Heimskringla - 27.06.1918, Síða 4

4. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 27. JÚNI 1918
WINNIPEG, MANITOBA, 2 7. JÚNI 1918
Yelgengni auðmanna.
Sérstaklega eftirtektavert nú á dögum mun
mörgum finnast það, að á nærri hverjum ein-
asta verzlunarmannafundi, sem haldinn er hér
í Canada, stígur einhver mælskugarpur upp á
ræðupallinn og flytur glymjandi tölu um nú-
verandi velgengni Canada þjóðarinnar. Þessi
gleðiboðskapur er nú fluttur við að heita má
hvert tækifæri, er verzlunarmenn koma sam-
an, halda ársþing eða mæta á öðrum þýðing-
armiklum ráðstefnum. Og nægar sannanir
eru jafnan á reiðum höndum gleðiboðskap
þessum til staðfestingar. Með snjöllum
mælsku-tilþrifum er þá bent á aukna fram-
leiðslu af öllu tagi og oftast lögð sérstök á-
herzla á velgengni bændanna. Allar afurðir
landbúnaðarins séu nú meiri en áður og í að
miklum mun hærra verði. Stórkostleg eftir-
sókn utan frá á allri framleiðslu landsins
stuðli að því að halda verzlunarmálum þjóð-
arinnar í mesta blóma. Með sláandi rökum
benda ræðuskörungar þessir á það, að með
svo fengnu verzlunarmagni hljóti Canada-
þjóðinni brátt að vaxa fiskur um hrygg og
hagsmál hennar öll að hrindast í að stórum
mun betra horf en áður. Ekki gleyma þeir
heldur verkalýðnum, er þeir þannig rökræða
vélgengni og uppgang þjóðarinnar, heldur
heimfæra mörg dæmi því til sönnunar, að
kjör verkamanna séu bætt frá því sem áður
var; atvinna meiri, verkalaun hærri o.s.frv.
Svo hljóða þessi orð verzlunarmannanna
og engum mun dyljast, að þau hafi við mik-
inn sannleik að styðjast. Verzlunarlífið hér
í landi hefir að líkindum aldrei verið í meiri
blóma en einmitt nú. Alt, eða flest, hefir
tekið stakkaskiftum frá því sem fyr þektist.
Augu allra hvíla nú meir en áður á framleiðslu
þessa mikla meginlands, sem vér búum í, og
þeirri miklu auðlegð, sem í skauti þess er
fólgin. “Ot á land” er nú orðin aðal stefnan
og um leið hefir viðleitni þjóðarinnar til sem
mestrar framieiðslu örfast um allan helming.
Menningar umbrot þessi, ef svo má að orði
komast, hafa þó óneitanlega hnekt vexti
“borganna” og háð meir og minna öllum
fyrverandi uppgangi þeirra. Fasteignasölu-
braskið, sem áður fjörgaði svo mjög borgar-
lífið, liggur nú í dái og dauðasvefni og and-
rúmsloft borganna þar af leiðandi að mun
heilnæmara en áður. Nú verða menn í borg-
unum héldur ekki ríkir á fáum árum með
því að taka “kontraktir margar og stórar”,
því þannig gefst engum nú Iengur tækifæri að
hrúga saman stórfé á erfiði annara. Alt þetta
eru þýðingarmiklar breytingar.
Stríðið hefir heimfært þjóð þessa lands
þann sannleik, að hingað til hafi hún Iagt ó-
nóga rækt við framleiðslu Iandsins og ábyggi-
Iegan iðnað. Járnbrautir Iagðar frá hafi til
hafs og stórar borgir reistar meðfram þeim
getur stuðlað að hagsæld margra — hefir oft
og tíðum. gert stórauðuga mannféiagsins
gagnslausustu menn — en á slíku grundvall-
ast þó engan veginn efnaleg velgengni þjóð-
arinnar y/ir höfuð að tala. Hagur alþýðunn-
ar í hvaða landi sem er verður ekki trygður á
öðru en varanlegum iðnaði og með því að
færð sé til réttra afnota auðlegð sú, sem í
landinu býr. Eins og “neyðin kennir naktri
konu að spinna”, eins hefir stríðið nú heim-
fært Canada þjóðinni þessi sannindi og kom-
ið henni til að hefjast betur til handa hvað
alla framleiðslu og iðnað snertir.
Og yfir þessum umskiftum hrósa nú verzl-
unarmennirnir happi á fundum sínum og árs-
þingum. Enda hafa þeir mest tilefni að
gleðjast af þessu, því óneitanlega hefir hagn-
aðurinn af umskiftunum að svo komnu verið
eínna mestur þeirra megin. Verzlun í land-
inu hefir aldrei verið rekin í stærri stíl en nú,
aldrei verið blómlegri. Um leið og fram-
leiðsla og iðnaður Iandanna eflist, hlýtur
verzlun þessara landa einnig að eflast — slíkt
er órjúfanlegt lögmál undir því fyrirkomu-
lagi, sem nú er hjá flestum þjóðum. Canada
er engin undantekning í þessu tilliti.
En þó slík verzlunar velgengni eigi sér nú
stað hér í landi, verður ekki sagt, eins og nú
er komið, að þetta sé að stuðla að almennri
vellíðan þjóðarinnar. Dýrtíðin vex með degi
hverjum og stöðugt þrengir meir og meir að
alþýðunni á allar lundir Vistastjórar stjórn-
arinnar virðast ekki koma tauti við neitt, og
alt fer versnandi eftir því sem lengra líður.
Einhver kann nú að segja, að á stríðstím-
um sé ekki við öðru að búast. Öllum styrj-
öldum þjóðanna hafi ætíð verið samfara
meiri og minni hörmungar. Auðfélög lands-
ins og verzlanir fari nú engan veginn varhluta
af þröngkostum þeim, sem stríðið skapar.
Hlutfallslega reiknaður sé gróði auðfélag-
anna nú engu meiri en áður. Tekju- og gróða-
skattur leggist nú á auðmennina og þar með
sé þeim lögð sú byrði á herðar, sem fátæk-
lingarnir fari algerlega á mis við Alt þetta
verði að taka til greina áður svipan sé látin
ríða að höfði þess einstaklings, sem nú sé svo
ólánssamur að vera talinn “auðugur“ og til-
heyrandi auðmannastétt landsins.
Hætt er við, að margir líti slíkar ályktanir
tortrygnis augum og finnist þær hafa við Iítil
rök að styðjast. Sú grunsemi gerir ef til vill
vart við sig hjá ekki svo fáum, að tekju- og
gróðaskattar verzlunar-eigandans hafi átt
einhvern þátt í hinni miklu verðhækkun á öll-
um vörum í verzlun hans. Sé grunur sá rétt-
ur — hverjir borga þá tekju- og gróðaskatt-
inn? Svarið virðist liggja í augum uppi.
Síðan stríðið hófst og þátttaka Canada-
þjóðarinnar í því, hefir stjórn þessa lands,
eða stjórnir réttara sagt, átt við mikla örðug-
leika að etja. Óhætt mun að fullyrða, að
engar af stjórnum hinna stríðslandanna hafi
mætt meiri mótspyrnu eða átt við flóknari
vandamál að stríða, en Canadastjórnin. Heilt
fylki, annað mannflesta fylki Iandsins, hefir
risið öndvert henni í öllum málum og til
skamms tíma kappkostað að draga sig sem
mest í hlé hvað þátttöku í stríðinu snertir.
Töluverðrar sundrungar hefir einnig orðið
vart víðar og hver höndin oft verið upp á
móti annari. Til þess að viðhalda reglu og
skipulagi og innbyrðis friði hefir stjórn þessa
lands orðið að fara vægilegar í sakirnar en
hún annars hefði ákosið og að því leyti stað-
ið ver að vígi en stjórnir flestra hinna stríðs-
landanna. Meðferð hennar í fyrstu á her-
skyld,unni sannar þetta bezt og fleiri dæmi
mætti til telja.
Nú bauðst auðfélögunum gullið tækifæri að
skara eld að eigin kökum og sem þau voru
ekki sein til að nota. öteljandi nýjar leiðir
opnuðust þeim nú til þess að blekkja þjóð-
inni sýn og hinir margvíslegu verzlunarhrekk-
ir þeirra báru nú margfalt meiri árangur en
áður. Alt slíkt var nú auðvelt að skýla á bak
við “stríðið” og “hörðu tímana”, sem því
væru samfara. Tilraunir stjórnarinnar að
stemma stigu fyrir þessu, komu að litlu haldi,
enda hafði hún í fleiri horn a Iíta og vanda-
mál mörg með höndum, sem örðug reyndust
úrlausnar. Auðurinn hefir líka löngum verið
það “afl’ , sem stjórnunum hefir reynst örð-
ugt við að etja, engu síður en einstakling-
unum.
En eins og stjórnir annara landa hafa lært
af reynslunni að bera hærri hlut í viðureign-
um öllum við auðfélögin og tekist fullkom-
lega að koma í veg fyrir óhæfilegan gróða
þeirra, ætti stjórnin hér í Canada að geta
lært þetta engu síður. Fyrir löngu síðan hef-
ir stjórn Englands tekið í taumana hvað
verzlun alla í landi hennar snertir og í því til-
liti horfir þar ekki til neinna vandræða.
Gróði allra verzlana landsins er þar takmark-
aður og með háum tekju- og gróðasköttum
hefir stjórnin þar knúð auðfélögin til þess að
leggja fram fylsta skerf í þjóðarinnar þágu
á yfirstandandi hörmunga tímum. — Banda-
ríkin eru ung í stríðinu enn þá, en læra af
reynslu annara þjóða. Stríðskostnaður
þeirra fyrir næsta fjárahsgár er áætlaður um
tuttugu og fjórar biljónir dollara — og þriðj-
ung þeirrar upphæðar ráðgerir stjórnin þar
að fá inn með sköttum, er að mestu verða
Iagðir á tekjur auðmanna og stríðsgróða (war
profit) og annan gróða auðfélaganna. Or
þessu verður þar heldur ekki lengi að bíða, að
gróði aJlra matvöruverzlana landsins verði
takmarkaður og Iögákveðinn.
Núverjindi Canadastjóm var mynduð úr
þeim bezta efnivið, sem völ var á þegar, allar
kringumstæður voru teknar til greina og hlut-
drægnislaust skoðaðar. öefað stendur stjórn
þessi langt um betur að vígi en nokkur
flokksstjóm áður og ætti því að mega mikils 1
af henni vænta. Að svo komnu hefir stjórn
jessi staðið vel fyrir stríðsmálum öllum og
agt sig þar fraín af mesta kappi. Til þessa
var hún líka aðallega kosin, en að sjálfsögðu
verður þess þó af henni krafist, að hún engu
síður komi vel fram í öðru. Og nú er svo
komið, að stjórnin má enga meiri vægð sýna
auðfélögum þeim, sem nú leitast við að gera
yfirstandandi neyðartíð að auðs-uppsprettu
og að þjaka alþýðunni á allar lundir. Stjórn-
um annara landa hefir hepnast að brjóta auð-
félögin á bak aftur og hví skyldi ekki Can-
adastjórninni eins geta hepnast það?
Á auðmenn og auðfélög hér verða að
leggjast engu minni tekju- og gróðaskattar en
í Bandaríkjunum. Á meðan stríðið stendur
yfir ætti auðmönnunum að vera ljúft að
Ieggja fram allan sinn gróða í þjóðarinnar
þarfir.
Hermaðurinn fórnar lífi sínu á vígvellin-
um — hví skyldi þá ekki sá ríki vera viljug-
ur að gefa auð sinn?
4—,— ------ - —... — — -->
Heimsókn Bandaríkja
hermannanna.
Heimsókn Bandaríkja hermannanna hing-
að hlýtur að hafa vakið marga hér til gleggri
, hugsunar en áður. Eftir að hafa með eigin
augum séð heila herdeild af þessum vasklegu
og auðsýnilega þadæfðu hermönnum, getur
enginn lengur gengið í skugga um þá stór-
kostlegu þýðingu, sem þátttaka Bandaríkj-
anna hefir í hinu mikla veraldar stríði. Her-
deild þessi, sem nú var send í gegn um Can-
ada, er ágætt sýnishorn af þeim ógnar her,
sem stjórn Bandaríkjanna hefir þegar sent til
vígvallanna á Frakklandi. Hver þorir að ef-
ast um, að slíkur her muni geta sér ódauðleg-
an orðstír þegar hann er kominn út í þá or-
ustu, sem nú er háð fyrir sönnum mannrétt-
indum og lýðfrelsi? Engin þjóð hefir lýð-
frelsis hugsjónir mannkynsins meir í háveg-
um, en Bandaríkjaþjóðin, og engin þjóð er
viljugri að berjast fyrir þeim en hún.
Hví voru Bandaríkin þá svo sein til at-
lögu? munu margir ef til vill spyrja. Hví
drógu þau svo Iengi að taka þátt í þessu stríði
lýðfrjálsra þjóða gegn einveldunum og ofríki
fárra valdhafa? Svo spyrja þeir, sem lítt
hafa fylgst með seinni tíma viðburðum og
litla tilraun gera að glæða skilning sinn á því,
sem nú er að gerast í heiminum. Bandaríkin
voru ekkert viðriðin tildrög ófriðarins og
tjáðu sig þar af Ieiðandi hlutlaus í þessu
mikla stríði siórveldanna í Evrópu — og við-
urkend hlutleysislög vildu þau ekki brjóta.
Það var ekki fyr en Þjóðv. höfðu rofið öll
loforð sín við Bandaríkin og þar með sýnt svo
ekki va>- um að villast, að þeir viðurkendu
enga samninga og skoðuðu sig ekki skuld-
bundna að halda nein loforð, að mikilmenn-
ið, sem nú stendur við stjórnvölinn syðra, af-
réð að hvetja þjóð sína út í hildarleikinn.
Stefna hans var að gera þetta ekki fyr en í
síðustu lög, því friðelskari mann en hann get-
ur ekki; en sfðan hann breytti um þessa
stefnu verður ekki um hann sagt, að hann
hafi hálfgert hlutina. Hinn öflugi her Banda-
ríkjanna vottar þetta bezt og stórkostlegur
vígbúnaður þeirra af öllu tagi.
Við að sjá Bandaríkja hermennina hefir
þjóð þessa lands hlotið að fyllast af aðdáun.
Menn þessir koma úr öðru rjki, en tala þó
sama tungiímál og hún og eru eigin sonurn
hennar að engu leyti frábrugðnir í ytra út-
Iiti. Canada hermennirnir og hermenn Ban-
daríkjanna berjast nú samhliða á vígvelii,
undir sama merki og fyrir sameiginlegum
málstað. Hugprúðari og vaskari hermenn á
heimurinn ekki til.
Vissulega megum vér Islendingar vera
stoltir yfir því, að í hópi þessara hraustu
drengja standa nú svo margir íslendingar —
sannir niðjar forfeðranná.
»■— -■ - ■■
Frá landamærum lífs
og dauða.
Eftir Stgr. Matthíasson.
I greininni “Lífið er dásamlegt’ í síðasta
hefti “Iðunnar” þar sem eg mintist á vetrar-
dvala ýmissa dýra og dauðdá, gat eg um sögu
af fakírunum á Indlandi, sem fullyrt er um
að geti eftir vild lagst í svo djúpt dá, að eng-
inn geti annað séð, en að þeir séu dauðir. Og
í sambandi við það mintist eg á enskan of-
ursta, Townsend að nafni, sem sagt er að hafi
verið þessum sömu hæfiieikum gæddur ogi
fakírarnir. Eg hafði þá sögu eftir riti próf.
Weiss: “Livet og dets LoveY en gat þess
Um leið, að þar eð frásögnin þar væri svo
stutt, þá hefði eg skrifað próf. Weiss til að
leita mér betri upplýsinga um þetta merkilega
fyrirbrigði. Eg hefi nú meðtekið ágætt bréf
og ítarlegt frá próf. Weiss og skal eg hér til-
færa úr því það helzta. Próf. skrifar:
“... .Frásöguna urn Townsend of-
ursta ihefi eg tekið úr riti eftir Max
VerWorn: AUgemeine Physiologie,
IV. Aufl. 1903, bls. 135—136, en hann
getur þeiss, að um þetta sama efni
megi lesa í “Der Hypnotismus"
Ausgewahlte Sehriften von James
Braid. Deutisehe herausgegoben
von W. Preyer. Berlin 1882. bar eð
þér ef til vi'1'1 eigi hafið aðgang að
þessum ritum, skal eg tilfæra það,
sem Venvorn segir í áframhaldi af
því, er hann ritar um fakírana ind-
versku. (Verworn er prófessor í líf-
eðlisfræði við háskólann í Jena).
Bls. 135: “Fjöldamargir meira og
minna áreiðanlegir heimWdarmenn
hafa skýrt frá, að þeir hafi verið
sjónanvottar að svipuðum fyrir
brigðum. Enn fremur hefir sams-
konar sézt hér f Norðurálfunni, eins
og ihin alkunna saga af Towsnend
ofumba getur um, en hún er skráð
af Dr. Cheyne lækni frá Dublin, sem
var viðurkendur vfsindamaður.
Hann segir svo frá um Townsend:
“Hann gat dáið eftir vild, þje.a.s.
bætt að anda og vaknað aftur til
lífs eftir ásétningi vilja síns, éða
hvernig það nú var. Hann herti svo
að okkur með að verða sjónarvottar
að þeas konar tiil.raun, að við létum
það eftir honurn. í fyrstu þreifuð-
um við allir þrír, eftir islagæðinni
eða púlsinum og ifundum hann
greinilega, þó veikur væri og blakt-
andi, og hjartað sló eðlilega. Hann
lagðist aftur á bak og lá stundar-
korn grafkyr í þeim stellingum. Eg
hélt í hönd honum Dr. Baynard
lagði hönd sína á hjarta hans og hr.
Skrine hélt fáguðum spegli fyrir
framan vit 'honum. Eg fann nú að
æðin varð smámsaman linari, þar
til eg að lokum við nákvæma að
gæzlu og þreiifingu varð hennar
ekki var. Dr. Baynard gat ekki
fundið hið minsta til hreyfingu
hjartans og Skrine sá ekki votta fyr-
ir neinni andardráttarmóðu á
breiða speglinum, sem hann hélt
fyrir munni hans. Því næst athug-
uðum við hver í sínu lagi og hver af
öðrum slagæðina, hjartað og andar-
dráttinn, en gátúm ekki við ná-
kvæmustu rannsúkn fundið hin
minstu lffsmörk. Yið reyndum lengi
eins völ og við hðfðum vit á að gera
okkur grein fyrir þessum furðulega
viðburði. En er við sáum, að hann
lá stöðugt í þessu sama ástandi,
k'omumst við að þeirri niðurstöðu,
að Ihann hefði sennflega farið lengra
í tilrauninni en ihann ætlaði sér, og
urðum seinast sanmfærðir um, að
hann væri algerlega dauður og ætl-
uðum því að íara. Þannig leið hálf
klukkuistund. Um miðmorgun (það
var um ihaust), er við ætluðum að
ganga fré honum, urðum við varir
við að líkið hreyifðist lítillega, og
fundum nú við nána athugun, að
æðin og hjartað fóru smámsaman
aftur að slá. Hann tók að anda og
tala í iágum hljóðum.. Við urðum
allir öldungis istelnhissa yíir þessari
óvæntu ibreytingu. Eftir að við
liöfðum spjallað við hann og talað
saman okkar á milli dálitla stund,
fórum við burt; vorum við þá að
vísu fyllilega sannifærðir um alt,
sem gerst hafði, en vorum alveg for-
viða og undrandi, og ekki megnugir
þess að gefa neina skynsamlega
skýringu á því.”
Yerworn gengur síðan út frá því
sem gefnu, að menn geti íallið
dauðadá svo djúpt, að ekki sé unt
að greina annað en að um algeran
dauða sé að ræða, en honum finst
slfkt enn þá svo torskilið, að nauð
syn beri tiil, að liffeðlisfræðingar
rannsaki það ftarlega.....Eg ihefi
ekki kynt mér þessi málefni nánar,
en það væri óneitanlega gaman, ef
læknar vildu taka það alvarlega til
atibugunar í stað þass að heimfæra
það tiH “sviksagna og kerlinga
bókæ”
Yðar einlægur
Fr. Weiss.
Sagan af Townsend er harla
merkileg. Sjálfsagt hefir eitthvaS
svipaíS komið fyrir stöku sinnum
áður, en því ekki verið eins vel
gaumur gefinn og í þetta skifti,
þar sem voru viSstaddir tveir at-
hugulir læknar. Munu víst flestir
ásáttir um, aS telja, megi fyrir-
brigði þaí5, sem hér ræSir um jafn
merkilegt og mörg kraftaverkin,
sem helgisögur greina frá og talin
hafa veriS yfimáttúrleg. En þó
vísindamenn eigi ei\n örSugt me8
a8 gera sér fulla grein fyrir hvern-
ig slíkt og þvílíkt muni atvikast,
þá er engin ástæSa til að ætla, að
íér sé um nokkuS yfirnáttúrlegt
að ræða, því allir hlutir eru á-
tveðnu lögmáli háSir, og sjálfsagt
er ekkert í rauninni yfirnáttúrlegt,
5Ó oss í fávísi vorri finnist syo
vera, og viS verSum meS Hamlet
aS játa, aS:
i
‘‘fleira er til á himni og jörSu,
Hóraz,
en heimspekina’ okkar dreym-
ir um.”
ÐODDS
KIDNEY
WfoJÍÍaöetcb ,1
DODD’S NÝRKA PILLUR, góðu
fyrir allskonar nýrnaveikL Lækna
glgt, bakverk og sykurveikL Dodd’m
Kidney Pllls, 5ðc. askjan, sex öskj-
ur íyrir $2.50, hjá öllum lyfsölum
eða frá Dodd’a Medicine Go., Ltd.,
Toronto, Ont
Prentuð ritfæri
Lesendur Heimskringlu geti
keypt 'hjá oss laglega prentað.
bréfhausa og umslög, — 500 a
hverju — fyrir $7.00, Skrific
nöfn og áritun o. s. frv. skýrt oj
sendið peningana með pöntuninni
The Viking Press, Ltd.
Box 3171 Winnipeg
NORTH AMERICAN
TRANSFER CO.
651 VICTOR STREET
PHONE GARRY 1431
Vér erum nýbyrjaðir og óslkuiB
viðskifta yðar. Ábyrgjumst ánægju-
leg viðskifti.
FLYTJTJM HtTSGÖGN OG PIANO
menn okkar eru þvi alvanir, einnig
ALLSKONAR VARNING
Fljót afgreiðsla.
U
POWORPAINT”
Nýr farvi fyrir innan eða utan
húss málningu. Kostar helmingi
minna en olíumál og endist tvisv-
ar sinnum eins lengi. Er að eins
iblandað út i vatn og myndar
gler harða húð á veggnum. Sér-
staklega bentugt á imniveggi, því
það þolir þvofct. Skrifið eftir lit-
spjölduim og öllum upplýsingum.
Skrifið oss einnig þá yður van-
hagar um trjávið, Cement, plast-
ur og kalk, — einnig salt í vagn-
hlössum.
McCOLLOM LUMBER AND
SUPPLY CO.
Merchants Bank, WINNIPEG
THE BOOK 0F
KN0WLED6E
(í 20 BINDTJM)
öil bindin fást keypt á skrií-
stofu Heimskringlu. — Finnið
eða skrifið
S. D . B. STEPHANSON.
Fagurt
heimili
r
til sölu
Réfct við Scotia straeti á KU-
donan Ave. 9 herbergi, 2V»
tasfa á hæð; (barðviðar gólf;
sbeingrunnur undir öllu hús-
inu; 80 tunnu regnvatns áma;
miðstöðvar hitun og rafmagns
eldetæði; 330 feta netfluktar
svalir. Þetta hús er skamt jtná
Rauðánni, nálægt nkóla og
elnnrn fegursta lygtigarðl borg-
arimnar. Lóðin er 100 fet á
breidd, fögur tré , góður garð-
ur; hús fyrir tvær bifreiðar,
einnig fjós og (hænsna hús.
Verðið á þessari eign er $7,500,
ekuld á eignimii $2,500. Vil
selja iiieð $500 niðurborgun, og
afgangimn erftir samningnm.
Myiradi líka taka til grefraa
Bkifti ffyrir !and í góðu á-
standi og með öllu tilheyrandi
erf vilúi.
Hugh Rennie,
902 Coufoderallon L>lfe Bldg.
WÍMnlpeg:.
Dept. H