Heimskringla - 04.04.1912, Qupperneq 2

2. BLS.
WINNIPEG, 4. APRÍL 1912.
HEIMSKRINGLA
Heilsuhælið á
Vífilsstöðum.
J>aö er verið að búa til prentun-
ar nákvæ a skýrslu um Heilsu-
haelið. J>ar verður glögg lýsing á
þyí tneð mörgum myndum ; þar
verður líka reikningur yíir stofn-
kostnaðinn ; ennfremur reikningur
yfir reksturskostnaðinn frá upp-
hafi til ársloka 1911 og gerð grein
fyrir tekjum Heilsuhælisfélagsins ;
loks verður þar ritgerð eftir lækni
Hælisins um sjúklingana og á-
rangurinn af veru þeirra í Hælinu.
Skýrslan verður ekki send út um
land fyr en í vor með strandskip-
um, en alla mun langa til að fá
sem fyrst fréttir af Hælinu. því
er beðið fyrir þessar fregnir.
1. Ætlunarverk Hælisins.
Við sáum, að brjóstveikin var
óðum að færast í vöxt ár frá ári,
og varð því nær öllum að bana-
meáni, sem fengu hana. Við feng-
um fréttir a£ því, að aðrar þjóðir
væru að koma upp sérstökum
heilsuhælum handa br jóstveikum,
þar fengju þeir bata, og fiestir full-
an bata, ef þeir kæmu nógu fljótt,
og færi brjóstveikin óðum þverr-
andi í þeim löndum, þar sem nóg
væri ai heilsuhælum. það bar við,
að sjúklingar voru sendir héðan í
þessi útlendu heilsuhæli og komu
mar.gir heim aftur heilbrigðir. En
það var dýr heilsubót og fáum
fær. Flestir urðu að sitja heima
með sjúkt brjóstið og hjálparlaus-
ir deyja drotni s:num. Ég man
meðal annars, að fvrir fáum árum
sá ég í senn tvær ungar stúlkur á
sama reki, háðar með brjóstveiki
rétt í byrjiin ; önnur var vel efn-
u'ö, og fór til útlanda í hcilsuhæli
þar ; hún lifir nú við beztu heilsu ;
hin var fátæk og hlaut að sitja
eftir ; hún liggur nú suður í kirkju
garði. Ég kann margar þess konar
sögur, en þær eru állar jafn sorg-
legar og engum til ánægju.
Nú horfir öðruvísi við. Nú höf-
um við eignast ágætt heilsuhæli.
því er ætlað að lækna brjóstveika,
þá sem læknandi eru, og hjúkra
þeim, sem eru orðnir dauðvona ;
kenna þjóðinni að varast veikina,
verða miðstöð allra varna gagn
betklaveikinni vinna btig á þessu
mrkla þjóðarmeini.
Og það er fult útlit fyrir, að all-
ar. þessar vonir muni rætast.
2. Aðsóknin a3 Heilsuhælinu.
179 sjúklingar.
Sumir héldu að það væri nóg,
að Hælið okkar tæki 30 sjúklinga.
Mörgum J>ótti þó vissara, að hafa
rúmin 50 ; sjálfur þorgi ég ekki
að nefna meira í upphafi, óttaðist,
að annars myndi alt stranda og
ekkert verða úr neinu. En svo góð
ar urðu tindirtektirnar, að stjórn
Heilsuhælisfélagsins afréð að hafa
húsið miklu stærra. það getur tek-
ið 76—80 sjúklinga.
Og þó þyrfti það helzt að vera
enn stærra.
Hælið var opnað fvrir sjúklinga
1. sept. 1910, á óhentugum tíma.
þó komu 49 sjúklingar frá 1. sept.
til 31. des. 19Í0. 1 vor sem leið
var kominn húsfyllir ; i sumar
nrðu mar.gir sjúklingar að bíða
þess, að rúm losnaði.
Frá 1. sept. 1910 til 31. des. 1911
hafa 179 sjúklingar komið á HæliS
Af {>eim voru 73 eftir í Hælinu
núna ttm áramótin.
106 sjúklingar eru því horfnir
aftur úr Hælinu. Hefir Sigurður
læknir Magnússon látiS mér í té
skýrslu um afdrif þessara 106 sjúk-
linga, og er hér utdráttur ur
henni :
23 sjúklingar komu alveg dauS-
vona og dótt þeir allir í Hælinu.
2 sjúklingar voru sendir i Hæl-
ið, sem ekki höfðu berklaveiki í
luitgum, heldur önnur lungnamein ;
dó annar þeirra hér í Hælinn.
3 sjtiklingar fóru aftur eftir ör-
stutta dvöl.
Af þessttm 106 eru þá ótaldir 78
sjúklingar, sem komu með brjóst-
veiki á ýmsu stigi, en ekki von-
lausir.
3. Batavonin í Heilsuhælinu.
Af }>eini, seín ekki koma dauS-
vona, íá 3 af 4 einhvern bata;
annarhver sjtiklingur fær fullan
bata ; þeir, sem koma meS veikina
í byrjun, fá því nær allir (9 af 10)
fullan bata.
Læknar hafa konjiS sér saman
nm, aS skifta brjóstveikum sjúk-
lingum, J>eim sem eru ekki dauS-
vona, í 3 flokka, eftir þvi, hvaS
veikin er orSin mögnuS. Ef bún
er t einu lungnablaSi, er sjúkling-
urinn talinn á 1. stigi og batavon j
á heilsuhæli ágæt; sé veikin kom- ,
ia t 2 lungnablöS, er sagt hún sé
á 2. st gi, og er þá batavon miklu
minni ; en ef lungun eru þaSan af
meira skemd, þá er talað um 3.
j stig ; hættan þá orSin mikil og
batavonin minst.
þess var getiS, aS farnir væru
úr Hælinu á Vífilsstöðum 78 sjúk-
lingar, sem komið hefðu með veik-
ina á Jtessum ýmsu stigum. Hér
er nú skrá yfir þá og afdrif þeirra:
S *íi
E 'r- s r *
® ^ * ->; S
Hvernii? farnir. .b<s: L. <S =
á S & S r
_í
33 7 ! 40
Miklu bctri 1 7 6! 14
Nokkru betri 1 2 2 5
Engu betri 1 3 2 Jo
Dánir 4 11 4
í-amt.als 36 23 13 78
Bata að meiru eða minna lej’ti
fengu þannig 59 af 78 (75.6 pró-
sent). H'eilbrigðir urðu 40
af 78 (51.3 prósent). Af J>eim 36,
sem komu með veikina á 1. stigi,
urðu 33 heilbrigðir (91.7
prósent).
það ríður lífið á, að sjúklingarn-
ir komi nógu fljótt.
Ég hafði spáð því, að Hælið
okkar myndi jafnast á við beztu
heilsuhæli í öðru löndum. þess
vegna set ég hér lítinn samanburð
við heilsuhæli danska heilsuhælis-
félagsins eftir skýrslum þaðan fyr-
ir eitt ár (1909—1910) :
Heilsuhmli Farnir -ják- it'nar, sem koiiiu á 1. stigi l»ar af^heíl- brignir
Silkeborg.... 65 58
Ry 19 12
Haslev 29 21
Sk^rping.... J27 40
Faksinge . .. 85 21
Nakkebölle.. 149 88
Vífils8taðar . wt)
Ég þarf engu hér við að bæta,
öðru en því, að læknirínn á Vífils-
stöðum er mjög áreiðankgur og
samvizkusamur maður og skýrsla
hans því öldungis örugg, ábyggi-
leg.
4. Arsútgjöld Heilsuhælisins.
Ársiitgjöld Ilælisins (reksturs-
kostnaður, vextir og afborganir af
lánum) árið 1911 hafa numið hér
tim vil 67,000 kr. * ) En attk J>ess
hefir verið varið um 8,000 kr.
(7,994 kr. 91 evr.) til að reisa úti-
hús, laga til í kringttm Hælið, gera
vegi o. s. frv. Ennfremttr 2,000 kr.
til kaupa á húsbúnaði í viðbót við
J>að, sem til var.
Mér kann að veita erfitt, að
færa mönnum heim sanninn um
J>að, að þessi árskostnaðttr sé í
raun og vertt gleðilega lítill. Og
þó er það svo.
Tilkostnaðttrinn er jafnan meiri í
heilsuhælum en venjulegum sjúkra-
húsum fyrir alþýðu manna.
Ég veit engin erlend heilsuhæli,
er séu rekin með meiri ráðdeild og
sparnaði en heilsuhæli danska
heilsuhælisfélagsins. Nú eru ;£áar
ltfsnauðsynjar ódýrari hér en í
Danmörku, en margar dýrari.
]>ess vegna má kalla tnjög vel að
verið, ef reksturskostnaðurí'nn
•verður ekki meiri hér en þar. Hér
er því skrá til samanburðar og
fhrið eftir nýjum skýrslum úr
dönsku ha-ltinum (1909—1910) :
H»n 1 * tt— C 3 * V'fl X 1 ® ‘2 X zi u — fl 'Í CA^-fl6 u - O V ð — > öt $
kr. kr.
Silkeborg.. . 60888 171410 2,82
Ry 13422 36774 2 34
Haslev l 8823 30424 3,45
Skörping ... 45070 142433 3,16
Faksinge ... |43642 103818 2,3 5
Nakkebölle.. Í44762 152090 3.40
Vlfilsst.(1911 24575 67000 2,73
1 ársútgjöldum dönsku hælanna
eett líka taldir vextir Og afborgan-
ir af lánum (stofnkostnaði), en
lánin þar víða minni að tiltölu.
* ) Ársreikningurinn er ekki svo
í fttllgerður enn, að ég geti talið
ttpp á eyri. Og ekki get ég talið
upp á eyri, hvað Heilsu-
hælið g«efur í aðrahönd
j En ég þori þó að fullyrða, að það
hefir bjargað frá bana a ð
ttiinsta kosti 100 ungum
manneskjum þennan stutta tíma
1 sjðan það var opnað, ýmist biein-
1 línis (lækningin) eða óbeinlinis
(færri sýkst af sjúklingunum).
Tlver ungfullorðin manneskja er nú
í minsta lagi 5,000 kr. virði, upp
Og niður, fyrir þjóðfélagið. En
5,000 sinnum 100 verður h á 1 f
m i 1 í ó n.
5. Hver borgar ?
Nú voru talin útgjöld Heilsuhæl-
fsins árið sem leið.
En hver borgar ?
Sjúklingarnir hafa goldið í með-
gjöf með sér samtals 32,022 kr. 66
attra.
Landssjóður hefir lagt til 18,000
krónur.
Útistandandi hjá sjúklingum
voru við áramót 4,483 kr. 95 au.
þetta verður samtals 56,506 kr.
61 eyrir.
Tekjur H'eilsuhælisfélagsins (til-
lög félagsmanna, áheit og gjafir)
árið 1911 hafa numið rúmum 10,-
000 kr. (reikningur yfir þær ekki
fullgerður).
það lætur því nærri, að tekjur
hefðu hrokkið fyrir ársútgjöldun-
um, e f meðgjöf sjúklinga hefði
fengist öll með skilum.
6. Hver ætti að borga ?
Fullur helmingur af útgjalda-
I bvrðinni verður nú að hvíla á veik-
I ustu herðunum, — á sjúklingunum
jsjálfum. Naestur cr landssjóður
j með sinn rífiega skerf. Síðust kem-
ur alþýða manna (Heilsuhælisfé-
lag.ið), allir þeir, som eru hraustir
og heilbrigðir og ættu að hjáipa
sjttkum og bágstöddum, svo að
þeir þurfi ekki að leita í sveitar-
sjóðinn eða landssjóðinn, se<m er
ekki annað en svéitarsjóður allrar
þjóðarinnar.
þeir heilbrigðu eru mikltt fleiri
en J>eir brjóstveiku, og miklu fær-
ari ttm einhver útgjöld. þ e i r
ættu að leggja Ilælinu það til,
sem sjúklingarnir verða nú að
borga, bera bvrðina fý’rir þá, sem
veikir eru. Allir gcta orðið brjóst-
veikir. Og mundi ekki hver maður
kjósa, að eiga visa ódýra eða ó-
kev.pis hjálp, ef það ólán bæri að
Itöndum. En sá, sem hjálpar öðr- j
nrn, honum v.erðitr líka hjálpað.
þess vegna á líeilsuhælið ítak f
Iiverjum heilbrigðum manni. Allir
standa í skuld við J>aS, hver eftir
sinni getu, — og ættu ekki að láta
f>að dragast, að borga af þeirri
skuld eitthvað á hverltt ári.
Rvík, 8. febr. 1912.
G. BJÖRNSSON.
Lögberg um Dr. Georg
Brandes.
Kirkjublaðið Lögberg mintist j
nýlega á Georg Brandes, og það j
]>annig, að mér fanst fregnin strax
bæði ósennileg og undarlega. ill-
girnisleg. Sem kunnugt er, varð 1
liann sjötugur þann 4. febr., og
j var hann hafinn til skýja þá sem
endrarnær, af öllum • }>eim, sem j
í ttnna fegurð, — bókinentum og
listnm. Nokkrir notuðu tækifærið j
til að veitast að honum, og reynir j
Lögberg af veíkum mætti að fylla j
þann hóp, með því að hafa eftir
lionttm ttmmæli, sem hann hefir
i aldrei látið frá sér fara. Hefir
Vdaðið þar tekið gönuhlaup, og |
þaö leitt. því heimildir hafa þar j
verið vondar, eins og þær eru að
dönsnum og skandinaviskum frétt-
um, í s e i n n i t í ð að minsta
kosti.
Mér er ánægja að staðhæfa, að
frétt Lögbergs sé röng. Hefi bæði
séð blöð og timarit frá Dan-
mörku og víðar af Norðurlöndum
(Tidens Tegn o. fl.), og hefi hvergi
orðið neins slíks var. Eru blööfn
þó vön, að henda hvelt orð á
lofti, sem kemur frá Brandes. Af
dönskum blöðum voru að eins
nokkur kristileg ofstækisblöð, sem
reyndu að sverta hann. Brugðu
ekki fögrum vana sínum. Jafnvel
ekkert }>eirra hefir þó dirfst, að
fara með Jæssa frétt, og getur þó
hver og einn séð, hvort þau ekki
mvndu hafa hagnýtt scr hana.
Nei! þessi LögbergsTregn er
ekkert annað en ennþá einn á- j
þreifanlega skýr vottur um ógeð j
það, sem hinir þröngsýnu guðs-
dýrkendur hafa á allri mentun.
það þýðir lítið fyrir þessa menn
að neita því ; öllum er sýnilegt
lögmál J»eirra og> hugsanir. ‘i‘Við
hötum listir og vísindi og alt and-
legt líf, nema okkar eigin þrönga,
þokubundna sjóndeildarhring”. þó
þeir ekki kannist við það, og reyni
eftir mætti að hvlja það, kemur
það þó óvart í ljós við hátíðleg
tækifæri.
Ekki gat t. d. Lö.gberg skýrt frá
láti hins merka rithöfundar Her-
mans Bang, án J>ess að reyna til
að óvirða hann um leið, — liðinn.
VitanLega með vitleysu, sem
engum öðrum en Lögbergi eða lík-
ttm hefði látið sér til hugar koma-
En hvað gerir það til ? Allar
hugsanir og íhuganir vilja þeir
binda vissum takmörkunum :
‘‘Ilingað og ekki lengra”. Og tak-
mörkin eru : Barnalærdómur Lút-
ers, trúarjátningarnar Og þvíum-
líkt. Öllum, sem leyfa sér að efast
um eitt orð af því, sem í ritning-
ttnni stendur, — eða sem einungis
vilja athuga, hve mikill sann-
leikur eða réttvísi sé fólginn i ein-
hverju vissu atriði, — öllum þeim
er undir eins útskúfað og þeir
dæmdir. Og það af þeim, sem
líkjast vilja sjálfum meistaranum,
og þykjast gera það, — honum,
sem sagði : ‘‘Dætnið ekki", og ‘‘sá
sem sjálfur er syndlaus, kasti
steininum”, En það er ekki ein-
tingis réttur hverrar mannssálar,
að rannsaka og leita eins djúpt
og hátt og mögulegt er, heldur
blátt áfram s k y 1 d a.
Að vera frjáls í hugsunum sín-
um og skoðunutn, óhindraður af
hjátrú og kirkjureglum, óviðeij^-
andi fyrirdómum og helvítisótta— (
ætti að vera hverjum manni kær-
ast af öllu. þ a r liggur aðal-
starf Brandesar, rauði þráðurinn
í ölht lífi hans. það hefir verið '
barátta, og verður það framvegis.
Barátta við hvítklæddar trúar- ^
kempur, með siðferðis-grímu á and-
litinu, — við hræsni og yfirdreps-
skap fjölda manna. En einmitt
þetta verður að þakka honum, og
það gera menn bezt með því, að i
heiðra þá Islendinga, sem verja I
lífi sínu, hæfilegleikum o.g eldi fyr-
ir J>essa stefnu. — — Sverrir kon-
ungur tók sér ekki nærri bannfær-t'
in<r páfa, og heill sé honum. Slíkir
menn eiga viöurkenning skilið. —
Nöfn eru óþörf, — sauðirnir eru
itttöþektir frá höfrunum. j
VIÐAR.
Heimsins mestu menn.
Á 74. fæðingardegi sínum ritaði
Mr. Andr.ew Carnegie skrá yfir þá
20 rnestu menn héimsins, sem hann
áleit vera, og afhenti hana ýms-
tim blaðamönnttm, sem heimsóttu
hann.
Mr. W. T. Sread, ritstjóri tíma-
ritsins REVIEW OF REVIEWS,
skrifaði stðan ýmsum merknm
mönnitm bæði á Englandi og ann-
arstaðar, og bað þá um að gefa
álit sitt um, hverja þeir álitu 20
mestti menn heimsins.
Fjölda margir af þeim sendn
lista, en engnnn af }>eim var Is-
lendíngur og enginn íslendingur á
neintim listanum. Listar J>essir
komtt út í janúarheftinu 1912 af
Review of Reviews, og var þeirra
[>á getið í Ilkr.
Kn í marz-hefti sama tímarits
kemttr listi, sem vér höfum fulla
vissti um, að er eftir Sigtrygg
Ágústsson, því hann hefir sjálfur
við það kannast. Á lista þeesum
ertt 2 íslendingar, Irfmnes Haf-
steinn og Jón Sigurðsson.
Setjum vér hér listann, ásattit
því, sem Mr. Stead segir um hann
og höfund hans :
‘‘I had not intended to publish
any more contributisons, but since
the issue of our last number I
have received some comtnunica-
tions from which I deem it well
to rnake extracts. One is from an
Icelander, but because his contri-
bution illustrates the very wide
range of interest that has been
excited by this discussion.
‘‘The writer (Mr. Augustsson)
says : ‘Being myself an Icelander,
I put two icelandic names on the
list, those of Jón Sigurðsson and
Hannes Hafsteínn. The former was
the greatest statcsman and pat-
riot that Iceland has produced,
and the latter, Hannes Haísteinn
ex-Premier of Iceland, and doubt-
less her ablest and most farsighted
statesman og the present day.
He also is one of the most disting-
uished poets of the country’.”
(I íslenzkri þýðingu : Ég hafði
ekki ætlað að birta íleiri lista, en
síðan að síðasta hefti kom út hafa
mér borist nokkrir, sem ég álit
vert að birta. Einn er frá Islend-
ing, og sýnir hann, hvað víðtækan
áhug>a menn hafa haft á þessu
málefni.
(Listahöfundurinn (Hr. Ágústs-
son) segir : Með því að ég er sjálf-
ur Islendingur hefi ég látið tvö
íslenzk nöfn á listann, Jóns Sig-
urðssonar og Hannesar Hafsteins.
Hinn fyrneándi var hinn mesti
stjórnmálamaður og föðurlands-
vinur, sem Island hefir nokkru
sinni átt, og hinn síðarnefndi
Hannes Hafsteinn, fyrv.erandi ís-
landsráðgjafi, er vafalaust mikil-
hæfasti og víðsýnasti stjórnmála-
maðurinn, sem nú er þar uppi.
Ilann er einnig eitt af frægustu
snáldum landsins).
Listi hr. Sigtryggs Ágústssonar
er þannig : —
Ilómer, lOth or llenth century
B.C.
Aristotle, 384—322 B.C.
Marcus Aurelius, 121—180.
Dante, 1265—1321.
Gutenher.g (The greatest benefac-
tor of humanity).
Michel Angelo, 1475—1564.
Shakespeare, 1564—1616.
Spinoza, 1632—1677.
Voltaire, 1694—1778.
Goethe, 1749—1832.
Balzac, 1799—1850.
Charles Darwin, 1809—1882.
Jón Sigurðsson, 1811—1879.
Herbert Spencer, 1820—1903.
Ernest Renan, 1823—1892.
Ilenrik Ibsen, 1828—1906.
Leo Tolstoy, 1828—1910.
Gcorg Brandes, 1842.
Anatole France, 1844.
Ilannes Hafsteinn. 1862.
Áramótin.
Eldr er baztr
með ýta sonum
* ok sólar sýn.
Árið nýja frama, frægðum,
j fjár og auðs og metnaðs gnægð-
um
hlaði, ísland, í þitt skaut.
Vafurlogar um þitt enni
ttndnir skíni vitt Qg brenni,
i teygist hátt á himinbraut :
vilja eldur íslands sona,
eldur hugar.þrár og vona.
Magnist liann við hverja þraut.
| Lárrar gremju eldur eyði,
eldur beiskrar þjóðarreiði,
]>eim sem kjósa á ísland ok.
Yfir heitar elda glæður
allra þeirra skrif og ræður
leggist eins og laufafok.
það skal lengi þjóðin muna,
þegar verða í björtum funa
mttnnskálpa og lyga lok.
Allir gangi að einu verki
undir sinnar þjóðar merki ;
vinnan mun þá verða létt.
J>jóð mun sólar-sýnin veitast,
sem ei æðrast vill né þreytast
uns hún fær sinn fulla rétt.
Sól og eldttr yfir vaki
Islendinga vopnataki ;
Stöndum fast og stöndum J>étt.
Bjarni Jónsson frá VQgi.
— (Birkibeinar).
Fæði og húsnæði.
Hérmeð læt ég alla mfna gömlu
viðskiftavini, eða kostgangara,
sem áður hafa haft húsnæði og
fæði hjá mér,vita að ég er ákveðin
f þvf að byrja aftur að halda hús,
nú f næsta mánuði (aprfl). Og þeir
sem vilja sinna J>vf að fá fæði og
húsnæði hjá mér gjöri svo vel að
finna mig því viðvfkjandi, hið
allra bráðasta, svo ég geti liagað
húsi og herbergja fjölda á sem
haganlegastann hátt. Fyrst um
sinn er mig að hitta að 688 Agnes
St.
Með vinsemd og virðing
Mrs. Guðrún S. Jóhannsson
i
FRÍTT! FRÍTT!!
BÆKLINQUR
“THE LAND WHERE OIL IS KING”
X>ÆKLINGUR þessi b/ður yður tækifæri sem ekki
kemur fyrir nema einu siuni á mannsæfinn —
Hann segir yður hvar verja skuli fé yðar og sýnir
yður hvernig það margfaldast.
Segir yður alt um olfu iðnaðin f Californfu, gefur full-
ar sanuannir um áreiðanleik Buick olíu félags hlutabréfin
og stórfaldan gróða. Sendið nafn og áritan yðar f.dag eftir
bæklingnum—þér fáið hann ókeypis.
KARL K. ALBERT
P.O.Box 56. 708 McArthur Building, Winnipeg, Manitoba
IKAUPIÐ
NU
L
U
C
K
Y
J
I
iH
HLUTI
Hækka óðfluga á
markaðnum.
Aðeins fáir hlutir eftir.
Finnið mig að máli eða
skrifið mér.
SELJAST MÓT
0TIHÖND BORGUN
MEÐ AFBORGUN
Sýnishorn frá námunum
til sýnis.
KARL K.
ALBERT
<investments,,
708 McARTHUR BLDG
U PH0N E AIN'7323*
WINNIREG