Heimskringla - 01.01.1919, Blaðsíða 5

WINNIPEG, I. JANÚAR 1919
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐA
oröin torþektari. Og l>ó á Esper-
antó ei’ginlcga enig'a hljóðritunar
stafsetningu, þrátt fyrir þessa ikyn-
legu stafi.
I>á er fnamburðurinri alls ekki
léttur aístaðar i Espenanito; dr.
Zainierihof hefir tekið upp fjöldamn
al'lian af tvfhljóðum (jafnvel í end-
ingiar orða), gem miargar þjóðir eiga
afar erfitt með að 'bera fram, t. d.
plej (miest), kaj (og), bonaj (góðir);
homoj (menn), tiuj ('þeir). Orða-
samiband eins og þetta: ciuj tiuj,
kiuj.... (allir'lþeir sem-, er mjög
örðugt að beTa fram. Þá er ólíku
auðveldara að segja: omni ti qui...
(á ídó). í>að er einnig mjög torvelt
að bena fram orð sem .byrja með sc,
svo sem scienco (st>síentso=viísindi).
Beygimgin er yfirleitt góð og auð-
lærð í Esperanto. En þó er hér þol-
falllið, sem veitir mörgum manni af-
arerfitt að læna og nota -rétt. 1 fdó
er það kjörfrjálst og að eins nauð-
synlegt f einstökum tilfellum. Lýs-
ingarorðin enu iheldur ekki beygð á
undan nafnorðum, og gerir þetta
málið léttara og auðdœrðara.
í Bsperanto eru orðin valin no’kk-
uð af Ihandahófi, en í Idó eru þau
orð tekin, som flastk menn þekkja
úr máli sjállfra sfn.
Eitt ráð tók dr. Zamenhof, sem er
ágætt: að búa til heiit kerfi for-
skeyta til þess að mynda afleiðslu-
orð. Á þann hátt e^/hægt að kom-
ast af með færri stofnorð en ella.
En hann fór hér bæði of stutt og of
lamgt. Það þarf að hafa miklu fleiri
forskeyti, ef málið á að veru nógu
rökrétt; og í öðru liagi miisbrúkaði
hann oft þessi viðskeyti, sem eru f
Esperanto og myndaði ýms orða
skrípi.
Mjög Óheppilegt er fornafnakerfi
það, sem dr. Zaimenhof bjó tfl; er
það ekki auðlært—.sfður en svo.
Þá hafa Esperantó-menn einnig
margir gleymt tflganglnum með
hj.álparmálinu. Hjálpartungan á
einmitt að vera hjálparmál, annað
mál 'allra, eh ekki móðurm'ál nokk-
urs manns. En sumir Esperantist
ar tala um mál sitt sem móðurmál
um Esperanto-þjóðina, eiga Esper-
anto-fána og hugsað um að kaupa
jarðskika og stofna þar Esperanto
ríki! Sumir hafa farið að tala Esp-
eranto við smálbörn sfn! Og dr.
Zamenihof er Múhamed þeirra!
Um Esperantobókmentirnar er
betra að taía seiri fæst. Margar þýð
ingar á Esperanto eru helgispeil,
mesta hneyksli; enda er það ekki
tilgangur ihjálparmiálsins að vera
ekáldskaparmál, tfl Iþess er það ekki
vel fallið, of reglulegt og þess vogna
helzti st-irt. I>að er vitaSkuld ekki
hægt að banna mönnum að yrkja á
hjálparmáliiniu, og á alþjóðafundum
væri Iþað eðlilegt að iáta syngja há-
tíðarkvæði og Geika sjónleika á
hjálpiarmé'linu — til þess að skemta
fólkinu. En aðaltilgangur málsins
getur það ekki verið, og háfleygum
Stoáldskap mega menn qjjdrei búast
við. Tiigangur þass er að vera vfs-
indainál, verzlunarmál og sam-
göngumál.
Tiil þess að sýna mönnium eýnis-
horm ídóJmálsins set eg hér’fáeinar
Mnur, sem flestir munu geta stoilið
fyrirsagnarlaust:
Reykjavik, La ohefuribó di 1« lando
esas sltuita sur la istmo SeltjarnaT-
nies, en la audwestaLe parto di Is-
lando. 01 e»as la miaxim granda
urbo di fta lando e ihavas cirke dek-
sisKiuil (16,000) habitaniti). Reykja-
vtk esas la rezideyo di la guver.no e
di la parlamiento, qua nomesas Al-
tingo. Hitoe anike la supertribunalo,
la universitato ed ultra importanta
ínstitucuri hatias sua sudeyi. Ol
esas La maxlm granda komereale
urbo di la lando ed anke industri-
ala urbo ed ol pozedas granda pes-
konuvaro mam la maro cirkuiri Is-
liando e specale La golfo, apud quan
la urbo esas situita, la Eaxafllói, esas
multe fishoza. — [Sh og cih borið
fram eins og 1 enisku, sem næst sj og
fcsj; w = enskt w;c=ts; z er raddiað
s; y=j; i=í; u=ú. Aherzlian á næst-
Islenzk tunga og
önnur mál.
Háttvirti ritstjóri.
GeriS svo vel aS ljá mér rúm í
EimreiSinni fyrir eftirfarandi at-
hugasemdir:
“Þér segið í EimreiSinni xxiv,
bls. I I l (í greininni: "Er íslenzkt
þjóðerni 1 veði?”) :
"Það eru ekki ýkja margar ald-
ir síðan ein og sama tunga gekk
um öll Norðurlönd.”
Þetta er ekki allskostar rétt. —
Þegar um 950 eða fyr var norraen-
an ekki ein, heldur greinilega klof-
in í tvent: vesturnorraenu og aust-
urnorrænu. Og á 13. öld voru
l>ær orðnar að mörgum mállýzk-
um, og var íslenzkan ein þeirra. En
h ú n var ekki frumpnálið, og er
ek'ki 'hægt að skýra alt, t. d. í
dönsku og sænsku út frá íslenzku:
Eg skal nefna fáein dæmi. Danska
orðið byde og sænska örðið
bjuda eru komin af austurnorrænu
myndinni biúða, og er hún frum-
Iegri en íslenzka myndin bjóða
(sbr. gotn. biudan). Eins er um
orð svo sem da. vrang, sæ vráng.
Hér 'hefir íslenzka orðið rangur
týnt niður w-inu, sem áður var.
Sæ. sjunga, da. sjunge, (sem síð-
ar varð synge) og ísl. syngja (þ.
e. singja—eldra syngwa) eru al-
veg hliðstæðar myndir, sem eru
komnar af frumnorrænu myndinni
singwan. — Þá hafa bæði dansk-
an og sænskan í ekki fáum tilfell-
um geyimt orð, sem hafa týnst í
íslenzku: da. hæle (hylmaj, frö
(frauðr=froskur), ælling, gæsling
(andarungi, gæsarungi), og sæ.
hinna, sjál. hinne (gotn. hinþan=
ná, elta uppi), o. fl. o. fl.
I framburði hefir íslenzkan
breyzt mikið frá því uppbaflega,
Kve gamall sem hinn svokallaði ís-
lenzki framburður annars er á ís-
landi, og á þessu sviði er mikið
bæði í sænsku.og densku, sem er
upphaflegra en í íslenzku (orða-
tónlögin, sérhljóðin o. fl.). Hið
rétta er, að íslenzkan hefir breyzt
tiltölulega minst allra Norður-
landamála og geymt tiltölulega
flest, einkum í orðaforða, heyg-
ingu og setningaskipun. En breyt-
ingum hefir hún tekið eins og önn-
ur mál, og frummálið er hún ekki.
Þá rak Imig í rogastans, þegar
eg las ummæli þessi:
"Þar haifa stórþjóðimar einar
getaS haldið- sérstakri tungu, er
smáþjóSirnar . . . verða annaS
hvort aS tala mál, sem ekki er
annaS en mállýzka, eSa tala ó-
breytta tungu nágrannanna. Hol-
lendingar tala lágþýzka mállýzku,
Belgir em klofnir í tvent milli
þýzku og frönsku, og Svissarar
klofnir í þrent milli þýzku, frönsku
og ítölsku o.s.frv."
Þetta er ekki rétt komist að
orSi, heldur öllu snúið öfugt viS.
MálfræSislega má kalla hol-
lenzku láglþýzka mállýzku, enda
eru Hollendingar (og Flæmingj-
ar) vesturgermanskur kynþáttur.
En í framkvæmdinni er hollenzk-
an alsjálfstætt mál, og NiSurlend-
ingar hafa einlmitt varSveitt
ritmál, þar sem miljónir á norður-
Þýzkalandi hafa lagt niSur sitt lág-
þýzka ritmál og tekiS upp há-
um Svissara. Sú þjóS er samsett
a‘f brotum úr 4 þjóSum: ÞjóSverj-
um, Frökkum, Itölum og Ladín-
um. Þessi þjóSarbrot eru landa-
mæralýSur, sem landslagið og rás
viSburðanna hafa sameinaS í
eitt ríki. En þaS hefir aldrei veriS
til nokkur sérstök svissnesk tunga.
Þessi samhræSsluþjóS hefir þvf
ekki t ý n t nökkurri tungu.
Þannig er íslenzkan alls ekki
einsdælmi. ÞaS eru fleiri smá-
tungur til, sem hafa haldist mæta-
vel, sumar furðanlega — í miðri
þjóSaþvögunni. Skyldi þá ekki
íslenzkan geta haldið sér, þrátt
fyrir flugferðir? Og ætli þessar
blessuðu flugferSir komist svo
bráSlega á? /Etli ekki íslenzka
veðráttan muni gera þær helsti
stopular) En virSingarvert er
þaS auSvitaS aS benda á hætt-
urnar. — En væri hættan ekki
öllu fremur sú, að margir útlend-
ingar færu alt í einu aS setjast að
á þessu strjálbygða landi — hóp-
um saman? Þetta gæti orSiS,
þótt engar flugferSir yrSu. En
eru nokkur líkindi tíl þess? ESa
gætu lslendingar ekki varist þess?
VirSingarfylst,
Holger Wiehe.
ATHUGASEMD.
Eg er mag. H. Wiehe þakklátur
fyrir hinar fróSlegu athugasemdir
hans hér aS framan. I málfræð-
inni skal eg ekki deila viS hann,
því hún er hans grein en ekki mín.
En mér er ifkki fyllilega ljóst, hvað
athugascmdir þessar eiga aS
hrekja í greinarkcrni mínu eSa|
hvernig þær ættu aS geta þaS.
Hann vill fyrst ósanna þau um-
mæli mín, aS fyrir fáum öldum
hafi ein og sama tunga gengiS um
öll NorSurlönd, því aS þegar fyrir
950 hafi norrænan veriS klofin í
tvo höfuSflokka, er svo aftur
klofna í fjölda mállýzkur, og ís-
lenzkan sé ein af þeim, en ekki
frummáliS. Þetta finst mér, meS
leyfi aS segja, ekki laust viS hár-
togun á orðum mínum. AuSvit-
aS átti eg alls eigi viS þaS, aS
máliS hefði verið nákvæmlega hið
sama um NorSurlönd öll, enda er
ekki átt viS þaS alment, þegar
sagt er, aS sama tunga sé töluS á
þessu og þessu svæSi. MeS því
er ekki átt viS annaS en þaS, aS
tungan sé yfirleitt sú sama, menn
skilji hver annan vel o.s.frv.
Þannig segja menn aS sama tung-
an (ensk tunga) sé töluS á Eng-
landi, í Canada og Bandaríkjun-
um og er þó munurinn talsverður.
Meira aS segja ihér á Islandi má
finna fjölda orða og talshátta í
einstökum héruSum, sem ekki eru
notuS, og ekki skiljast annars-
staðar á Iandinu, og hikar þó eng-
inn viS aS segja, aS eitt og saima
tungumál gangi um alt lsland.
Um 950 er Island um þaS bil
að verSa fullbygt. Má þá nærri
geta, aS tunga Iandsmahna hafi
veriS sú sama og í þeim löndum,
sem þeir komu frá, og þá helzt í •
Norvegi. Og söguöldina til enda,
og lengur mikið, er óhætt aS
segja aS Islendingar hafi án nókk-
urra erfiSleika farið um öll NorS-
urlönd og skiliS aSra og veriS
skildir af öSrum. Þetta átti eg
þar. Þetta játar hr. Wiehe líka,
! þó aS hann orSi þaS Svo. aS "ís-
i lenzkan hafi breyzt tiltölulega
minst." En hitt átti eg ekki viS,
aS eigi mætti sýna fram á, aS
! danska, norska og sænska væru
vaxnar upp úr sama (málinu og
hafi geymt margt af því, svo og
svo óbreytt. Slík Bahelsturns
undur ske ekki á síSari öldum,
hvaS sem fyr kann aS hafa verið.
Þá er um Hollendinga, Belgi og
Svissara. ÞaS getur vel veriS, aS
dæmi þau hafi ekki veriS heppi-
lega valin, en þaS er af því, aS
þar sem um svo ljósan sannleika
aS ræða, aS eg hef ekki vandaS
dæmin, sem sé þann sannleika, að
smáflokkar eigi í höggi aS varS-
veita mál sitt innan um mikinn
sæg, sem talar aðra tungu, nema
eitthvaS sérstakt hjálpi þeitm,
landslag eða slíkt, eins og þjóS-
flokkar þeir, sem hr. Wiehe nefn-
ir. Daesmi þess eru Danir í nábýl-
inu viS ÞjóSverja. Dæmi þess er
norrænan fyrir “vestan haf”, á
Skotlandi, Irlandi og eyjunum.
HvaS er orSiS um hana? Þar sjá-
um vér Ijóslega hvar íslenzk tunga
og íslenzkt þjóSerni væri í nábýli
viS Englendinga, eins og eg tala
um í greininni. Dæmi þess er þaS,
hvernig enskan leggur aS velli
sjálfstæð tungumál hijá miljónum
innflytjenda í NorSur-Ameríku.
Og þannig mætti halda áfram.
Annars hélt eg aS þetta væri.
svo alment viSurkendur sannleik- !
ur, aS ekki þyrfti um aS deila, að
einangrunin væri bezti vörSur
tUngunnar. ÞaS segir sig svo aS
segja sjálft, og þaS ætti því ekki
aS' þurfa aS færa til þess einstök
daejni. Mér þótti gaman aS sjá
í nýkominni ritgerS eftir próf.
Þorv. Thoroddsen nákvæmlega
sömu skoSun: "Tilvera hins ís-
• |
lenzka þjóSernis er í stuttu máli
einangruninni aS þakka." Eg
veft því ekki vel, hvað iþaS er,
sem er “snúiS öfugt við" í grein
minni, nema ef því skyldi eiga aS
halda fram, að þjóSemi og tunga
smáþjóSar geymist bezt í sem
mestri þjóSaþvögu, og einangrun-
in drepi hvort tveggja! 1 hæsta
lagi mætti segja, að dæmin hafi
veriS óheppilega valin, af því aS
máliS var svo auSsannaS, aS ekki
var til iþeirra vandaS.
Hvort flugferSir koma eSa ekki,
er auSvitaS spádótmur hvort-
tveggja og ekkert annaS í því aS
gjöra, en bíSa átekta. En því
miSur er eg hræddtir um, aS eg
verði sannspárri um þaS. Og svo
aS lokum erum viS sammála, þó
aS hr. Wiehe sýnist ekki taka effcir
því. Hann telur mestu hfeettuna
stafa af því, aS fjöldi útlendinga
setjist að í þessu strjálbygSa landi.
Já, þaS er nú einmitt þaS. En
þaS verSur miklu fremur, þegar
flugferðir eru koirmar á. HafiS
er vörSur enn þá. En hvaS dvelur
útlendingana, þegar þeir feeta
komist þetta án sjóveiki og á fá-
einum klukkutímum?
Ritstj.
— Eimreiðin.
-------o----—
Dánarfregn.
Kjart.an ólafsson, sem að undan-
lörnu hofir dvallið í Oarðar-bygð, N.
Daik., andaðist á sjúkralhúsi í Grand
Forks., N.D., 11. des. Iþ.á., úr spönsku
Vreikinni. — Hann var fæddur á Ak-
ureyri 6. sept. 1888, sonur hjónanna
ólafs Helgasonar og Þóreyjar Árna-
dóttur, sem nú er í Reykjavfk,
ekkja, með tveimur börnum sfnum.
Þriðja barn ,þeirra Ihjóna er Mrs.
Svandfs Ármamn á Gardar. — Kjart-
an sál. kom fyrir 6 árum vestur um
haf og var á förum iheim til fslands
er hann lézt. Var hann jarðsunginn
á Gardar 13. þ.m.. — Hann var vel
látinn, ljúfinenni og drengur góður.
— BJöðin á íslandi eru beðin að
birta andlátsfregn þessa.
Eggert Ólafsson
Eins og áður var lausiega getið
um hér í blaðinu, lézt að heimili
Sínu í SpanLSh Fork, Utah, bónd-
inn Eggert óUafsson, 2. des. síðastl.,
rúmLega 63 6ra að aldri, fæddur 1.
nóvemlber 1855 í Vestmannaeyjum
við ísland. Voru foreldrar hans
Óiafur GMason og Margrét ólatfs-
dóttir Guðmundssonar. Dó faðir
hans þegar Eggert var barn að aldri
syo ihann ólst upp með móður sinni,
sem hann dvaldi lengi hjá og veittl
sonarlega umhyggju þar til hún
lézt
Eitthvað í krlng um 1887 fluttist
Eggert sál. til Ameríku og sertist
að í Spanish Fork, Utah, ihvar iheim-
ili ihans hefir ávaflt verið stfðan.
Hann stundaði hér aðallega járn-
brautarvimnu og eitthvað vann
hann líka um tíma fyrir P. V. kola-
félagið — síðast keypti hann dálft-
inn landiblett fast við bæinn, bygði
’þar á fbúðarhús og fékst þann veg
ögn við landibúnað, í sambándi við
ýmsa aðra atvimnu. Fórst honum
það, einis og öll verk, miikið vel úr
hendi, og leið ávalt frernur vel efna-
lega, þó þung væri fjölskyllda hans
og ýmsir örðugleikar, eins og al-
gengt er í lífinu. En hann synti
fram úr þvl öllu með Öbilfanlegu
þreklyinidi og staðfestu, sem hann
var gæddiur með frá hendi forsjón-
arinnar í ríkulegum miæli. Hann
var kanlmenni bæði að þreki og á-
ræði; ihafði fengist talsvert við sjó-
mensku í Vestmannaeyjum og fékk
þar orð á sig fyrir dugnað, hugrekki
og snarræði, bæði sern háSeti og
heppinin formaður.
Eggert var þrfkvæntur, hét fyrsta
kona hams Guðrún, dóttir Árna
Gíslasonar, trm eitt skeið sýslu-
manns í V. Skaftafellssýsilu; með
henni eignaði’st Eggert einn son,
sem Gítsli heitir og býr raú 1 Salt
Lake City, Utalh. önnur konan hét
Salgerður Jónsdóttir, ættuð út Mýir-
dalnum, en þeirra sambúð varð
einnig stutt, og dó (hún barnlaus
1892. — Þriðja konan og núverandi
ekkja hans heitir Margrét, dóttir
herra Markúsar Vigfússonar bónda
hér f bænum. Þau bafa eignast
átta börn og lifa sjö aif þeim, ÖN
heima hjá rilóður sinni, og munu
þau vera á aldursskeiðinu frá 5—25
ára.
Auk íramantaldra skyldmenna
hefi eg heyrt að Eggert hafi átt eina
systur, sem Guðfinna heitir og býr
hún niú í Salt Lake City, Utálh.
Við fráfall Eggerts hefir tapast
úr vorum fámenna fslenzka hópi
einn af yorum ellztu frumlherjum og
um leið dugmaðar og atorkumaður.
Friður sé með honum, og þökk
fyrir alla góða viðkynningu og sam-
veru.
* E. H. Johnson.
Mórauða Músin
Þeisi u(i er bráðam upp-
feufia ef cttu ^eir, sem vilja
eifuatt békiua, að seaáa w
pöatuB siua sem fyrst Kest-
ar 50 cent. Send póstfrítt.
Til þeirra, sem
augiysa í Heims-
kringlu
Xllkr *amkomuKtifriystn(ar kosta 26
cts. fyrlr hvern þumlunK aálksleo(dar
—I hvort sklftl. Iðn(tn auglýalng tekin
t blaVlð fyrlr mlnna en 25 cent.—Borg-
tst fyrlrfram. nsma 6«ru visi sé um
saralð.
ErfllJéS og •eftmtnnlnirar kosta 16e.
fyrir hvern >uml. dálkslengdar. Kf
mynd fylglr kontar aukreitis fyrlr ttl-
bðntng á grent “photo"—eftlr stierB.—
Borgua verSur aS fylgja.
Auglýtlngar, sem settar eru ( hlaSrS
&n hosa aS ttltaka timann sem þ«er elga
aS ktrtast þar. verSa aS borgast upp aS
betm tima sem oss er tllkynt aS taka
»mr úr blaStau.
Allar augl. verSa aS vera komnar á
skrifrtefuna fyrtr kl. 12 á þrlSJudag ttl
blrtlngar i blaSinu þá vlkuna
Tko VlklaR Pri-aa, l.td
CANADIAN NORTHERN RAILWAY
Þénustu Viðbúnir
Hraðskreiðar Lestir
Géður Aðbúnaður
þýzku.
ESa hvað skal segja um aSrari °8 þetta er jafnan átt við, I
eins þjóðir og Lítava og Letta?! t»egar svo er tekiS alment til orSa, |
Ekki lifa þær á molum frá borSi' sem e8 gjörSi.
annara þjóSa. Mál Lítava erj Ag íslenzka hafi nokkyrn tíma
. bannig alveg sjálfstætt mál — ’ veriS frummál , ö, heii fcg ahiífci
sfðustu samstöfun, nema í nafn- heyrir ekki einu sinni til slafnesku' sagt og mun(li alclrr.; '
málanna — og hefir haldist mála sagt’neina slíka vitleyso, þó eg sé
bezt, langt um betur en íslenzkan, j ekki málfr8eSingur. £kki hefi egi
og er enn í dag eins fomeskjulegt < helduj. neita8 þvi aö eil19tuka orS
og forngrískan eSa Sanskrit. —, hafi betur geymst f ö3rum NorS-‘
urlandamálum en íslenzku. En altj
þetta haggar ekki því, sem eg^
sagSi, aS Danir, NorSmenn og
Svíar skilja nú svo aS segja e’kki
nokkura málsgrein í for
háttum sagna, þar sem hún er á síð-
ustu skarnstöfu.]
Þeim «ern kuimma að vilja kynnast
Idó betur, @et eg bezt vfsað í
eænstoa bók: “Hiandbok i Várld-
hjalpspráket Ido” eftrir P. Ahiberg
(áður Esperantista), er út kom í
Stokkhólmi 1913. Annars er ídó-
kenslubækur að fá á ílostum mál-
um. Bráðuim kemur út s‘ór ídó-
orðiabók eftir frk. Gunvar Mönster
í Kaupmiannahcfn.
Eg læt hér staðar numið, en ætla
seimna að fræða , menn be.ur um
þetta mikilsverða mál.
ESa Frísir, er tala mállýzkur, sem
mynda sjálfstæSan málaflokk,
sem er imiSja vegu milli lágþýzku
og ensku. ESa Velsbúar, o.s.frv.,
o.s frv. ?
Og Belgir? Ekki hafa þeir tek-
iS upp mál annara þjóSar heldur
eru þaS tvö þjóSabrot: NiSur-
lerdingar (Flæmingjar) ogFrakk-
norrænu
t'lsagnarlaust, en Islendi :gar geta
lesiS forn-norrænu bó’ mentirnar
allar sj-r til gagns, ár t ’sagnar, og
flest svo, aS hvergi jcr út af rétt-1
VETRAR
FERÐAMANNA
FARGJÖLD
/
—TU —
VANC0UVER, VICT0R1A
Kyrrúliafs STRÖND og CAUF0RNIA
Umboðsmenn vorir munu le ðbeina ySur viSvíkjandi
VetrarferSum YSar, setja ySur lægsta fargjald, útvega
ySur svefnklefa á lestunum og önnur þægindi — og
senda ySur eftir Canadian Northem brautunum, — sem
liggja um lægstu skörS Klettafjallanna.
AUSTUR
CANADA
Ferðalög
MeS tímalengingar hlunnMd-
im. á sextíu daga farbrCum.
SpyrjiS umboSsmann vom og
hann mun fúslega gefa ySur
allar upplýsingar.
CVallónar), sem hafa samein-|Um skilningi. Þetta kalla eg, aS
ast 1 eitt nki. Og líkt er aS segja máliS hafi varSveizt hér en ekki (
CANADIAN NORTHERN RAILWAY
BRAUTIN MEÐ HINUM MIKLU ÞEKTU YFIRBURÐUM