Heimskringla - 29.09.1910, Blaðsíða 2

* Bl« WINNIPEG, 29. SEPT. 1610.

HEIMSKRINGLA
Heimsknngla
Poblished every Thnrsday by Tbe
B«iffiskringl& News & Poblisbinj Co. Ltd
Verð blaðsin8 f Canada oa bandar
nm Ariö (fyrir fram boraað).
8ect til islands $2(j0 (fyrir fram
borgataf kanpendnm blaösins bér$1.50.)
B. L. BALDWINSON
Editor A Manager
Office:
729 Sherbrooke Street, Winniprg
P.O. BOX 3083.
Talsími 3512.
Landar vorir vestan haf s
E/tir. Guömund Friðjónsson
■þeir g>efa altaf betri og meiri
jfaum lifinu í landi voru heldur en
vér gefum þeirra lífi, það sézt á
ýmsu athæfi þeirra beeði fyr og
bíðar. Samskot þeirra í íslenska
•guðskistu eru orðdn mörg og mik-
d, til ekkna sjódrukknaðra manna,
handa holdsveikum mönnum og
berklaveikum, o. fl. mætti neína.
Áhugi þeirra á ísknzkum máluui
er altaf augljós. þjóðmálin hérna
kveikja í þeim eld breninanda, þeg-
ar hér eru þessháttar eldgos í
landá. Og blöðin þeirra flytja
látlaust ótal ritgerðir úr blöðum
vorum og flytja þannig hugsunar-
hátt vorn út um nýlendur þeirra.
Blöðin okkar fylgja málum þeirra
• Jniklu miður. þjóðmál Vestur-
lslendinga eru og all-fjarlæg (okkur,
0 svo þess er varla v'on, að vér lát-
um þau til vor taka. F.n bók-
tnetvtai viðleitnd þeirra mættuin
-vér betur fylgja en gert er.
Blöðin þeirra eru betri spegill til
að sýna líf landa vorra vesturfrá,
heídur en okkar blöð eru af lifi
landslvðsins hérna megin hafsins.
þar rita margir alþýðumenn i
blöðán og birta þar menningar
þroska sinn og hugsunarhátt. Hér
rita ritstjórarnir blöðin að mestu
leyti.
I.andar vorir vestra fást mikið
við ritsmíðar. Margir menn fást
við skáldskap út um allar trissur
og hagorðir menn og skáldmaeltir
gefa út ljóðasöfn ár frá ári, sem
ettginn heyrir nefnt á nafn hér
mcgin hafsins, enda er sumt af
^sví þrauði fangafæða, sem óþarft
vaeri að auglýsa í tveimur heims-
élfum. En áhugamenn eru þeir
^vaíaia-ust langt íram yfir heimaln-
ingatia flesta, bæði um bókmentir
jTUinn'félagstnál. Til dæmis
skal ég benda á það, að allmargir
alþýðumenn vestur-íslenzkir hafa
skrifað mér eða seint mér rit sín,
þótt ókunnir mér séu, og eru þess-
5t mtnn býsna mikið hugsandi,
þótt mentunarskorturinn hamli
því, að hugsanirnar séu fagurlega
framsettar á íslenzku. það er
•ekki tikökumál; því þessir memi
haia enga íslenzku mentun fengið
Ogeru aldir upip. á útágangi. Miklu
sjaldnar ber það til, að landar
minír hérna heima sendi mér kveðj-
n sína, og lafir það lengst við mör-
landann sem sagt var um hann í
fomöld, að hann væri tómlátur.
Nýlega fékk eg bók senda að
vesfcan. Höf. er ungur alþýðumað-
w og heitir Guttormur J. Gutt-
ormsson, austfirskur maöur. Bók-
in er saga i ljóðum og heitir Jón
étustfirðingur. Bókin K’sir land-
náfflá og lífskjörum bónda, sem
flvtur að heiman frá góðu búi, en
míssir alt sitt vestur frá, bæði
hörn sín og vonir.
Sagan er býsna átakanleg og vel
kveðin, þó margt megi að visu
finna að skáldskapnum. Ef höf-
undur bennar^ er ungur og úti-
genginn, sýníst. lítill vafi vera á,
að þar sé skáld á ferðinni. Kf
tij vill er hann lærisveinn séra
Friðriks, hefir verið í skóla hans ?
OJT sumstaðar bera visur hans
keém af Stefáni G. Stephanssyni.
þó er þar ekki um stælingar að ,
tala. Eg aetla nú að seg.ja les- |
endum blaðsins frá bókinni. Éfni
iiennar snertir margan íslending og
Itemur ef til vill i bága við ai<*enta
rarður og alþýðutrú um “fvrir-
heitna landið."
Höfundurinn byrjar bók s'na á
því að lýsa Jóni bónda heima á
Ansturlandi að búi sínu. Sú lýs-
áng er heldur máttlítil og þó færð
í aukana. Bez.t gætá tg trúað
því, að höf. væri fæddur í Vestur-
heimi, nema svo sé, að hann hafi
tarið barn að aldri að heiman.
JOttlandið virðinst vera fyrir hug-
skotssjónum hans viðlíka fagurt
og girnilegt, sem Vesturheimur cr
i augum unglinga, sem' heima siija
-*‘Oss finst það alt bezt sem fjærst
er,” segir Steingrímur, og það er
.dagsanna-
Eánn dag kemur “agent” til
Jóns bónda og lýsir fyrir honum
•undralandinu. Höf. yrkir ræðuna
og er hún bæði löng og hóflaus
lýgí. En vara má, að þar sé þó
jarið rétt með orð agentsáns, þvi
að skreytnir hafa sumir Ameriku-
smalar verið, þó sumir þeirra hafi
verið sannoröir og fámæltir. Ég
set hér eina visu af edtthvað tut-
tugu til að sýua 'vaðalinn í þessum
velluspóa að vestan, sem fólkið
ærði af landinu.
“það dýrmæta land sem að drott-
inn oss gaf
er dæmalaus a’lsælustaður.
Og siglir þú, vinur minn, vestur
um haf,
þá verður þú auðugur maður. —
Og forðabúr heimsins er fold þessl
nefnd,
sem faðmast af,eilífum degi,
og þar ríkir jöfnuður, framsókn
og fremd
en fátæktin þekkist þar eigi.”
* * *
Jóna reyndisfc þó annað en það,
að fátæktin þektist þar eigi. Og
séð hefi ég skáldsögn frá Chicago,
sem lýsir lífinu við ægilegar verk-
smiðjur “kjötkónganna,” þar sem
margar þúsundir manna hafa at-
vinnu við. En þar var fátæktin
svo nakin og hungruð, og ólifnað-
ur, svik og grimd svo átakanlegt
alt saman, að lesandanum rennur
kalt vatn milli skinns og hörunds
þessi saga lýsir stórsvikum slát-
urf'élagaj og kjöfcvarningsiðnaðaf
svo vel, að niður sér í botnlaust
helvíti mannvonsku og þjóðspill-
ingar. Og vízt hefði sagan sú
átt að koma út á íslenzku máli,
til þess að hnekkja þeirri fávizku,
að verra sé að lifa í landi voru,
heldur en í öllum öðrum löndum.
En það er frá Jóni Austfirðing
að segja, að hann komst til “fyr-
irheitna landsius” og varð það
hlufcskifti hans að fara til Nýja
Island? o>g ncma þar land. þar
bvgði hann bjálkahús og lifði á
dýraveiðum og fiski úr vatninu.
Konan hans spann á rokk og
prjómaði, en hann þæfði og kvað
rímur á kveltlin.
Nú er þar næst að segja, að ból-
an kom á þæ jinn og úr henni dóu
synir þeirra allir, þar næst kom
flóð í Winnipegvatn og æddi yfir
Iandið. þar er þessi lýsing:
“Af skóggyðju kórónu skrautið
var fokið;
á skjólstöðum hálmur um sjálfan
, sig valt;
og náttúruhörptmiiar hásöng var
1 lokið;
á hauðri var þögult og dapuslegt
1
Og vindurinn andaði ískulda-svalt,
sem efnd væru’ hans seinustu köf
í norðri við heimskautsins höf.
Og gráskýja lagðtir í hánorðri
hófst,
í hvolftnu tættist og kemdist og
spanáT;
í klæðisdúk, vaðmál og einskeftu
ófst;
hvert álnanna hundrað á svip-
stundu vanst.
Með húmskuggum .túnglsljós í felu-
leik fanst
og faldist á lrtfti og grund
og ísjöktim silfraðist sitnd.’’
* * *
| Jón misti sumt af skepnum sín-
um í flóöinu. Kn næsta aðkastið
sem að honum steíndi, var skógar-
eldur. þá brann húsið hans og
innanbæjar aleiga öll.:
» * »
“Á fjarlægar útkjálka óbygðir
lands
féll askan af brennandi skóg.
Um loftvegu bráðfara reykurinn
rann
og rökkrið á jörðina sló.
Kn helbjarmi rauður á valköstum
var
þar viðurinn skreelnaði og dó.
Olg eftir hvern brenau og bvltinga
dag
fór blysför um skógarins torg
og logarnir þutu frá tá upp í topp
á trjánum trn-ð herlúðurs org.
Gg dagsetursrökkrið var rautt
■eins og blóð
með rákir af dökkleitum korg.”
Hótfcir Jóns, Guðrún, varð tftir
í Winnipeg og vann þar í vist. Um
hanai er lengsta kvæðið í bókinni.
Margt er vel sagt í því. Knn
yfirleitt er það þó lausl á kostun-
um og er þaö vonlegt, ijvi að hún
lendir í ösku og eldi og er ekki
barna meðfæri að lýsa ungri stúlku
sem ratár i raunir, eftir að hún
hefir lifað einmana og mállaus í
landi vonanna. Hún giftist ensk-
um manni sem er óreglustrákur.
Hann strýkur frá henni og barni
þcirra. Kn Guðrún deyr frá öllu
saman. Jón gamli Austfirðingur
frévtir þetta altsaoian út í Nýja
ísland og sækir þá barnið og tek-
ur að sér.:
“í bamahæli fann hann vinarvon
og vonar sinnar laun og fylling
skarðs,
sinn yfirgiténa nnga dóttnrson,
sem yl að loknum kulda norðan-
garðs.
Svo skiftast veður, — veður taps
og arðs.
Ilann vafði barnið sæng og örm-
um tveim,
i og flutti það í faðmi sinum heim.”
Xiðurlag sögunnar er nú það,
hvernig J ón byrjaði aítur að byg-
gja upp bæ sinn og koma fótum
fyrir sig, eftir öll þessi áföll, með
• dótturson sinn að leiðarstjörnu.
Ilann var seigur karlinn og nærri
því ódrepandi. Hann hafði ekkert
unnið hcima meöan hann bjó á ís-
landi. Kn nú tók hann til hönd-
unum. s
. “Og það var hans lögmál að stæl-
ast viö stríö
' og stefna aö takmarki sínu.
Kf írumher ji þreytist á þrautanna
tíö
og þokar af beinustu linu;
Kr markmiöi ónáö af öllum,
I setn ætluðu að feta hans spor.
Kn Uppi á “örðugum hjöllum”
er örsjaldan hamingja vor.
það bez.ta er hann flufcti til ínam-
andi lands
úr íeðaranna dýrgripa saiáii,
var trúin á landið, og hugsjónin
hans
sá hamingju þess fyrir staínd.
Að vanfcreysta er vegi að tapá,
að voga er laundn aö fá,
að hika er sama og hrapa
og “hjallinum” aldrei að ná.”
Saga þessi lýsir vel erfiðleikum
írumbygg'jalífsins. Og margt er
af henni að læra, þó að hún sé að
einhverju leyfci tilbúningur, á þann
hátfc að minsta kosti, að engma
einn nýbýlingur verður fyrir öðr-
um eins mótgangd, sem Jón Aust-
firðingur er látdnn vexöa fyrir. Kn
sagan er þó sönn eða sennileg, og
er hún öðruvísi en agenfcinn spáöi
Ijóni að veröa mundi hlulskifti
hans.
Affcan við sögu Jóns Austíirð-
ings er ljóðsaga—eitt kvæði— um
Bjarna gamla Skagfirðing. Tlann
fékk og sinn mœli skekina oo fleyti
^fullan þar vestur frá:
“Bjarni var einn af clzta laad-
námsmönnum,
austan um haf ’ann kom úr Skaga-
firði,
vanur frá æsku ferðiim úti á
fönnum,
fjallgöngum, sjáfarróðri og þun-gri
byrði. ......
Snauöur kom bann að heimar.
eins og fleiri,
! hafði ekký safnað fé um æfidaga.
þjónum sem reynast öðrtim orku-
meiri
illa er latmað, það er gömul saga.
|
Sundrað var öllutn' sveituugnm og
vdnum,
sjálfstæðtim möniHim gefnar akur-
Iendur;
talið var víst að hoJlar vrðti hin-
um
hrjóstrugar fiskivafcna eyðistrend-
ur.
I Flestir af þeirn sem höfðu tnmar
hendur
hættu sér ekki á slóttlendið með
plóginn.
j>eir urðu að fiska, höggva skarðí
skóginn.
: Bjarni nam land, sem lá í skógi og
femi,
lífsbjörgin var á fiskimiði dregiu;
húsið ’ans var að hálfu leyti greni;
hold Voru djúpum flugnasáru’n
‘ , slegin;
! gangandá manni var ei fært «m
veginn;
vatnaði yfir harðvelli og mýrar—
I kaupstaðarvörtir voru allar dýrar.
i þar var hann undir þunga dagsins
sveittur,
; þar voru kaupgjöld ónóg fátæM-
ingum—,
I Svefnlaus um nætur, þegar hann
var þreyttur,
þoldi ekki við al sárum gigtal-
stingjum..
! Skógurinn gnæfði hringinn hann í
kringum,
I hann átti þar að slíta sínum
kröftum,
seinasta líísins aíli á—axarsköftum
Fólksmalinn lét sér aldrei ant um
landann í ,
eftir að hafa fcælt hann út á klaka.
Alla, sem komu alslausir að hand-
an
að sér varð Bjarni seinfc og sneni-
ma að taka,
| einn yfir þeirra þröngu kjörum
vaka,
‘ þurfandi veita öðrnm, sem hann
mátti,
miðla af þvi litla, sem hann sjálf-
ur áfcti.
En þau urðu launi-n þessa mans,
að hann dó einmana. Konau
hans var lan.gt í burtu i vinnti.
Kn nágrannarnir þörðu ekki aö
koma nærri honum á sóttarsæmg-
iiwu' at hræðslu við veikima., sem
hann lá í og dó úf.
þefcta eru landnámsljóð að vest-
an, með sannleifsblæ og sögð af
reynslu og þekking.u. þau stiuga
allmjög í stúfinn við umsagnir
agenfcanna héxna á árunum. þess-
ir monn lifa ennþá í endurminniug-
unni. Og líklegt er það, að nú :,é
auðveldara að nema sér löndin þar
vestur frá, af því að hjálpin fr
meiri í fyrirrúmi, af hálfu þeirra
sem búuir eru aö búa um sig. Kn
þó er óby'gðin altaf óbygð, og
landnema lífið jafnan örðugt.
þessvegna rita eg þessar linur,
að ég vildi benda löndum minum á
lýsingu þessa manns 4 landnáms-
örðugleikum íslendinga vestur í
Canada. En hins vegar vildi tg
vekja athygli á þesSum nv'a höf-
undi, sem virðinst vera betur geí-
inn en aðrir þeir sem yrkja þar
vestur frá,iað Stefani G. Stepliiiis
svni undanskyldum. Hann yrkir
ekki óaðfinnanlega/. En hann r.ær
svo góðtim tökum á máli og
mvndtim , að bókin hans á það
skilið, að lesin sé og keypt, og
sómi sýndur. Öll er bókin um
baráttti og sárindi, að því undan-
skildu, að aftast í henni er kvæði,
sem er hugljúft. Höfundurinu
hefir viliað, ef til vill, að lesand-
inn legði hana frá sér með Ijúfum
tilfinningum. þetta kvæði er svo
fallegt og frumlegfc, að eg get ekki
betur séð en að rétfc sé að taka
það upp í heilu lagi. það heitir:
LJÖSÁLFUR.
Svífur ljósálfa fjöld
i um hið kyrðsæla kvöld
I og af kvndlunum bjart
j verður náttmyrkrið svart,
; eins og gneostafiug þétt
] áfram líðandi létt
! smígur loftið í gegn
| þetta tindrandi regn,
; þessi góðkunna glóð,
i þefcta glysfagra blys.
Jafnvel lamaðan hug
getur hafið á flug
yfir helmyrkta ,bik
1 þetfca ljósálfa blik,
; svo við lífið í sátt
upp um heiðloftið háfct
getur hafist hver önd,
sem vill nema sér lönd
ljóssins hásæti hjá
þar sem húmar er rúm.
þegar endað er skedð
. Og mitt lif sína leið
hefir liðið of fljótt
eins og draumur um nótt,—
vil ég fljúga um geim
yfir gjörvallan hedm,
vera geiislandi sál
eins og ljósálfsins bál
Uppfvlt þá er mín þrá
og til þarfa mifcfc starf.
Ö, þú ljósálfa bál!
að þér laðast mín, sál,
þú ehst ljósdrotfcning mín
þegar sólskinið dvín..
þegar önduð og stirð
er á hausti þín hirð
og þín háfcign er byrgð
ertu í einrúmi syrgS.
Verðt hróður og hljóð
þér til hróss, drottmn.g ljóss!
Vill ekki eitthvert tónsk'áldið
okkar semja lag við þessar vísur ?
Mér sýnist það álitlegfc efni til
þeirrar listar.
(Ef'tir ísafold.)
Kvennrettinda málið.
1 þessu blaði birtisí bænar-
skrárform, sem æfclast er til að
allir þeir undirriti, sém hlyatir
eru hinu svonefnda kvenréttinda-
máli, svo að undirskriftirnar
verðd sem flestar undir tenar-
skráani, þegar hún verður send
til Manitobaþingsins á næsta
vetri.
Heimskringla lætur að sjálf-
sögöu hvern sjálfráðan um það,
hvort hanci undirskrifar bænar-
skrána eða lætur það ógert. En
hinsvegar leyfir blaðið sér, n S
benda lesendum á nokkrar bær á-
sfcæður, sem kvenþjóðin telur rétt-
læta jafnréttiskröfu sína, og frá
voru sjónarmiði eru þær allar
þess eðlis, að þær eru íhugunar-
verðar, — en þær eru þessar :
1. AS kvenþjóöin sé helfingur alls
þjóðfélagsins.
2. AS löggjöf þjóðanna eigi að
vera gerð af þjóðfélaginu í
heild sinni, eða kosnum mál-
svörum þess 4 þingi.
3. AS karlmenn, hafi á liðnum
öldum afskift kvenþjóðiua
hennar eðlilega rétti að mega
taka þátt í löggjöf beirri, sem
hún verður að búa við og
bera ábyrgð á engu síöur en
karlmenn, og að þessi afskift-
ing sé gerð þvert á móti vilja
hennar og saimþykkis.
4. AÖ konur ættu að hafa levfi
til þess, að taka þátt í þeirri
löggjöf, sem þær verða að búa
við.
5. Að konur ættu aö hafa jafn-
réttd við karlmcnn í samningi
þeirra laga, sem ákveða um
skyldur barna við foreldra
þeirra, og rétt foreldranna til
umsjár og yfirráða yfir börn-
um sínum. Kins og nú standa
sakir i landi voru, þá er eign-
arréttur móðtiriniiar í laegra
gildi, heldur en eignarréttur
föðursins til barna þeirra, ef
börnin eru skilgetin. En séu
þati óskilgetin, þá heldur móð-
irin óskertum eignarrétti til
þeirra. Slík lög erit uppörfun
til lainsungar og miða til |æss.
að hindra sambúð karla og
kvenna í hjónabandi.
6. Að með hjónabamdimi gerist
konan réfctlaus eign bónda
sins, sem hann geti farið með
nokkurnveginn eftir eigin geð-
þótta.
7. Að alt, sem þau vinna sameig-
inlega fyrir i hjónabandi, vorði
lögleg eign mannsins en ekki
konunnar.
8. Að kontir séu sviffcar þeim
rétti, sem brez.ka stjórnarfyrir-
komulagið byggist á : — að
enginn sé skattskvldur, nema
hann hafi rétt til hluttöku i
löggjöf og stjórn landsins.
9. Að konur séu skattskyldar
alt eins og karlmenn, og að
þær borgi sinn fulla. hluta af
sköttitm og tollum til sveita
og rikis eins og karlar, án
þess að mega njóta bess rétt-
ar i mannfélaginu, sem karl-
menn hafa.
10. Að karlmenn eiair leggi skatt-
ana á komirnar jafnt og sjálfa
sig, og »ð þeir innheimti þá
og verji þeim eftir eigin geð-
þótta.
11. AS mikilhæfustu konur, sem
veita forstöðu sjálfstæöurn at-
viníiuvegum, sem þær Iiafa
sjálfar bygt upp með atorku
sinn’, fái ekki að eiga neina
hlutdeald í samningi þeirra
laga, sem beinlínis snerta at-
vinnuveg þeirra, — en að lítil-
hæfiistu karlmenn hafi óskert-
an rétfc fcil þess að ráða sínum
málum.
12. Að hversu' mikilla vitsmuua,
mentunar, þekkingar og sið-
gæðis, sem konan er gædd, þá
fái hún ekki með atkvæði til
fylkja eða ríkisþinga kosninga
að eiga. nokkra hlutdeild í því,
hverjir skuli semja lög lands-
ins eða stjórna því ; en að
hinsvegar séu karlmenn kv.’dd
ir til að gera það, án minsta
tillits til þess, hversu fáftoðir,
siölausir og drykkfeldir, seni
þeir kunna að vera.
13. Vð konum sé hegnt með því,
að svifta þær borgaralegum
réttindum, fyrir enga aði a sek
en kynférði þeirra, sem þær
eru þó vitanlega engin skuld í
frekar en karlar.
14. Að yfirburða borgaralegur
réttnr karlmanna sé bygður
eingöngu á kynferði þeirra, og
á engu öðru.
Öllu þessu og mörgu fleiru vilja
konur fá breytt, og' til þess krefj-
[ast þær atkvæðisréttarins alt eins
| og karlmenn nú hafa. þær halda
I því fram, að ekki einasta séu þær
persónur eins og karlar, heldur
einnig að þær séu borgarar þess
lands, sem þær búa í, og að hlut-
verk þeirra og starísemi í borg-
aralegu félagi sé eáns nauðsynlegt
og ábyrgðarfult eins og karla, —
og þess vegna vilja þær ekki una
við ómyndugleikann, heldur fá full
borgaraleg réttindi i þjóöfélaginu,
[ og til þess vona þær að alHr sann-
sýnir karlmenn vilji hjálpa.
Jafnréfcti kvenna hefir þegar ver-
iö lögleitt í 4 af 'Bandaríkjunum
og í Ástralíu, Finnlandi og ef
vér munum rétt einnig í Noregi,
i og máskc viðar, og ekki hefir ann-
!að frétz.t en 'það hafi gefist vel,
j hvar sem reynt hefir verið.
i Konurnar í Manitoba langar til
, að ná jafnréttis viðurkenningu, og
j í þeim tilgangi er bænarskráin
lögð fyrir almenning, að allir þeir,
. sem fúsir eru að fylgja þeim að
imájum, riti undir hana.
Technical Education.
Nefnd hefir verið skipuð af rikis-
stjórninni til að leita sér upplýs-
inga um það, hvexjar umbætur
hæipit sé að gera á handverks- og
sérfræðis vinnuþekkingu canad-
iskra manna, og til að korna
fram með' ráðleggingar, er bætt
geti. úr þekkingarskortánnm, sem
nú er alment viðurkent að sfcandi
canadiskiun verkamönnum fyrir
þrifum.
Á fundi, sem nýlega var haldinn
i Toronfco borg, skýrði formaður
nefndarinnar frá verkahring henn-
ar. (Hairn sagði, að nefndin væri
ekki til 'þess skipuð, að skapa sér
hugsjóna-grillur, heldur ætti húi»
að komast iftir því, hvað hefði
verið gert, hvað verið væri að
gera, og hvað og hvernig betur
mætti giera, en það sem nú á sér
stað, að því að bæta verklega
þekkingu canadiskra verkamanna
í öllu ríkinu. Nefndin hefði verið
skipuð samkvæmt beiðni verzlunar
og iönaðarfélaga á eina hlið og
verkamannafélaganna á hina. Vcrk-
smiðjueigendur og framleiðendur
hefðu kvartað yfir því, að canad-
iskir verkamenn hefðu ekki nægi-
lega mikla verklega bekkingu cil
þess að standa fyrir ábyrgðar-
miklum stórvinnu fyrirtækjum.
það væri viðurkent, að íbúar
landsias hefðu nægilega skynsemi
til þess að geta afhastað eins
sæmilegu verki eins og ,-iðrar þjóð-
ir. En þá skorti nægilega mikla
, verklega þekkingu til að gera það.
| Cerkamannafélögin væru og áfram
um, að stjórnin gengist fyrir því,
að bót yrði ráðin á þessu, svo að
ekki þyrfti að sækja verkfræðinga
| til útlaada, til þess að standa fyr-
ir þeim verkum, sem unnin væru í
Canada, heldtir ættu ábyrgðar-
mestu og bezt launuðu stöðurnar
að vera í hciaditm sjálfra lands-
manna.
Önnur nefnd hefir verið sett tií
þess að komast eftir því, hve
mikil ’a'iiðœfi canadiska þjóðin á.
En þessi nefnd ætti að finna ráð'
til þess, að þjóðinni yrði sem
mesfc úr auðæfiim sínum, með þvi
aö auka verklega þekkingu þjóðar-
innar. Auðœfi landsins væru mikit
|og margbreytileg. Langflestir nf
íbú'iim landsins hefðu mjög óljósa
hugmynd um þau, eða hvers virði
þa,u væru. Menn vissu ekki ennþá
hve margar ekrur af ræktanlegu
landi væru í Canada. þegar báðar
| þessar nefndir hefðu lokið starfi
sínu, vonaði hann að ráö yrSu
fundin tdl þess að auka svo iðnað-
ar og listfræðilega þekkingu íbú-
anoa, að þeiir gætu gerfc sér sem
allra m,est not af auöæfum lands-
ins.
Verksmiðjueigendur hefðii fitndiS
til þess, að þeir gætu ekki fengið
verkamenn, sem hefðu þekkingu á
því, að búa til eins góðar og út-
! gengilegar vörur eins og rnenn
annara þjóða gerðu, og þefcta
þýddi það, að fólk sæktist effcir
úfclendum varningi, en léti hcitna-
iöruiðinn sitja á hakantim, sem
gerði það að verktim, að heima-
verkamenn hefðu ekki eins mikla
atvinnu við framleiðsluna eins og
ætfci að vera, og það væri landin-.i
og þjóðinni hið mesta tjón. Til
þess að komast fyrir um þefcta,
hefði nefndin tekið eiðfestan fram-
burð 600 manna fram að þessum
tíma. ForVólfar mentamálanna í
hverju fylki hefðu verið yfirheyrðir
og þeir lýst hinu mentalega á-
standi í fylkjum sínum, og komið
fram með tillögur um, hvermg
bæfca mætfci listfræðilega þekkingu
íbúanna. Verksmiðjueigendur heíðt*
' gefið neifndinni npplýsingar nrn
það, hverjar umtetur þeir óskuötr
að yrðu gerðar. Verkmenn heföu
og verið yfirheyrðir og sagt álit
. sitt tim, hvernig þeir óskuðu að
synir þeirra yrðu mentaðir. Og
æfðir menn í öllum iðngreinum f
ríkinti hefðu komið fyrir nefndina
með tillögur um þœr breytingar,
sem þeir óskuðu a_S yrðu gerðar á
vinnubrögðum landsins.
I 'FormaSnrinn kvað það nauðsyn-
legfc, að veita iðnaSarstofniinum
^ ríkisias tækifæri til að geta kept
, við iðnaðarstofnanir annara landa
! með þvi að trygg ja þeim gnægð-
jverkfróðra og vandvirkra manna.
Hann kvað nefndina einnig ætla
sér að grafast eftir því, hvernig
verkamen:i eyddu frístundum sín-
um, því það vœri vifcanlegt, að
þeir gætu ekki verið hæfir til
jvinnu, ef þeir ekki legðu alt kapp
á, að auka og bæta heilsu sína í
j frístiindum síntim. Kinnig ætlaðt
nefndiin að grenslast effcir húsa-
jkynnum verkamanna, því að það
| væri víst, að þeir sem byg'gju I
óhollum húsakynnum, gætu ekki
unnið á við þá, sem byggju í góð-
tim húsakynnum, þar sem nóg
jVæri af heilnæmu loffci. Konur
jafnt og, karlar vrSu kvaddar til
þess, a^S gefa upplýsingar um allar
hliðar atvinnumálsins og húsa-
kynni verkamanna.
Nefndin ætlar að ferðast ntn
Bandaríkini og England og tnáske
önnur lönd í Kvrópu til þess að'
afla sér upplýsinga um vinnu-
ástandið þar, til samanburðar við
það, sem á sér stað hér i landi.
— Nokkrir menn liggja í fang-
elsi f Tokio, ka:rðir nm að hafa
gert samsæri til þess að r&ða .Tap-
ans keisara af (lðgum. Þeir til-
heyra Socialistafélagi þar f landi.
Þetta er f fyrsta sinn sem það hefir
orðið uppvfst að tilraun hafi gerð
verið af sjálfum landsmðnnum til
þess að ráða keisara sian af dðgnm.
En svo éro gf»gn sterk gegn þessum
mönnum, að líf þeirra er f voða.