir var Móritz bti-
inn aS taka eftir þvi, aS EberharSl greifi, sem vatta-
lega var svo kaldttr og aískdftalaus, stóS snögglega
upp úr sæiti sínu og horföi órólegttr’ á þann, sem .tal-
aði.
Svo hné hann aftur niöur á stólinn og strauk
annari hendinni um föla, enniö’.sitt.
Jjegiar tjaldiö var búiö að byrgja leiksviSið, lcit
Móritz til hliöar og sá að Ilelen lá í yfirldði á gólf-
imi.
“Il,amdngja,u góöa, unga leikmeyjan er fallin i
dá”, sögöu bæðt leikarar og leikmeyjar og þutu til
gð hjálpa henni. “Við skulum bera hana inn í bún-
ingskleifmn hennar. — Vesalings barniö. Hún hefir
ekki þolað svona mikið lán”.-i
Móritz brosti. Ilann vissi, aö þaö var ekki hól-
ið og hrósið, isem varjorsök í yfirliði Helenar.
348 SÖGUSAFN IIEIMSKRINGLU
Meðan hávaöinn var sem- mestur, tók Móritz
kápu'isína ogifór. ■»
í dyrunum mætti hann ednum af hirðmönnum
krónprinsins. I
“Ert það ekki þý, herra mina, sem hefir samiö
leikritiö?”
Móriitz játaöi því.
“íViltu þá gera svo vel, aö koma með mér upp
í konuniglegu stúkuna”, sagði hirömaöurinn. “Krón-
prinsinn Lanirar til aö tala viS þig”.
Kvíöandi fylgdi Móritz honum gegn um ganginn,
sem var ftillur af fólki,, er leit forvitnutn attgum á
hann.
þegar hann gekk upp stigann, sem lá upp á
fyrsta loft, mæitti hann Georg Ehrenstam, sem tróö
sér í gegn ttm mannþröngina með tvær stúlkur, sina
viS hvora hliö.
þeir litu hvor á annan, ungu mennirnir. Georg
var ofurlitið sneypulegur í byrjttn, náði sér þó strax
og sagöi hiklatist :
“O, Móritz, Leyfðti mér að kynna þig — —”
“Ednhverntíma seinna”, greip Móritz íram í fyrir
honum, “nú ætla cg til króttprinsins”.
Hann'hraöaöi sér.í burt.
Hirðmaðiirinn opnaði dyrnar,aÖ konunglegu stúk-
ttttnii og gaf Móritz bendingu að- ganga inn.
“þetta er ungi höfundttrinn, herra minn”, sagSi
hirömaSurinn, um kiö og Móritz lvneigöi sig fyrir
krónprinsinum og konu hans.
“þaS gleðttr mig að kynnast ,þér, ungi vinur
minn“, sagSi krónprinsinn mjög þœgilega, “þtt hefir
vedtt okkttr fagurfræðilega nautn m.eS 'þesstt ágteta
leikriti þíntt. Mig furöar, hve fullkomna listgáfu þú
befir, jafn tingttr og þú sýnist vera. Hve gamall
ertti ?”
“Tuttugu og þriggja ára”.
FORI.AGALEIKURINN 349
“Hvar hefir þú stundað nám?”
“í Uppsölum”.
“Við hvaSa háskióladeild ? ”
“Heimspekisdedldina. Eg’varö meistani í fyrra”.
“F.rtu fátækur?”
“Já, herra minn,. Eg hefi oröiö aö ryöja tnér
braut 'gegn um fátækt og mótlæti. I æskti átti ég
heima í þurrabúðarkofa, sem bendir á, aö ég hafi
ekki.verið keltubarn gæfunnar, sem menn kalla svo”.
“þess virðdingarverðara er þaö, að hafa brotiö
sér jafn heiöarlega braut”, sagði krónprinsessan í
þýöa rómnttm sínum.
Hún nétti honum hendina í því skyni, aö hann
kysti hana. Með þeirri viröin>gu, sem honum var
frá æsku innrætt, fyrir dygðum og eðallyndi þessar-
ar göfugu konu, bar hann hendi henuar aö vörum
sínum.
“Ilerra minn”, sagöi krónprinsinn, “það er skylda
furstíinna, að örfa listagáfurnar. Mér hefir því
komið til hugar, að styrkja þig aö einhverju levti,
því þú verðskuldar það.— Hvers óskarðu helzt?”
“Gœfan,, sem mér hefir hlotnast í kveld”, svaraði
Móritz og Itneigði sig, “hefir einnig gert mig óhultan
gegu bjar.grœðisáhyggjum,. Eg hefi því enga aSra
ósk en þá, að þú viljir minnast mín meö velvild og
vináittu”.
“Sjaldgæf ósérplægni”, sagöi krónprinsinn og
horföi rannsakandi augum á unga manninn. “Ég
gef þér samt heimild tdl að leita min, ef þú skyldir
nokíktirtttima veröa í pendngaþröng. Og vertu nú
sæll”,
Móritz hneigöi sig og þakkaði, og eftir aö krón-
prinsinn og krónprtnsessan vortt farin, fór hann
eínnig. , ,
þegar Mórdtz gekk út úr forsalnum, var hana
umkringdur af mörgum ktmndngjum sínum, sem