Heimskringla - 05.10.1911, Blaðsíða 2

2. BLS.
WINNIPEG, 5. OKTÓBER 1911
HEIMSKRINGLA
PUBISHED EVEBV 'l HUR DAV, BY
lUu
Htitnikfinoía
HEIMSKRiNGLA NEWS & PUBLIShlNG COMPANY, LIMITED
VerB blaBsins 1 Canada n« Bandarlk.nm, Í2.00 um ériB (fyrir fram bor„-a8).
bent til Islands *'2.JO fyrir iraai borgaB).
/). L. BALDWItí&ON, Editor & ila„tyer
729 Sherbrooke St., Winnipeg. Box 3083 Phoae Garry 4110
Viðskilnaðurinn.
Sir Wilfrid Laurier ætlar siáan-
leffa ekki að gera Grand Trunk
Pacific málið endaslept. Ilann er
nú, gamli maðurinn, með sínum
föllnu ráðgjöfum, sem óðast að
gefa út stór ‘akkorðs’ verk, svo
nemitr milíónum dollars.
Undir vanalegum kringumstæð-
um myndi sú stjórn, sem beðið
hefir jafn gífurlegan ósigur við
kosningar eins og Laurier-stjórnin
nú gerði, hafa forðast að fratn-
kvæma ábyrgðarmikil stjórnar-
störf, vitandi það, að hún liafði
algerlega tapað tiltrú þjóðarinnar,
— fyrir það, meðal annars, hvern-
ig hún hafði farið að í Grand
Trunk Pacific málinu. En þrátt
fyrir það, þó kjósendur Canada-
ríkis hafi lýst megnri vanþóknun
sinni á Laurier-stjórninni, og felt
fiesta ráðgjafa hennar, þá vinnur
hún nú sem óðast að þvi, að
semja um margra milíón dollara
útgjöld úr ríkissjóði.
Meðal annara verka, sem hún
hefir byrjað á að láta framkvæma
síðan hún féU, er að látá byggja
endastöð fyrir Grand Trunk Paci-
fic járnbrautiná í Quebec borg. —
Verk þetta á eftir ráðstöfun
stjórnarinnar að kosta 800 þúsund
dollars.
Önnur ákvörðun hefir verið gerð
um, að kaupa 2 þúsund tons af
stálteinum á brautina. Og enn
aðrir samningar eru í smíðum,
sem fjalla um margra milíón doll-
ars útgjöld. þeirra helztur er um
hafnbætur í St. John borg, sem á-
ætlað er að kosta skuli 12 milíónir
dollars.
Mikið umtal hefir orðið um
þetta í blöðum Austurfylkjanna og
efa margir, að þessi ráðsmenska
sé lögum samkvæm eða þeim ráðs-
menskurétti, sem afdankaða stjórn
in getur tileinkað sér. Alment er
svo litið á, að þegar ein stjórn er
fallin frá, þá sé um leið réttur
hennar til framkvæmda þrotinn.
Og ekki sízt í þessu tilfelli, þar
sem meiri hluti ráðgjafanna ekki
að eins eru fallnir úr ráðherratign,
heldur hafa eklert sæti í þinginu.
þjóðin hefir lýst á þeim megnu
vantrausti, og sjálfsvirðing þeirra
hefði átt að aftra þeim frá, að
framkvæma þessi störf undir þeim
kringumstæðum.
Að vísu getur afdankaða stjórn-
in haldið fram því, að hún hafi
framkvæmdavaldið, þar til að ný
stjórn sé svarin inn í embætti. En
sii vörn er of veik til þess að rétt-
læta gerðir hennar í þessum mál-
um, þar sem tugir milíóna eru i
tafli, sem verða að borgast af
nýjum ráðherrum. — Laurier-
stjórnin er ábyrgðarlaus.
Free Press rœðir um
Libera! ílokkinn.
þ>að er óþarft að fræða lesendur
á þvi, að blaðið Free Press í Win-
nipeg er aðalmálgagn Liberala í
Vestur-Canada, og með þcim
flokki barðist það að sjálfsögðu
í þessum nýafstöðnu kosningum.
það er því fróðlegt að íhuga,
hvernig blaðið lítur á ósigur Laur-
ier-stjórnarinnar og hverja framtíð
það sér flokki sínum á komani ár-
um.
Blaðið bvrjar grein sína: "FAC-
ING THE FACTS”, með því að
segja, að ekkert sé unnið við það,
að gera sér missýningar. því að
úrslitin í Ontario fylkithafi sýnt,
að íbúarnir þar séu algerlega and-
vígir tollmiðlun og eindregnir með
tollverndunarstefnu Conservatíva,
og heimti að Canada haldi óskert-
um yfirráðum yfir fjármálum sín-
um öllum.
Free Press segir blaðið Tor-
onto News hafa aðdáanlega
lýst skoðunum þeirra, sem mói'-
mæltu samningunum, á þessalcið:
“ þeir vita, að ef stjórnin verð-
ur sigursæl við kosningarnar, þá
er hún á valdi frjálsverzlunar-
flokksins, og að þegar búið er að
svifta bóndann tollvernd sinni, þá
verða verksmiðjueigendur eiunig
bráðlega sviftir þeirra tollvernd,
og með þeirri meginlands frjáls-
verzlun, sem Washington-stjórnin
hefir í huga, myndu verksmiðjurn-
ar í öllu Canada verða að loka
dyrum sínum. Heinlamarkaöur
I bænda yrði stórlega skemdur. þús-
I undir verkamanna yrðu atviunu-
lausir, og yrðu neyddir til að
' ganga frá heimilum sínum hér og
leita sér atvinnu í Bandaríkjumun.
! “ Ef vér tökum fyrsta sporið,
sem er tollmiðlun í landbúnaðar-
vörum, þá verðum vér að luka
næsta sporið, sem er frjálsverzlun
í verksmiðjuvarningi. ötefna Grain
Growers félagsins í .Vestúrlandmu,
Ontario bænda og margra Liberal
þingmannsefna í þessum kosuing-
um, — sannar, að þeir ætla sér
ekki lengi að þola þá stjórn, sem
prédikar frjálsverzlun en við held-
ur tollverndunarstefnunni, og að
ada, og sem að þess dómi getur
j ætíð ráðið úrslitum við ríkiskosn-
! íngar hér.
það verður ekki séð, að flokkn-
um sé nein huggun veitt með þess-
um ummælum blaðsins Free Press,
miklu fremur eru þau þrungin af
algerðu vonleysi um uppreisn hans
En maður verður að virða hrein-
' skilni blaðsins, sem vitanlega vill
hintim pólitisku trúbræðrum sín-
um alt hið bezta, >og finnur sig því
til neytt, að ráða þeim til að vera
að því leyti sjálfum sér trúir, að
þeir haldi sér við þá stefnu, sem
ekki á sér nokkra sigurs-von í
Canada um langan ókominn tima,
og sem flokkurinn sjálfur afneitaði
meðan hann var við völdin og bar
ábvrgð athafna sinna gagnvart
þjóðinni. Blaðið segir flokkinn til
neyddan að gera þetta — af því
tollverndunarmenn í Canada trúi
honum aldrei framar, eftir 15 ára
uppihaldslausa stefnu-sviksemi.
J En blaðið hefði mátt gefa flokkn-
j um enn aðra ástæðu fyrir jieirri
' trú þess, að hánn eigi litla upp-
[ reistarvon í Canada, og hún er sú,
að við þessar kosningar sundrað-
ist hanu svo og lamaðist, að hann
ef þessir flokkar halda nú Laurier-
stjórninni við völdin, þá krefjast er allur í molum, og eiginlega eng-
þeir gjalda”. j inn liokkur, svo teljandi sé, — írá
T _ , „ . tiltrúar eða áhrifalegu sjónartntði
þetta var skoðun tðnaðarstofn- | s J
ananna í Ontario fylki, sem er að
al framleiðslufylki ríkisins og aöal j
markaður þeirrar framleiðslu er í j
Vestur-Canada. Sú skoðun, að
tollar yrðu teknir af verksmíðju-
vörum næst eftir að búið væri að
taka þá af vörum bænda, var al-
ment viðtekin í Ontario. þessi
skoðun var barin inn í verkalvð-
inn. Herra Crossen í Coburg, eerk-
smiðjueigandi, sagði hiklaust, að
ef tollmiðlun yrði samþykt, mundi
hann flytja allar verks'miðjur sínar
til Winnipeg ; og Harry Cockshutt
í Brantford tók í sama streng á
opinberum fundi í Brantford.
Ontario hefir mest pólitiskt afi
allra fylkja í Canada, og heldur á-
fram að hafa það um langan ó-
kominn aldur. Ef fylki það er ein-
ráðið í einhverri ákveðinni stjórn-
arstefnu, þá getur það ráðið úr-
slitum þess máls í þinginu t Ot-
tawa. Ontario er sterklega toll-
verndartrúar og er líkleg að halda
áfram að verða það. Engin V.reyt-
ing á toll-löggjöf landsins í frjáls-
verzlunaráttina getur haft fram-
gang án þcss samþykkis.
Kosningarnar eru því alger síg-
ur fyrir tollverndunarstefnuna. —
Hver er þá framtíö Liberal ilokks-
ins ? Flokkurinn hefir brent brýrn-
ar fyrir aftan sig, að því er snert-
ir stuðning frá tollverndunarmönn-
um. Hann nær aldrei framar
trauáti þeirra. Flokkurinn virðist
því ekki eiga annars úrkostar, en
að taka hinn veginn og halda sér
stöðugt á honum. Liberalar rerða
til neyddir, kringumstæða vegna,
ef ekki með frjálsum vilja þeirra,
að taka upp sína gömlu tollniala-
stefnu. En þetta, að sjálfsögðu,
heldur þeim frá völdum um lang-
an tíma, nema ef eitthvað óvænt
kemur fvrir til að hnekkja Bordcn
stjórninni. þetta er sannleik ir,
sem vér verðum að viðurkenna”.
þessi framanskráða grein í Free
Press. aðal máltóli Liberal lokks-
ns í Vestur-Canada, er í mcsta
máta íhugunarverð, af því hún
felur í sér þessara játningar, sem
ekki hafa áður komið fram i blöð-
mn flokksins :
1. Að Ontario geti hvenær ;em
hún vill ráðið þjóðmálastcfnu
landsins.
2. Að Ontario fvlkið sé einJrcgið
með stefnu Conservatíva.
3. Að það fylki muni halda þess-
um atkvæðalegu j-firburðum
um langan ókominn tíma.
4. Að Liberal flokkurinn hafi Irf-
að frjálsverzlun og náð völdum
á því loforði, — en viðhaldið
samt tollverndunarstefnunni —
I l
Hann hefir tapað mörgum siuum
! helztu og áhrifamestu leiðtogum,
eins og áður hefir verið ;ýnt í
þessu blaði, og hann hefir tapað
úr þinginu nálega öllum leiðiudi
mönnunum, og þar með meiri
hluta ráðgjafanna, nefnilega þess-
um :
1. Fielding, fjármálaráðgjafa.
2. Graham, járnbrautaráðgjaía.
3. Fisher, akurvrkjumálaráðgjifa.
4. King, vinnumálaráðgjafa.
5. Paterson, tollmálaráðgjafa.
6. Borden, hermálaráðgjafa.
7. Rud. Lemieaux, fiotamálaráðg.
8. Templeman, námaráðgjafa.
9. Bureau, ríkissaksóknara.
10. Belland, póstmálaráðgjafa.
Lemieaux og Belland sóttu í 2
kjördæmum og náðu kosningu í
öðru þeirra.
Frank Oliver, innanríkisráðgjaíi,
hefir náð kosningu í Edmonton, að
því er virðist, þó enn sé ekki frétt
úr öllum kjördeildum þess kjör-
dæmis. En litlir verða yfirburðir
hans, þó hann hefði á briðja þús-
und fleirtölu við kosningarnar
1908.
það á þvi svo heita, að Laur-
ier ráðaneytið hafi gjörfalliö,*1 og
vottar það bezt, hve illræmdir þeir
náungar voru orðnir í hugum kjós-
anna.
Alt þetta bendir sterklega i þá
átt, að Liberal flokkurinn i Can-
ada sé éir sögunni — dauður, sem
áhrifamikill stjórnmálaflokkur í
þessu landi.
LENGI LIFI TOLLVERNDUN-
AR-STEFNAN !
hugsun hans lauú að því, að vinna
Kínaveldi alt það gagn, sem hæfi-
leikar hans orkuðu ; og marga or-
ustu háði hann landsins vegna við
stórveldin eða umboðsmenu þeirra
þar eystra. Stjórnmálamenn Kina
urðu þess skjótt varir, að Hart
var enginn útlendingur, sendur
þangað til að vinna að hagsmun-
um annara þjóða og um leið til
að auðga sjálfan sig, — lieldur
væri hann þjóðhollasti maðurinn,
sem þá var uppi í Kínaveldi. End-
ursköpun Harts á tollmálafyrir-
komulagi Kínaveldis er viðurkent
að vera eitt hið mesta þrekvirki,
sem eftir nokkurn einn mann ligg-
ur þar í landi. Hann hafði 8 þús-
und manns í umsjá sinni. þar af
voru yfir þúsund Evrópumenn og
Ameríkanar. — Svo mikil áhrif
hafði liann, að hann gat komið til
leiðar, að allir þeir, sem höfðu á-
byrgðarmiklar stöður í tollmála-
deildym landsins væru hvitir
i menn. Til þess að fá þessu Iram-
gengt, tók hann þá stefnu, að eng-
ir nema Kínverjar skyldu hafa fjár
geymsluna með höndum. Enska
var gerð að Uðal ritmáli við toll-
deildirnar, en Kínastjórn krafðist
þess, að öll skjöl skyldu síðar
þýdd á kínversku.
| þegar hann hafði komið tollmál-
um þjóðarinnar í gott lag, þá
mýndaöi hann og stjórnaði her-
skipaflota, sem hélt tollvörð <-ið
strendur landsins og á ám þess,
til þess að handsama ræningja og
þá, sem tollsvikum vildu beita. —
i Og að síðustu myndaði hann
kínversku póstmáladeildina, og
gerðist yfirumsjónarmaður hennar
járið 1896.
Ef til vill var fjármálastarf
I hans fyrir hönd Kínastjórnar þýð-
i ingarmesta verkið, sem eftir hann
I liggur. Hann var sérfræðingur í
1 fjármálum og stóð fyrir útvegun
allra fjárlána, sem Kínar fengu
hjá öðrum þjóðum.
í öllum öðrum þjóðmálum var
og álits hans leitað og ekkert þýð-
ingarmikið starf var svo unnið né
ákvörðun tekin, að keisara ekkjan
] látna ekki sendi eftir honum, og
!spyrði hann ráða. Ilann var
! stefnu- og viljafastur og hvergi
vikið frá því, sem hann áleit rétt
| að vera. það gilti að einu, hvort
hann mætti mótspyrnu keisara-
j ekkjunnar sjálfrar eða æðstu
stjórnn#lamanna hennar. Málin
] lyktuðu einatt eins og Ilart vildi
; vera láta.
Eitt sinn ■ kom það fyrir, að
gamli Li Hung Chang vildi láta
! víkja Ilart úr tign sinni, af því
! hann kom ekki áformum sínum
j fram fyrir honum, og vildi hann
koma þjóðverja að í hans stað.
En þá risu öll stórveldin upp sem
einn maður og kröfðust þess, að
Hart yrði látinn halda áfram
j starfi sínu. Og víst er það, að
fjárhagur landsins hefði nú verið
‘illa á sig kominn, ef Harts ráðum
-------;—— ] hefði ekki vcrið fylgt í hvívctua.
j Endafengust flest lánin með þeim
Sir Robert Hart. skilyrðum, að héldi áfram starfi
sínu.
Nýlega er látinn einn af hinum
fremstu stjórnmálamönnum Breta.
Fáir hafa unnið meira í þarfir föð-
urlands s ns en hann. övo er sagt,
j að Sir Robert Ilart hafi um sl. 40
ár verið allra manna áhrifamestur
í Kínaveldi, að undanteknum að
j eins gamla Li Hung Chang, og
j jafnvel hann beið lægri hluta, þeg-
j ar þeim lenti saman.
Ástæðan fyrir hinum miklu á-
lirifum, sem maður þessi hafði,
j var fyrst og fremst sú, að brezka
stjórnin og þjóðin stóð sem einn
maður með honum. Og svo var
! hann vinsæll af alþýðu manna í
i Ivína, að engir fengust til að etja
| afli við hann. Ennfremur hafði
| hann lag á því, að koma sér svo
við hinar aðrar stórþjóðir heims-
ins, að þær kusu engan auaan
honum fremur í embætti það, er
I hann skipaði. Enda sýndu J-ær
liafi svikið ^það loforð sitt við það, þegar hann fyrir tveimur ár-
L- incotinn r*i eom 1r ntn kni tn -4 i 1 .. . . 11 .1 : _; . r . ' ..I i. / !
kjósendurna, sem kom þeim til
að veita henni völdin.
5. Að úrslit kosninganna séu ó-
ti íræður sigur fyrir tollvernd-
unarstefnuna í þessu landi.
6. Að Liberal flokkurinn hafi tap-
að tiltrú allra þeirra kjóscnda,
sem aðhyllast tollverndun iðn-
aðarins í landi þessu.
7. Að Liberalar nái aldrei Tamat
tiltrú tollverndarmanna.
I övo var Ilart mikill eljumaður,
að í full 30 ár tók hann sér aldrei
hvíldardag og var á því tímabili
öllu ekki nema fjórum sinnum fyr-
ir utan múra Pekin borgar. Allir
áðrir Evrópumenn þar cystra
tóku sér langa hv ldartíma á ári
hverju. Hart sendj konu siua og
börn heim til Englands og sá þau
ekki í full 27 ár.
Líf hans var í voða, þegar Box-
er uppreistin mikla varð ]>ar í
landi, og oft var hann sagður lát-
inn. Hús hans og bókasafn var
brent og eyðilagt, en sjálfur
komst hann klaklaust úr öllum
hættum, og var þá gerður fulltrúi
krúnunnar í viðurkenningarskyni
fyrir alla framkomu hans á þeim
ófriðartímum. •
Árið 1886 bauð enska stjórnin
honum sendiherraembættið í Kína,
en hann neitaði því boði þá og
jafnan síðan.
8.
9.
Að nú eigi flokkurinn ekki ann-
an kost, en að halda sér við
frjálsverzlunarstefnuna —, sem
hann hefir upphaldslaust svikið
í sl. 15 ár.
Að sú stefna muni halda Lib-
eral flokknum frá völdum um
langan ókominn tíma.
Hér er flokknum sagt til svnd-
anna eins og hann á skilið, og eng-
in von gefin um, að hann nái
nokkurntíma trausti þess flokks
kjósendanna, sem blaðið viður-
hennir að vera mannflestan í Can-
um vildi segja af sér embætti, —
þá höfðu stórþjóðirnar svo n jög
á móti því, að Kina-stjórn vcitti
hontim hvíldarfrí eins lengi cg
hann vildi og með ftillnm launum.
ITann var á þessti hvíldarlni |>cg-
ar hann andaðist 76 ár<t gamall.
1 öir Robert Ilart var íæddur á
írlandi 1835. Hann sigldi til Kína
þegar hann var rö argamall, cg
ickk þar stöðu seiri t.ulkur vlð ut-
ansíkissnrifstofuua í Hong Ko> g
borg. Hann lagði þi sirax tnikla
stund á jí 1.. ■; kín.'ersku og
kynnast stj 't-.'a ': i't'im Kiinls r.s.
sem og (illum siðum og eiginleik-
um þjóðarinnar. þegar hann vcr
28 ára gamall, var honum veitt
vfirumsjón tolldeildar Kína-v’eldis,
með 40 þúsund dollars árslaunum.
þá vrar liann orðinn svo samrýnd-
ur þjóðinni, að hann mátti teljast
eins mikill Kíni eins og Irlending-
t tir. Ilann hclt samt áfram að vera
I brezkur ]iegn. En lagði sig þó all-
an fram um, að verða sem einn af
j þjóðinni, sem hann bjó hjá, og öll
Cróinn \ Evrópu.
það er alt annað en rólegt í
Evrópulöndum þessa dagana. —
Nærri hvert land þar hefir ein-
hverjar óeirðir við að stríða. Á
Frakklandi byrjuðu húsmæðurnar
fyrir nokkrum vikum síðan stríð
á móti matvörusölunum, vegna
hins háa verðs á lífsnauðsynjum.
öeinna urðu óeirðirnar uinfangs-
meiri, því ýms verkamannafélög
gengu í lið með húsmæðrunum og
gerðu þeirra kröfur að sínum
kröfum og urðu afleiðingarnar við-
sjár miklar og hiti í pólitíkinni.
Norður-Frakkland alt var undir
hervaldi í fleiri vikur, og átti her-
liðið fult í fangi með að halda ó-
eirðarlýðnum í skefjum Víða urðu
blóðugir bardagar og mistu nokkr-
ir lífið í þeim róstum. Nú má þó
heita, áð óeirðirnar séu að mestu
sefaðar, og fyrir viturlega fram-
komu stjórnarinnar, sem miðlað
gat málunum svo viðunanlegt
þótti.
í Belgíu urðu svipaðar óeirðir,
en þar tókst að kæfa þær niöur
með harðri hendi í fæðingunui, en
óánægjan er enn megn meðal lýðs-
ins, eins og nærri má geta yíir að
fá hlut sinn að litlu eða engu
réttan.
þá kemur Austurríki. þar hafa
rósturnar orðið alvarlegar. öér-
staklega þó í höfuðborginni Vin.
þar hafa mannskæðir bardagar
verið háðir á götum úti og marg-
ir fallið dauðir í þeim styrjöldum.
En með hervaldi og grimd tókst
að bæla óeirðiynar niður í bráö,
og voru forvígismennirnir Jæmdir
í 5—10 ára þrælkunarvinnu og
fjöldi manns til smærri hegninga.
En í kolunum brennur engu minna
en áður.
Ástæðurnar fyrir róstunum í
Austurríki voru hinar sömu og á
Frakklandi, nefnilega hið gei’siháa
verð á öllum lífsnauðsynjum. —
Reyndar var því borið við, að
jafnaðarmenn hefðu komið 'ieirð-
unum af stað af pólitískum ástæð-
um, en það er að eins fyrirsláttur
yfirvaldanna, til að reyna að af-
saka hrottaskap sinn og harðýðgi,
— því það voru jafnaðartnanna
foringjarnir, sem þeir dæmdu liarð
ast, þrátt fyrir minni sakir en
tnarga aðra, er með sektir sluppu.
En þessar óeirxir i Atisturríki
hafa slegið þýzku yfirvöldunum
skelk í bringu, og búast þau við
svipuðu, því matvæli öll fara stöð
ugt nækkandi í verði, og er kur
mikill í mönnum yfir því ástandi.
Verkamennirnir hafa í mörgum
stöðum heimtað hærri laun til
þess að geta staðist verðhækkun-
ina á lífsnauðsynjum. 1 fæstum til-
fellum hafa verkveitendur orðið
við kröfum þeirra, og er því al-
ment búist við alvarlegum verk-
föllum víða um landið innan
skamins, ef ekki verður bót á ráð-
in.
A öpáni er alt í báli og brandi.
Verkföll víða utn landið og liung-
ursneyð fyrir dyrum á mörgum
stöðum, og ofan á það bætist svo
megn uppreistaralda gegn kon-
ungsvaldinu. Uppþot hafa orðið
hér og hvar, og mannskæðar róst-
ur á sumtim stöðum. Ilefir stjórn-
in séð sér þann einan kost færan,
að setja öll óeirðarsvæðin undir
hervaldsstjórn ; en til þess óyndis-
úrræöis er sjaldan gripið nema al-
varlega horfi. Nú hafa cerka-
mannafélögin hótað, að kalla al-
ment verkfall ym land alt, — svo
óséð er, hvernig málunum muni
lykta.
Annars heur friður ríkt á Öpáni
um síðastliðin tvö ár, og er það
næsta óvanalegt. öíðasta skiftið
þegar alt landið var sett undir
hervaldsstjórn var árið 1909. þá
yar stjórnarbyltingar hreyfing
sterk í landinu, og varð stjórnin
að beita grimd og harðfylgi til
að bæla þá hreyfingu niður. þá
var það sem prófessor Ferrer var
tekinn af lífi. Orsakirnar fyrir ó-
öld þeirri var stríðið, sem öpánn
átti í við óaldarflokkana í Mar-
okko. ötjórnin fann sig knúða til,
að kalla út varaliðið til styrktar
meginherntim og senda í stríðið,
en menn risu upp á móti þessu
útboði stjórnarinnar og neituðu
að fara í stríð. Gerðu i þess stað
uppreist gegn stjórninni, rændu
stjórnarbyggingar og vopnabúr og
náðu sumum borgum alveg á sitt
vald, svo sem Barcelona. Upp-
reistarlýðurinn brendi þá kirkjtir
og klaustur með fólkinu inni og
framdi ýms hrvöjuverk önnur. En
með grimd bældi stjórnin upp-
reist þess um síðir niður ; cn Itún
varö þrrir svo hörðtim dómum, að
hún sá þann einn kost vænstan
að lcggja völdin niður.
þannig enduðu þær óeirðir. En
nú virðist ástandið engu betra cn
þá var. Fólkið í sumum borguu-
um, svo sem Alcocer og Caraca-
jcn.te, hefir rekið valdsmenn stjórn-
arinnar á burt og lýst yfir lýð-
stjórn.
í Portúgal hefir alt gengið tré-
fótum fyrir lýðveldisstjórninni.
Flokkadrættir og viðsjár með
mönnum og upphlaup hér og þar.
Enda blása konungssinnar stöð-
ugt að þeim kolunum, og eru
reiðubtinir, hvenær sem færi gcfst,
að hefja uppreist og kollvarpa
lýðveldinu, en koma Manuel kon-
ungi aftur í valdasessinn
Á írlandi eru verkamannaóeirðir
og verkföll. Mest kveður að '. erk-
falli járnbrautamanna, sem teppir
því nær allar samgöngur. Er því
útlitið næsta ísk}rggilegt þar. I
A Englandi eru horfurnar alt
annað en glæsilegar, þrátt fvrir
það, þó tekist hafi að jafna þau
verkföll, er yfir landið dundii á
liðnum mánuðum. Nýtt verkfall er ]
í vændum og það gríðárstórt og
þýðingarmikið, nefnilega kola-
námamanna verkfall. Kolanáma-
mennirnir hafa komið fram með
krofur sínar, og verði ekki fallist
á þær, sem litlar líkur virðast til,
hóta þeir almennu verkfalli. Kola-
námamennirnir hafa aldrei verið
ánægðir með þá samninga, er
þeim var næstum þvingað til að
ganga að fyrir tveimur árum síð-
an, þó þeir bættu að nokkru,
voru þeir ekki nægileg bót. ó-
ánægjan hefir smámsaman farið
vaxandi, þar til nú, að þeir hafa
birt kröfur sínar opinberlega og
hóta verkfalli, ef ekki verður að
þeim gengið.
þannig á England aftur í vænd-
um iðnaðar-örðugleika, — örðug-
leika, sem verða erfiðari viðfangs
en sjómanna og járnbrautatnanna
verkföllin. því ef alment kola-
námaverkfall kemst í framkvæmd,
verða afleiðingarnar hinar alvar-
legustu á alla iðnaðarframleiðslu í
lándinu. Yfir milíón manna vinna
í og við námurnar, og tekur allur
sá fjöldi þátt í verkfallinu.— Nú
scm stendur koma hér um bil
850,000 tons af kolum úr ttámun-
um daglega. Verði verkfall liættir
kolagröfturinn að mestu. Verk-
smiðjttrnar, járnbrautirnar og
gufuskipin verða fyrir itórum
skell, og fjárhagur og verzlun
landsins verður sett í voða, ef
verkfallið stæði lengi.
þannig er útlitið nú. Að afstýra
verkfallinu er bráðnauðsynlegt fyr-
ir verzlunarviðskifti og iðnaðar-
fratnleiðslu landsins.
þá er órói mikill í löndunum á
Balkanskaganum, en hann á mest
rót sína að rekja til stríðsins
milli Tyrkja og ítala.
-öem sagt, því nær öll Evrópu-
löndin liafa meiri og minni óeirðir
og sundrung við að stríða.
Stjórnarfcrraenn
Canada.
Frá þeim tíma að fylkjasam-
bandið komst á, liafa átta stjórn-
ir setið að völdtim í Canada, og
hin níunda er Borden-stjórnin, sem
nú er að komast á laggirnar.
Fyrsti stjórnarformaður þessa
lands var öir John A. Mac-
d o n a 1 d. Hann tók við völdum
1. júlí 1867, og hélt þeim þar til í
nóvember 1873! það, sem stjórn
hans varð að falli, var járnbraut-
arhneykslið svo nefnda.
]»á komst Liberal stjórn til
valda undir forustu Alexan-
der McKenzie. Tók hann við
stjórnartaumunum þann 7. nóv.
1873. Ilann beið ósigur við kosn-
ingarnar í október 1878, og var
þhð fríverzlunarstefna hans sem
honum og stjórn hans varð að
fótakefli.
Bir Jolin A. Macdonald
tók þá við stjórnarforstöðunni í
annað sinn 17. október 1878, og
hélt völdum þar til hann andaðist
þann 6. júní 1891. Á þessum árum
kom öir John þjóðmyndunarstefnu
sinni (National Policy) i fram-
kvæmd.
Eftirmaður öir John A. Mac-
donalds varð ö i r J o h n J. C.
Abbott. Tók hann við stjórn-
artaumunum 16. júní 1891 og hélt
þeim til 5 des. 1892, er hann lagði
niðnr völd sökum hcilsubrests.
þá kom fimta ráðaneytið til
valda undir forustu ð i r J o h n
ö. I). T h o m p s o n s og sat það
til datiða öir Johns þann 12. des.
1894.
öir Mackenzie Bowel
varð hinn sjötti stjórnarformaður
Canada, og hélt hann völdunum í
rúmt ár, til janúarbyrjunar 1896.
þann 15. janúar 1896 tók öir
C h ar 1 e s T u p p e r við stjórn-
arformcnskunni, en hann beið ósig-
tir við kosningarnar í júlí 1896 og
lagði völdin samstundis niður 8.
júlí. það, sem Tupper-stjórninni
varö að falli, var Manitoba skóla-
málið. — Með falli Tupper-stjórn-
arinnar lýkur völdum Conserva-
tiva, sem að undanskildri liinni
stuttu stjórnartíð Alexanher Mac-
kenzies, hafa haldið stjórnartaum-
iintim frá myndun fylkjasambands-
ins 1867, eöa í fnll 26 ár.
Og áttundi stjórnarformaðurinn
verður því ö i r W i 1 f r i d
L a u r i e r , er við völdunum tek-
ur 11. júlí 1896, og situr að völd-
um í 15 ár. Dauðadómuripn yfir
stjórn hans er uppkveðinn 21. sept-
ember 1911, en 4. október leggur
J<aurier völdin formlega niður.
Gagnskiftasamningarnir urðu henni
að falli.
Níunda stjórnin, undir forustu
R. L. Bordens, tekur við völd-
unum þann 5. okt. Með henni byrj-
ar nýtt tímabil í stjórnarfarssögu
Canada.
Tíðarfarið hefir verið hálf kaldr-
analegt þessa dagana,. rigningar
og nepja.