Heimskringla - 22.03.1917, Blaðsíða 1

Royal Optical Co.
Elztu Opticians í Winnipeg. ViO
höfum reynst vinum þinum vel, —
gefOu okkur tækifæri til að reyn-
ast þér vel. Stofnsett 1905.
IV. fí. Fowler, Opt.
XXXI. AR.
WINNIPEG, MANITOBA, 22 MARZ, 1917
NR. 26
Stjórnarbyltingá Rússlandi
Þjóðin tekur valdtaumana í sínar hendur.
Á Rússlandi hafa nú gerst hær
‘breytingar, að annað eins hekkist
■ekki í veraldarsögunni. l’jóðin hef-
ir gert uppreisn gegn margra alda
einveldis fargi og brotið það á bak
aftur. Þingið (Duma) — fulltrúa
þing þjóðarinnar — liefir nú tekið
stjórnarvöld öll í sínar hendur. —
Keirarinn hefir fonniega sagt af sér
keisaratigninni. Yngri bróðir lians
Miehael Alexandroviteli stórhertogi,
tók við keisaravöldum af hon-
um, en seinni fréttir segja að hann
hafi líka orðið að segja af sér. Enn
vita menn ekki með neinni vissu
hvernig stjórn Rússlands verður
eftirleiðis varið, hvort þar vcrður
þingbundin keisarastjórn eða lýð-
•veldi. Alt er nú undir góðu sam-
komulagi þjóðarinnar komið. Sér-
staklega er þýðingingar mikið atriði
hvaða afstöðu hermennirnir á liin-
um ýmsu stríðssvæðum taka í þessu
máli. Þeir eru um sex miljónir
manna í alt. Undir þeim er nú vel-
ferð Rússlands komin. Þingið
hefir kosið hýja ráðgjafa og stjórn-
arfulltrúa til að liafa umsjón á hin-
um ýmsu velferðarmálum þjóðarinn-
ar. Stefnuskráin nýja miðar að lýð-
frelsis hugsjónum fyrir Rússland.
Kjarni hennar er málfrelsi og rit-
frelsi fyrir einstaklinga þjóðarinnar,
frelsi til samvinnu og félagsskapar,
frelsi til að mynda verkamanna fé-
lög og gera verkföll. Einnig ákveð-
ur hún afnám allrar andlegrar ein-
skorðunar hjá þjóðinni. Setja skal
á stofn það fyrirkomulag. að öll
helztu mál séu borin undir atkvæði
þjóðarinnar. Ef engin óhöpp mæta
þessari nýju stjórn og hermenn þjóð
arinnar verða með henni, þá er nú
Rússland í orðanna fylsta skilningi
orðið land frelsis og framfara.
UPPREISTIN.
Þó uppreist þessi virðist koma
eins og þrumuskúr úr heiðskíru
lofti, þá eru þó tildrögin að henni
margra ára gömul. f augum flestra
mun stjórn Rússlands hafa verið
strangasta einveldis stjórn. Að
nokkru leyti er þetta rétt, en þó hef-
Jr einveldis stjórn þessi verið tölu-
vert takmörkuð síðan árið 1905. —
Þá var af keisara sjálfum stofnsett
hað fyrirkomulag, að liinar ýmsu
borgir og héruð Rússlands, skyldu
hafa rétt tii að senda á þing jafn-
marga fulltrúa og þá, sem tilnefndir
voru af keisarastjórninni. Á und-
an strfðinu fjallaði þing ]»otta- um
lögggjöf landsins og önnur stórmál
þjóðarinnar og takmarkaði þetta
að miklum mun veldi keisarans. —
Eftir að stríðið skall á naut þingið
sfn ekki eins vel og stríðsmál lentu
öll í höndum keisara stjórnarinnar.
Megn óánægja liefir komið í ljós á
þinginu í seinni tíð yfir ýmsum
gjörðum stjórnarinnar stríðinu við-
komandi. Alt virtist vera að fara
versnandi, og í viðbót við þetta voru
sumir embættismenn, aðalsmenn og
höfðingjar. grunaðir um ]>að að vera
meir og minna undir áhrifum þjóð-
verja. Gerði þetta yfirvofandi hættu
mjög ægilega. Er þingið kom sam-
an inýlega andmælti það sterklega
aðförum stjórnarinnar og krafðist
þess að nýtt stjórnarráð væri mynd-
að, sem ábyrgðarfult væri gagnvart
þinginu. Svar stjórharinnar var að
uppleysa Jiingið.
Em í stað þess að taka upplausn
þessa gilda, tók þingið valdataum-
ana í sínar hendur. Með aðstoð
herdeildanna f Petograd og við
öflugan stuðning íhúanna f þessari
höfuðbörg Rússlands, kom það því
til leiðar —• eftir þriggja daga bar-
daga og uppreist í borginn' — að
stjóminni var steypt frá völdum og
ráðherrar og ráðgjafar hennar seítir
i varðhald. Keirarinn varð að segja
formlega af sér og yngri bróðir hans
tók við keisaratigninni. Nýtt
stjórnarráð var myndað af þinginu
með Georges E. Lvoff í broddi fylk-
ingar. Er hann forseti þingsins og
einnig innanríkis ráðgjafi. Engir
voru kosnir í þessa nýju stjórn utap
þeir, sem mikla reynslu höfðu í
stjórnmálum og þektir voru fyrir að
bera liag þjóðarinnar fyrir brjósti.
Yerkfall vinnulýðs í höfuðstað-
num, sökum hins tilfinnanlega
brauðskorts þar, var fyrsti neistinn
að uppreistinni. Skeði þetta á
fimtudaginn 8 marz og urðu strax
töluverðar róstur á milli vinnulýðs-
ins og lögreglannar, sém skaut á
fólkið með riflum og maskínu byss-
um. Yfirvöldin skipuðu herdeild-
unum f borginni að koma til sög-
unnar og skakka leikinn, en Jiæi
þverneituðu flestar að skjóta á
fólkið. Á laugardaginn áttu séi
stað miklar róstur og bardagar víða
um borgina. Mannfall var þó ekki
mikið. A sunnudaginn losaði ein
lierdeild sig undan yfirráðum yfir-
liðanna með því að snúast gegn
þeim og drepa þá. Á mánudaginn
snerist svo þingið í lið með upp-
reistarmönnum. Þann dag tóku
herdeildirnar hertaki vopnabúr
stjórnarinnar f borginni og skot-
færa verksmiðjur, svo nú urðu upp-
reistarmenn vel vopnum búnir. Yar
svo barist á strætunum uppihalds-
laust þangað til á þriðjudaginn.
Þá fengu uppreistarmenn yfirhönd-
ina með þeim afleiðingum, sem að
framan hefir verið frá skýrt.
Næsta dag tók strax skipulag að
komast á aftur f borginni. Bankar
opnuðust og verzlanir af öllu tagi
tóku til starfa aftur. Orsakaðist
þetta af hinu góða tiltrausti, sem
borgarbúar báru til hinnar nýju
stjórnar. Almenn skoðun manna
virtist, að umskifti þessi myndu
tryggja sigur stríðsins, og að feng-
inni frelsisstjórn var engin furða
]>ó hinum lengi þjáðu Rússum virt-
ist lífið verða fegra og bjartara
framundan.
Kornbyrgðir fundust í borginni.
sem yfirvöldin höfðu haldið leyndu
fyrir fólkinu. Varð nú hinn mikli
brauðskortur í landinu skiljanlegur
og er ekki ólíklegt að ]>eir, sem fyrir
uppreistinni stóðu liafi rent grun í
að svona værl því varið.
Moskow og fieiri borgir á Rúss-
landi iiafa-gengið í lið með hinni
nýju stjórn. — Verða nákvæmari
fréttir í næsta blaði.
Stríðsfréttir.
Undanhald þjóðverja heldur á-
ifram á Frakklandi. Váðnám eru
þeir þó ögn teknir að reyna veita
frönsku og brezku hersveitunum,
sicm á eftir þeim sækja, en hfngað til
hafa ]>eir ekki getað stöðvað ]>ær.
Á fimtudaginn fréttist, að Bretar
væru að sækja knálega fram fyrir
suð-austan Peronne og tekið 40
fleiri þorp frá þjóðverjum á því
svæði. Á milli Nurlu og Arars voru
]>á þjóðverjar að reyna að verjast af
fremsta megni, en fengu lítilli vörn
komið við og urðu undan að halda.
8umar af ríðandi hersveitum Can-
ada-manna hafa átt drjúgan þátt
að reka flóttann. Canadamenn eru
snillingar á hestbaki og kemur þetta
sér nú vel.
FRAKKAR.
Frökkum hefir einnig gengið vel
upp á síðkastið. Nýlega tóku þeir
fyrir norð-austan Soissons 10 fleiri
þorp af þjóðverjum og hröktu þá á
löngu svæði. Við Verdun hafa þeir
einnig hrakið þá og tekið af þeim
fleirj skotgrafir. Nálgast Prakkar
nú óðum St. Quentin og voru þegar
þetta er skrifað komnir í 4% mílu
nálægð við borg þessa. Þetta er
stór borg og haldið að hún verði
hraustlega varin af þjóðverjum. —
Liggja hin nýju varnarvígi þeirra f
gegn um Cambria og St. Quentin.
Frökkum er mjög umhugað um að
ná borg þessari og er talið líklegt
að þeim muni hepnast þetta.
RÚSSAR.
Rússar hafa ekkert mist móð við
stjórnarbyltinguna heiina fyrir. —
Hafa þeir hrakið Tyrki fyrir suð-
vestan Sakkiz í Persíu og hafa kom-
ist þar á all-stóru svæði út fyrir
landamæri Mesopotamíu og inn í
land Tyrkja. Enn þá eru Tyrkir
líka í undanhaldi fyrir suð-vestan
Kcrinanshah.
Róstur á Þýzkalandi.
Róstur allharðar hafa átt sér stað
í Berlin út af matvöru skortinum,
sem þar ríkir. Til þess að skakka
leikinn hefir stjórnin orðið að senda
heim til liöfuðstaðarins herdeildir
frá stríðssvæðinu.
Capt. Joseph T. Thorson.
Hann gekk á W'esley háskólann
hér og er liann útskrifaðist þaðan
hlaut hann Rliodes féstyrkinn til
fullnaðar náms við æðri skóla Eng-
iands. Hann innntaöisl í 221. hói-
deildina í a]>iíl 1916 og liefir haíin
síðan verið aðstoðarforingi henpar.
Elnnig liefir liann í marga ínánuði
unnið af kappi að safna liði svo
herdeildin gæti sem fyrst náð fuli-
um liðskrafti. Capt. Thorson géng-
ur nú á skóla lier-deildarinnar mcð
því augnamioi að geca gegnt yfir-
liðsforingja stöðu. eí þörf krefur.
t
Lieuc. W. A. Albert.
Lieut W'. A. Albert innritaðist í
223. herdeildina á öðium degi eftii
að hún vai' stofnuð. Ilann kom ó
fót og æíði báða iuðraflokka her-
deildarinnar. Einnig hefir liann
unnið að liðsöfnun fyrir herdeiidina
í Vestur fylkjunum. Nú sem stend-
ur er liann að efia til þess, að
lúðraflokkurinn ferðist bráðlega tii
Alberta og British Columbia til arðs
fyrir liðsöfnun 223. herdeildarinnar.
Lieut. M. S. Kelly.
Lieut. M. S. Iveily gekk ó Wesley
háskólann hér í borginni og út-
skrifaðist þaðan. Sfðan hann inn-
ritaðist í 223. herdeildina hefir liann
unnið af kappi að stofna til allrar
tegundar af leikfimni f herdeild-
inni. Hann er æfður leikfimnis-
maður sjálfur og vann margar med-
alíur og verðlaun fyrir leikfimni ó
skólaárum sínum.
ÁSKORUN TIL ÍSLENDINGA
Capt. H. M. HANNES30N, foringi 223. herdeildarinnar.
Capt. W. Lindal.
Hann var einn af fyrstu mönnum
að ganga f 223. herdeildina og lagði
þá f sölurnar góða stöðu og vel-
launaða i Saskatoon. Hann útskrif-
aðist af Wesley háskólánum í
Winnipeg. Síðan hann innritaðist
hefir hann unnið kappsamlega að
liðsöfnun fyrir herdeildina og liefir
starf hans boi ið bezta árangUr. Nú
sem stendur er hann að.fullkomna
sig við skóla hor-deildárinnar, til
þess að geta gegnt yfirliðsforingja
stöðu ef svo ber við að horfa.
Áskorun til íslendinga.
---•----
Yfirfringi 223. herdeildarinnar,
Capt. H. M. Hannesson mælist nú
sérstaklega til l>ess við alla íslenzka
foreldra í Canada að banna ekki
sonum sínum að ganga í 223. her-
deildina. Margir ungir menn, sem
beðnir hafa verið að ganga í her-
delld ]>essa, hafa afsakað sig með
þvf, að foreldrum þdrra væri þetta
á móti skapk 1 mörgum tilfellum
hefir þetta á líka verið satt. Vill
Capt. Hannesson því snúa sér sér-
staklega til þessara íslenzku for-
eldra. Nú sem stendur er þörf allra
liraustra drengja í Canada að leggja
fram krafta sína til að brjóta á bak
aftur hervald Prússanna fyrir fult
og alt. Og þeir foreldrar, sem banna
sonum sínum að taka þátt í þessari
miklu baiáttu, eru að fremja glæp
gegn borgararétti sínum, gegn landi
sfnu, gegn sér sjálfum og sonum sín-
um. Að þessum tíma hafa um 1,100
íslenzkar mæður gefið sonu sína í
stríð þetta fyrir stórveldið bí'ézka.
Hví skyldu ekki aðjrar íslenzkar
mæður, sem sonu eiga, veradúsar til
að gera það sama? Hví ættu þær
að vera fráþegnar þessari skyldu?
Hví skyldu þessir 1,100 íslenzku nið-
jar, sem nú eru í Canada hernum,
berjast til þess að aðrir ungir og
hraustir Islendingar geti setið
heima f friði og ró? Hver og einn
verður nú að leggja fram sinn skerf.
Ekki eingöngu þeir ungu menn, sem
í herinn ritast, heldur einnig menn
þeir og konur og börn, sem heima
sitja, Vér skorum því á allar mæð-
ur og feður, sem haldið hafá til
baka sonum sfnum, að leyfa þeim
að innritast í 223. herdeildina, —
hvetj'a þá jafnvel til þessa, því þar
verða þeir ó meðal vina og undir
góðu eftirliti.
Nóg er til af ungum og hraustum
mönnum í Lundar og Riverton
bygðum til þess, að 223. herdeildin
gæti náð fullum liðskrafti, ef þeir
að eins vildu innritast. Einnig eru
margir herfærir menn eftir í Glen-
boro bygðinni, sem gætu — ef þeir
vildu — hjálpað til þess, að her-
deild þessi geti fengið nægilega
liðsmanna tölu til þess, að fó að
halda sér sem sérstök herdeild, en
verðj ekki send yfir hafið sein liðs-
flokkur (draft). Væri það Skandi-
növum í heild sinni, sem í vestur
fylkjunum búa, til mestu minkunar
— og má þetta ekki með neiuu móti
eiga sér stað.
Fyrri hluta marz mánaðar safnaði
223. herdeildin helmingi fleiri mönn-
um en nokkur önnur herdeild á
]>eim sama tfma. En þetta voru ekkj
nema 22 menn, sem er ekki nóg. Nú
er aðeins einn mánuður eftir af tíma
þeim, sem herdeildinn var gefinn til
að ná fullum liðskrafti og þörf er
ennþá á 140 mönnum í viðbót. Þess
vegna skorum vér nú á þá foreldra
sem eiga fjóra og fimm sonu en hafa
ekki enn þá gefið neinn þeirra. —
Sendið drengi yðar. Kæfið ekki
góðan vilja þeirra sjálfra, manndóm
þeirra og skyldurækt, heldur leyfið
þeim að aðstoða oss við að brjóta
á bak aftur óvinina, sem ógna nú
landi og þjóð. Vér skorum á unga
menn alla að sýna að þeir hafi dug
til þess að berjast með oss og
óttast ekki það, sem þeir
þurfa að leggja í sölurnar
til þess, að sýna að þeir
inu og drengskapnum, sem ein-
kendi íorfeður þeirra. Væri æski-
legt að þeir ungu menn, sem cnn þá
heima sitja, — sérstaklega ungu
mennirnír í Riverton, Lundar og
Glenboro bygðunum — vildu nú
koma til sögunnar og sýna að þeim
sé engu síður umhugað um að berj-
ast fyrir frebið og föðurlandið enn
þeim 1,100 íslendingu, sem þegar eru
farnir.
Eins eru enn ]>á margir af færum
mönnum eftir í W innipeg, sein gætu
innritast. Vér þörfnumst þessara
manna og þörfnumst þeirra ó næstu
þremur vikum.
R' B- Hennet, forstjóri Lýðþjónust-
unnar fyrir Canada, hefir sagt að
stjórnin sé nú að gera sfðustu á-
skorun til ungra manna að bjóða
sig fram sjálfviljuglega. Lieut. CoL
Williams, aðal forstjóri liðsöfnunar
fyrir stjðrnina, sagði í ræðu, sem
hann hélt á Wralker leikhúsinu hér
í borg fyrir tveimur vikum síðan, að
þetta væri seinasta áskorun stjórn-
arinnar til ungra manna í landinu.
Ef Canada gæti ekki fengið nægi-
lega marga menn með þessu fyrlr-
komulagi tii að efna loforð sitt, þá
væri skyldukvöð óumflýjanleg.
Ungu menn, innritist nú strax,
meðan þér getið gert það með heiSri
og sóma.
Seinni fréttir frá
Rússlandi.
Ný stjórn er mynduð á Rússlandf,
en þingið leggur niður bráðabyrgð-
arstjórn sína. Nikulás stórhertogi
tekur við æstu herstjórn. Hermenn
þjóðarinnár á hinum ýmsu stöðum
eru allir á bandi hinnar nýju stjórn-
ar og hefir verið glatt í herbúðum
beirra síðan fréttirnar um stjórnar
byltinguna bárust þangað.
Nu er búist við miklum umbótum
á Rússlandi. Strax f byrjun upp-
reistarinnar var mörgum af pólitísk-
u föngunum slept úr fangelsununr
og fangelsin ri.fin niður. Harð-
stjórn og kúgun á ekki lengur að
líðast á Russlandi. Gyðingar ]>ar
eiga að fá aukið frelsi. Konur eiga
í nálægrl framtíð að fá þar atkvæð-
isrétt og fult jafnrétti við karlmenn.
Ef umbætur þessar eiga sér stað og
gott samkomulag ríkir h.iá þjóð-
’ni, verður Rússland eftirleiðis eitt
af öflugustu menningarlöndum
heimsins.
Lvoff prirs, sem er. nú stjórnarfor-
maöur á Pússlandi, hefir skýrt
fregnritum í Petograd fró helztu á-
formum liinnar nýju stjórnar. Ein-
‘huga segir hann þjóðina í því að
leggja fram krafta sína í þarfir strfð-
sins. Hermennirnir hafi strax verið
hlyntir hinni nýju stjórn og eins
sjóliðið. Finnland standi með henni
Engin óstæða sé því til að bera nú
minsta kvfðboga fyrir framtíð Rúss-
lands.
Róðherrar hinnar gömlu stjórnar
sitja allir í varðhaldi og bfða þess að
rannsókn verði gerð af hinni nýju
stjórn í móli þeirra.
Alríkis ráðstefna.
Stjórnarformaður Breta, Lloyd
George, og ýmsir helztu embættis-
menn stjórnarinnar heima fyrir sett-
ust á ráðstefnu í Lundúnaborg 20.
þ.m. Mættu einnig ó ráðstefnu
þessari fulltrúar annara parta
brezka veldisins, sem hingað til hafa
ekkert haft að segja í heimamólurit
brezku stjórnarinnar. Ráðstefnur
með ]>essu fyrirkomulagi verða hald-
nar eftirleiðis, til að ræða sameig-
inlega velferðamál hinna ýmsu parta
stórveldisins brezka. Á alríkis róð-
stefnu ]>essari mætti í þetta sinn
Sir Robert Borden, forseti Canada,
sem fulltrúi Canada þjóðarinnar.
Einnig voru þar William F. Massey,
forseti Nýja Sjólands, og Sir Robert
Morris, æðsti ráðgjafi Nýfundna-
lands. Lieut. Col. Smith, innanrík-
is ráðgjafi brezku sambandsstjórn-
arinnar í Suður-Afríku, mætti fyrir
hönd þeirrar stjórnar. Þrír full-
trúar voru þarna frá Indlandi, en
Astralía liefir enn ekki sent fulltrúa
fyrir sína hönd. En von er hans
bróðlega.
Alrfkis ráðstefna með þessu fyrir-
komulagi er ný í sögu Bretlands.
Hér er stígið stórt spor í góða átt.
Verður þetta til þess að tryggja
samband brezka veldisins og efla
hag þess í heild sinni.
Hefst nú nýtt tímabil í Canada.
Við þátttöku í öllum aðalmáluni
brezka veldisins verður afstaða Can-
ada alt önnur en áður. Með sinni
góðu frammistöðu í stríðinu hefir
núvcrandi stjórn í Canada áunnið
þjóðinni nýja viðurkenningu, sem
seint gleymist.