Heimskringla - 09.04.1919, Side 1

if'
Opið á kveldin til kl. 8.30
Þ»gar
Tennur
Þurfa
Aðgerðar
Sjáiö mig
DR. C. C. JEFFREY
“Hinm varkári tanniæknir”
Cor. Logan Ave. ok Maln St.

miii. ár.
Serg. Oscar J. Gottfred,
sonur Mr. og Mrs. J. Gottskálksson, 525 Jessie Ave., Ft.
Rouge, kom heim úr stríSinu á laugardagskvöldiS 29.
marz síSastl. Hann er búinn aS vera í hernum nokkuS
á fjórSa ár, á Frakklandi og í Belgíu; var hann tvö síSustu
árin af stríSinu alt af í fremstu röSum og tók þátt í ýmsum
skaeSustu bardögum, sem háSir voru á þeim svæSum a
því tímabili, svo sem Vimy Ridge, Hill 70, Passchendaele,
Arras, Cambrai, og seinasta daginn, sem stríSiS stóS yfir,
var honn í sókninni á Mons, og rétt þegar þeir voru búnir
aS taka bæinn, þá kom frétt um aS vopnahlé Væri samiS;
var þaS honum og þeim öilum sannarleg gleSitíSindi.
Hann var einu sinni tvo mánuSi í fremstu skotgröfum, án
þess aS fá nokkra hvíld. Hann hefir sannarlega veriS
hieppinn aS ganga í gegn um allar þessar orustur óskaddaS-
uj og koma nú heim til 'foreldra smna heiH a hufi. Hann
segist vera búinn aS fá meir en nóg af hermenskunni í bráS.
en þó hefSi hann ekki viljaS missa af þessu tækifæri aS
gera skyldu sína fjrrir land og þjóS. Hann býst viS aS
dvelja hjá foreldrum sínum þrjár til fjórar vikur og fara
svo vestur til Fdmonton, þar sem hann atti heima áSur en
hann gekk í herinn.
Almennar frjettir.
Næsta sumar heimsækja Can-
ada og ferSast hér um vesturfylkin
aam 300 ritstjórar frá Bandaríkjun-
um. MeS hópnum verSa nokkrir
þingmenn og aSrir háttsettir og
noálsmetandi menn sjrSra. Mark-
miSiS meS ferS þessari er aS
kynnast ástandi hér og sjá me^
eigin augum hin mikhi landflæmi
Vestur-Canada. RáSgert aS þessi
fríSi flokkur komi hingaS í lok
júlímánaSar og ferSalagiS standi
yfir um þriggja vikna tima.
Tilkynt hefir veriS, aS Allen
leíkhúsafélagiS í Toronto aetli aS
reisa hér í Winnipeg afarstórt
kvikmyndahús á komandi sumri.
Leikhús þetta á aS kosta um $300-
000 og verSur eitthvert vandaS-
Asta og skrautlegaata leíkhús í
Canada. Á þaS aS standa a Don-
ald stræti gegnt Eaton verzlunrnni
og hefir lóS sú þegar veriS keypt.
Karl Kositsky, rikis yfirskoSari
i NorSur Dakota, skýrSi frá því
"ýlega, aS hin nýja tilhögun og
aiSurjöfnun Nonpartisan flokksins
myndi auka virSingu eigna í North
Dakota úr $403,42z,258 upp í
$1,239,650,856. Eftir aS lagSur
hefir veriS á virSingar þessar hinn
tiltekni skattur (4 tniíls), vex
skattbyrSin um upphæS er nemur
$3,344,914. Og taliS er ólíklegt,
aS þessi feikna skattaukning nægi
hinum miklu og margvíslegu þörf-
um stjórnarinnar, verSi skattálag-
an því hærri-en nú er gert ráS fyrir
—ef til vill 5 mills. Hljóta ríkis-
búar þá aS greiSa um 400 per cent
nærri skatta þetta ár en á undan-
farandi árum.
Borgarstjóra kosningar eru ný-
afstaSnar í Chicago. Heitir sá
William Hale Thompson, er kosn-
ingu hlaut og fékk hann 257,888
atkvæSi Umsækjendur voru sex
í alt og þar af tveir sósíalistar.
Hlutu þeri síSamefndu fæst at-
kvæSi, annar 23,004 og hinn
1,715. Fulltrúi verkamanna hlaut
54,467 — rúmlega tvöfalt fleiri
en báSir sósíalistarnir til samans.
Hon. Gideon Robertson, verka-
manna ráSherra í séimbandsstjóm-
inni, hefir nýlega tilkynt aS sett
verSi fimim manna nefnd til þess
aS ferSast til allra helztu iSnaSar-
stöSva (industrial centres) í Can-
ada og rannsaka ástandiS þar frá
ölluim hliSum. ASallega á nefnd
þessi aS grenslast eftir hvar hægt
sé aS koma á samstjórn verka-
manna og verkveitenda svo vel
WINNIPEG, MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 9. APRIL 1919
NÚMER 29
fari. Vafalaust er þetta spor í rétta
átt og.ber vonandi hinn æskileg-
asta árangur. 1 nefndinni eiga aS
vera þeir menn er fylsta traust er
boriS til.
Frétt frá Bandaríkjunum segir
allsherjar iSnfélaga sambandiS
þar, er saman stendur af 3,000,-
000 meSlimum, nú vera aS hrinda
af stokkum öflugri baráttu gegn I.
W. W. æsgingamönnum, bolshe-
visma og stjórnleysis kenningum
af öllu tagi. Um þetta kemst
Hugh Frayne, einn af helztu leiS-
togum iSnfélaga sambandsins í
B.ríkjunum, meSal annars þann-
ig aS orSi : “Vér munum reyna
aS sýna verkalýS lands vors fram
á, aS 'bolshevisminn svonefndi er
samtvinnaSur svikum, eigingirnij
og ilsku, og aS stefna þessi sé I
runnin frá mönnum, sem aldreij
hafa verkamenn veriS, — lötunU
og Iúmskum æsingamönnum, er
hagnýta sér fáfræSi fólksins og lifa
á hræsni og lygum." Ef þessi
“stóru orS” væru töluS af ein-
hverjum af fylgjendum auSvalds-
ins, myndi þeim ekki mikill gaum-
ur gefinn, en þar sem þau koma
frá merkum leiStoga verkamanna,
sem hag verSalýSsins ber fyrir
brjósti, er alt öSru máli aS gegna.
AfstaSa l'essa manns sýnir ótví-
ræSilega, aS gerbyltingamenn, er
ekkert ábyggilegt hafa aS bjóSa
í staS þess gamla, eigi sterkrar
mótspyrnu aS vænta í Bandaríkj-
miklum og hugviti. 1 öSru efra
horni getur aS líta íslenzka konu
í faldbúningi og meS “fálkann"
á hné sér; mynd sú táknar lsland.
Hinu megin, eSa í hinu>efra hom-
inu, er mynd af ungri mey í full-
um blóma lífsins, sem hampar
jarSarhnettinum á höndum sér og
býSur hann “velkominn”. Sú
mynd táknar Canada. f neSri
hornum eru myndir af þinghúsum
íslands og Manitoba. Þorsteinn
er sérstaklega hagur aS mála slík-
ar umgjörSir og má óefaS fullyrSa
aS aldrei hafi.honum betur tekist
en í þetta sinn. — Vér bökkum
sendinguna.
Minnisvarðinn.
Norris forsætisráSherra Mani-
>ba, og Brown fylkisféhirSir eru
addir í Ottawa þessa dagana.
Sal erindi þeirra austur er aS
ggja aS sambandsstjóminni aS
ta fullgera Hudsonsflóa brautina
ns fljótt og mögulegt er. Hafa
5Ír þegar setiS ráSstefnu meS Sir
homas White og fleiri stjórnar-
eSlimum og fengiS beztu undir-
kir. AS vísu fengu þeir ekkert
íveSiS loforS um hvenær brautin
■Si kláruS, en vom fullvissaSir
n aS verkinu skyldi haldiS á-
am. Eins og búiS er aS tilkynna
rir nokkm síSan, hefir stjómin
hyggju áll-miklar brautalagning-
þetta ár, og hefir þess vegna í
örg horn aS líta.
_______J&l._
^oksins haia Winnipegbúar hrept
S marg umtalaSa Shoal Lake
itn, þótt nokkur vandræSi væm
aS þaS fengist. Eftir aS hinu
ikla mannvirki var lokiS fyrir
uttu síSan , aS leiSa vatniS alla
iS hingaS frá Shoal Lake, kom
>p úr kafinu aS vatniS væri ekki
m hreinast. SögSu efnafræS-
gar í því vera smá-pöddur (cyc-
ps), sem svo eru smáar, aS ekki
ást meS berum augum. BæSi
iknum og efnafræSingum kom
5 saman um ÞaS, aS pöddur
;ssar væru ekki skaSlegar fyrir
;ilsu fólks og vatniS heilnæmt í
la staSi þrátt fyrir nærveru
sirra. Sumum leizt þó ekki á
iikuna og kom til tals, aS bygt
eri hér síunar verkstæSi, — er
>sta myndi um tvær milj. doll-
•a. Eftir heilmikiS málastapp
irS niSurstaSan sú, aS láta
orgarbúa reyna vatniS eina viku.
ar þaS hiS snjallasta ráS, því
San borgarbúar fengu vatn þetta
[ afnota, hafa þeir yfitleitt lýst
lægju yfir því og munu ófúsir
5 breyta iuti aftur. VatniS er
ert og bragSgott og stórum mun
lýkra en brunnvatniS, sem fyr
ar notaS.
í málefni þessu, eins og sérhverj-
um ætti aS vera frjálst aS gera,
því allir eiga hér jafnan rétt aS
máli. En þaS er eitt, sem vér ætt-
um sem mest aS varast þessu viS-
víkjandi, og þaS er, aS láta til-
finningar vorar hlaupa meS oss í
gönur eSa vondskast og velja
hverir öSrum hrakyrSi út af þessu.
Vér eigum aS virSa hver annars* 1
skoSun, enda þótt vér getum ekki
fallist á hana, annars eySileggjum
vér mál þetta, og hefSi þá veriS
langt um nær aS hreyfa l>ví aldrei
Winnipeg, 4. apríl 1919.
S. J. Jóhannesson,
Sambandsþingið
Mál og mannlýsingar
Þ. Þ. Þorsteinsson hefir sent oss
mynd er hann nýlega hefir málaS.
Myndin er af “fyrstu íslenzku ráS-
herrunum austan hafs og vestan”,
Hannesi Hafstein og Thomasi H.
Johnson. Utan um myndina er
teiknuS skrautumgjörS af hagleik
Þar eS svo margir hafa nú aS
undanförnu látiS opinberlega í
Ijós skoSanir sínar viSvíkjandi
hinu fyrirhugaSa minnismerki, er
reisa á hermönnum vorum, þeim
er þátt tóku í hinu síSasta ægilega
heimstríSi, og aS skoSanir manna
eru svo margar og margvíslegar, I
áS nær undrum sætir, þá langar
mig einnig til aS láta mína mein-
ingu í ljós, og er hún í skjótu
bragSi sögS sú: aS eg hallast ein-
dregiS aS steinvarSanum, því sú
minning er ekki á sandi bygS,
heldur á bjargi því, sem varir um
aldur og æfi og veglegast er. AS
segja aS slíkt minnismerki sé bara
kaldur steinn, er hin mesta fjar-
stæSa, því þótt steinninn í sjálfu
sér sé aS eins kaldur og dauSur og
dauSur Iíkami, þá eru minningar-
merki þau, sem á hann eru rituS,
hvorki köld eSa dauS, sé þaS af
listamanni gert; og þaS mun bezt
og lengst vekja og viShalda end-
i rminningunni um vora dýru
arengi, sem ekki hikuSu viS aS
offra lífi sínu og limum fyrir land
sitt og l>jóS, eSa hiS góSa málefn-
iS. ÞaS mun því vekja aSdáun
og þök'k í brjósti óteljandi kyn-
slóSa um komandi aldir.
ÞaS hefir frá alda öSli, eSa frá
því aS vér höfum fyrst sögur af,
veriS alsiSa hjá þjóSunum, aS
menn hafa reist látnum ástvinum
sínum eSa ýmsum mikilmennum,
veglega- bautasteina eSa minnis
varSa úr steini. Þetta er afar forn
siSur, sem helst viS hér á meSal
vor óbreyttur enn þann dag í dag.
ViS þurfum ekki annaS en koma
hérna í kirkjugarSana til aS sjá
allan þann aragrúa sem þar er af
minnisvörSum (eSa legsteinum),
sem menn hafa reist þar látnum
ástvinum sínum og ekki veigraS
sér viS aS rista hinar hjartfólgn-
ustu minningar á kaldan steininn.
AuSvitaS aS þar mundu þær
verSa varanlegastar og bezt
geymdar fyrir eftirkomandi tím-
ann.
En þaS er eitt, sem eg vil aS
minnisvarSi þessi beri meS sér, og
l>aS er þaS, aS nann geymi minn-
ingu allra ísl. hermanna, þeirra er
þátt tóku í hinu mikla voSa stríSi;
því þeir eiga sannarlega heiSur
skiliS, þar sem þeir, eins og hinir
sem féllu, voguSu lífi sínu í sama
tilgangi, og þó aS þaS atvikaSist
svo, aS þeir kæmu til baka lifandi,
þó margir lemstraSir, þá liggur
fyrir Þeim sem öSrum aS falla frá
meS tímanum, en minning þeirra
ætti aS lifa eins og hinna, sem
þegar eru látnir. En minnisvarS-
inn virSist mér, aS vera mætti tals-
vert tninni og þar af leiSandi ó-
dýrari, og mundi hann alveg eins
ná tilgangi sínum fyrir því.
En hvaS viSvíkur líknarstofn-
un, þá er þaS ónertanlega góS og
göfug hugmynd, ef slíkt gæti kom-
ist í framkvæmd og náS tilgangi
sínum aS verSa til varanlegrar
minningar um hermennina. En eg
er hræddur um, aS slíkt lenti í alt
of mík'lu vafstri og ósamkomulagi
um hvemig því fé skyldi bezt og
viturlegast variS. En ef samskot
til minnisvarSans yrSu svo rífleg,
aS afgamgur væri af þeim kostn-
aSi, þá ætti aS verja því fé til efl-
ingar gamalmenna heimilisins á
Gimli, því þaS er sú stofnun, sem
nauSsynlegust er og mest til sóma,
sé henni vel stýrt og viShaldiS eins
og hingaS til hefir átt sér staS.
MeS Þessu fyrirkomulagi bindum
vér niSjum vorum enga bagga eft-
irleiSis, en erum einir um hituna í
þessu máli.
Jæja, eg hefi þá i sem fæstum
orSum látiS í ljós mína meiningu
eftir
Gunnl. Tr. Jónsson.
VI.
Ottawa, 2. apríl 1919.
ÞaS er upphaf þessa máls, aS
fyrir Quebec-fylki ræSur höfSingi
sá, er Sir Charles Fitzpatrick heit-
ir; ber hann fylkisstjóra nafn og er
fjáSur vel. Hann er nýlega kom-
inn í þenna heiSursess, var áSur
dómari' hæstaréttar lands vors og
þar á undan dómsmála ráSgjafi
Laurier stjórnarinnar. MaSurinn
er því merkur. Vakti þaS því ekki
all-litla eftirtekt, er honum var
boriS á brýn í sambandsþinginu í
fyrri viku, aS hann hefSi þá hann
var dómstjóri stungiS í sinn vasa
5,000 dölum, sem honum hefSi
ekki boriS. Þessi ákæra er raun-
ar ekki ný, því hún var borin fram
á þinglinu í fyrra; en þaS var rétt
fyrir þinglokin, svo ekki gafst tími
til aS ræSa hana, enda þá þing-
mönnum gefiS í skyn, aS dóm-
stjórinn, því hann var dómstjóri
þá, mundi skila aftur þessum 5000
dölum. En þetta var fyrir ári síS-
an. Nú er sú breyting orSiri á, aS
Sir Charles er orSinn fyljfisstjóri í
Quebec, sem er enn þá betur laun-
aS en aS vera dómstjóri hæsta-
réttar, — en 5,000 dölunum hafSi
hann ekki skilaS aftur. Saga
málsins er sú, aS þingiS hefir til
margra ára veitt dómstjóra hæsta-
réttar 2,500 dali árlega, til aS
ferSast til Englands í dómsmálaer-
indum; en einn þefvís þingmaSur
uppgötvaSi þaS, aS Sir Chai’es
hefSi ekki fariS þennan leiSangur
árin 1915 og 1916, en engu aS
síSur dregiS ferSakostnaSar pen-
ingana. Líklegast hefir dóm-
stjórinn veriS hræddur viS kaf-
bátana og taliS sig öruggari heima.
en ferSakostnaSar peningamir
gleymst ( I) í buxnavasanum.
UmræSur urSa bæSi h^-5ar og
langar um þetta í þinginu. Skift-
ust menn í tvo flokka, þá sem
vörSu Sir Charles og töldu hann
hafa rétt til peninganna, og hina,
sem kváSu hann hafa engan rétt
til þeirra og bæri aS skila þeim
aftur. En skrítin var flokkaskift-
ingin, því liberalar og stjómin
vörSu Sir Charles, en meiri hluti
stjómarflokksins hamaSist gegn
honum. Dr. Edwards, sem bar
fram kæruna, sagSi meSal annars:
“Þegar fátæklingur tekur fæSu,
sér og sínum til bjargar, er hann
hlífSarlaust settur í tugthúsiS; en
þegar vellauSugur maSur og mik-
ilsmetinn dómstjóri t hæstarétti
landsins stingur í smn vasa 5,000
dölum, sem honum ekki ber, ef
þaS verSur uppvíst, þá ekki ein-
£ista er honum lofaS aS halda
fénu, heldur er onura og veitt
betra embætti.” Hon. Hugh
Guthrie, sem talaSi fyrir hönd
8tjórnarinnar, kvaS kæruna órétt-
láta. Sir Charles bæru þessir pen-
ingar, því fjárlögin segSu aS eins:
‘Til Sir Charles Fitzpatrick' án
nokkurrar frekari skýrxngar. Ef
nokkur bæri' því hér sök í máli, þá
væri þaS þingiS, sem hefSi sam-
þykt fjárveitinguna þannig orS-
aSa, en ekki Sir Charles." Bætti
Guthrie því viS, aS þingmenn
skyldu fyrst líta í sinn eigin barm,
áSur en þeir færu aS ásaka jafn-
mætan mann og Sir Charles, því
ekki væru ferSakostnaSar reikn-
ingar þeirra ætíS svo ráSvandlega
tilkomnir. — D. D. Mackenzie lib-
eral leiStoginn varSi og Sir Char-
les, sömul'eiSis Sir Thos. White og
Hon. R. Lemieux. Aftur voru þeir
Nickle frá Kingston og R. L. Rich-
ardson harSorSir í garS hins fyrv.
dómstjóra, og vildu aS hann skil-
aSi peningunum aftur. KvaS
Richardson þaS á allra vitund, aS
fjárveiting þessi hefSi veriS ætluS
til ferSakostnaSar, og þar sem
hinn háæruverSugi dómstjóri
hefSi setiS heima og fariS hvergi í
tvö ár, bæru honum ekki pening*
arir. W. F. Nickle kvaS mundu
mega fóSra meS lagaflækjum, aS
Sir Charles hefSi rétt til dalanna,
en siSferSislegan rétt til þeirra
vissu bæSi guS og menn aS hann
engan hefSi. Sir Sam Hughes
sagSi, aS Sir Charles í staS þess
aS fara til Englands, hefSi fariS á
veiSar (hverskonar veiSar, nefndi
kappinn ekki) og mætti vera aS
hann hefSi unniS landinu jafn-
mikiS gagn á þann hátt sem meS
Englandsförinni. — Alls voru um
30 ræSur haldnar í þessu ferSa-
kostnaSarmáli, en svo valt þaS út
af án þess nokkur ákvörSun væri
tekin. En líklegt er, aS Sir Char-
les hafi haft buxnaskifti næsta dag
og fundiS peningana í vasanum,
því til stjómarinnar komu þeir
tveim dögum síSar. — Lýkur þar
meS sögunni.
Hon. Thomas Crerar.
LandbúnaSar ráSgjafinn í sam-
bandstjóminni, Mr. Crerar, er fyr-
ir löngu orSinn þjóSkunnur fyrir
afskifti sín af búnaSarmálum
landsins, en á þingi er hann ný-
græSingur og talar þar sjaldan.
VirSist sem hann kunni þar ekki
sem bezt viS sig; er hann á sífeldu
rápi um þingsalinn og þá hann er í
sæti sínu, hefir hann hattinn á
höfSinu og lætur hann síga í brýr
niSur. Halda margir, hann sofi
tíSum undir umræSum, og er hon-
um þaS naumast láandi. Tvö mál
halda þó Mr. Crerar glaSvakandi,
em þaS tollmál og landbúnaSur;
skýtur hann þá hattinum aftur á
hnakka og dTekkur t sig meS á-
fergju þaS sem sagt er; og þegar
hann svo talar í þessum málum,
líkist hann prófessor, en þinghehn-
ur nemendum. Má meS sanni
segja, aS Mr. Crerar sé hmn fyrsti
hæfi landbúnaSar ráSgjafi, sem
Canada hefir haft; fyrirrennarar
hans hafa veriS honum fremri
hvaS stjómmála þekkingu snertÍT
og kunnaS betur aS heyja hinn
pólitiska hildarleik. En á sviSi
landbúnaSarins stendur Crerar
þeim öllum framar; af þeirri á-
stæSu var hann og valinn til starf-
ans, þá samsteypustjómin var
mynduS. Mr. Crerar hefir um
nokkur ár veriS formaSur “Hinna
sameinuSu komyrkjufélaga" (Un-
ited Grain Growers of Canada) ;
heldur hann þeim starfa enn, þó
hann sé ráSherra, og aS flestra
hyggju mtuidi hann frekar vilja
afsala sér TáSgjafa embættinu,
heldur en formannsstöSunni.
< Framhald d 5. bls.)
SENMÐ EFTIR
Okeypis Premíuskrá
yfir VERÐMÆTA MVNX
R0YAL CR0WN SOAPS, Ltd.
6S4 Maln St Winnipeg