Heimskringla - 22.08.1918, Page 7

WINNIPEG, 22. ÁGÚST 1918
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Hans Thybo.
(Pramh. frá 3. bls.)
alfaraveginn til næstu járnbrautar-
stötSva og þar keypt farseSil til
höfuSstaSarins.
Svo langt fylgdi gamli Thybo
slóS sonar síns, og hætti þar viS;
þaS lá í augum uppi, aS Hans
mundi leita athvarfs hjá móSur-
fólki sínu, sem hann hafSi áSur
heimsótt, og eflaust tæki honum
opnum örmum, svo Thybo afréS
aS láta drenginn eiga sig, í þaS
minsta í bráSina. Hann vissi aS
þetta fólk var miklu ánægSara aS
sjá hann fara af staS en koma,
og hafSi því enga löngun til aS
heimsækja þaS; hann hugsaSi líka
aS seinan og síSarmeir gæti hann
tekiS sér ferS á hendur til höfuS-
staSarins og sókt drenginn. Fyrst
um sinn hugsaSi hann aS hafa paS
eina augnamiS, aS auka og marg-
falda eigur sínar, er sonur hans
skyldi svo erfa meS tíS og tíma,
hafa allan þann arS af jörSinni, er
framast væri mögulegt, heimta
miskunarlaust alt sem fiann hafSi
lánaS öSrum og meS því móti fá
tækifæri aS ná undir sig fasteign-
um þeim, er hann hélt sem veSi
fyrir skuldunum; í fám orSum, aS
græSa, græSa. Hvernig aS því
var fariS, gjörSi minna til.
Svo liSu þrjú ár, og frétti Thy-
bo lítiS af syni sínum annaS en
þaS aS hann væri hjá ömmu sinni.
Samkvæmt lögunum gat hann not-
aS föSurréttinn og tekiS drenginn,
en hann hafSi ásett sér aS láta
Hans koma óbeSinn. Þó fór svo,
aS þráin eftir drengnum varS
sterkari en stirSlyndi hans, og einn
góSan veSurdag lagSi Kláus af
staS til höfuSstaSarins aS sækja
son sinn. I slíka langferS hafSi
hann aldrei lagt fyr á æfi sinni, en
gamli Thybo hafSi gott vit á aS
sjá um sjálfan sig, jafnvel langt
frá heimili sínu, svo í því tilliti var
ekkert aS óttast. En ferSinni lauk
þannig, aS eftir 12 daga dvöl í
höfuSstaSnum sneri hann heim-
leiSis jafnnær, því tengdamóSir
hans hafSi skift um heimili og
fanst hvergi.
Tíminn leiS, árin fjölguSu, en
Hans kom ekki. Gamli Thybo
hafSi gránaS mikiS, hár hans var
orSiS næstum ‘hvítt á þeim 1 0 ár-
um, sem liSin voru frá því Hans
yfirgaf átthaga sína, þá drengur á
fjórtánda ári.
Kláus var nýbúinn aS láta
byggja nýtt íbúSarhús vandaS, og
hafSi keypt , þaS góSan húsbún-
aS. “Hann ætlar víst aS fara aS
gifta sig í öSru sinni, sá gamli”
sögSu kjaftakindurnar; en húsiS
sem hafSi þótt mjög vænt um
Hans og saknaSi hans því mikiS,
hafSi fariS mikiS aftur á þessum
seinustu 1 0 árum og var ekki orS-
in einfær um hússtörfin; svo þau
fengu Katrínu fyrir góS orS og
gilda borgun til aS koma yfir viS
og viS og hjálpa Grétu gömlu.
Kláus hafSi fyrir löngu samiS um
þetta viS lénsmanninn og dóttur
hans, aS þegar Hans kæmi heim,
skyldu þau giftast, Katrín og hann,
ef þeim geSjaSist hvoru aS öSru.
Þeirri athugasemd bætti Katrín
inn í samninginn, og faSir hennar
var því samþykkur, en gamla
Thybo sýndist þaS stakasti óþarfi.
AS vísu var þetta fyrir löngu
klappaS og klárt, en samt hafSi
þaS aukiS Kláusi gamla áhyggjur
upp á síSkastiS, aS þar í sveitina
var nýkominn ungur dýralæknir,
og svo virtist sem Katrín veitti
honum allmikla eftirtekt og vissi
margt um gjörSir hans. Og þaS
var hún, sem sagSi Thybo, aS
þessi ungi maSur hefSi keypt af
gamla dýralæknínifm atvinnu hans
ásamt landeign og gripum. ÞaS
hafSi lengi veriS áform Kláusar
aS ná eignarhaldi á landi dýra-
læknisins, sem lá meS fram landi
hans, og nú hafSi þessi nýi læknir
kraekt í þaS, rétt viS nefiS á hon-
um. ÞaS var mesta mótlaetiS, er
hann hafSi orSiS fyrir, síSan hann
misti son sinn. Kláus hafSi um
tíma legiS rúmfastur í gigt, og þar
eS hann leyfSi engum aS heim-
sækja sig, frétti hann heldur ekk-
ert af því sem gjörSist í nágrenn-
inu, fyr en Katrín kom t)g færSi
honum þessi nýmæli.
“Hann er eljumaSur, nýi dýra-
læknirinn,” sagSi Katrín; “kaupin
eru þegar af gengin milli hans og
gamla dýralæknisins, og í gær var
hann aS temja fallega hestinn, sem
þú ætlaSir Hansi syni þínum, Klá-
us Thybo.”
Kláus hafSi keypt hest þriggja
vetra, er hann ætlaSi syni sínum,
sem hann vonaSist eftir aS kæmi
heim þann eSa þann daginn; en
hann réSi ekki viS hestinn og seldi
sv dýralækninum hann; nú hafSi
þessi nýi dýralæknir keypt hestinn
og þaS var kveljandi fyrir Thybo
aS frétta þaS, ekki sízt vegna
þess, aS líkur voru til, aS Katrín
hefSi veitt riddaranum og hestin-
um helst til of mikla eftirtekt, eft-
ir því sem henni fórust orS. Klá-
us horfSi á hana rannsóknaraug-
um, svo hún varS eins og utan viS
sig, og þaS gerSi hann enn þá tor-
trygnar. (Meira.)
S. M. LONG, þýddi.
Stjórnarbyltingin mikla
á Rússlandi.
(Þorl. H. Bjarnason í Skírni.)
(Framh.)
Lengi fram eftir 19. öldinni lét
þorri rússnesku þjóðarinnar sig
litlu skifta frelsisþrá og frelsisbar-
áttu umbótamanna og byltinga-
garpa. En nú tóku víðtækar breyt-
ingar á atvinnubrögðum þjóðarinn-
ar og þegnfélagshögun smám saman
að ryðja sér til rúms, svo að almenn-
ingur fór lok.s að hallast á sveifina
með frjálslyndum mönnum og
styðja viðleitni þeirra. Skulum vér
því næst gera stuttlega grein fyrir
breytingum þessum.
Alllengi hafði hagur bænda víð-
ast hvar á Rússlandi farið heldur
versnandi en batnandi, þrátt fyrir
ýmsar landbúnaðar umbætur, er
upp voru teknar. Lágu til þess ýms-
ar orsakir, svo sem úreltar yrking-
araðferðir, offjölgun fólks, afarháir
skattar og skyldur og misrétti það
sem 'bændur áttu við að búa. Lok's
voru jarðárskikar þeir, seim þeir
höfðu til framfæi is sér og hyski sínu
oft og einatt svo litlir, að þeir gá+u
ekki framfleytt þeim og fólki þeirra. >
Menn fóru því að bera sa.man ráð
sín um, 'hvernig mætti takas( að
bæta kjör bænda. Töldu þá sumir
heppilegast, að bændur eignuðust
aliar jarðeignir í landinu, en aðrir
héldu því fram, að sameign væri
æskilegust. Bændur tóku slíkum
kenningum vel, eins og við var að
búast, og haifa þær grafið um sig
síðar. Á ýmsum stöðum, einkum i
Suður-Rússlandi vöktu bændur ali-
miklar óspektir. En yfirleitf voru
þeir enn einkar hollir keisara og
höfðu fyrir satt, að þeir væru hon-
um í alla staði fylgjandi, þótt þeir
ættú í Lirösum við stóreignamenn
og embættismenn og gerðu smá
uppþot. Hvað sem öðru líður, þá
var hér risið upp mikið vandamál,
sem var erfitt viðureignar; einkum
er þess er gætt, að í Rússlandi sjálfu
eru bændur fjölmennari en nokkur
önnur stétt. Telst mönnum að af í-
búatölu Rússlands sjálfs, sem er um
93 miljónir manna, séu 70—80 milj.
bændur.
Fram til 1861 var iðnaður Rúss-
lands lítll og skarnt á veg kominn,
en eftir leysing bændaánauðarinn-
ar fer að ismálifna yfir honum. Nú
gefst bændum kostur á að setjast
að í borgunum og leggja fyrir sig
iðnað; stóreignamenn lögðu fé það
er þeir ifengu fyrir jarðir sínar í
verksmiðjur og mílcil iðnaðarfyrir-
tæki, og loks studdi stjórnin þenna
iðnaðarvísi með verndartollum og
bættum samgöngufærum. Eftir
1890 tók Witte fjármálaráðherra sér
fyrir hendur að styðja og efla rúss-
neskan iðnað, og við það fleygði
lionum stórum fram. Wittefékk út-
lenda auðmenn tii þeös að gangast
fyrir stofnun margvíslegra iðnaðar-
fyrirtækjá, lét ríikið taka stór lán i
útlöndum, einkum í Frakklandi, til
þess að koma upp iðnaðinum og
ieggja járnbrautir víðsvegar um rík-
ið, meðal annars um Sfberíu- þessi
ár tók alls konar veifnaðar- og járn-
iðnaður afarmiklum framförum. En
eftir því sem iðnaðurinn efldist
fjöigaði íbúum margra borga, er
margir verkamenn og iðnaðarmenn
fluttust til þeirra og settust þar að.
Á tólf árum, frá 1885—1897 fjölgaði í-
búum Pétursborgar, Moskva, Od-
essa, Warehau og Lodz um 1 miljón
og í tíu öðrum borgum tvöfaldaðist
íbúatalan á sama tíma En viðkoma
þessi jók mjög tölu þurfamanna og
öreiga og nú tók fjölmennur öreiga-
lýður að rísa upp í iðnaðarborgum
og stórborgum Rússlands, eins og
lengi hafði verið í hiinum miklu iðn-
aðarborgum Yesturlanda.
Þó að stjórnin (eldi sér skylt að
dæmi annara þjóða lög til þess að
tryggja líf og heilsu verkamanna og
bæta kjör þeirra, þá var eftirlitið
með verksmiðjum heldur bágborið
og lögunum slælega framfylgt, og
rússneskir iðnaðarmenn og verka-
menn hafa því löngum átt við slæm
kjör að búa. Þrátt fyrir bann
stjórnarinnar tóku verkamenn að
stofna leynifélög til þess að gæta
hagsmuna sinna og 'áður langt leið
hófust allmikil verkföll. 1 fyrstu
voru þau eingöngu hafin til þess að
hækka laun verkamanna, en ekki til
þess að afla þeim stjórnmálarétt-
inda eða greiða jafnaðarmenskunni'
götu, eins og verkföll í Yesturlönd-
um hafa oft og einatt beinst að. Ei^
samt sem áður tók nú smám saman
að rísa upp í Rússlandi verka-
mannaflokkur með jafnaðarmensku
stefnuskrá. Verkamenn af Gyðiinga
kyni istofnuðu fjölment verka-
mannaisamband, er hélt iram skoð-
unum byltingamanna og jafnaðar-
manna. Komu stjórninni þannig í
koll ofsóknir þær sem að framan er
getið. Loks bundust stúdentar og
ungir mentamenn, er áttu líkli
stjórninni grátt að gjalda, samtök-
um við verkamenni Þegar verkföll-
in tóku að ágerast O'g stjórnin beitti
og húsbúnaðurinn var ætlaS
Hans,, því það var gifting Hansar,
sem gamli maSurinn hugsaði mest
um í seinni tíS, og konuefniS
hafSi hann einnig hendi nærri.
Katrín dóttir lénsmannsins var sú
útvalda, og þess vegna hafSi Thy-
bo sérstaklega veitt henni athygli
um nokkurn tíma. Grétu frænku,
Fyrír Sjúkleik Kvenna.
Dr. Martel’s Pemale Ptlls hafa ver-
ltS gefnar af læknum og seldar hjá
flestum lyfsölum í fjóröung aldar.
Taklt) engar eftirlíkingar.
Þegar hlaðan þín er fullsmíðúð,
þá málaðu hana undir eins. Hver
einasti dagur sem loftið nær að
leika um hina ómálúðu veggi,
styttir aldur hennar um dag. —
Þú borgar fyrir farva hvort sem
þú notar hann eða ekki—svo þér
er bezt að nota hann.
HLÖÐU-MÁL
er búið til að Vestur-Canada fét
lagi fyrir Vesturlandið. Fjós korn-
hlöður, girðingar, verkfæraskýli
og allar byggingar bóndans. Og
þetta mál er brúkað af járnbraut
um og kornhlöðu félögum—sem
er næg trygging þess að þú fær
rentu-rentu af þeim peningum, er
þú leggur í farvann.
tlEVATOB
Í^PAINT |]|
H
G. F. STEPHENS & CO, Ltd.
Paint and Vamish Makers
WINNIPEG - - - - CANADA
TilSölu:
Bújörð, 160 ekrur, 50 ekr. brotn-
ar; landiS alt inngirt og beitiland
afgirt; góðar byggingar, ágætur
brunnur. Mjög hentugt land fyrir
“mixed farming”. VerðiS er $20
ekran. Skilmálar rýmilegir. -----
SkrifiS eSa finniS
S. D. B. Stephanson.
729 Sherbrooke St., Winnipeg.
hinis vegar verkfallsmenn harðýðgi,
fór þeim að verða í nöp við einveld-
ið. Mátti af ýmsu ráða, að hér^var
að hefjast lireyfing, er var líkleg tii
til þess að ráða fyr eða síðar niður-
lögum þess.
Plehve innanríkisráðherra og í-
haldssamir landbúnaðarmeinn (agr-
arar) voru mjög andvígir atvinnu-
málastefnu Witte’s og lögðust fast
á móti honuan. Varð W7itte undir í
þeim viðskiftum og varð að fara frá
árið 1903.
Víða í ríkinu voru enn sem fyr
töluverðar viðsjár sem voru sprottn-
ar af pólitiskum orsökum og bágum
þegnfélagshögum og af ríg þeim sem
einatt gerir vart við sig mill(hinna
mörgu og sundurleitu þjóðerna rík-
isins. 1 umdæmaráðunum fóru and-
stæðingar stjórnarinnar að láta aft-
ur til isín taka, hins vegar voru frjáls
iyndir menn og byltingamenn enn
sem fyr ekki á eitt sáttir og greind-
ust í marga smáflokka. En þá
hleyptu ófarir Rússa í stýrjöldinni
við Japan 1904—1905 ríkinu í upp-
nám og komu þjóðinni til að hefjast
handa gegn hinni illu og ónýtu
stjórn, svo að henni virtist vera við
falli búið. Sumarið 1904 voru nokkr-
ir meiri háttar menn ráðnir af dög-
um, svo sem Plehve innanríkisráð-
herra og Bobrikoff landstjóri á
Finnlandi, sem höfðu verið máttar-
stólpar einveldisins. Eftir því sem
leið á ófriðiinin og menn gátu þreifað
á siðspillingu herstjórnar oj* um-
boðstjórnarinnar og hinu gegndar-
lausa mannjóni og fjártjóni, er ó-
friðurinn þakaði þjóðinni, varð hún
hamstola af heift og bræði. Víða 1
ríkiiniu voru mikil brögð að her-
manna uppþotum og verkamanna
óspektum og helztu andstæðinga-
flokkar stjórnarinnar tóku höndum
saman. Keisari og ráðuneyti hans
voru ráðþrota. Eftir víg Plehve’s
virtist keisari jafnvel ekki ótiileið-
anlegur að fara að ráðum umbóta-
manma og 'geifa þegnum sínum
stjórnarbót; en gegn umbótamönn-
um stóð afturhaldssamur hirðgæð-
ingaflokkur, er leiddi honum fyrir
sjónir, að hann gengi á krýningar-
eið sinin. og bryti bág við skyldurn-
ar við kirkjuna, ef hann afsalaði sér
einveldinu. Fór hér sem oftar: hann
gat ekki komið sér niður á, hvað
gera skyldi og gat því ekki við neitt
ráðið.
Umdæmaráðin stofnuðu í fyrsta
Skifti til sameiginlegs fundar í Pét-
ursborg haustið 1904. Allir fulltrú-
ar, sem þar voru saman komniir,
komu sér saman um að heimta
tryggingu fyrir ifriðhelgi einstak-
lingsins, trúfrelsi, prentifrelsi og rétt
til að stofna félög, halda mannfundi
og gera venkföll. Þiá vildu þeir og
að lögin gengi jafnt yfir alla, og að
einveldið og hin ríka skrifstofu-
stjórn væri afmumin, en vald sveita-
stjórna og héraða aukið og sett á
stofn þjóðfulltrúaþing, er iiefði
fjárveitingarvald og hlutdeild í lög-
gjafarvaldinu. Meiri hluti fundar-
manna vildi, að þing þetta hefði
einnig ályktunarvald og að kosning-
ar til þess væru almennar, beinar
og leyndar. Um sömu mundir áttu
fulltrúar hinna ýrnsu æsinga- og
byltingaflokka fund með isér í París
og urðu ásáttir um, að isetja efst á
stefnuskrá sína frjálsa lýðvalds-
stjórn, er væri groindvölluð á al-
mennum kosningarétti, sem og að
hto ýmsu þjóðerni ættu að ráða sér
sjálf. Nokkru síðar bundust bænd-
ur einskonar félagsskap og á fund-
um þeirra var þess krafist, að al-
mennur 'kosningarréttur væri lög-
leiddur og að jörðum yrði- skift
upp milli ábúenda þeirra Eru sam-
þyktir þessar allmerkilegar, er þær
eru skoðaðar í sambandi við við-
burði þá og þyltingar, sem nú eru
að gerast á Rússlandi.
(Framhald á 5. bls.)
HEIMSKRINGLA er kærkom-
inn gestnr íslenzkom ber-
mönnum. — Vér sendum
kana til vina yðar hvar sem er í
l1 Evrópu, á hverri viku, fyrir aSeins
i | 75c í 6 mánuSi e5a $1.50 í 12
) mánaíi.
THtl VIKING PRESS, Ltd.
Box 31 71
Prentun.
Ailskonar prentun fljótt og vel af
hendi leyst. — Verki frá utanbaéj-
armönnum sérstakur gaumur gef-
inn. — VerðiS sanngjarnt, verkið
gott.
The Yiking Press, Limited
729 Sherbrooke St.
P. 0. Box 3171 Winnipeg, Manitoba.
Minni Canada.
Flutt á Gimli 2. ágúst 1918.
Þá öldurnar kváðu sitt undra lag,
frá úthafsins guði sprottnar,
vér hugfangin bundum þeim bræðralag.
þær buðu oss faðminn einn sólskinsdag
og bentu oss í fjarlægt bygðarlag,
þar blíða og ársæld drotnar,
en hafaldan hlær og brotnar.
Vér áttum barnglaða, blíða lund
og brosandi vor í hjarta,
er bárumst vér um hið breiða sund
og bú oss reistum á Vínlands grund.
Stáli viljans og sterkri mund
vér stýrðum í framtíð bjarta,
und skýloftið skruggu-svarta.
i T • *''
Vér kvöddum ættjörð og alt oss kært,
æskunnar fornu slóðir.
En vér höfðum íslenzku ljóðin lært,
þau ljóð bafa sál vorri huggun fært,
er heima-Jirá hefir sjón oss sært
og sátum vér tíðum bljóðir,
fjær þér, vor forna móðir.
Árin liðu, vér litum fljótt
landið hið góða, nýja.
Vér bros þess sáum, er birti nótt,
það benti oss fram með nýjum þrótt,
að brynjast, hervæðast hjörvi skjótt,
af hólminum aldrei flýja.
Afl skal til orku knýja.
V
Vér lítum öldurnar enn í dag,
úthafsins guð þær sendir.
Enn vér bindum þeim bræðralag
og blessum hinn forna sólskinsdag,
því guð hefir blessað vort bygðarlag.
Bjartari framtíð lendir
vort fley í fararendir.
Vér full þitt teigum, vort fósturland,
við fagnaðarsöngva tíða. t
Meðan að báran berst við sand,
blessi vor guð vort kæra land.
Meðan að sævar bindvr band
Braga-landið vort fríða 1 * *
og fannirnar fjöll þess skrýða.
S. E. Björnsson.
.. - I ' K 1 - $
Minni Islands
Flutt á Gimli, 2. ágúst 1819.
Þú ert ekki gulli né gimsteinum skreytt,
sem grunnhygnin kjassar og hæ’lir,
né demanta-frúin, er elskar það eitt,
sem einfeldni hjartnanna tælir;
en tign þín er meiri en glóandi gull,
þú goðborna norðurhafs drotning,
í guðmóð svo einstæð, en alvöru full,
menn ósjálfrátt veita þér lotning.
Og synirnir þínir, sem vestur um ver
í víkingu sigldu og frama,
þeir hópa sig aftur að hjartanu’ á þér—,
því hjartað er ávalt hið sama; —
og ástúðin skín þér af einlægri brá,
í augunum lesa má söknuð,
sem stara’ yfir sjóinn og synina þrá
og sýnast af grátmóði klöknuð.
Og fölur er vanginn af vindanna gný,
en varirnar titra af funa,
og hárflóðið bylgjar sig beltisstað í,
I í brjóstinu’ er niðurkæfð stuna;
því mörg hefir raunin á ríki þitt strítt,
en ræzt hafa vonirnar miður,
og ranglæti og óhöppin fyrir því flýtt,
að félli þinn goðhimin niður.
En sú kemur tíðin, að hugur þinn hlær
og himin þinn lyftir sér aftur,
og hjartað í brjósti þér hraðara slær,
er hrífur þig starfandi kraftur.
En frelsið þarf stríðsmenn með stöðuga
lund,
með staðföstum vilja og eining,
sem kasta’ ekki brauði frá börnum í hund
og breyta’ ekki stefnu né meining.
Sem grafa’ ekki manndóm í metorðagirnd,
né maurinn úr émbættum sníkja,
en marka á skjöld sinn þá skínandi myndr
að skuli þeir aldreigi víkja.
Slíkt heróp mun lifa, það lifir hér enn,
þó látinn sé forsetinn góði,
og öllum þeim heilagt, er hugsa’ einsog menn
og herhvöt í söngvum og ljóði.
Já, trúðu því, móðir, að mildari blær
þér myndi um vangana strjúka,
og himininn faðma þig heiður og skær,
en hafið á röddina mjúka,
og bjartari norðljós þér niða um brár,
ef næðirðu frelsinu aftur;
og því sé það takmark þitt ár eftir ár,
svo alvaldar hjálpi þér kraftur.
Jón Jónatansson.