Heimskringla - 16.03.1916, Page 3

WINNIPEG, 16. MARZ 1916.
HEIMSKRINGLA
BLS. 8.
BLUE R/BBON
KAFFl
OG
BAK/NG PQWDER
Hinar hreinu ófölsuðu vörur Blue
Ribbon eru fyrirmynd að gæðum og
hreinleik.—Það er ekkert annað til sem
er “nærri eins gott” eins og það sem
best er.
Blue Ribbon kaffi og Baking Powd-
er er selt eins og allar aðrar B!ue Ribbon
vörur með ábyrgð á því að þær gjöri
þig ánægða.
RÚSSLAND.
Partur úr ræSu, sem Dr. J. W. Rob-
ertson, frú Ottawa, hélt fyrir
Manitoba Ttrustees Association.
Eg ætla að eyða nokkrum mínút-
um til þess, að segja yður frá Rúss-
landi, — þessu óttalega landi(?).
Já, það hafa hinar og aðrar skelf-
ingar komið fyrir á Rússlandi! Til
dæmis það, að hefðir þú verið i St.
Pétursborg fyrir tveimur árum síð-
an og litið í blöðin, hefðir þú séð
simskeyti frá Toronto, sem sagði, að
einn Canada borgari, kallaður Mas-
sey hafði verið skotinn á sínum eig-
in dyraþrepskildi, af sinni eigin
vinnukona, og að nú væri verið að
rannsaka málið; og það eru miklar
líkur til, að þú hefðir ekki séð nein-
ar aðrar fréttir frá Toronto í St.
Pétursborgar biöðunum í margar
vikur. En þetta tilfelli sýnir ekki
virkilegu siðferðishliðina á Toronto,
og svo er um margar af sögunuin
frá Rússlandi, að þær sýna als ekki
rússnesku þjóðina í sínu rétta ljósi.
Tolstoi sagði: “Rússland er ekki
fylki; það er heil veröld. Þar er
inargt af góðu og margt af illu”
Eg hefi ekki tima til að tala neitt
ítarlega um sjálfstjórn bæja, hreppa
og sveita á Rússlandi; cn eg get
sagt yður það, að sjálfstjórn er þar
i talsvert stórum stýl. Bæjarráðs-
menn eru þar kosnir af fólkinu
sjálfu. Höfuð hverrar fjölskyldu fær
ellefu ekrur af landi, og á hverjum
tólf árum fer fram jafnaðarskifting.
Þetta gjörðu gömlu stjórnendurnir
undir gömlu kyrkjustjórninni. Fólk-
ið kýs sína eigin sveitarráðs (eða
County) embættismenn, — kringum
40 embættismenn fyrir hvert Coun-
ty, og hafa þessir embættismenm
fund á hverjuin máuuði. Einn lækn-
ir er í þessari sveitarstjórn, og hafa
rússneskir læknar það orð á sér, að
vera hinir bezt mentuðu læknar i
heiniinum.
Einnig er þar flokkur embættis-
manna, sem að mestu er kosinn al
County embættismönnunum, og hef-
ir sá flokkur líkan starfa á hendi og
fylkisþingmenn til dæmis í Mani-
toba, og á Rússlandi eru 78 þess
háttar fylki og 23 “territories”. Það
er sagt, að aðalsfólkið ráði mestu i
landinu. En hverjir eru aðallinn?
Rússland á ekki til pólitiskan aðal,
eins og England með sitt “House of
Lords”, sem er að eins lítill flokkur,
700 að tölu; en á Uússlandi telur að-
allinn 600,000 manns. Hver rúss-
neskur borgari getur, með mentun
og þekkingu, komist i allar tröppur
mannfelagsstigans rússneska, nema
tvær þær efstu. Hvert það bygðar-
lag, sem skuldbindur sig til að koma
upp alþýðuskóla innan þriggja -ra,
sem rúmi að minsta kosti fimtíu
börn, fær árlega $200.00 frá stjórn-
inni, og áður en striðið byrjaði leit
úr fyrir, að árið 1920 yrði búið ð
byggja nóga skóla fyrir öll börn i
landinu.
I Síberiu er hér um bil 23 prósent
af fólkinu lesandi og skrifandi, og í
Balttc héruðunum hérumbil 80 pró-
sent. Það er með inentunina á Rúss-
landi eins og margt annað, að það
er ýmist i ökla eða eyru. 1 sumum
pörtum landsins er fólk mentunar-
lega mjög á eftir; en aftur i öðrum
pörtihn er mentun og menning á
eins háu stigi eins og nokkur^staðar
annarsstaðar i heiminum. Eg skal
taka til dæmis, að árið 1893 sendu
bæjaskólar á Rússlandi “Manual
Training Work” á veraldarsýning-
una i Chicago, og bar það af öilum
öðrum, sem þar voru. Þetta var 7 ár-
um áður en “Manual Training” var
viðtekin í Winnipeg. Rússland hafði
mörg þúsund skólagarða (School
gardens) áður en sú hreyfing byrj-
aði i Canada. Árið 1900, sex árum
áður en Rússland fékk alþing eða
þingbundna stjórn, lagði rikið fram
fé, er nam $5,300,000 til “elemen-
tary” skóla. Fjárframlög til þessara
skóla eru: Frá rikinu 20 prósent;
frá fylkjunum 23 prósent; frá hér-
uðunum og bæjunum 33V2 prósent,
og 11% prósent frá prívat persón-
um. Árið 1910 voru lög samin á
þinginu (duma), sem viðtóku skóla
og barnamentun yflr alt hið við-
lenda Rússaveldi, og skyldi það verk
gjörast innan tiu ára. Og það sama
ár lagði þingið fram $35,000,000 til
alþýðuskólanna. Árið 1906, sein var
annað alþingisár Rússa, lagði ríkið
fram $40,000,000 til mentamála
landsins, og árið 1912 ilagði ríkið
frain til mentainála $85,000,000. Sem
sýnishorn af rússneskri alþýðu-
mentun má geta þess, að biflugna-
rækt er kend við 1000 skóla; silki-
ormarækt við 300, og hinar aðrar
iðnaðargreinar við 900 skóla, sem
sýnir, að þjóðin veiþ hve mjög áríð-
andi Iandbúnaðurinn er.
Ilærri mcntun fyrir sérkennileg
störf (professions) hefir verið þar
í fjölda mörg ár. Þar eru tiu stórir
háskólar (Universities); það stærsta
er í Moscow, og á þvi eru tiu þúsund
stúdentar eða lærisveinar. Rikið
leggur fram mikið fé til bænda, sem
flytja vilja til Síberíu, og til umbóta
í búnaði. Árið 1906 nam sú upphæð
$20,000,000, og 1912 var tillagið um
$59,000,000. Tillag ríkislns.til land-
búnaðar og mentamála var 1912
níu prósent af öllum útgjöldum rík-
isins. Árið 1913 var áætlaður út-
gjaldaliður ríkisins hjá alþingi ein
billíón sex hundruð og fjórar milí-
ónir dollara, og er það stór upphæð;
af þessari upphæð fór til mentamála
og akuryrkju eitt hundrað fjörutíu
og þrjár milíónir dollara.
Á Rússlandi eru 31,000 sambýlis-
félög (co-operative societies, sem
hafa 12 milíónir meðlima. karlmenn.
Þar eru 2,700 sameignar rjóma- og
smjörgjörðarhús,' sem bændur ráða
yfir, sem gjöra það að verkum, að
fólkið fær nauðsynjar sínar með
mjög sanngjörnu verði. Þar eru
14,000 sameignar lánsfélög (Mutual
Credit Associations). ,
Svo á þessu sjáið þér, að Rússar
eru ekki allir óinentaður skrill. Nei,
rússneska þjóðin er fúll af frelsis-
þrá, föðurlandsást og göfugum hug-
myndum.
Þér inunið sjálfsagt eftir, að rúss-
neska brennivínið (vodka) var í
byrjun þesa mikla stríðs gjört land-
ra*kt ineð keisaralegri skipun; auð-
vitað var það einræðis valdboð; en
það átti við vilja fólksins og afmáði
þá miklu hættu óreglu og drykkju-
skapar, sem var að eyðileggja þjóð-
ina, og árangurinn af þessu vald-
boði hefir orðið stórkostlega bless-
unarrikur. Og fólkið sér það nú, som
sýnir sig í því, að í einu héraði var
þessi spurning borin undir atkvæði
fólbsins: “Viljið þér hafa vínbann
frarovegis?” Þá sýndi atkvæða-
greiðslan 84 “já” af hundraði. Og
við hinni spurningunni: “Hafið þið
reynt nokkuð annað í stað vinsins
eða áfengisins?” var svarið 86 pró-
sent “nei”. Og i þessum vínbanns-
untbótum er rússneska þjóðin á und-
an öllum öðrum þjóðum (nema litla
fslandi, segir þýðarinn).
1 karaktér rússnesku þjóðarinnar
ber mest á almennri skynsemi (com-
mon sense), góðseini, hæglæti, still-
ingu, óbilandi hugrekki og djúpri
trúarbragða tilfinningu.
Eg ætla nú að segja yður frá einu
atriði, sem sýnir betur en nokkuð
annað lyndiseinkunnir og karaktér
þjóðarinnar, eða kanske væri rétt-
ara að segja hið andlega eðli hennar.
En svona tilfelli eins og þetta, sem
eg ætla nú að minnast á, dregur
innra mann þjóðarinnar fram í dags
ljósið, en sem að öðru leyti er alla-
jafna ósýnilegur umheiminum.
Þér munið óefað eftir hinu voða-
lega slysi, þegar Titanic sökk, hið
stærsta og voldugasta skip, sem þjóð
vor, Englendingar, hafa búið tit.
Skipið var alt í einu: hafði öll upp-
hugsanleg þægindi, stáss og dýrð,
sem mannlcg þekking og hyggjuvit
hafði gctað hnoðað þar saman, á-
samt sterklcika og öryggi gegn öll-
um þektum og óþektum hættuin á
hafinu, — cn sem einn ofurlítill is-
jaki rak fingur sinn í gegnum og reif
af því stálhúðina frá stafni aftur að
miðju, og skildi rifin ber eftir. En
fólkið á dekkinu sagði: “Hún getur
ekki sokkið!” og var þvi rólegt fyrst
um sinn. En svo fór, að hún Titanic,
þessi fljótandi borg, sökk, og með
henni hundruð kvenna, barna og
karlmanna, og þegar hún var að
sökkva var það, sem hinn sanni
ensk-amerikanski manndómur, karl-
menska, hugrekki, drengskapur og
sjálfsafneitun komu í ljós; þvi þar
voru menn svo auðugir, að þeir
hefðu getað keypt hið mikla skip og
átt þó nóg eftir, en engum þeirra
kom til hugar, að reyna að taka
pláss frá konu eða barni i skipsbát-
unum, — nei, heldur hjálpuðu þeir
konum og börnum í bátana eins
lengi og mögulegt var, stóðu svo ró-
legir eftir og biðu hins óumflýjan-
lega, með karlmannlegu hátignar-
brosi á vörum.
Það var enginn Rússi í þessari
voða-slysför, og því druknaði eng-
inn Rússi þar. En þrátt fyrir það lét
rússneska stjórnin það boð út ganga,
stuttu eftir slysið, að halda skyldi
stóra kyrkjulega minningarhátíð, til
hluttekningar með þeim, er syrgðu
vini og vandamenn, er farist höfðu
á Titanic. Svo var tekin til þessarar
samhygðar-messu veglegasta kyrkj-
an í St. Pétursborg, og var hún troð-
full af fólki, og völlurinn i kringum
kyrkjuna var troðfullur, ásaint nær-
liggjandi strætum. Þarna stóðu um
70,000 manns, berhöfðaðir, lútandi
höfði i auðmýkt, lotning og með-
aumkun, á köldum vordegi, þar til
hinn síðasti klukknahljómur til-
kynti, að athöfn þessi var á enda.
Það voru tveir gestir við þessa
messu, enski sendiherraun og Banda
ríkja sendiherrann og þeirra lið,
sem fulltrúar hvor fyrir sína þjóð,
hverjar tvær þjóðir að voru þær, er
mestan mannskaða höfðu hlotið við
Titanic slysið. Þetta sýnir rússneska
andann. Það voru engar blaða aug-
lýsingar um þetta á Rússlandi; en
Bandarikja sendiherrann sagði mér
þessa sögu sjálfur, — ekki af því, að
þetta væri neitt óvanalegt, heldur
talaði hann um þenna atburð eins
og maður, sem þekkir rússnesku
þjóðina og tilfinningar hennar.
Og eg er viss um, að þér munið!
einnig eftir, að Lusitaníu var sökt,
skipi sem var vopnlaust farþega-
skip, með hundruð af farþegunmn
innanborðs. — Þýzki kafbáturinn
sendi Lusitaníu tvær sprengivélar
(torpedoes) til þess að vera viss
um, að engin varnarlaus manneskja,
barn eða kona, kæmust lifs af. Svo
litum vér yfir i hina höfuðborgina,
Berlin, höfuðborg Þýzkalands og
þýzku menningarinnar. Og hvað sjá-
um vér þar, þegar það fréttist, að
Lusitanía var sokkin og fleiri hundr
uð mann höfðu mist þar lífið, ekki
af tilviljun eða árás óhjákvæmi-
legra náttúruafla, — nei, heldur af
þrælinensku siðspiltra manna, í um-
boði hins eina kyrkjulega djöfuls,
sem eftir er lifandi nú — keisara
Þýzkalands? Við þessa fregn gladd-
ist hin inikla þýzka inenningar-
þjóð(?) svo mikið, að skólabörnin
fengu hálfan dag frían og allar skóla
og kyrkna klukkur hringdu fagnað-
arhljóm, er kalla skyldi alla Berlin-
ar bjia saman, til að samfagna hin-
um hálúterska keisara, Vilhjálmi
blóð, yfir þeim mikla og gleðilega
árangri, sem boðskapur hans hafði
haft í för með sér.
Hvora þjóðina vilduð þér heldur
hafa að vin, þá rússnesku eða hina
þýzku? Þökkum guði fyrir, að við
höfum i okkar bandalagi þjóðir,
sem standa Þýzkurum eins mikið
ofar að drenglyndi, dygðum og sið-
menning, eins og sólin er ofar tungl-
inu!
Tíminn leyfir mér ekki, aö segja
neitt um ítali og Japana; en þær
þjóðir eiga þó sannarlega skilið, að
á þær sé minst, — þær eru með okk-
ur í þessu stríði af hug og hjarta,
hernaðarlega og peningalega.
Frelsi og framþróun í gegnum
sjálfstjórn er það ,sem vér viljum
hafa, og við erum alveg vissir um
sigur.
Borgin Trebizond.
Trebizond, borgin Tyrkja við
Svartahafið, eitthvað um 100 milur
norðvestur af Erzerum, er ineð hin-
um elztu borgum heimsins, að
minsta kosti eru fáar borgir eldri í
Evrópu.
Hún var gömul, þegar Grikkir
börðust um TrcSjuborg, eitthvað 1200
árum fyrir Krist. Þá var Trebizond
orðlögð sjóborg og verzlunarborg.
Hún var höfuðborg Mithridatesar,
hins mikla konungs i Pontus. Var
Pontus ein af nýlendum Forngrikkja
og hin seinasta gríska nýlenda að
lúta veldi Rómverja, um 70 árum j
fyrir Krist, jiegar Pompeius tók
hana.
Hadrian keisari Rómverja hafði j
svo mikla ást á Trebizond, að hann
veitti borginni mörg einkaréttindi
og víggirti hana svó, að hún þótti ó-
vinnandi í nokkrar aldir á eftir.
Hann lét og gjöra þar höfn mikla,
en nú hefir hún verið svo vanrækt
af Tyrkjum i margar aldir, að hún
er talin lítt notandi. Enda eru skip-
in stærri nú en þá .
í Trebizond er loftslag ákaflega
gott og skemtilegt og landslagið fag-
urt, þar sem borgin stendur. Og þeg-
ar keisarar Rómverja sátu þar öðru
hvoru og hlyntu að henni, þá varð
hún stór og auðug borg, og orðlögð
um alla Vestur-Asiu. En frægð henn-
ar og auður varð henni að falli, því
að þetta hvorttveggja kom Gautum
til þess að ráðast á hana og taka
hana herskíldi á 3. öld eftir Krist.
Þeir komu þangað óvörum og tóku
borgina og rændu og fluttu þaðan
ógrynni fjár. Þetta var um miðja
þriðju öldina. En bráðlega fór borg-
in-að ná sér aftur undir byzantisku
keisurunum, og snemma á þrettándu
öldinni var hún að mestu búin að
ná sér og var talin höfuðborg í rík-
inu, sepi kent var við hana. Þar var
Alexíus keisari Commenus, er flýja
varð frá Miklagarði; en stofnaöi
þarna ríki, er náði meðfram öllu
Svartahafi að austan og sunnan.
Prinsessurnar í Trebizond.
Coinmenus þessi átti rnargar dæt-
ur, og voru allar forkunnar fríðar,
og breiddist út orðrómur þeirra um
heim allan. Leituðu synir konunga
og höfðingja þangað úr öllum næstu
rikjum, og fengu þeirra fyrir cigin-
konur, og fyrir mægðir þessar gat
Commenus haldið sér á stóli, þrátt
fyrir öfund og fjandskap nágranna
hans. Segja ættfróðir menn, að tæp-
lega sé nokkur sú konungsætt í Ev-
rópu, að fráskildum konunguin
Serba og Svartfellinga, að ekki se
hún blönduð blóði prinsessanna
fögru frá Trebizond. Á miðri fimt-
ándu öld náðu Tyrkir borginni og
rikinu undir Mahómet II. og hafa
haldið henni síðan. I)avíð hét sein-
asti konungurinn og var cimenni, og
gafst upp fyrir Tyrkjum, er hjuggu
hann til bana með sex sonum hans.
Einn þeirra slapp og komst til Cor«-
iku, og kvæntist Junot marskálkur
Frakka konu af hans ætt 400 árum
seinna.
Tyrkir hafa haldið Trebizond
síðan 1462. Borgin liggur á mjórri
landræmu undir fjöllunum á norður
strönd Litlu-Asíu. Þessi landræma
cr fyrirtaks frjósöm. En litið er þar
landinu gjört til bóta. Eru þar sagð-
ir málmar nógir, en ekkert er unnið
af þeim. Landmegin eru fjöllin liá
og ófær, nema um eitt skarð. Og þar
ætla menn að Xenóphon hafi koinið
um með Grikki sina, er þeir komu á
flóttanum úr Persiu og hann ritaði
um hið fræga rit sitt “Austurförin”
(Anabazis). Um skarð þetta er nú
nokkuð góður vegur og liggur suð-
austur til Erzerum. Þá leið hafa
Rússar nú komið frá Erzerum og eru
komnir á hæðirnar ofan við borg-
ina Trebizond, en annar her Rússa
er kominn rétt að borgarhliðununi
að austan með sjóhum og herskip
Rússa eru farin að skjóta á borgina
og verður þar líklega lítið til varnar.
Þökk fyrir greinarnar.
Herra ritstjóri Hkr.
Fyrst Heimskringla er svona
trygglynd, að koma til mín, eftir að
eg neitaði að kaupa blaðið, þá bið
eg þig að taka i blaðið ofurlitla
þakklætisgrein til tveggja heiðurs-
manna. Eg var svo hrifinn af rit-
Members of the Commercial Educators’ Association
Stærsti vérzlunarskóli í Canada. Býr fólk
undir einkaskrifara stöðu, kennir hókliald. hrað-
ritun, vélritun og að selja vörur
Fékk hæstu verðlaun á heimssýningunni.
. Einstaklingskensla. Gestir velkomnir, eink-
um kennarar. öllum nemendum sem það eiga
skilið, hjálpað til að fá atvinnu. Skrifið. komið
eða fónið Main 45 eftir ókeypis vcrðlista með
myndum.
THE WINNIPEG BUSINESS COLLEGE
222 Portage Ave...Cor. Fort Street.
Enginn kandídat atvinnulaus.
ÞAÐ VANTAR MENN TIL
Að læra
Automobile, Gas Tractor IT5n I
bezta Gas-véla skóla í Canada.
ÞaÓ tekur ekki nema fáar vikur
aó lœra. Okkar nemendum er
fullkcmlega kent ab höndla og
gjöra vió, Automobile, — Auto
Trucks, Gas Tractors, Stationary
og Marine vélar. Okkar ókeypis
verk veitandi skrifstofa hjálpar
þér aÖ fá atvinnu fyrir frá $60
til $125 á mánutSi sem Chauffeur
Jitney Driver, Tractor Engineer
et5a mechanic. KomitS eba skrif-
iti eftir ókeypis Catalogue.
Hinn nýji Gas Engine Skúli vor
er nú tekinn til starfa í Regina.
Hemphills Motor Schooi
043 llnin St. Winnlpeic
Að læra rakara iðn
Gott kaup bórgats yfir allan ken-
slu tímann. Áhöld ókeypis-, at5-
eins fáar vikur nauósynlegar til
| at5 lœra. Atvinna útvegutS þagar
nemandi útskrifast á $15 upp i
$30 á viku et5a vit5 hjálpum þér
at5 byrja rakara stofu sjálfum
og gefum þér tækifæri til at5
borga fyrir áhöld og þess háttar
fyrir lítit5 eitt á mánut5i. i»at5
eru svo hundrut5um skiftfr af
plássum þar sem þörf er fyrir
rakara. Komdu og sját5u elsta
og stæt5sta rakara skóla í Can-
ada. Varat5u þig fölsurum.----
, Skrifat5u eftir ljómandi fallegr!
ókeypis skrá.
Hemphills Barber College
C«r. KlneSt. onil Pnelílc Airni,c
WINBÍIPEG.
I ötlbú í Regina Saskatchewan.
gjörðum þeirra, að mig langar til að
þakka þeim.
1. Fyrir ritgjörðina eftir síra R.
Marteinsson “Hvert stefnir?”. — Eg
get samþykt að mestu alla þá rit-
gjörð, sem birtist í Lögbergi eftir
hann, utan þar sem hann talar um,
að vér eigum að elska tvö föður-
lönd, (stand og Canada; þá vil eg
mega bæta við, að vér eigum að
elska öll lönd og allar þjóðir, sem
börn og lönd vors sameiginlega
himneska fiiður; þó eg viti, að við
höfum sérstakar sikyldur við þessi
tvö lönd. Eg vona, að presturinn sé
mér hér samdóma; eg þakka hon-
um þvi hjartanlega ritgjörðina.
2. Ritgjörðin eftir Guðm. Jóns-
son: “Höfum við unnið eða tapað
við það hér í landi að vera íslend-
ingar?”. — Eg las þá ræðu rétt núna
í Heimskringlu nr. 23. Hún er að
mínu áliti ekta gull, og finn eg mig
knúðan, að þakka höfundinum op-
inberlega fyrir hreinlyndu göfug-
menskuna, sem lýsir sér i hverri
setningu ritgjörðar hans. — Eg vil
mega sctja það hér, að eg hefi ald-
rei heyrt eða orðið þcss var, frá því
eg fór frá Kaupmannahöfn fyrir
meira en 43 árum, hvorki í tali, bók-
uin né blöðum, að íslendingar væru
Skrælingja-þjóð, (og engum ookkar,
sem förum til Brazilíu, hefir dottið
í hug að neita þjóðerni okkar). Það
er vist aldönsk-ensk skoðun, á þýzku
eða portógisku hefi eg aldrei séð því
haldið fram.
Magnús Braziliufari.
“Margt smátt gerir eitt
stórt,>
segir gamalt orðtak, sem á vel við
þegar um útistandandi skuldir
blaða er að ræða. Ef allar smá-
skuldir, sem Heimskringla á úti-
standandi væru borgaðar á þeseu
ári, yrði það stór upphæð og-góður
búbætir fyrir blaðið. — Munið'það,
kæru skiftavinir, að borga skuldir
yðar við blaðið nú í ár.
Fáðu það núna—
Það er eitthvað við og í þessum
Bjór sem gerir hann að mat.
FátSu hann hjá verzlunarmönnum
et5a rakleitt frá
E. L. Drewry, Ltd., Winnipeg.
223rd Canadian
Scandinavian
Overseas Battalion
Lieut.-Col. Albrechtsen O.C.
HEADQUARTERS: 1004 Union Trust Bldg., Winnipeg
Æðri og lægri foringjar og hermenn verða Scandinavar.
Sveitina vantar hermenn. Skrifið yður í hana.