Heimskringla - 07.05.1919, Blaðsíða 3

?|*INÍPEG, 7. MAl 1919
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐS»A
0. A. Vinje.
(Framh. frá 2. bla.)
i/uiltw. Honum var hann einskon-
ar björgunartsdki í öllu |jví brimi
og bobum, sem aeddu um bann.—
Mefi bonum gat Kann lyft sjálfum
sér npp yfÍT sársaukann En |>essi
"tríeýn” var ekkert annað en
háSitS. MeS t>ví deyfÖi hann von-
brígKin. Me'S i>ví aS haeSa lífiS,
sjélfian sig og öll þau öfl t honum,
aeaa kröfðust framrásar, alla J>essa
UFskvisti, er óaflátanlega sprungu
fran í eSli hans, gat hann snúiÖ al-
vhnuutt upp í háS, sorginni upp í
beiskt gaman. Og hann neytti
{•esMrar "tvísýni” alstaSar. Hann
s6 alstaftar bæSi rétthverfu og
r«itgkverfu á mönnum og málefn-
itn. sá alt frá tveim hliSum.
Vegoa |>ess gat hann ‘'grátið meS
vdru auganu og hlegiS meS hinu."
t*easi "tvísýn”, þessi kaldhæSni
faate Vinje gera menn bæSi norska
•g aaikla. ÞaS væri t ríkum mæli
hjá Holberg og Wessel, þess vegna
vSeru þeir svo norskir. Og hann
áttt ekki snjaliari lýsmgu til þess
a® eínkenna mikillerk Shakespeare
n*«* en betta: ”ÞaS er drengur,
lutfSi 'tvísýn’.” Af |>estsum
«3imu rótum var J>aÖ nnuuS, aS
konunt fanst ekki eins núkið til um
neinn fornmann envs og |>ann. sem
hló upp í opiS geSiS á dauÖanum:
ÞormóS KolbrúnaTskáld. Vinje
var laus viS alla hetjudýrkun. En
þó tignaSi hann ÞormóS fyrir
þetta fræga verk, er hann dregur
örina úr hjartastaS BÓr, lítur á
hana og segir: “Vel hefir konung-
urinn aliS oss, feitt er mér enn um
hjartarætur” — deyr. Þama var,
fanst Vinje, mitt í opnum örmum
dauSans, glott hæSnislega yfir Iff-
inu. Og bví dáSist hasui aS.
II.
parti -
Þó Vinje væri enginn
maSur, ætti ekki hema í neinum
stjórnmálaflokki, berSist ekki fyr-
ir neinum ríkjandi hugsjónum eSa
stefnum, þá var þó eítt merki, sem
hann fylkti sér undir og barSrst
fyrir til æfiloka ÞaS vur lands-
máliS. Ekki af ]>'** aS þaÖ var
sérstakur straumur í bjóSlífsmóSu
NorSmanna, sem markaSi stefnu
qg flokka. Heidur uf J>vf, aS þaS
var lifandi hluti af honum sjálfum,
farvegur, sem hann gat beint í öll-
um þeim fossaföllum, setm óiguÖu
Og byltust í hinni *nargj>ættu sál
hans. Hann haföi mangt skrifaS,
áSuj en Ivar Aasen hóf bænda-
roáliS til vegs og gengite. En baS
yar þvi Iíkt, sem hann gæti aldrei
komiS sjálfum sér til fuHs í þaS.
sem hann akrifaSL ÞaS
hjarta hans sem saí eftír. En um
leiS og hann fær '‘máliS”, er eins
Og nýr eldur blosai i því, sem hann
■ikrifar. Nú er hann þar allur, meS
illum sínum breytileik, hæSni, lífs-
beiekju og lífselsku. Þama fær
hann fastan grundvöll txndir fæt-
urnar. Nú getur hann gtaSiS ör-
uggur og lagt til ajllra hliöa.
Þetta er mjög eSblegt. Hann
var bóndaættar gegn mm marga
ættliSi. Kraftur og sérkennileiki
bændanna runninn honum í merg
€»g blóS. Hann |>urtb því,, tií
þeas aS njóta sín, aS íá frá þeim
uitthvert vopn, einhrvern VkaÖs-
gjafa, sem þeir hefSu bygt upp og
íagt í menningu atrmt og BtríS gegn
um margar aldir. Og þaS var mál
þeirra. ÞaS koon meS nýtt and-
rúmskvft, nýja heiroa, nýja mögu-
leáka fyrir hann. Þess vegna kast-
aSi hann allri sinni ást og lotningu
á þaS. Hann hafSi aldrei slitiS sér
Upp á flokksdýrkun efta í baráttu
fyrir stefnu og hugsjónum. Nú
brauzt þessi dýrkun út eins og
sítýflaÖur foss. Og máliS verSur
honum eins konar trú eSa guS.
En hann breyttsat ekki ( neinu
öSru. Hann heldur áfram eftir
sem áSur aS kaldbæöa lífiS, sjá
hknnaríki og helvíti í sömu and-
ránni. Hann dregur enn örina
Úr blæSandi hjarta sínu, og brosir
uua leiS yfir sjálfum sér. Hann er
enn ýmist bænda aimaíur, stjom-
axsinni, forví gismaSur sambands-
ine viS SvíþjóS **Sa 'fjandmaSnT
þess. Og alt af sami stefnulausi,
eirSarlitli og hvikuli maSurinn. En
(andsmáliS er homim alt af jafn-
heilagt og hjartfólgiS. AS því
hæSist hann aldrei. ÞaS er hiS
eirva, sem ekki er hægt aS finna
ranghverfu á. Og hiS sama er um
höfund þe$p, Aajsen. Þótt hann
sjái aldrei svo mann, heyri aldrei
svo getiS um nýtt mál, nýjar hugs-
anir, aS þaS sé honum ekki aS ein-
hverju leyti efni til hæSni, þá er
Aasen þarna undantekning. Hann
dregur aldrei dár aS honum. Hann
er friShelgur.
Ást Vinje á landsmálinu sýnir
einnig ættajrÖarást hans. Hún
hafSi eins og veriS grímuklædd
áSur,, aldrei komiS fram nema
undir einhverri hulu. Og sumir
efuSust um aS hann ætti nokkra
ættjarSarást Menn brugSu hon-
um jafnvel um þjóSarhatur. Hann
reyndi alstaSar aS draga fram lest-
ina, ranghverfuna. Hann sækti
oftar á þjóSarsómann, en hann
verSi hann. En þegar "máliS”
kom til sögunnar, þá var öSru
máli aS gegna. Þá kastaSi ást
hans til norsku þjóSarinnar grím-
unni. í málinu sá hann sýnilegt
lifandi tákn þess, aS NorÖmenn
áttu eitthvaS sjálfstætt, sjálfskap-
aS. LandsmáliÖ var al-norskt.
ÞaS var sjálfstæSismerki norsku
þjóSarinnar. Og hann samrætti
(identificerte) örlög málsins og
þjSóarinnar. AuSnaSist málinu
líf, þá væri norsku þjóSinni borg-
iS. Gæti hún ekki gefíS þessu
frummáli sínu líf, þá væri hún
dæmd til dauÖa, án upprisu.
Þj óSarþroskinn, fanst Vinje, eiga
aS koma beinlínis fyrir máliS, hin
upprruialega tunga þjóSarinnar
upprunalega tirnga þjóSarinnar
ítti aS vekja til lífsins alla þá ó-
notuSu krafta, eT byggju meS
nenni. “MáliS" var töfrasprotinn
sem ljósta átti á alla byTgSa
brunna, lokaSa hella, óunna náma
þjóSarkraftanna, þá áttu aS
streyma fram lifandi lindir, sem
frjóga mundu allan akur þjóS-
lífsins.
Þegar Vinje fær sitt eigiS mál.
þá brýst ættjarSarástin fram eins
og þungstreym elfur. Þá fyrst
sézt, aS bak viS alt spottiS —
kaldhæSnina -— liggur djúpur
eldur, slær heitt hjarta fult af inni-
legri og hreinni ást til lands og
bjóSar. Og "Dölen”, blaSiS, sem
hann gaf út og var persónugerf-
ingur hins breytilega hugarfars
hans og skoÖana, var nú héSan af
þrungin þeim lögum, sem Vinje
fanst vera lífsskilyrSi norsku þjóS-
málstreitunni..
sönnunar lofa eg aS láta þessar fáu
eftirfylgjandi athugasemdir verSa
mitt síSasta um langt skeiS, svo
nú getur þú séS hvaS þú mátt
bjóSa þér. Þó undanskil eg, ef þú
berS mig einhverju svo meiSandi,
aS eg sé neyddur til aS bera hönd
fyrir höfuS mér.
Þú segir, aS eg misskilji nálega
alt í grein þinni: “Hn-'ta endur-
send” og beri þig brigzlum. —
Hver eru þau brigzl, má eg vera
svo djarfur aS spyrja? Og snýr
þú þessu ekki eins vel viS og hægt
er, eSa hvaS? Brigzl segir þú aS
ekki sæmi lærSum eSa ólærSum
aS ástæSulausu, og er þaS mála
sannast; og jafnvel þó ástæSur
kynnu aS virSast til. En þaS lít-
ur út fyrir aS þú hafir ekki hugsaÖ
út í þaS fyrri en eg bsnti þér á þaS
í fyrra svari mínu, aS þaS væri
vanalega taliS siSuSum mönnum
ósamboSiS aS grípa óSar til þeirra
og maÖur ætti orSastaS viS ann-
an. — Eg á þá víst ekki aS skoSa
þaS sem brigzl, aS þú vænir mig
um heimsku í síSari grein þinni-—
jafnvel nautheimsku? (eSa er þaS
nú misskilningur líka?), og skal
þá heldur ekki skoSa þaS sem
brigzl. En alt alf heyrir maSur eSa
sér eitthvaS nýtt. SíSan eg man
fyrst eftir mér, ert þú fyrsti maS-
urinn, sem hefir brugSiS mér um
heimsku, svona upp í opiS geSiS
á mér. — Ólíkt höfumst viS aS,
Jón sæll! Þarna hefi eg veriS aS
dja þér þaS til gildis, hvaS eftir
->naS, aS þú vaerir talirn vits
MinamaSur og vær’r eflanst víS
^sinn. og þetta er a!t og surr t
g hefi unr> úr krafsinu. —
r vanþakklætiS í heimrnum! F-
vo eg haldi mér v’S efniS. þá veit
“g fjTÍr víst, og þú ve'zt baS K'—
■>5 eg misskildi ekki mikiS dvlgirr
Sínar. enda mundu þá he'msk’ngi
rrnir fleiri en eg einn. Hitt þvk
’r mér sennilegt, aS viS nánari í-
Sufirn hafi þér fundist þú heldur
fljótfær, en þá hefSi veriS mann
legra — og ærlegra — af þér aS
Vannast viS þaS, heldur en a?
skeila skuldinni á heimsku mína.
Þú 'færS, hvort eS er. engan sem
bekkir mig nokkuS, ekki einu sinni
"'áifan þig, til aS trúa því. aS er
-kilji ekki vanalegt íslenzkt mál.
t*ú vcizt aS orSiS “kend” hefir
Og í þriSja lagi þá gæti eg bezt
trúaS, aS HeiSdal hiefSi ekki hug-
mynd um þ-ssar hnyppingar okk-
ar, svo valt mundi aS byggja á
vinfengi því. En þaS gleÖur mig
aS sjá, aS hann er aS fá viSur-
kenningu sem liklegt sagnaskáld,
eins og þaS rnirn ávalt gleSja mig
aS sjá unga men.i rySja sér braut
í þeim verkahring, sem þeim er
hentastur.
HugleiSingar þínar um guS-
fræSinga og bændur viS hliS
himnaríkis álít eg svo mjög út í
hött og svo ósmekkvíslega aS orSi
komist aS auki aS eg geng alveg
fram hjá þeL.L Eg virSi slík efni
meira en svo, aS eg vilji deila um
þau viS menn, sem rita jafn ókurt-
eist, aS eg ekki segi strákslega og
þú gerir.
Þú munt nú fínna þaS, aS
þessum athugasemdum mínum,
meSal ann^rs, aS þaS sé langt um
of langt mál meS litlu efni. Mér
þykir sjálf’-m þaS vera orÖiS of
langt og hætti því, en satt aS segja
langar mig þó til aS minnast á ým-
islegt fleira í greii. þinni.
SigurSur Magnússon.
AS vorinu reka menn geldinga og
stóS á fjall, eftir úningu, og efla
til gangna aS haustinu, svo sem á
íslandii Þá taka menn frá slátur-
pening, og láta sjóSa kjötiS niSur.
Þegar hreindýrum og moskusux-
um hefir fjölgaS í landinu smala
menn þeim og reka í þær réttir,
og meS þeim útbúningi, sem þeim
hæfa, og taka úr þeim þaS, sem
leggja á aS velli. Þegar fuglar
hafa og veriS friÖaÖir, .verSur
mikiS starf aS vorinu í æSarvörp-
unum og viS fuglatekju. — A8
loknum heyskapnum byrjar svo
heiIafiskisveiSi og hákarlaveiSi.
Er heilafiskurinn þá saltaSur í
tunnur, en síSeui reyktur á Græn-
(Framh. á 7. bla.)
The Dominion
T Bank
IIOHM NOTRE DAME AVE. ®G
SUERBUOOKE ST.
HUfanntðll, nppb
VnraRjHSar ......
AlUr elanlr .....
. ---------------------*
-.---------------------* 7i
Vér ðskum eftlr vltJsklftum Teral-
unarmanna og &byrkjumst atJ »efa
þelm fullnægju. SparlsJótJsdelld vor
er sú stærsta sem nokkur bankl
heflr f borginni.
lbúendur þes
óska atl sklfta
lessa hluta borgarinnar
vlti stofnun. soi
vlta atJ er algerlega trygg.
vort er full tryggiug fyrlr «JK»
ytJur, konu og bórn.
W. M. HAMILTON, RáSsmaW
FHOVE GARRV 8450
Grænland.
Eftír Jóu Dúason,
Eftir Jón Dúason.
IX.
1 seinni hluta apríl, þegar skcS-
(raSir ui
S' 'rönd f
aumast ætíS h rf,~ n allttr snjór
str” vgS á G’-æ .La' di En þ
’Uast firS’mir af 1 S~-\ Þá byríf
andnámrmennir ’r þe<rar aS afl;
sJ-epnitm smur
annnar:
III.
bevar fengiS hefS í íslenzkunni .... , x
fyrir æÖilöngu, þó þaS væri ný- Vl11 heTtur’ LoSnunm
yrði fyrir mörgum árum. Þess
vegna skilja þaS flestir nokkurn
veginn, og er eg einn á meSal
þeirra. F-g held meira aS segja,
aS eg skilii flest af nýgerfingunum
bínum, eSa ný-yrSunum, og eru
þó sum þeirra fremur strembin.
Þú getur naumast kallaS þetta
sinna stæri]aeti mér_ því ej, hefi áSur,
og skal giarna gera þaS enn, kann-
ast viS aS eg sé ekki þinn jafningi
aS vitsmunum. En þi ættir þú
líka aS sjá, aS þaS stækkar ekki
þinn hluta. aS reyna aS gera mig
aS heimskingja, sem ekki skilji
mælt mál.
Stökuna, sem þú tilfærir og
u • i , i eignar SigurSi BreiSfjörS, hefi eg
aldre, lengra en aS verSa atika- ávak heyTt ei&naSa j,^ brœgru*
Hann v,ldl vel ba- Magnúsi og Stefáni Ólafssonum
Fáir munu hafa horft á annan
eins afgrtmn milli drauma
og virkileikans, eins og Vinje.
Honum auSnaSLst aldrei aS gera
brú yfir þaS hyldýpL Hann var
ástamaSur. En náttúran hafSi
gert hann úr garSi eins og tröll.
Hann vildi eiga gott í matnaS. En
varS oftast aS hátta hungraSur.
' Hann var virSingagjarn, en náÖi
aldrei
ritari.
inn. En varS oftast aS ganga í j Stephense-n í ViSey. Áttu þeir aS
útslitnum fötum af öSrum. Hann j hafa kveSiS hana um bróSur sinn,
þyrsti í viSurkenningu. En upp- Björn notarius á Esjubergi. Þar
skar aS jafnaÖi fyrirlitningu. Hug-Isem e8 ,as hana (miS minnir aS
arflug hans bygSi honum einlægtjl1^ væri ‘ s«gusafni Isafoldar)
fegurstu hallir, og lofaÖi honum [y.rir mörgum á™m á Prenti- var
_ 1 hun emmg eignuo peim bræSrum.
gulli og grænum skogum. En, h- _________ * - •,• • * , *
P , . ' Þu munt nu vil)a segja, aS þaS
kastalam,r%hrundu i rústir; guIliS j Reri, minst ti)i hver hafi kveSiS
varS aS grjoti, sem skar fætur hana, hún geti jafnt átt viS mig
hans, og skógamir aS urSum, seni' fyrir því, og skal eg 'fallast á þaS,
hann braut bein sín í. Alt líf hans' ef hún á viS mig á annaS borS.
var samfeld röS af árekstrum 1 Sú eT þó vist meining þín, því ann-
milli þess, aem hann vildi aS yrSi j ars. skil e5 e^ki hvaSa erindi hún
og þess, sem varS
hófu hann í Paradís þessa lifs.
en veruleikinn steypti honum oft-
ast niSur í Víti 'þess.
Þó viS (slendmgar vildum jafna
Vinje viS eitthvert skáld okkar.
þá er slíks engmn kostur. ViS eig-
um engan jafnoka hans í því. sem
er hans séreinkenni og höfuSstyrk-
ur. ÞaS yrSi jafn falskt eins og
samanburSur á Bjömson og Mattí-
asi. Þó er einn, sem manni dettur
í hjig. ÞaS er Hjálmar í Bólu.
Þetr eiga báSir kaldhæönina,
spottiS yfir lífinu, þeirra og ann-
ara, en jafnframt djúpa, sára löng-
un til þess aS geta tekiS alt lífiS í
faSm sinn, þrýst gervallri tilver-
unni aS hjarta sér, og fundiÖ lífs-
strauma leggja frá alheimshjartanu
í þeirra eigiS blóSdrjúpandi
brjóst.
Jón Bjömsson.
....—Isafold.
Jón Einarsso
Nei, nei. og aftur nei, heilla-
maSur! Eg kæri mig ekki um aS
eiga síSasta orSiS. Þú munt því
vanastur, aS hafa þaÖ sjálfur og
kunna betur viS þaS, en mér er
p, . ! átti einn í grein þína. Til þess aS
Uraumarmr sýna_ hve BreiSfjörS gat komiS
miklu efni í stutt mál, var víst
hægt aS finna alveg eins fallegt
erindi og sem vafalaust var ort af
honum, háfi sá veriS tilgangurinn
einn. En úr því aS þessi staka
átti bezt viS þinn smekk, og sem
þú segir aS sé ljóS sem lifi, þá
skal eg geta þess, aS eg efast um
aS fyrsta vísuorSiS, eSa fyrsta
hendingin, lifi rétt hjá þér. ÖSru-
vísi heyrÖi eg þá hendingu og sá.
Þú segir, aS eg hneykslist mjög
á því, aS bækur séu lesnar. Þetta
er svo ástæSulaus fjarstæSa, aS
hún verSskuldar aS kallast öSru
verra nafni, en er gott dæmi þess,
hve óvandaÖur þú ert í rithætti.
Algerlega ræSur þú því, hvort
þú trúir því aS eg hafi lesiS Stikl-
ur. en hvaS þeirri tileáhi binni viS-
víkur, aS eg hafi fundiS aö rit-
dómi þínum um þær, aS eins til
aS gera höfund þeirra mér vin-
! veittan pg búa þannig í baginn
’ tyrir mig, er eg kæmi tii ísíands,
bá þykir mér þú saekia nokkuð
lanet. Fyrst er nú þaS, aS eg
hafSi ekkert afráSiS um fslartds-
ferS, er e<r skrifaSi þær aSfinslnr,
og hefi ekki enn, fremur en þaS,
hvort eg kem yfir til Canada í
sumar os? heimsæki þig. sam-
kvæmt góSu boSi bínu. 1 annan
staS, þá hefi eg aldrei séS SigurS
HeiSdal, þaS eg veit, veit ekki
ér fóSurs hand i
'1 næsta vetrar. MeS fyrirdrátt
irnetum er loSnumi akkaS sama-
þéttar kasir viS fjöruna og þar ei
ausiS upp úr vörpunni í vagna og
bún keyrS burt, unz varpan er
tæmd. Úr loSnunni er tíndur mik-
ill stórsilungur og þorskur, sem
mikiS er af í loSnutorfunum. Stór-
silungurinn verSur saltaÖur eSa
soSinn niSur, en þorskurinn ef til
er svo
dreift til þerris á fjörur, klappir og
malarkamba. LoSnuveiSinni verS-
ur ef til vill haldiS áfram meÖan
þurkaplássin endast. Þegar loÖn-
an hefir þomaS, er henni rakaS
saman og henni ekiS heim í loSnu-
hlöSur, sem standa heima viS bæ-
inn eSa peningshúsin og er síðan
gefin meS beit eSa hey á vetrum.
Þegar landnámsmenn hafa komiÖ
ár sinni vel fyrir borS, gera þeir
sér verksmiSjur, þar sem þeir
pressa lýsiS úr loSnunni og mala
hana í fóSurmjöl, því loSnan er
mjög feit. LoSnutorfurnar koma
öll ár á nálega sama tíma og
bregSast aldrei. Þegar nóg
komiÖ af loSnu, fara menn á bát-
um út í eyjar, sem liggja fyrir
landi. Þar utan fyrir landi rekur
hafísinn og á honum miklar breiS-
ur af sel. Efna menn nú til blóS-
baSs á selnum og drepa hann unn-
vörpum, því hann er Iítt
sig. Þar munu menn og oft hitta
hvítabimi. Selskinnin munu menn
þurka en salta spikiÖ og hirSa sel-
kjötiS. Má vel vera, aS af sel-
kjöti mæ.tti gera ýmsa rétti, sem
sjóSa mætti niöur og gera aS
verzlunarvöm. Er ýmislegt því til
staSfestingar. Þá munu menn
stunda heilafiskisveiSar í fjörSun-
um, unz sláttur byrjar í júlí. VerSa
þá slegin tún og engjar, og KeyiS
hirt. Heyskapurinn fer fram á lík-
an hátt og á lslandi, en þó er sá
IjóÖur á sumartíSinni á Grænlandi
aS þar er mývargur mikill í ágúst,
og verSa menn því aS hafa mý-
slæSur fyrir andliti, svo sem í öSr-
um löndum, þar sem mýbit er.
Þegar mikiS liggur viS, ljá menn
hvorir öSrum hesta og aSra hjálp.
Þegar landnámsmenn hafa búiS
nökkra hríS fara þeÍT aS nota vél-
ar viS heyskapinn, fyrir því hve
grassprettan er góS. En ef til vill
gera þeir þaS strax. Sagt er, aS
þurkasælt sé í grænlenzku sveit-
unum, en þó eitthvaS beri út af
meS heyskapinn, má þaS bæta úr
skák, aS menn hafa áSur aflaS sér
mikils fóSurs af loSnu. Á slættin-
að því athyglL hvemig kaup
verS og peningaverS
s arimerkja hækkar á mánuSi
hverjum, þsmgaS til fyrsta dag
janúar 1924, aS Canada stjómin
greiSir $5 fyrir hvem—W.-S.S.
FOR
YOUR
EVERV
SM/PMENT
JTVEG-
NN-
KAUPSVERÐI
ALLUR RJOMI ER B01
AÐUR MED BAVKAÍ-
VISUN DAGINN EFTIR
MÓTTÖKUNA.
Crescent
Creamery Company
UMITED.
Siajörgerðarhús á eftirgrelnduaa stööum:
WINNIPEG, BRANDON, YORKTON, KIDLARNEY, CARMAN
Skrifið félaginu á þoim staö cr þér sondRS rörur jiSar til, og vertte.
ySur þá veittai' allar upplýsiagnr «r þér ósklð.
slíkt alls ekkert kappsmál. Því til einu sinni hverra manna hann er.
wú stendw hk; L** vg
silungsveiSi yfir. Bændur setja
grindur eSa net í ámar og ausa þar
upp veiSmni einu sinni eSa tvisvar
í viku, og senda aflann á þann
staS, þar sem hann er hirtur, soS-
inn niÖur, saltaSur eSa reyktur.
/Frnar láta menn ganga meS dilk
eSa færa þeim frá, en mjólkur-
framleiSslu úr kúm hafa menn
naumast nema til heimilisþarfa.
=
Sparið Peninga' Yðar
meS því aS kaupa eiaiungis þær
fæSutegundir, er gefa meeta næringu.
I allri bökun brúkiS
PURIT9 FCOUR
GOVERNMENT STANDARD
Flour License No’s 15. 1«. 17, 18