Heimskringla - 04.05.1916, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 4. MAí 1916.
HEIMSKRINGLA.
^SjS. 7,
Sírus.
(Niðuriag frá 3. bls.)
sönnuð. En vfst er það, að Hunda-
stjai'nan er stórhrikalegt sólkerfi, —
miklu rneira en vorir sólheimar, og
alt öðruvísi að gjörð; því að aðal-
plánetan í Siríusar-kerfinu er afar-
stór, helmingur af sjálfri sólinni að
stærð; en í voru sólkerfi er stærsta
plánetan 1300 sinnum minni en sól-
in sjálf. Mai’gt getur verið einkenni-
legt í þessu stóra sólgerfi, náttúru-
fyrirbrigði og lifandi verur, isem vér
getum eiigi haft neina hugmynd um;
enda hlýtur þar margt að vera á alt
annan hátt en hér hjá oss, úr, því
stærðarniunur plánetanna er svo
mikiii. Það er öll ástæða til að
halda, að hinn istóri og þungi fylgi-
fiskur Sirfusa.' órsaki afar-mikil föll
— nokkui skoiiar flóð og fjöru, á
aöal-stjörnunni, íjOsinnuiii meiri um
stórstreymi en smástreymi, og ætla
sumir, að það orsaki nokkrar tíma-
breytingar á ljósmagni Siríusar.
Hundastjarnan er, eins og aðrar
sólir, samsett af ofsaheitum gufu-
efnum, og er eftii' gjörð ljósbands-
ins talih til sam'a flókks og Blá-
stjarrián og, ýrrisar hvítar stjörnur
(I, a). 1 Ijósbandi Siríusar sjást
mjóar málmlíriur og breiðar og
hreinar vatnsefnislínur. Siríus-sólin
er því að öllum líkindum hulin afar
heitum og mjög þykkum vatneefnis
hjúp, isvo að lítið ber á einkennum
liinna þyngri málmefna innan f
hnettinum. Hin mikla birta ljós-
bandsins í fjólulita endanum, bend-
ir til þess, að Sirfus sé miklu lieit-
ari en vor sól. Af máhnum í Siríusi
ber sérstakloga á járni; utan við
fjólulita enda ljósbandsins hofir
Huggins fundið cinkennilegar línur,
sem benda á einhver óþekt efnl, sem
ekki eru til í voru sólkerfi.
Af þessu, sem liér var igreint, sjá-
um vér, að Siríus er ekkert smá-
stirni; hann er sól, miklu stærri en
vor ®ól, miðdepill í einkennilegu
sólkerfi með allskonar óþektum
náttúruskilyrðum; auk hins geysi-
stóra förunauts, er sveiflast kring-
um aðalsólina með miklum hraða,
eru eflaust í kerfi þessu margar aðr-
ar stórar og ismáar plánetur, cn um
eðii ]>eirra og ásigkoiriulag er því
miður ekki hæga að skynja neitt að
svo stöddu,—(Eimreiðin).
Samsteypa þjóðflokka
Bretlandi.
✓
a
(Útdráttur).
I>etta er grein eftir Wm. H. Bab-
eock í “Scientific Monthly", senr seg-
ir frá hinum fornu þjóðum og þjóð-
flokkum, sem Bretland hafa bygt á
fyrri öldum, bæði síðan sögur hóf-
ust og í hinni myrku forntíð, svo
langt fram, sem menn liafa komist.
Mr. Babeoek byrjar á ]>essa leið:
Tungumálin eru ekki áreiðan-
ur leiðarvísir, ]iegar rekja skal kyn-
stofn þjóðanna; en oft eru þau mjög
mikilsverð bending og æfinlega
styðjast ]>au við og sanna sögulega
atburði, ®em að meiru eða minna
leyti eru tapaðir eða úr minni
liðnir.
En þegar vér lítum til tungumál-
anna, þá sjáum vér að þar eru þrjú
tungumál, ekki að eins máliýzkur,
heldur fullkomin, fullmynduð, sögu
leg tungumál, öll sérstök með frá-
brugðnum háttum og setningaskip-
un og orðamyndum. öll eru af hin-
um aryanska tungumálaflokki. Og
heyra tvö þeirra til hinnar kelt-
nesku deiidar aryanska flokksins,
en hið þriðja er teivtonskt, af hinni
lág])ýzku undirskiftingu, og heyra
einnig til undirskiftingar þeirrar
mál Hollendinga og Elæmingja. —
l>essi þrjú tungumál eru: enskan,
sem breidd er út um mestalt Bret-
land; velska, sem er hin gamla
tunga Fornbreta, og er enn í dag
töluð f fjall-lendinu á vosturhluta
Bretlands, og hið ]>riðja tungumál-
ið er gaeliska, som töluð er í norður-
hluta Skotlands, allvíða á trlandi
og á sumum eyjunum milli írlands
og Bretlands. l>es’si þrjú tungumál
eru menjar eða fornleifar og söguleg
og óhrekjandi staðfesting um hina
3 miklu þjóðstrauma, sem fluttu
]>essi tungumál inn á hinar brezku
eyjar, og sonnun uin það, að þjóð-
irnar, sem töluðu þossi mál, réðust
inn á Bretland, lögðu að meira eða
minna leyti undir sig landið og
festu þar rætur, þó að nokkrar ald-
ir séu á milli atburða þessara hvers
fyrir sig.
Annað markvert atriði við þetta
er það, lrvað lengi málin hafa hald-
ið sér á ]>essum stöðum, þar sem að
þau nú eru töluð, og er þar mjög lít-
il breyting á, síðan Gildas skrifaði
um þetta á sjöttu öld eftir Krist.
Saxar héldu þá öilum austurhluta
Englands, nema fáeinum víggirtum
stöðum á stöku stað um landið. En
vestur af þeim voru Bretar hinir
fornu í fjall-lendinu og á láglendinu
næst fjöllunum. En Gael (Gallar)
voru þá vcstur á Irlandi og að lík-
indum á vesturströnd Bretlands
með sjó fram og norðurfrá í fjall-
löndum Skotlands. Geta menn nú
ljóslega séð, hvernig tunga Engil-
Saxanna liofir orðið hinum yfir-
sterkari og srnátt og smátt og ofur-
hægt öll þessi 13 hundruð ár, hefir
hún ýtt þeim undan sér, úr einum
dalnuiri eftir annan, úr einu bygð-
arlaginu oftir öðru, sem náttúrlega
hefir gjörst þannig, að þjóðin, sem
talaði þetta mál, Engil-Saxarnir,
ýtti hinuin þjóðunum frá sér upp í
fjöllin, út á eyjarnar og hólmana.
Svo hafa líka aðrar þjóðir streymt
dökkhærðu fólki en ljósu, og lítur
svo út, sein ljóshærða fólkið sé ein-
lægt að fækka en hið dökka að
fjölga. Getur ]>etta tæplega komið
af innflutningi dökkhærðra mann-
flokka á tseinni tímum, þó að slíkt
hafi fyrir komið, og heldur enn á-
fram. En eölilegasta útskýringin á
þessu, og sem nú er viðurkend af
fk'Stum, er sú, að Gael eða Celtar,
sein fyrst komu af þessum stóru
flokkum, hafi liitt fyrir í landinu
dökkhærðar þjóðir eða þjóð, sem
var miklu fjölmennari en aðkom-
endur og voru lengi búnir að vera
í landinu og vanir loftslagi og því
seigari og betur fallnir að halda við
kynstofni og ætterni, cn hinir ný-
komnu gestir, og ef að þjóðflokkar
þessir blönduðust saman, þá inátti
meira eðli og útlit hinna upphaflegu
landsbúa, en hinna aðkomnu
nianna, og líktust afkomendur
lieirra að útliti meira hinum gömlu
íbúum iandsins.
l>að væri skemtilegt að geta graf-
ist eftir allri l>essari blöndun ]>jóð-
anna og rakið slóðir fiokkanna,
sem bygt hafa landið, frá því, er
nienn fyrst fóru að búa þar; en þar
virði'St mestalt vera í myrkri tómu,
og lítið að festa fót sinn á. En mikl-
ar líkur eru til, að inenn hafi bygt
landið meðan Bretland var miklu
stærra og isamfast Frakklandi og
ekkert sund til á milli Englands og
Frakklands. Og nú ætla menn að
nýlega liafi á Englandi fundist hin-
ár elztu leifar manna og manna
\rerka í suðaustur héruðunum á
Englandi. Og þangað leituðu að-
komuþjóðirnar æfnlega fyrst, og
þar hefir einlægt verið þéttust
bygðin. En ákaflega langt er síðan
þessir fornu menn hafa verið ]>ar.
Segja inargir, að síðan séu fleiri tug-
ir þúisund ára og sumir ætla, að þar
hati menn verið fyrir 250 þúsund ár-
inn í landið og haldið méirf eða um sfðan.
minni hluta þess um lengri eða! Eftir því aem menn komast næst,
norður ]>angað, sem kaldara var.
Þessir nýkomnu menn voru hjarð-
nienn og kunnu dálítið að rækta
jörðina, og höfðu höfðingja eða for-
ingja, soin ]>eir lutu, og voru ment-
aðir menn í samanburði við hina,
]>ó að nú þætti fáskrúðug mentun
l>eirra. Þetta hefir að líkindum ver-
ið fyrir tíu eða fimtán eða tuttugu
l>úsund árum. Menn geta þar ekki
komið neinum ártölum við. Sumir
hafa kallað ]>á Pikta (Picts) og lifir
nafn það enn]>á í gömlum þjóðsögn-
um og í sögunni jafnvel. En á Ir-
landi var þjóð sú kölluð “Fir bollig"
sem lengi stóð ]>ar á móti Gaels eða
Celtum. En þó virðist flostum, sem
það liafi alt verð ein og hin sama
þjóð, isern var þar áður en Celtar og
síðar Bretar koiiiu. Þessir fyrstu í-
búar landanna eða réttara næstu á
undan Celtum, voru langhöfðaðir
(höfuðið langt fram og aftur) og
dökkir og voru því líkir hinum
fyrstu þjóðum við Miðjarðarhafið,
sem “Iberar” hafa verið kallaðir. —
l>eir ætla menn að mjög snemma
hafi bygt löndin að sunnan og
norðan við Miðjarðarhaf. I>eir voru
á ítalfu á undan Etrúseum, og þeir
voru á Spáni, þegar Púnverjar
komu ]>angað í kaupferðuin sínum
1500—2000 árum fyrir Krist.
3>á voru Rómverjar á fimta hundr-
að ár á Bretlandi, og áreiðanlega
voru áiirif ]>eirra mikil á ]>jóðina,
sem málið sýnir, og svo hafa þeir
nokkuð blandast saman við lands-
menn. En á eftir l>eim, um 500 eftir
Krist, komu Saxarnir, og hvar setn
|>eir fóru um, eyddu þeir að mostu
ihrifum Rómvcrja. Mest var um ]>á
Saxana í suðaustur héruðum Eng-j
'ands, í Kent, Sussex, Westsex og
Bssex. Anglar og Jótar aftur í Aust-
ur-Angeln og Mereia
En um allan ]>enna tíma, frá því
litlu eftir Krists burð og alt til 600
eftir Krist, voru Celtar eða Gaeis að
koma frá írlandi, einkum til Norð-
ur-Wales og á hálendið á Skotlandi,
norðan við rómverska múrinn. Var
land það síðar kallað Skotland,
«em eiginlega þýðir: land íranna.
Þeir lirukku undan Söxum norður-
frá við rómverska múrinn, og urðu
þá írarnir eða Celtar fyrir þeim. —
F'oringi Bretanna var harðfengur,
Cunedda að nafni, og hröktu þeir
Oeltana norður og upp í fjöllin, en
héldu lægri og botri löndunuin. Og
hið saina átti sér stað víða iini land-
ið. Sáxar hittu fyrst Bretana og
hröktu þá: en ]>egar þeir liéldu inn
í landið, urðu l>eir að hrekja und-
an sér Celtana upp í fjöll og afrétti.
Þarna var þá öllu umturnað, þeg-
ar Saxar komu, og menning öll eyði-
lögð sem fyrir varj yfir mestalt Bret-
land.i I héruðunum að austan og
sunnaii og á miöbiki landsins, var
svo meiri hluti fólksins Saxar, en
þó ekki eingöngu. Þogar lengrá koin
vestur og á heiðum uppi og í skóg-
um, var blendingur Saxa og Breta,
og saxneska aðalmálið. Þar fyrir
vestan komu Bretar, og á vestur-
vfk) og vestur í landi við Exeter.
Þurfti Vilhjálmur að heyja við þá
harða bardaga á báðum þessum
stöðum, og ]>ó var mótstaðan hörð-
ust í flóunum f Cambridgeskíri, og
var foringi Saxa þar Hereward. En
stundir liðu áður en Norðmenn
næðu Wales eða írlandi. Á hálendi
Skotlands liéldu rnenn áfram að
tala celtnesku (gaelic). En f Wales
og í Cornwallis (á suðaustur oddan-
um) héldu Bretar sínu forna máli.
Yfir meginhluta Englands var
engin bylting, hvað málið snerti.
Það bættust eðlilega mörg ný orð
inn í málið, bæði frönsk og latnesk,
og voru ]>að mest nöfn á nýjum
hlutum og hugmyndum. En dag-
lega málið hélt sér að mestu.
En hvað kynflokkana snerti, ]>á
er óvitssan meiri, því að þó að ættir
aðkomenda blönduðust saman við
ættir landsbúa, þá voru aðkom-
endur þossir hinir seinustu ákaf-
lega blandaðir. Þeir voru bæði
Þjóðverjar, Celtar, Frakkar, bland-
aðir Rómverjum, Norðmönnum og
ýmsum öðrum þjóðum kanske langt
að komnum. Mikill hluti Norð-
mannanna, það er að segja her-
mannanna, sem komu með Vil-
hjálmi, voru Skandinavar, írá Nor-
egi, Svfþjóð og Danmörku; en allir
voru þeir eða flestir orðnir bland-
aðir frönsku blóði og tungan orðin
að mestu frömsku blandin latína.
Yfir höfuð hefir þetta seinasta
fióð, Norðmanna-aldan, gjört lands-
búana dökkari á hörund e n ekki
ljósari. Á seinni árum hafa engir
verulegir þjóðstraumar oltið yfir
láglöndin á Bretlandi, þó að stríðin
hafi oft gengið þar og byltingar hafi
verið margar. En einlægt er eins og
Celtarnir liafi hörfað undan lengra
og lengra, enda þýddust þeir ekki
tungumálið, sem alþjóðin taiaði og
það eitt var nóg til þess, að þeir
urðu undan að láta.
Af þessu geta menn séð, að breyt-
ingin er ekki mikil síðan á sjöttu
öld, að þar komu Saxar, Jótar og
Eriglar. En alla tíð frá því fyrir
löngu áður en nokkur saga hófst,
aðalstofn þjóðarinnar verið dökk-
hærðir menn frá liinni yngri eða
yngstu steinöld, og vita menn svo
sem ekkert um l>á. Norður í fjall-
lendum Skotlands og á mestum
liluta írlands eru Celtar, og leggja
l>eir mikið til málsins og halda því
oft enn að miklu leyti. Vestantil á
Bretlandi eru Velskir eða Celtar
blandaðir Bretum, og dálítið Söx-
um og Norðmönnum. Svo koma teiv-
tomsku flokkavnir, Engilsaxar, Dan-
ir, Norðmenn (vir Noregi) og Norð-
menn úr Fraklandi; eru þeir mjög
blandaðir orönir, en þó má greina
þá frá hinum enn]>á. Þeir eru mest
í láglendum Skotlands, norðan og
lrlandi, og uin alla ströndina og á
láglendinu á Suður-Englandi. Og
]>eir hafa lagt til mestan hluta máls-
ins, nema þar sem Velskir eða Celt-
ar eru. Og á aðaleyjunni Bretlandi
hafa þeir lengst af haldið völduin
‘Eyrun” franska Hersins.
ströndinni voru mest Celtar, ]>ó að | öllum, þó að undantekningar séu,
]>eir oft töluðu Breta-tungu að og mestu liafa ]>eir róðið í hrcyfing-
miklu leyti, og er það nú velsk um öllum og byltingum. En tungu-
tunga kölluð. frar töluðu enn eelt- mál þcirra var mjög blandað, l>ó að
nesku. Voru þeir þá jafn eeltneskir, aðalundirstaðan væri lágþýzka, o:r
sem þeir voru áður en Rómverjar, kynflokkur þeirra er mjög blandinn
komu yfir sundið frá Frakklandi. j einnig frá flestum þjóðum Norður-
En ]>að leið. ekki langur tími áðurí Evrópu, l>ar sein þeir höfðu fu-i.
en Saxar tóku kristni og mýktust ■ lierskildi yfir eða fengið liðsmenn
Myndin sýnir nýjustu varnir gegn árásum úr iofti ofan. Verkfæri þetta
finnur hitS minsta hljótS frá Zeppelinum etSa flugdrekum er þeir koma etía
fara, þó ati þeir séu margar mílur í burtu.
skemmri tfma. Fyrstir voru Róin-
verjar og svo Danir og Norðmenn.
En engar þessara þjóða breyttu
verulega málinu, nema að leggja til
nokkur orö. Og hvergi geta menn
fundið neina liópa af mönnuhi, sem
hafi haldið þjóðerni sínu eða tungu
máli og útliti eins og þossir tveir
l>jóðflokkar: Velskir og Gallar, Gael,
í hinum norðlægu fjalllöndum. Og
geta menn því slegið föstum þessuin
þromur þóðflokum og }>remur
tungumáluiri og af þessum ]>jóð-
flokkum er «aga Bretlands scinustu
1400 árin.
Anglar (Englar, hjá Agli Skalla-
grímssyniq og Saxar komu aðallega
á fimtu og sjöttu öld eftir Krist. —
Voru helztu foringjar þeirra kallað-
ir Hengist (Heimgestur) og Horsa
(Hrossi). En Bretar (Britons) og
Gallar (Gael eða Celtar) komu mlk-,.
ið fyrri, en ómögulegt er nú að á-!l
kveða tíma ]>ann nákvæmlega. En
hvað soin ártölum líður, þá er það
víst, að þarna streymdu inn á Eng-
land með löngu mllibiJi þrír þjóð-
flokkar og voru allir Ijósir, ljósir á
hörund, Ijósir á hár og skegg; en
náttúrlega nokkuð misjafnt, því að
]>á liafa þeir jafnvel nokkuð verið
farnir að blandast þjóðum blökk-
um á brún og brá, og var þvf tölu-
verður munur á liáralit þeirra, er
]>eir komu til Englands, þó að aðal-
lega væri iiann ljós.
En ]>egar þeir komu til Englandis,
Iftur svo út, sem ]>ar hafi vcrið fyrir
dökkhærðar þjóðir eða íriaruiflokk-
ar, sem smátt og sinátt hafi bland-
ast saman við hina aðkomnu mcnn,
því að víða á Brítlandi er mcira af
hafa ]>ar fyrst verið hinir fornu
steinaldarmenn, og voru þeir viltir
mjög og bjuggust skinnfeldum og
höfðu kylfur og steinaxir klunna-
legar að vopnum. En seinna komu
hjnir yngri steinaldarmenn og
bældu ]>á undir sig eða hrundu
þeim upp í fjöllin og óbygðirnar og
mikið við ]>að og fóru að stofna til
nýrrar menningar á Bretlandi. Hún
var reyridar í fyrstu bæði lítil og lé-
s leg, f samanburöi við mentun ]>á,
I sem Rómverjar fluttu ]>angað. En
| var þó góður vfsir að byrja með.
; - Svo komu Norðmennirnir að sunn
an, frá Normandí, og fóru þeir yfir
alt landið og það á mjijg skömmum
tíina. Fyrst braut Yilhjálmur bast-
arður S'axana undlr sig við Hast-
ings, ekki langt frá Lundúnum, og
: tók undir sig allan suðurhluta
| landsins 1006. En mótstaðan var
■ ekki búin, því að Saxar veittu við
nám norður í landi við York (Jór
frá.
223rd Canadian
Scandinavian
Overseas Battaiion
Lieut.-Col. Álbrechtsen O.C.
HEADQUARTERS: 1004 Union Trust Bldg,, Winnipeg
Æðri og lægri (oringjar og hermenn verða Scandinavar.
Sveitina vantar hermenn. Skrifið yður í hana.
MARKET HOTEL
140 Prlncess Street
á móti markaíinum
Bestu vínföng, vindlar og aT5-
hlyning gÖtS. íslenkur veitinga-
ma’ður N. Halldórsson, leit5bein-
ir íslendingum.
P. O’CONNEL, Bigandi Winnlpefr
Sérstök kostabo'ð á innanbúss-
munum. Komit5 til okkar fyrst, þit5
muniö ekki þurfa at5 fara lengra.
Starlight New and Second Hand
Furniture Co.
noz—595 SÍOTRE DAME VVEXl'B
Talsfml: Garry 3884.
Shaw’s
Stærsta og elsta brúkaðra fata-
sölubúð í Vestur Canada.
479 Notre Dame Avenue
GISLI GOODMAN
TIXSSIIÐUR.
St. og
Verkstætii:—Horni Toronto
Notre Dame Ave.
Phone
Garry 2988
Helmllls
Garry 899
Hnasta skóviðgerð.
Mjög fln skó vlCgerö A meHan þú
bUSur. Karlmanna skór hálf botn-
ablr (saumati) 15 mlnútur, gútta-
bergs hœlar (don't sltp) etSa lebur,
2 mínútur. STEWART, 193 Paclftc
Ave. Fyrsta bú® fyrir austan atíal-
strætl.
J. J. BILDFELL
FASTEIGNASALI.
Union llnnk 5th. Floor No. 520
Selur hús og lóöir, og annaT5 þar aTI lútandi. Crtvegar peningalán o.fl.
Phone Mnln 2085.
PAUL BJARNASON
FASTEIGNASALI.
Selur elds, lífs, og slysaábyrgí og
útvegar peningalán.
WYNYARD,
SASK.
J. J. Swanson
H. G. Hinrlksson
J. J. SWANSON & CO.
FASTI3IGNASAI-AR OG
penliiKii mlbinr.
Talsími Main 2097
Cor. Portage and Garry. Winnlpeg
Graham* Hannesson &* McTavish
UKíFlll'.DlNGAU.
215—216—217 CURRTE BUILDING
Phone Main C142
1 N \ IIM'.G
Arni Andeibon I’ P Garland
GARLANDá a\I)! rso\
l.rtl. I'lt I III \ i. \ »1
l’lmnr M a in I '
«Mec \iu fs m t . ...•
{ Taisimi: Main 5:'
Dr.J. ( SiJuid! \
TANNLÆKMITt. 1
61 í SOM K.l:s
| Portage Avenue
Dr G. J. G/s/n&on 1
Physl «i{iru'cou
1 B . -t •; 1 i Augna, Rvrna og t
K V ei' ka Sjtlkdómum. Ásamt f
innvortis sjúkdómum og upp-
skuröi.
1S South 3r«l St., Grnml Forkn, N.D.
Dr. J. Stefáns«on
•101 BOYD BUII.DIXG
Horni Portage Ave. og Edmonton St.
Stundar eingöngu augna, eyrna,
nef og kverka-sjúkdóma. Er ati hitta
frá kl. 10 til 12 f.h. og kl 2 til 5 e.h.
Phone: Main 3083.
Heimili: 105 Olivia St. Tals. G. 2315
Vér höfum fullar birgtSir hrein-
ustu lyfja og mebala. KomitS
meö lyfsetlla ytSar hingaö, vér
gerum metSulln nákvæmlega eftir
Avísan læknlsins. Vér slnnum
utansveita pöntunum og seljum
giftingaleyfl. : : : :
COLCLEUGH & CO.
Notre I)ame & Sherbrooke Sti.
Phone Garry 2690—2691
A. S. BARDAL
selur líkklstur og annast um út-
■ farlr. Allur útbúnatiur sá besti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnlsvartia og legsteina. : :
813 SHERBROOKE ST.
Phone G. 2152 tVI.YXIPEG