Heimskringla - 03.11.1910, Blaðsíða 3

HEIMSKE-INGEA
WINNIPEG, 3. NÓV. 1910.
Bls. 4
Frumvaki allra eymda,
Uppspretta lýgi og svika,
Fyr Afengið margur banaspjót bar.
Þft ógæfu engan dreymda,
í æskunnar vordraumnum kvika,
Er ber oss í vonanna faðmi um lopt um láð og mar.
Hinn ungi ei hættuna uggar,
Alinn við náttúru barminn,
Þá bærinn er allur heimurinn hans,
Hann veit ei að vondauðaskuggar,
Með váboöans nákalda arminn
Oft fela sig bak við gleðinnar fagra glitblómakrans.
Fljótt bernskumanns blikstundir eyðast,
Hans bros mætir kðldum svörum,
Þvf heimsbörnin skiljaei hue'göfgismál.
Þá lætur hann tlðum leiðast,
Af lokkarans tælandi vörum,
Að taka staup er loks verður bitur og helþung bana-
skál.
Andi hins unga manns þráir
Unað í nautnanna beði,
Hann keppist að öðlast hvert ánægjuhnoss.
E(lffs verða lán-molar fáir,
Er lykill að von hans oe gleði
Hið banvæna eitur með böl og eilffan samviskukross.
En vel só þeim viskunnar syni,
Er vítið forðast hið mesta,
Og fær sér aldrei hið fyrsta staup.
Hann hlýtnr^aðj'hjarta sfns vini
Hamingju"—óðalið bezta,
Og tekwr þá aldrei glapræðis endalaus glötunarhlaup
Heyr sakleysis hrópandi tárin,
Þú hásýni umbóta lýður,
Bakkusar herfáng er Lassarus lægst.
Hver lækna vill lagd.jdpu sárin,
Þeim lýsa, 1 myrkrier bfður?
Svo hegning hins forboðna eplis verði sem al'a vægstf,.
Sjá konunnar kvalaboðsdreyra,
Er kaffærði vonir og gleði,
Sem fórn fyr’ ást er hún of heitt bar.
Hún leggur sitt langþráða eyra
Með lándremu ðrmagna geði,
Að eymdsalans lás, hennar aðstoð 1 spýju kútbiltíst
þar.
En dæm ei hart moldlegi maður,
Þótt morðvélar áfengis særi
Þinn veika bróðurer breyskleik flýr
Þvi Bakkusar bölfunar vaður,
Með blekkinga gullfléttu snæri,
Opt eltir og hremmir pann er ávalt þó undan, snýr.
Hver mannlyndis hugsun magni,
Vorn mannúðarneista að báli,
Og alt megi lúta eldinum þeim.
Þá getum vér orðið að gagni
Mótglapræðis langþyngstu táli,
Og góða heimvon f hús vors föður að lyktum fttt.
reyndur.
♦
♦
■f
t
♦
t
4
+
Þórdís spákona.
Hún bjó á Spákonuíelli á Skaga-
strönd fyrir nálega hálfri tíundu
öld. Hún car sögö illa lynd og
göldrótt, því hún var aö mörgu ó-
lík almenningd. Hún sá margt, scm
öörum var hulið, og skildi margt,
sem öörum var óskiljanlegt, því
hún var spákona. Mörgum þótti
gott að ledta til hennar, þegar mik
ið lá við, því spákonur haía aefin-
lega ráð undir hverju rifi. Og liún
var fús á að hjálpa, því hún var
kona. Og hún varð ýmsum að liði.
Ivinu sinni var þórdís í veizlu
hjá ríkum bónda, 'sem bjó að Giljá
í Vatnsdal. Hann hét Koðrán og
va,r beilmikill höfðingi. Hann átti
tvo syni, og unni öðrum mikið en
himim lítið. Sá var klacddur lítt,
og gerr í hvívetna hornungur bróð
ur síns’’. En hann var þægur og
eftdrlátur, og vann alt, sem houum
var sagt. Enda var ekki sparað
að nota bann, þegar hann gxt
nokkuð gert. þegar þtórdís var í
veizlunni hjá Koðráni, tók hún
eftir þessum litla dreng. Hún sá,
að hann var olnbogabarn, sem
enginn hirti um. Hún fann, að
honum leið illa. og þó var l ann
glaður og góður við alla, og gerði
alt, sem honum var sagt, svo vel
sem hann gat. Hún fann, að þessi
dnengur átti betra skdlið, og sá,
að það var mannsefni í honum,
því hún var spákona. Svo fór hún
til föður ha,ns og sagði : ‘“það
legg ég tdl ráðs með þér, að þn
sýndr meiri manndóm héðan af
svni þínum, en þú hefir gert hér
til, þvú að ég sé það með sannind-
um, að fyrir margra hluta sakir
mun hann verða ágætari gn allir
aðrir þíndr frændur ; en. ef þú hefir
á honum litla elsku æð sinni, þá
lát hann lausan, ef nokkur veröur
til að sjá um með honum, meðan
han,n er ungur". Koðrán, tók þessu
vel, og sagðist skyldi fá houum
fé. Svo kom hann með sjóð einn
og sýndi henni. þórdís leit á silfr-
ið og mæltd : “Ekki skal hann
hafa þetta fé, því að það hefir þú
fekdð með afli og ofríki af mönn-
um í sakareyri”. þ,á tók Koðrán
fram annan sjóð og sýndi henni
Hún leit á hann og sagði ‘‘Ekki
tek ég þetta fé fyrir hans hönd,
bví að það hefir þú sattian dregið
fvrir ágirndar sakir t lantlskvldum
og f'járleigum, meira en réttilegt
er, fyrir því tilheyrir þetta fé ekki
þeim manni til meðferðar, er b.rði
mun vera réttláttir og mtld'ir".
þ,á sýmdi Koðrán henni þriðia
sjóðinn, cg úr honum tók hún fé
handa drengnum. Koðrán spurði
hana, hvers vegna hún vi'di heldur
taka úr þessum sióði en ltinum.
En hún svaraði : “Úr honum tck
ég af því hann er vel fenginn, þar
sem það er föðurarfur hinn".
Síðan fór þórdís heim og tók
drenginn með sér. þar óx hann
upp og þroskaðist vel, því þórdís
var honum góð og lét hann hofa
nóg af öllu. þegar hattn var fttll-
tíða maður, ráðlagði hún honum,
að fara utan og framast eins og
aðrir höfðingjasynir. (>g hað gerði
hann. Hann fór í víkitt r og ifcrðað-
ist víða um lönd. Allstaðar gat
hann sér góðan orðstir. Hann var
i herferðitm með manni, sem hét
Svednn tjúgtiskegg og varð seinna
Dariiakonungur. Sá maðttr sagði
siðar um hann, að hann væri “svo
vitur, sem spökum konungi hæfði
að vera, svo stvrkur og hugdjarf-
ur sem hinn öruggasti berserkur.
og svo sdðugur og góðháttaður
sem hinn siðugasti spekingur". —
það fé, sem hamn fékk í hentaði,
veitti hann þurfendum, og til út-
lausnar herteknum mönnum, og
hann hjálpaði mörgum þeim, er
illa voru stadddr.
þetta var þá orðið úr olnboga-
barndnu : þróttmdkill, hugaöttr,
góður maður. Og efalaust átti
þórdds mestan þátt í iþví, að svo
var komið. Hún hafði séð manns-
efnið i sveininum, gegnum tötra
olnbogabarnsins, frjálsborna mann-
inn geguum flikur og fjötra o-
frjálsa unglingsins, því hún var
spákona. Ilún vakti honum traust
á sjaKutn sér, því hún tneysti h«.n-
um, þegar hann vissi ekki sjálfur
hvað í honum bjó, og allir aðiir
vantreystu honum. Hún \ akti
honum frelsisþrána, því hún leysti
af ho,num f jötrana, losaði hann við
tötrana. Hún vakti virðdnigu hans
fyrir því sanna og góða, því hun
vildi ekki, að hann nyti annars en
{»ess, sem vel var íengið. Og minn-
ingin um hana íylgdi fionum í íjar-
lœg lönd. Hún var verndarengill-
inn hans, livar sem hann fór.
Hvair og hvenær, sem hatui sá
frjálsborinn mann í fjötrum, þá
mintist hann — ljóst eða óljóst —
konunnar, sem leysti litla drsng-
inn, líknaði olmbogabaminu. Og
hamn leysti famgana út, annað-
hvort með fé símu eða fyrirbænum
og gaf þeim frelsi. það mumdi spa-
Vonan fóstra hans hafa gert. Og
góðverk hennar áttu ekki að
stansa hjá honum. þa" áttu að
ganga sem vel fenginn arfur frá
manni til manns, frá kynslóð til
kynslóðar.
þessi maður hét þorvaldur, og
var kallaður yíðförli. Hann boðaði
fyrstur manna kristna trú á ls-
landi, og varð þannig bvltinga-
maðtir — siðhreytingamaður með
þjóð sinni. Skyldi hann hafa orðið
það, ef spákoman hefði ekki fært
hann úr föðurgarði ? Ef þú vilt
vita meira um hann, þá ledtaðu i
biskupasögunum.
Einu sinni var ungur maður á
Mel í Miðfirði. Hamn átti umnustu
þar í sveitinni, en vildd ekki
kvomgast hennd strax. Brúðkaup
þeirra var ákveðið á vissum degi.
En hann kom ekki til bniðVaups-
ins, svo það varð ekkert af því.
þá varð faðir unnustunmar reiöur
og gifti hana öðrum manni —
nauðnga. Sá var gamall og hét
Hólmgöngu-Bersi. Ungi maðunnu
fór til Bersa og heimtaði af lion-
ttm konuna — umnustuna sina.
En Bersi vildi ekki sleppa hettni
með nokkru móti, og bauð honum
systur sína til sátta. Bróðir unga
mannsins var með honum og r»ð
honum til að þigg.ja boðið. Hann
skildi ekki í því, að bróður hans
væri ekki sama, hverja konuna
ha:m ættd. En þórdis á Spákonu-
felli skiidi það. Hún vissi, að hað
var ógæfmvegur, að giftast til f.jár
metorða eða sátta. Hún vissi, að
sá t-imi mundi koma, að heiðar-
legttm mönntmt þætti ósæmilegt,
að konur gengi kaupttm og sölum,
þótt það væri alsiða þá, og ena sé
það furðii títt. því hún var spá-
koma. Hún kom á hæinn, meðan
þeir vóru að tola um þetta, og
heyrði, hvað þeir sögðu. “Bjóðíð
honum ekki f tlskonu”, sagði hún.
En þeir urðti neiðir og ætluðu að
reVa hana burtu, — allir nema
ttngi maðurinn. Hnnn fann, að
hún sagði satt. Ilann elskaðt ekki
>essa konu, sem þeir voru að
bjóða honum.. þess vegna hlaut
hún að verða falskona fyrir haun,
hversu góð, sem hún anmars yært.
Og svo hafnaði' hann boði'.tiu. Ila’tn
gleymdi aldrei unnustunni sinni og
orti um hana ódauðleg ljóð. Hann
kvæntist aldrei, því hann vildi ekki
eiga falskcnu, og fann, að unnusi-
an hans var sú eima, sem ekki var
I
talskona fyrir hann. þessi maöttr
hét Kórmakttr. það er til löng
saga af honum.
* * *
Ileiðma spákonan er horfin fyr.r
löitgu. En orð hennar hljóma hand-
an um aldirnar, alt af jafnskýr og
sömn og viturleg : “Sýndu maiin-
dáð syni þinum! ... ... Bjóddu hon-
um ekki falskonu! ”
g ••
— Fjallkoman.
1 lyfjabúðinni : Má ég biðia u.n
5 eenta virfti af varasmyrsli li.iniln
konu minni?
Hún hrúkar ntikið af varasmvrsl
konan þín.
Já, munnurinn á henni crenfrur
líka eins hratt eins og rokkhj.tl,
^ þegar spunnið er af kappi.
JÖN JÖ-NSSUN, járnsmiður, að
790 Notre Dame Ave, (horm Tor-
onto St.) genr við alls kouai
katla, könnur, potta og pömnir
fýrtr konur, og brýnir hmia og
skerpir sagir fyrtr karlmenn. —
Alt vel af hendi leyst fyrtr titla
borgun.
Herra Jón Hólm, gullsmiður aö
770 Simeoe St., biður þess getið,
að hann selji löndum símtm gtill-
og silíur-mutti og gigtarbelti. —
B-elti þessi eru óbrigðul við gigt,
ed þau eru notuð samkvæmt fyrir-
skipunum Jóns. Kosta að eins
dollar og kvart.
Manitok Elev;itor Commissioii
D. W. McCUAIÖ, W. C. ORAHAM, F. H. MACLENNAN,
Commissioner Commissioner Commissioner
Aðal skrifstofa: 227 Garry S*\, WINNIPEG
>• P. O. Box 2971
Commiss'oners tilkynna hétmeð M„nitoba bændnm að þeir hafa fengið
fra utlðar gkrifstofu til starfsnota og ad öll biéf skyldu sendast Comniis-
sioners ft. ofnn nefnda ftrfti.n. Beiöniform og allar uppIýsiiiKar sem
hændur þarfnast til þess fá kornhlöður i nágrenni sin ., vei ða sendar
hverjum sem óskar.
Conimissioners Ó3ka eftir samvii nu Manitoba bænda í því að kornaá
fót þjóðeieiiar koriihlöðum I fylk.nu.
SUCCESS BUSINESS COLLEGE
HORNI PORTAOB AVE. & EDMONTON ST. WiNNIPEO.
Kennir samhv. nýjustu aðferðum alskyns verzlunar fræði og
Bánkastðrf. Einnig hraðritun og stylritun. Betri verz-
lunarskóli ekki til f Vestur-Canada. Kenslu stof-
ur þar finst íborginni. Nemendur geta
byrjað hvenar sem þeir óska.
Ski ifið eftir upplýsingum eða símið MAIN 1 6 G 4
V I Ð
óskum jafn
framt eftir sveita
pöntunum—Afgreiðsla
hin bezta.
Selur st'rhverja góða tegund af Whisky, vfnum og
bjór o.fl. o.tl. Við gefum sérstaklega gaúm
familfu pöntunum og afgreiðum þær
bæði fljótt og vel til hvaða hluta
borgarinnar sem er— Gefið.
okkur tækifæri að sýna
ykkurað svo sé.
Talsímar Main 1673-6744
215 ST.
450 SÖGUSAFN IIEIMSKRINGUU
þaignaði hattn skytKlilöga og stökk uipp af leguhekkn-
tmt, eins og hann beföi verið bitinn af höggormi.
Móritz, sem var dökk-klæddur e:ns og Eberharð,
ffekk hiklaust og djarílega inn í salinn.
I nokkrar sekúndur var dauðaþögn hjá þeim,
senr staddir voru í salnum. Mjög mismunandi til-
finningair ríktu í hugum þeirra. Dramb, Sorvitni,
reiði, jmkklársemi, ást og ráðaleysi, — 0£an víir all-
ar þessar tilfinningar var breitt hið glaðlega, kæru-
leysislegia samtal, sem nú var byrjað.
“Herra minn”, byrjaði barúnsfrúin, sem gekk á
móti hinum unga manni með úrvals kurteisi, “ég
þarí ekki að segja þér, hvað það gleður okkur að
sjá þig hér í okkar hóp. við viitum, í hve stórn
þakklætis-skúld við erum v.ið þig, — skuld, setn við
árangurslaiist reyndum að aíiborga”.
‘‘Háttvirta frú, ég mælist til þess, að þú minnist
ekki einu orði á þetta ’, sagð-i Móritz og hneigði sig.
“Eg hefði aldrei minst á þetta, ednu orði, ef það hefðl
ekki gefið mér aðge.ngilegt tækifajri til þess að mega
koma í mjög viðítldinn samkvirmishóp”.
Samkvœmishój), sem veitir þer móittökii mcð
þakklæti, herra minn, og sem vonar að mega tetja
þig meðal sinna da'glegu gesta , sagði barún Ehrer®-
sbam, og rétti honttm hendina með þessari snotrn
hogðan og vingjarnlega brosi, sem fullkomnaftinr
heimsmaður notar t.il að dvl.ja með tilfinningar sínwr.
Önnur óvænt tiiWiljun. vaikti nú eftirtekt þeitrra,
sem þarna voru staddir.
“Gttð minn góður! Stjernekrans greifi”, kallaði;
frúin, um leið og henni varð litið á Eberharö. *'Ku
þér ilt? Ilvað geng'tir að þér?”
Greifinn svaraði ekki. Hann hafð' gripið danð.u-
haldi í b«k legubekksins, og stóö þannig nö.ttrandi,
sem strá i vindi, og starði á Móritz.
Hræöslan sást svo gKigt á andliti hans, a<5i þeint.
FOORI/AGALEIKURINN 451
sem varð litið -á hann, fanst setn isköldtt vatni vari
steyrpt yfir siig, svo megn var vi5bjóðshrol 1 urinn.
Eberharð .vírtást hafa gleymt, hvar hann var
staddur, gleymt, að hnnn á þessu augnahliti.; var tak-
mark iþað, sem allra augu störðu á.
“En hvað þietöba er ógeðslegt”, hvíslaði barún
Ornskjold að Georg. ‘ þann'g helir Ilamlet hlotiö
að líta út, þegar hann sá voftt föður síns”.
Enda þótt að örð þessi væru lágt töluð, hcyrfti
■greifinn þan sanxt, cg þau bergin-il'iftu afarhatt t
huga hants og samvizku.
Hann var nær því að verða vitstola. Hann
'bandaöi atmnari hendin.ni að Móri-tz, sem stóð með
krosslagðatJ hendur og horfði á hann, og sagði i
•þeim róm, sem helzt hefði mátt e'igna særingamattni:
“iþað er lö. júní í da.g..... Burt, bitrt:. það var
ekki égw-þ«t5 voru forlögin”.
“Eherhiarð, F/berharð! Ertu orðinn vitlaus?”
kallaði 'Georg Og þreif í handlegg hans ttrn letð ”þú
sérð þó Mklega t-kki afturgöngur ?”
Við þessi ortft' rankaði greifinn vtð sér. Með ó-
••seg.janlegri áreynslu tókst honum að losna við þann
hugarburð,’ sem kastað hafði skugg.t á skvnsemi
hans. Amllit hams náði smátt og smátt hinttm ró-
lega og kalda svip, sem vanalega einketvdi það ; lík-
aminn, sem áðtir haíði itútnað út af htaui oihoðslegtt
geðshræmingu, féll í sínar gömlu fellingtr, alveg eins
og Storrnvakin bára gerir í logninu, c>g augttn, sern
virtust teetila út úr attg;ta.hvolfunum. settust að a sin-
um vartafoga stað.
Ebeirharð strauk' rattða silkivasaklúint.tn ttm enni
sitt og andlit, -sem var tiáfölt.
“FyrirgefiS mér”, sagði hann vetkht’ega og stam-
andi, “mér vatrð ilt....,6g.....það var... .'eins og mig
svinnaði.....Eni nú.....nú er ég betri”.
Isabella hocrfði á viðburð |x'tuian með ósegjarlegri
452 SÖGUSAFN HEIMSKRINGI/U
hrœðslu. Hún var sú eina af þeim, sem þar vortt
staddir, sem datt í hug, aö greifinn hlyti að vita stg
sekan um voðalega glæip.
Hinir allir, að Móritz undajiskildum, sent ckki
vissi, hvað hann áitti að httgsa um þetta, tóku orð
greifans fyrir góða og gilda vöru. Samkvæmt skip-
un frúarinnar kom þjónninn með fult glas af köldu
vatni, sem gredtinn drakk í einum tedg, og jafnaði sig
svo vel smátt og smátt, að hann gat tekið þátt í
samræðunttm.
það 'var auðséð, að Ge.org var feimin.n, þegtr
hann hedlsaði Móritz, enda hineigði Móritz sig {>egj-
andi, án þess að taka í hendi bans, sem hann róttt
honum.
MMóritz”, hvíslaði Georg að ltonitm um leið og
hanin gekk til hans, “gleymdu liðna tímamum...........
Kringumst.æðurnar eru húsbiændur allra, og beztu á
formin geta eyðilagst.....Annars líðtir Ilefonu vel”.
“Gfoyma! ......Aldred! .En við skulttm ekki lala
um það”.
Móritz gekk til ísabellu og settist við hlið
hemtiar.
Hann rendi augtinum um salinn. þ>að er sjtld-
gæft, að nokkur maður sé staddur í samskonar ásig
komulagi og Móritz vax þarna.
Allir fluttu lionum hrós og -smjaðttr. það var
talað ttm hið ágæta leikrit hans, sem allir höfðu séð,
nm fegttrð samtalsins, ttm víðtæki og sannleika sk-ip-
ferlaiinia, ttlti hina mörgu, áhr.ilCamiklti viSbttrði, sc.tn
ritið hafðd að geyma.
M)óritz hafði gaman af, að meta í huga stnutn
hin mörgu glamuryrði, sem hann heyrði. Hinn
hafði aldrei áðttr séð .eins glögt, hve mikill sattnleiki
felst í þessum orðttm Thorilds : Okkur er gefil
málið til að dylja tneð því hiigsamr,okkar.
“Ég verð að viðurkettina það, minn góði Sterner”
FORLAGALEIKURINN 453
pagði barún Ehrenstam, “leikritið þitt er meðal
þeirra áhugaverðustu, sem nokkru sitnni hafa sýnd
verið á svensku leiksviði. ]>aft vekur hjá mannr á-
gætar vonir um íramför leikrita bókmentamui”. ,
“Móritz brosti og sagði við sjálfain sig : “Skýr-
ing.in á þessu orðagjákri er þannig ;
“Bölvaðttr blekbtillari:rn, sem hefir notað bína le-
logu vi'tsmuni til að lýsa ttndanfarinm æfi minni. Ég
vildi, að þessi byrjun þín heiíði oröið þér til skamm-
ar”.
“En hvað það er líka skemtilegt fyrir okkur, að
megia telja í okkar hóp þann mamn, sem. tneð hæti-
ledkum siniim hefir áunnið sér aðdáun allra þetrra.
sem elska hinar fögru listir og kunna að n>eta þær”,
sagðd 'barúnsfrúin. ,
]>ó ótrúlegt sé, þá lítur helzt út fyrir, að Móritz
hafi haft hið uttdraverða augnagler Delphine Ga\s,
■því út úr þessttm alúðfogu orðttm frúarinnar las htuut
þessa meiningu : • , . .
‘ Farðu í sjóðandi. ]>að er bág.borið að vera
nevddttr til a'ð’ taka á móti gesti, sem áfitur sig hala
orðið fvrir va.n]>akkla'ti og rangindum aif manni sjálí-
um”.
“Og hvað það er skemtilegt fyrir mig”, sagöi
Georg, “að geta endurnýjað vináttu mína viö sanu-
an vin mdim fná háskólaárttnum. því það get ég
sagt þér, mamma, að við vorum góör vinir .a þeim
árirm”.
‘ ]>að er bölvað”, sagði skýringin, “að haun,
þessi asni., sem mér tókst svo vel að táldragaj Upp-
sölttm, skttli vera kominn hingaö. það eykur mér
vandræði’L
“Sterner”, sagði F.herharð, sem hafði }>agað ttm
Sttind, “þú hefir fylstu ástæðu til að undrast vfir
þeirri geðshræringtt, sem greip mig þegar ég sá ]>tg.
Hún á rót stna að rekja til taugaveiklunar, sem" .ég