Heimskringla - 12.02.1914, Side 3

I
HEIMSKRINGtA
WINNIPEG, 12. FBBR. 1914.
TAKIÐ EFTIR!
HJÁ
J. M. HANSON. GIMLl
AKTÝGJASMIÐ
er 8taðuriim til að kaapa hesta,
uxa eða hunda aktýgi og- alt það
er að keyrsla íitbánaði lýtur,
EðaiuleiðÍ8 kistur og ferðatttskur,
sem verða um tima seldar með
niðursettu verði
— Komið, sjáið og sam»(ærist —
Agrip af reglugjörð
aam hewailisréttariond í Caoada
Norðvt OiU rlandinu.
Bérhver manneskja, sem (jöl-
•ryidu hefir fyrir a6 sjá, og srr-
hver karlma6ur, sem oröinn er 18
Ara, heíir heimilisrétt til ijóröungs
dr 'section’ ai óteknu stjórnarlandi
I Manitoba, Saskatchewan og Al-
berta. Umsa^yandmn veröur sjálf-
ar a6 koma a landskrifstofu stjórn
arinnar e6a undirskriistofu f þvi
héra6i. Samkvæmt umboöi og meö
merstökum skilyröum má faöir,
móöir, sonur, dóttir, bró6ir e6a
aystir umsækjandans sækja um
landiö fyrir hans hönd á hva6a
nárifstofu sem er.
Bkyldar. — Sex mána6a k-
bá6 á ári og ræktun á landinu t
ár. Landnemi má þó búa *
ftMidi innan 9 mílna frá heimilis-
mettarlandinu, og ekki er minna en
## ekrur og er eignar og ábúöar-
Böc8 hans, e6a fö8nr, móöur, son-
ar, dóttur bró8ur e6a systur hans.
í vissum héruöum hefir landnem-
inn, sem fullnægt hefir landtöku
•jeyldum sínum, forkaupsrétt (pre-
cmption) a6 sectionarfjóröungi á-
aösfum viö land sitt. Ver8 $3.00
eferan. S k v 1 d u r VerSur a8
•stja 6 mánuöi af ári á landinu í
® ir frá því er heimilisréttarlandiö
rax tekiö (a6 þeim tima meötöld-
pum, er til þess þarf a8 ná eignar«
fhréfi á heimilisréttarlandinu), og
Sð ekrur ver8ur að yrkja auk-
«iti«.
Iiandtökuma6ur, sem hefir þegar
«»ta6 heimilisrétt sinn og getur
aátíki ná8 forkaupsrétti (pre-emtion
K laadi, getur keypt heimilisréttar-
#and f sérstökum héru,8um. Ver8
$3.00 ekran. Skyldur : VeröiB a8
■iíja 0 mánuSi á landinu á ári f
Jwjú ár og rækta 50 ekrur, reisa
á'is, $300.00 virtti.
W. W. C O R T,
Deputy Minister of the Interior,
Hvernig er sólkerfi
vort til orðið ?
Eftik J. G. Jóhannsson,
(Niöurlag).
Auk björtu hnattannai, sem
sjást og neíndir eru stjörnur, eru
til óteljandi aðrir hnettir, sem ekki
sjást. þessir hnettir senda ekkert
ljós út írá sér, en eru, eins og
tungl vort, kaldir og dimmir.
Nokkrir slíkir hnettir haía fundist.
þeir voru einu sinni sólir, bjartir
og heitir, eins og sól vor, en hit-
i inn er nti fyrir löngu gufaöur burt
i frá þeim.
Dimmu hnettirnir eru, eins og !
| hinir, á fieygiferð um geiminn, en |
! bilið milli þeirra er stórt. Sól vor |
1 ferðast með tíu milna hraða á I
ekúndunni. Setjum nú svo, að 1
hún stefni á næstu fastastjörnu og
haldi alt af í áttina til hennar með
þessum tíu mílna hraða á sekúnd-
unni, — þajð liðu rneir en 65,0000
| ár, þar til sólin næði þessari
stjörnu. Og í samanburði við aðr-
ar vegalengdir í himingeiminum, er
þetta bil mjög smátt. Með þessum
satna hraða yrði sólin um 2,000,-
000 ár á leiðinni til fastastjörn-
j unnar Arctúrus. Svo þó margdr
j linettir séu á ferð um himingeim-
I inn, þá komast þeir sjaldan ná-
, lægt hver öðrum. Samt getur
| þetta kotnið fyrir, og af því, að
dimmu hnettirnir eru miklu fleiri
cn hinir björtu, þá verður það
oftar, að dimmir hnettir nálgast
livor annan, eða rekist jafnvel
i liver á annan, lveldur en að bjart-
J ir hnettir verði til þess.
Vér viturn, að það er mest að-
| dráttarafl tunglsins, sem orsakar
j flóð og fjöru. Tunglið er að vísu
J smár hnöttur, en það er svo ná-
jlægt jörðinni, að aðdráttarafl þess
j má sín mikils. Aðdráttaralfls
| tunglsins gætir rnest á þeim hlut-
um jarðarinnar, sem naestir því
cru. Tunglið dregfur að sér sjó-
vatnið, hrúgíir því saman á þeitn
stöð'um, sem það ber yfir, og þar
verður þá flóð. Aðdráttaraflið hef-
ir meiri áhrif á fljótandi cfni, en
föst efni, en ef það er nógu sterkt,
þá liljóta föst efni einnig að láta
undan. þeim mun stærri, sem
hnettirnir eru, og þeim mun nær,
sem jieir eru hver öðrum, þeim
' inun meiri áhrif hefir aðdráttarafl
livers um sig á hinn. Hnettirnir j
eru úr föstum efnum. þeir geta
I því ekki látið undan aðdráttarafl- j
j inu eins og ef þeir væru úr fljót- j
andi efnutn. Afleiðingin er þá sú, j
að Jæir rifna í sundur, þegar þeir
komast mjög nálægt liver öðrum.
stærsti Imöttur varð sól kerfisins.
En hveririg varð sólin svona heit ?
Hitinn orsakaðist af hraðanum,
sem var á hnöttunnm, þegar þeir
rákust satnan. Jörð vor ferðast
með geysimiklum hraða kringum
sólinai, en liún mætir engri mót-
stöðu í ljósyakanum. Fallbyssu-
kúla ferðast ’ miklu hægar, samt
verðiur hún sjóðandi heit. þetta
er af því, að loftið veitir henni
mótstöðu. þeim mun hraðar, sem
kúlan fer, l»eim mnn heitari verð-
ur hún. J>egar ditnmu hnettirnir
íærðust nær livor öðrum, togalði
hvor þeirra hinn út af hinni eðli-
legu braut hans. þessi þvingun
hafði alveg sömu áhrif á þá og
loftið hefir á kúluna : þeir hitn-
uðn. Eftir því, setn þeir nálguð-
ust, hitnuðu þeir meir og meir,
unz þeir blossuðu upp. þannig
brevttist fasta efnið í hnöttunum
í vökva og gufu.
Allir hnettir sólkerfisins voru
einu sinni heitir og bjartir eins og
sólin, eu vegna þess þeir eru svo
miklu smærri en sólin, eru þeir nú
kólnaðir og hættir aið lýsa. Júppí-
ter, stærsta jarðstjarnan, er enn
svo heitur, að hann er kallaður :
“hálfsól”.
Stundum sjást alt f einu nýjar
stjörnur á loftinu, þar sem engdn
stjarna heiir áður sést. þessar
stiörnur verða oft eins bjartalr og
stjömur fyrstu stærðar og stund-
um bjartari. Slík stjaraa sást í
stjöraukerfinu Perseus árið 1901.
Ljósmyndir höfðu verið teknar af
kerfinu nokkru áður en stjarnan
sást, en hún var ekki á myndun-
um. Hiin kom alt í einu og var
nærri eins björt og Síríus, sem er
bjartasta. stjarnan á loftinu. Ann-
að eins og þetta verður ekki út-
skýrt á annan hátt en þann, að
þaraa hafi tveir hnettir rekist á,
eða nálgast um of, og blossað
upp. Stjarnan sást fyrst 1901. En
stjörnukerfið Perseus er svo langt
í burtu, að ljósið er sex hundruð
ár á leið sinni þaðan og hingað.
Hnettirair, sem mynduðu þessa
nvju störnu, hafa því blossað upp
seint á þrettándu eða snemma á
fjórtándu • öldinni.
Um aldur sólkcrfisins verður lít-
ið sagt. Fáir munu reyna, að gera
sér nokkra hugmynd um, hve
mörg þúsund milíónir ára eru lið-
in síðan efnisþokan, sem síðar varð
að sólkeríi þessu, myndaðist.
Margir vísindamenn hafa gert á-
gizkanir um, hvað jörðin sé gömul
— segia sumir, að tuttugu milíón-
ir ár séu liðin síðan líf fyrst varð
til á henni. Aðrir — og þeir mtinu
vera íleiri — álita, að þetta tíma-
bil hljóti að vera miklu lengra,
nær fitnm hundruð milíónir ára.
Hérertækifæri yðar
Kaup bor*?aö moöaa t>ér lœriö rakara iön
í Moler 8kólum. Vér kennum rakara
iön til fullnustu á 2 ménuönm, Vinna
til staöar þesrar þór eriö fullnuma, eöa
►ér Ketiö byrjaö sjálflr. Mikil eftir-
sparn eftir Molerrftknm meö diplomas.
Variö yöur á eftirlíkinírum. Komiö eöa
skrifiö eftir Moler CataloRue.
Hárskuröur rakstur ókeypis upp 6 lofti
kl. 9 f. b. til 4 e.
Winnipeg skrifstofa horni
KING & PACIFIC
Regina skrifstofa
1709 BROAD ST.
HERBERGI
Bjðrt, rúmgóð, p»grieg fást altaf með
MM^ÖttÞvi að koma til vor
C5ty"Rooming and Rental Bureau
MteSi.OfBce open 9 a.m. tot p n.
Phone M. 5670 318 Mclntyre Blk.
l l I I i l'l'l'H
::Sherwin - Williams;:
P
AINT
fyrir alskonar
húsmftlningu.
;; Prýðingar-tfmi nálgast nú. * *
.. Dálítið af Sherwin-Williams í
;; húsmáli getnr prýtt húsrð yð-
X ar utan og innan. — B rú k i ð J
4* ekkerannað mál en þetta. —
«» S.-W. húsmálið málar mest, *;
;; endiat lengur, og er áferðar- .
.! fegurra en nokkurt annað hús • *
• ■ mál sem búið er til. — Komið ! *
;; inn og skoðið litarspjaldið.— ••
} CAMERON & CARSCAÐDEN
QUALITY HAKDWARE
I Wynyard, - Sask.
Kaupið Heimskrínglu!
Setjum nú svo, að tveir dimmir .
linettir komi mjög nálægt hvor
öðrttm, — segjum, að vegalengdin
mdl-i þeirra verði minst 5 1-5 af
þvermáli annarshvors hnattarins,
þá verður aðdráttaraflið, sem
dregur þá satnan, svo Nafskaplega
mákið, að þeur rifna í sundur.
Partar af hinum upprunalegu
hnöttum halda svo áfraan, en
mest af efni þeirra verður eftir og
myndar þriðju efnisheildina. þessi!
efnisheild er svo kölluð efnisþoka.
Af ferðinni, sem á dimtnu hnött-
unum var, þegar þeir evðilögðu
hvor annam, þyrlast ]»essi efnis-
heild í kring og verður eins og
hvirfingalína' í laginu.
Efnið í heildinni dreifist ekki
jafnt yfir, heldur verða hér og þar
stór flikki, sem rifnað hafa í einni
lieild út úr dimmu hnöttunum. —
Öll þessi efnis-flikki ferðast svo
kringum þungamiðju efnisþokunu-
ar, og á ferð siúni stækka þau eft-
ir því, setn þau draga enn minni
efnisstærðir að sér. Efnis-flikki
þessi verða öll hnattmynduð af
snúningnum, sem á þeim er, og
þegar þau hafa sópað upp því
efni, sem fyrir þeim verður, þá
eru þífu orðin að • tiltölulega stór-
um hnöttum og verða að jarð-
stjörnum í þessu nýja kerfi. —
Stærsta efnisheildin er við tnið-
punkt efnisþokunnar og myndar
sól kerfisins.
þannig, f fám orðum, hugsar
Moulton að sólkerfin myndist.
þessi getgáta heimtar ekki, a8
brautir plánetanna séu allar í
sama fleti. Ekki heldur, að tunglin
ferðist öll í sömu átt kringum
pláneturnar. Htin gerir ráð fyrir
því, að hringskekkja sé á brautum
plánetanna eins og er.
Tunglin hafa oröið til á líkan
hátt og pláneturnar sjálfar. þegar
pláneta hefir koinið nógu nálægt
þessum smærri hnöttum, hefir hún
náð þeim á sitt vald, og neytt þá
til að ferðast kringum sig.
þannig er álitið, að sólkerfi vort
hafi fyrst myndast, með því að
tveir dirnmir hnettir eyðilögðu
hvor annan. Má vera, að þeir hafi
verið bjartar og heitar sólir, en
það er ólíklegra. þeir moluötist í
agnir, tiltölulega smáar. þessar
agnir hópuðu sig svo satnan og
mynduðtt nýja hnetti, sem snerust
svo kringutn þann stærsta. þessi
því hefir verið haldið fram, alð
eftir tíu nrilíóiiir ára verði sólin
orðin svo köld, að alt líf hljóti að
deyja út á jörðinni. En þetta er.
að eins getsráta. Hitinn, sem sólin
sendir út frá sér, er ótrúlega mik
ill. þó brent væri öllutn þeim kol-
ttm, setn á jöröinni eru, fram- j
leiddu þaju ekki eins mikinn hita i
eins og sólin gefur frá sér á einum
tíunda parti úr sekúndu.
Ef sólin væri nú að eins heitur
linöttur, sem væri að kólna og
henni bœttist ekki hiti með ein-
hverju rnóti, gæti liún ekki gefið
svona mikinn hita frá sér lengur
en í svo sem þrjú þúsund ár. En
í fleiri milíónir ára hefir sólin sent
þessi feikn af hita út í geiminn, og
ekki verður fundið, að hitamagn
hennar hafi nokkuð minkað síðan
tnenn fóru fyrst að áthuga hana.
Henni bætist því hiti á einhvern
hátt.
Svo er álitið, að um tuttugu
milíóít loftsteinar sendist inn í
gufuhvolf jarðarinnar á hverjum
degt. Gufuhvolfið veitir þeim mót-
stöðu. En vegna þess, að þeir ferð-
ast með svo mikltim hraöa, blossa
þeir upp, þegar þeir mæta þessari
ínótstöðu gufuhvolfsins. Hver loít-
steinn framleiðir því hita, þegar
hann kemur í gufuhvolfið. Menn
hafa því ímyndað sér, að hiti sól-
arinnar héldist svona ntikill af því
svo margir loftsteinar drægust inn
í gufuhvolf hennar á hverjum degi.
En þessi útskýring nægir lveldur
ekki.
þýzki vísindamaðurinn Helm-
holtz kom með þá getgátu, aö hiti
sólarinnar héldist alt af jalfn mikill
vegiia þess hún drægist saman og
þéttist. þö sólin tapi alt af hita,
þá dregst hún saman og smámink-
ar. þeim mun minni, sem hnöttur-
I 'nn er> þeim mun minna af hita
þarf til að hnlda honum á vissu
hitalstigi. Svo þó hnötturinn gefi
‘ alt af frá sér hita, getur hann
: haldist við sama hitastig, ef hann
! minkar og þéttist. þetta er nú ein
af hinum mörgu og undarlegii
Jtversögnttm vísindanna. Til þess,
að sólin haldist á sattia hitastigi,
verður þvermál hennar að stytt-
ast um 360 fet árlega. Sólin mittk-
ar bví svo Htið á ári hverjtt, að
það verður ekki fyr en eftir þús-
ttndir ára, að nokkttr munur finst,
jafnvel meö n&kvæmustu verkfær-
um.
Loks verður sólin svo þétt í sér,
að hún getur ekki dregist satnan
eins mikiö eins og þarf til þess liún
haldist á þessu hitastigi. þá kóln-
ar hún og gefur minni og minni
hi-ta frá sér. Satnkvæmt tilgátu
Helmholtz, verður hún orðin kald-
ur hnöttur eftir tíu tnilíónir ára.
Má svo vera, að eftir óteljandi
aldir rekist sólin á amiam hnött,
og alt brevtist aftur í efnisþoku
og nýtt sólkerfi myndist.
Þrettán millíonir punda
London 15. janúar : Nú er ár
liðið frá því, að lífsábyrgðarlögin
ensku gengu i gildi. Finna sumi
eitt og annað að þeim, eins og
blaöið Times, en aítur mun þaði
vera fjöldinn, sem telur þau vera
stórkostlegar umbætur og hafi
þegar gjört gagn, sem meira sé
en hægt sé að meta. Læknar voru
í fyrstu andvígir þeim af því, að
þau ákváðu þeim gjöld lítil fyrir
verk sín. En nú er sá andblástur
að engu orðinn, og silfrið hringlar
engtt minna, eí ekki meira í vösutn
læknanna, efnafræðmganna og lyf-
salanna. það voru ueínilega svo
margir áðttr, sem þeir fengu ekk-
ert fvrir að itjálpa, eða þeir urðu
að vera án allrar hjálpar, en nú
fá þeir þó eitthvað, þó að smátt
sé.
þetta fyrsta ár var þá þessum
þrettán milíónum varið þannig :
Sjúkrastyrkur .........$,720,000
Til lækna fyrir störf
þeirra ............ 4,400,000
Fvrir meðttl ......... 1,050,000
Styrkur til kvenna, sem
liggja á sæng ..... 1,500,000
Til lækna fyrir að
stttnda tæringarveika 250,000
Til tæringarveikra á
sjúkrahúsum ........ 150,000
Samtals .........13,070,000
Talið er, að tillögin, sem lögin
ákveða, safnist svo greiölega, aÖ
nú séu þegar í sjoÖi 10,000,000
punda sterling.
- /
Taktu greinina.
Ritstjóri Heimskringlu.
Gjörðu svo vel, að birta í Hkr.
við fyrstu hentugleika grein þá í
Lögréttu, dags. 14. jan. sl., sem
fjallar um ritgjörð síra Fr. J.
Bergtnanns i Breiðabliknm frá nóv-
ember sl. í sambandi við Eim-
cdiipafélag íslauds. i
það getur orðið ástæða til sið-
ar meir, að athuga ritgjörð Lög-
réttu, og því gott, að hún veröi
mönnum hér kunn.
þinn,
B. L. Baldwinson.
•
Gfannefnd Lögréttu-grein er á
þessa leið :
Mótmæli gegn öfgum
o g fjarstæðum.
Lögr. hitti í gær hr. Jón Bíldfell
að máli og mintist við hanu með-
al annars á grein þá eítir sira Fr.
Bergmann, sem ísaf. prentaðii síð-
astl. laugardag upp úr Breiðablik-
um. Hr. BíldfeK var illa við grein-
ina og sagði, að ltana mætti
hvorki skoða, sem rödd frá for-
stöðunefnd eimskipafélagsins þar
vestra, né heldur Vestur-lslending-
ttm yfirleitt ; höf., síra Fr. Berg-
mann, talaði þar eigi fyrir aðra
en sjálfan sig. Hafði hr. Bíldfell
símað vestur til formanns nefnd-
arinnar út af greininni, og íengið
það svar, undirskrifað af formanni
og ritara nefndarinnar, að greittin
væri nefndinni óviðkomandi. Rn
sira Fr. Bergmann er einn af
nefndarmönnunum, og þvi vökttt
ummæli greinarinnar meiri eftir-
tekt en ella hefði veriÖ. Og ísaf.
var svo smekkvís, að htin vildi
gjöra úr greininni nokkurs konar
erindisbréf handa hr. Bíldfell. En
þeim nmmælum er fyllilega hnekt
með bvf, sem hér er sagt á undan.
Greinarhöf. segir hvorki tneira
né minna en það, að starfsmenn
ifyrirtækja hér yfirleitt hafi notaÖ
! stöðu sína sér í hag, en fyrirtækj-
unum til ógugns. Og í sambandi
við það er talað um, að fésýsla
geti orðið notuð til þess, að "æfa
sig í prettvísi og fjárbrögðum”.
En þótt fjársýsla hafi mistekist
hér fyrir ýmsum, svo að finna
mætti þessttm orðum stað, ef bent
væri á eitthvert sérstakt tilfelli,
þá ná ttmmælin engri átt, þegar
þatt ertt notuð alment. Og þótt
það eitt hafi vakað fvrir höf., a8
i koma fram með áminning til viö-
J vörunar, þá eru svona ósanngjörn
gífun.’Tði afar óheppileg.
Sama er að segja um getsakira-
ar til danskra fjármálamanna,
sem vei'tt hafa hingað lánsfé, aö
gífuryrðin í því sambandi eru af
litlu viti eöa þekkingn töluö, og,
að það er síður en svo, aS fyrir-
tækimi, sem hér er um aö ræSa,
. sé nokknr styrkur f þess konar
meðmælttm.
Main Opfice 221 Bannatyne. Phones Garky 740 741 and 742
Sérstakt Jola-goðgæti
Bollinger kampavío, búið til 1906. Kampavín búið til 1898, 1900, 1904
1906. Veuve Amiot í tuga körfunt 2, 3, 4, 6 flöskur í hverri. Sjerrí, 106
ára gauialt, búið til 1807. Ágætt bampavín, Claudon & Co. 83 ára, 1830.
Agætt karapavín, Ctaudon Jc Co. 55 ára 1858. Gamalt portvín búið til 1870
Leon Violland, Burgundies, búið til 1898-1904. Gaden & Klipsch.
Bordeaux, rauðvín. Ed. Saarbach & Co.. Rínurog Moselle vín. William
Fould, skoskt Vin. Bavarian Munieh bjór. Bohemian Pilsner bjór
Golden Grain Belt bjór.
Richard Beliveau Co. Ltd.
Stofnað 1880
Importers of Wines, Spirits and Cigars
Pfaone M 5762, 5763 330 Main St.
SENDIÐ KORN YÐAR TIL VOR.
F&ið bestan Arangur
Vér gefum góða fyrirfram borgun.
Vér borgttm hæsta verð.
Vér fáum bestu flokkun.
Meðmæleudur: hvaða banki eða peningastofnun sem er
Merkið vöruskrá yðar:
Advice Peter Jansen & Co.
Grain Exchange, Winnipeg, Man.
Peter Jansen Company,
314 Grain Exchaage.
PHONE GARRY 4H4«
OWEN P. HILL
CUSTOM TAILOR
8jáið mig viðvíkjandi haustfatnaðinum. Alfatnaður frá $19
og upp. Verk ábyrgst. Eg hreinsa, pressa og gjöri við
kvenna og karla klæðnaði. Loðvara gerð sem ný. Opið hvert
kveld. n r “
522 NOTRE DAME AVE.
^Phoné M. 3357 Res. G. 41720
j G. ARNASON J
f REAL ESTATE f
^906 Confederation Life Bidg.<
DominionMeatMarket
Bezta kjöt, fiskurog ktötmeti. Yðar
j'ónustu reiðubúinn
J. A. BLJNN, Eigandi
Phone 8. 2607 S02 8argent Av
Bökunarofn yðar græðir
á reynslu vorri
v
Bökunarofn yðar framleiðir meira
brattð og betra brauð.
Vér lofum Því.
Tfu punda sýnishorn er tekið úr
hverju vagnhlassi, sem oss er sent
malað, og brauð bakað úr þvf.
Ef brauðið er stórt og gott, þá not-
um vér hveitið, annars er það selt.
Loforð vort um meira brauð og
betra brattð úr þessu mjöli, er engin
getgáta.
“ Meira brauð og betra brauð ‘ og
“ betri kökur líka. “

ri’oui