Heimskringla - 20.08.1919, Síða 3

WINNIPEG 20. ÁGÚST 1919.
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSIÐA
>..
ji:
| -^qíi -T'
bíou^
i
Íí»
4. -■*
MINNI ISLANDS.
(Framh. frá 2. bls.)
innar, atorku- og dugnaSarmenn ektamaka
mestu, bæíSi í mentunar og verk- ekki sícSur
sínum. Hún elskar
föður sinn og móSur
I
legu tilliti. — Flestir íslendingar þó hún veiti leiðtoga sínum alla
gætu lagt meiri rækt viS aS kynna elska mjög þjóS sína og móSur- þá hlýju tilfinningu, er hennar ást-
lieiminum auglegS íslenzkra bók- máliS. En eins og allar tilfinn-* 1 ríka hj^rta hefir aS geyma. Hún
menta. ingar dofna án þess aS þær séu þarf ekki aS gleyma föSurhúsun-
Einn af hinum mörgu og sönnu æfSar, þannig tapast móSurmáliS
Islandsvinum í Winnipeg sagSi og þjóSarástin, ef þeim er ekki al-
mér í gær, aS hann hefSi talaS
um, þó hún starfi af alefli aS því
aS gera hiS^ nýja heimili sitt eins
varlega haldiS viS. MikiS hafa notalegt og unt er og reiSubúa þaS
ekki alls fyrir löngu ^iS heims- Canada-lslendingar reynt aS halda fyrir hennar komandi afkvæmi.
frægan rithöfund og blaSamann' við þessum tilfinningum. ÞaS var Þótt vér höfum yfirgefiS æsku-
frá annari heimsálfu, og aS taliS meS því áformi aS þeir tóku meS stöSvar vorar til þess aS sameinast
jhefSi snúist um bókmentir. Þessi sér “föSurlands sögurnar, ljóS- annari þjóS og öSru fyrirkomu-
maSur vissi lítiS um íslenzkar bók- | mseh þjóSskáldanna; já, einnig lagi í annari heimsálfu, þá elskum
mentir. En honum var sagt og leirskálda rímurnar----------helgar minj- vér eigi aS síSur fósturjörS feSra
sýnt sumt af því fagra og göfuga, I ar ættjarSarinnar”. En afkom- vorra og móSurmáliS fagra. Vér
sem íslenzkan geymir. | endur þeirra, eins og afkomendur elskum eigi aS síSuf hin göfugu
Þegar þessi útlendingur var bú- vorir, munu efalaust smátt og augnamiS þessarar þjóSar, þó vér
inn aS lýsa aSdáun sinni yfir því, ' smátt tapa móSurmálinu og ætt- ! minnumst meS gleSi og fögnuSi
sem hann hafSi heyrt, þá segir jarSarástinní. En vér vonum aS ættjarSarinnar. Látum oss yrkja
hann: “Why don’t you tell the þeir tapi aldrei einkennum íslenzku vel þetta blessunar land og prýSa
world about it?” (Því segiS þér þjóSarinnar. Þessi einkenni eru'vor nýju heimili. Látum oss
ekki heiminum fráþví?) I frelsisást, dugnaSur, drenglyndi greiSa götuna fyrir niSja vora og
Eg ætla ekki aS fara aS tala um °g persónulegt og þjóSfélagslegt komandi kynslóSir fyrirheitna
landsins. Látum oss taka hönd-
gildi íslenzkra bókmenta — þaS | sjálfstæSi.
ber víst öllum saman um þaS. En
þessi spurning -— því segiS þér
ekki heiminum frá því? —er eft-
irtektarverS. Gætu íslendirígar
hér megiri hafsins gert nokkuS,
sem betur héldi viS minning Is-
lands, sem betur mælti fyrir minni
Islands, en einmitt þaS, aS flytja
þaS fagra í íslenzkum bókmentum
á "heimsmarkaSinn” ? — ef eg má
svo aS orSi komast.
Islendingar er bygt hafa sér bú um saman viS bræSur vora aust-
í héruSum Canada og NorSur-|an hafs, viS landa vora í Canada
Bandáríkjanna hafa veriS og eru . o's NorSur-Barídaríkjunum og
framfara menn. Þeir hafa tekiS | einnig ganga áfram veginn fram
höndum saman viS aSrar þjóSir ^ fararinnar og gleyma aldrei aS vér
NorSurlanda aS gera hin nýju j séum Islendingar — trúir og trygg-
lönd sín eins frjósöm og aSberandi ir þeim göfugu tilfinningum, sem
heimili — hiS þriSja og síSasta —
og dvaldi þar unz hann lézt.
StundaSi Helga hann í legunni
meS frábærri umhyggju og sam-
vizkusemi og verSskuldar þakk-
læti vina hans og aSstandenda.
Snorri var hár vexti og karl-
mann legur, fremur fríSur sýnum,
alúSlegur í allri umgengni, trúr og
vinfastur — í stuttu málit alt þaS
sem innifelst í því aS vera góSur
drengur.
Minningin um hann lifir þó
nafniS gleymist. Frétta vilja þeir,
sem sjá handarvikin, hver hafi svo
miklu orkaS, og verSur því til aS
gegna:
“Hér kom íslenzkt afl, sem hóf
upp úr jörSu steininn.”
Vinur.
Irlandsmál.
og hægt er. Þeir hafa veriS iSju-
samirt sparsamir og starfsmenn
miklir. Þeir hafa sett á stofn iSn-
aS ýmsan og verksmiSjur af fleiri
Því ekki aS láta þaS góSa í ís- tegundum. Og í öllum þessum
lenzkum bókmentum færa þaS
góSa í íslenzku þjóSerni inn í
þjóSlífiS ameríska?
ÞaS hefir einn af ykkur, Winni-
peg-lslendingart sem nú er viS há-
skóla suSur í Bandaríkjunum, gert
þó ekki lítiS í þessa átt, meS því
aS þíSa á ensku sum af okkar
fögru kvæSum. Þetta hefir feng-
iS viSurkenningu meSal menta-
manna hér, eins og viS mátti bú-
ast. MikiS í þessa átt hefir veriS
gert á Englandi. Meira þarf aS
gera.
Vér verSum aS sameinast þjóS-
störfum hefir þeim gengiS vel, því
flestir eru alrsrlega sjálfstæSir og
á engan hátt upp á aSra komnir.
Þeir eiga notaleg og skemtileg
heimili. En þrátt fyrir öll þessi
veraldarstör þeirra, hafa þeir
aldrei gleymt þjóSerni sínu, fóst-
urlandinu og móSurmálinu. Sem
Ijós sönnun um þaS, hversu þessir
Vestur-íslendingar hafa varSveitt
móSurjnál sitt og haldiS viS þeim
voru einkenni fortíSar frelsishetj-
anna bæSi austan hafs og vestan.
Snorri Jónsson
Þann 2 7. marz síSastliSinn and-
aSist aS heimili sínu í Riverton,
Snorri Jónsson, áSur bóndi í
Framnes bygS í Nýja fslandi.
Hann var jarSsettur í grafreit Ár-
dalssafnaSar aS viSstöddu fjöl-
menni.
Snorri Jónsson var fæddur aS
Máfskoti í Reykjadal í Þingeyjar-
sýslu 15. desember 1856. For-
háleitu augnamiSum þjóSarinnar, I eídrar hans voru Jón Marteinsson
þurfum vér aS eins aS taka upp j frá GarSi viS Mývatn og kona
hin stóru fréttablöS og tímririt, er .hans Kristlaug Ólafsdóttir frá
prentuS eru vikulega og mánaSar-
lega.
NarfastöSum í Reykjadal. Ólst
hann upp hjá þeim, fyrst í Máfs-
lífinu hér--- þaS á fyrir okkur aS
liggja aS sameinast þessari þjóS— Ein sog segulafliS dregur aS sér j koti og síSar á Fjöllum í SuSur
getum viS þá gert nokkuS betra járnagnir og heldur þeim saman í j Þingeyjarsýslu. -------- VoriS 1881
en aS færa þjóSinni okkar hérnaj *mni heild, þannig eru fréttablöS j kvæntist Snorri og gekk aS eiga
— hinni enskumælandi'þjóS þessa
- og tímarit einnar þjóSar þaS afl Kristjönu SigurSardóttur, ættaSa
lands — hugsjónirnar íslenzku,
bókmentirnar íslenzku í þeim bún-
ingi sem þekkist, á þeirri tungu
sem skilst?
Ef vér getum gert þetta, þá
höldum vér viS hinu íslenzka
þjóSerni í Ameríku og mælum
■fyrir minni Islands á varanlegan
hátt.
Og svo vil eg þá aS endingu
taka undir meS skáldinu og segja:
“ÞiS þekkiS fold meS blíSri brá
og bláum tindi fjalla,
og svanahljómi, siltmgsá
og sælublómi valla,
og bröttum fossi, björtum sjá
og breiSum jökulskalla —
drjúpi’ hana blessun drottins á
um daga heimsins alla!”
Einkenni Yestur-
Islendinga.
(Ræða flutt íslendingadaginn 2. ág.
1919, af prófessor Lofti Bjarna-
syni, Logon, TJtah.)
ÞaS hafa veriS aSrar hvatir, er
leitt hafa Islendinga vestur til Can-
ada. Þær hafa veriS margar og
margvíslegar. Sumir hafa fariS
til þess aS finna auS og meS því
augnamiSi aS verSa ríkir og vold-
ugir. Sumir hafa fariS þangaS til
þess aS leita aS meiri sælu og á-
nægju. ASrir til þess aS leita
meira rúms, bæSi fyrir sjálfa sig
og niSja sína. Og enn aSrir til
þess aS komast undan hinni óblíSu
veSráttu föSurlandsins, og leita
betri landsgæSa, en þeir voru van-
ir heima. Flestir hafa fariS
er bindur saman í eina heild sér-
hvern einstakling og varSveitir
hann og þjóSareinkenni hans.
þess fleiri tungur er menn kynna
sér, þess æSri verSur siSmenning
þeirra og sálarstyrkur. Islending-
ar kunna allir fleira en eitt tungu-
mál. Svo lengi sem vér Vestur-
Islendingar höfum yfirleitt íslenzk-
ar bækur, íslenzk blöS og tímarit,
munum vér halda viS þjóSmenn-
ing vorri og minnast þess aS vér
erum ættaSir af hinu jjrímhvíta
farsældar fróni og frelsfsríetjunum
frægu”. Vér munum helga lífs-
störf vor þeim göfugu augnamiS-
um þjóSar vorrar ------ hreinskilni,
frelsi og sjálfstæSi.
Islendingum hefir fariS vel fram
síSan þeir komu til VesturKeims,
og þeir hafa unniS sér gott mann-
orS. Því hvar helzt sem maSur
ferSast um Ameríku og hittir
mann eSa menn, er þekt hafa eSa
þekkja Ameríku-íslendingat þá
bera þeir allir sama vitnisburS um
dugnaS þeirra, ráSvendni, starf-
semi og yfirleitt drengskap þeirra
í öllum greinum. Er þetta of
djúpt tekiS í árinni? Nei, ekki
þegar vér tölum um þjóSina í
heild sinni. Látum oss kenna
börnum vorum og barnabörnum
aS hugleiSa og halda í minni þess-
um göfugu einkennum þjoSar
vorrar, aS hegla og varSveita
hennar góSa mannorS. Vér er-
um þegnar Bandaríkjanna— frels-
islandsins mikla. ÞaS er skyldá
vor aS varSveita frelsi þessarar
þjóSar og stySja aS af öllum lík-
amans og sálar kröftum aS hin há-
leitu augnamiS hennar haldist viS
úr sömu sýslu, góSa konu og gáf-
aSa meS afbrigSum. SumariS
1883 fluttust þau til Canada og
settust aS á bæjarstæSinu Lundi
viS Islendingafljót, þar sem nú er
bærinn Riverton. StundaSi hann
ýmsa daglaunavinnu þar til voriS
1886 aS hann nam land 3 mílur
norSur frá Riverton. Þeim hjón-
um farnaSist þar vel og bjuggu
myndarbúi, þrátt fyrir veglevsi og
ótal örSugleika, sem landnemar á
þeim árum áttu viS aS stríSa. En
Snorri var atgervis- og dugnaSar-
maSur svo mikill, aS ekki minnist
sá er þetta ritar, aS hafa þekt ann-”
an meiri. Kristjana kona hans
lézt 2 1 -. október 1 899 í Winnipeg
þar sem hún hafSi veriS til lækn-
inga. Þau höfSu eiganst 4 börnt
og eru þau nú öll uppkomin:
Snæbjörn, gildur bóndi í Framnes
bygS; Njáll, búsettur á sömu
stöSvum; Unnur. gift Jakobi Sig-
valdasyni í VíSir bygS, og Erlend-
ur, í Canada hernum. Eru þau
cll hin mannvænlegustu, sem þau
eiga kyn til. ÁriS 1900 gerSist
ráSskona hjá Snorra frú Helga
Jónsson, ekkja Jóns Jónssonar
vesturfarar agent frá HjallastaS á
SauSárkróki. HafSi hún meS sér
3 börn sín, öll ung, og reyndist
Snorri þeim sem bezti faSir, enda
syrgja þau hrínn sem böm föSur
sinn. Þau eru: Jón Lúter, nú í
Bandaríkja hernum; frú EngilráS
Kristín Henrikson í Winnipegt og
frú Elín SigurSur Pipps í Edmon-
ton. Voru þau ásamt móSur sinni
hjá Snorra í tvö ár á landi því er
hann nam fyrst. En 1902 nam
hann land í FramnesbygS og flutt-
ust þau búferlum þangaS. Blómg-
hjá þjóSinni. Hennar guS er vor
frjálsir og meS heiSri og sóma, en guS, henar velferS vor velferS, ogjaSist þar og ávaxtaSist búskapur-
til eru dæmi aS sumir hafi fariS I hennar augnamiS eru vor augna-'inn fyrir elju og ástundun beggja
sem glæpamenn og flúiS undan ; miS. j þeirra Snorra og Helgu. Er rausn j
refsingu, er þeir verSskulduSu. [ En þótt þetta sé áform vort í > og dugnaSi Helgu líka viSbrugS-
En allir hafa þeir fariS meS þvf, þessu frelsisins landi, þá þurfunt^ iS. Á heimili þessu skipaSi ís-
augnamiSi aS bæta hagi sína, og! vér ekki aS gleyma fósturlandinu^ lenzk góSvild og gestrisni öndvegi.
allir hafa þeir byrjaS nýtt líf, þeg-j gamla. Vér Vestur-Islendingar j VoriS 1914 seldi hann búslóS
ar þangaS var komiS. Margirjerum eins og brúSir er yfirgefur «fna í Framnes bygS og fluttist til j hneptir í varShald án allra sakar-
þeirra eru af beztu ættum þjóSar-] foreldra sína til þess aS sameinastj Fiverton og reieti þar mynd»r- gifta, og í fangelsum hafi veriS
Eitt hiS mesta áhyggjuefni og
van-damál brezku stjórnarinnar er
aS ráSa málum Irlands svo til
lykta, aS allir megi vel viS una.
Margar tilraunir hafa gerSar veriS,
en allar mistekist — mest fyrir þá
sök aS þjóSin sjálf er tví- eSa þrí-
skift, og millivegur ill vinnanlegur.
Sinn Feiners heimta lýSveldi og
Nationalistar heimta stjórn líkt og
Canada hefir, og Ulstermenn eru
andvígir öllu, sem losar aS nokkru
tengslin viS England.
Sinn Feiners eru lang-fjölmenn-
asti flokkurinn á Irlandi, og unnu
þeir því nær öll þingsætin utan
Ulster viS síSustu kosningar og
sigruSu Nationalista gersamlega,
enda var þá hinn frægi foringi síS-
arnefndu, John E. Redmond, fall-
inn frá og eftirmaSur hanst Dillon,
óvinsæll. \
Fyrir nokkru síSan stofnuSu
Sinn Feiners lýSveldi á Irlandi og
kusu sér stjórn meS prófessor Ed-
ward de Valera sem forseta, en
vítanlega hefir engin breyting orS-
iS á stjórnarfari landsins — þaS er
alt í höndum Englendinga sem áS-
ur, og mikill hluti landsins þess ut-
an undir hervaldi o geru róstur og
blóSsúthellingar daglegir atburS-
irir, og hefir hver Sinn Fein þing-
maSurinn eftir annan veriS settur í
svartholiSt þó flestum hafi þeiin
veriS slept eftir stutta inniveru.
Núna fyrir fám dögum var einn úr
þeirra flokki, Gallihager aS nafni,
dæmdur til eins árs þrælkunar-
vinnu fyrir æsingar og óþegnholl-
ustu.
En aldrei hafa Irar unniS af
meira kappi en nú aS því aS vinna
fósturjörS sinni hiS langþráSa
frelsi. ASal-starfsviS þeirra hefir
veriS í Bandaríkjunum. Þeir hafa
lagt kapp á aS fá Bandaríkja þjóS-
ina á sitt band. Þar vestra hafa
þeir safnaS miklu fé í vor og sum-
ar og óspart reynt aS vekja hatur
Bandaríkjamanna til Englendinga.
Hefir Sinn Fein leiStoginn de Val-
era veriS aS ferSast um Bandarík-
in í þessum tilgangi --- og hefir
honum veriS fagnaS sem konung-
ur væri. enda má svo segia sem
hann sé hinn ókiyndi konungur
írlands um þessar mundir.
AS undirlagi hinna írsku frels-
isvina var þaS, aS nefnd manna
var send frá Bandaríkjunum til
friSarþingsinst til þess aS tala máli
irlands, og var formaSur hennar
Dunne, fyrverandi ríkisstjóri í 111-
onis, hinn mikilhæfasti maSur. En
sem búast mátti viS, varS nefnd-
inni lítiS ágengt. Fékk hún þó á-
heyrn hjá Wilson forseta, en hann
kva'Sst ekkert ætla aS skifta sér af
Irlandsmálum á friSarþinginu, þó
hann hinsvegar væri hlyntur mál-
staSnum. En leyfi fékk þó nefnd
þessi til aS ferSast um Irland
snemma í sumar, og þefir hún nú
gefiS vút skýrslu um för sína, og
lætur hiS versta af stjórn Breta á
lrlandi og ber á hana þungar á
sakanir.
MeSal annars segir nefnd þessi
r 3 hermenn og lögregluliS hafi
orepiS tiu borgara síSustu þrjá
mánuSina og engum veriS refsaS
fyrir. HundruS manna hafi veriS
FOSSINN
Þú litli foss í ljúfri fjalla kyrð
er létta tón knýrð frá hörpu þmni,
þú leysir von, er lengst var mni byrgð
og Iíkt og móðir vaggar draumsjón minni.
Því andi minn er andi borinn þér,
þinn óður vakti hreiminn strengja minna,
og hugsjón mína Hulda drotning ber
við hjarta þitt og býður mér að finna.
Og þreyttur las eg skáldsins lista Ijóð,
en lind sú þvarr og varð ei meir’ til bóta,
en meir’ og meir’ mig þyrstir í þinn óð
er oftar kem eg til þín, hans að njóta.
\
Því sálu minni svala laug er hann,
hún svífur inn í töfraspilsins óma,
og í því djúpi finnúr frumleik þann,
er fiðlu-strengir engir kunna’ að hljóma.v
Hún berst með niðnum inn í dagsins djúp
og drekkur hreinleik morgungeislans blíða
og klæðist af þeim hundrað hta hjúp,
er hlær f þínu úðaskauti fríða.
Þau eru ekki mörg þín ljúflings lög,
en létt og þýð, klædd töfrafríðum hjúpi,
því náttúrunnar eigin æðaslög
og óður Iífsins býr í niðsins djúpi.-
Þú fossar jafnt og þétt af bergsins brún
og bylgjur þínar hola grjót og mylja,
í hamravegginn hjóztu djúpa rún
þitt hetjutákn og ímynd starfs og vilja.
Og þó eg verði’ af angri’ og elli grár
og æða minna kólni munar-blossinn,
eg brosa mun sem barn í gegnum tár
er bernsku mína hugsa eg um og fossinn!
Pálmi.
J
fariS svo illa meS fanga aS því
verSur naumast meS orSum lýst.
Persónulegt frelsi sé aS engu orS-
iS og eignarrétturinn horfinn, jafn-
vel börnum hafi veriS stoliS frá
foreldrunum og leynt tímumu sam-
an. Brezka stjórnin hefir opin-
berlega mótmælt þessum áburSi
bllum og segir aS enginn flugufót-
ur sé fyrir honum.
StórblaSiS Lorídon Times lýsti
því yfir nýlegat aS Irland ætti aS
fá sjálfstjórn meS svipuSum hætti
og Canada. Vakti þetta mikla
eftirtekt, og urSu margir Irar —
helzt þó Nationalistar — stórglaS-
ir. Sinn Feiners létu sér fátt um
finnast, og Ulstermenn urSu æfir.
SögSu aS ef stjórnin gæfi Irlandi
sjálfstjórn, og undanskildi ekki
Ulster héraSiS, gripu þeir til
vopna. Var Sir Edward Carson
leiStogi þeirra svo berorSur, aS
hann var víttur harSlega í þinginu
og þaS af flokksbræSrum sínum—
úr flokki Unionista, því þann flokk
fylla Ulstermenn á þingi.
Lloyd George lýsti því yfir í
þinginu nokkrum dögum seinna,
aS þessi frétt í Times væri ekki á
rökum bygS. En þaS væri þó
víst aS ráSa yrSi sem fyrst fram
úr Irlandsmálunum, en hvernig,
vissi han nekki. KvaSst hann
verSa ósegjanlega þakklátur þeim
mannit sem gæti fundiS þann milli-
veg er öllum flokkum geSjaSist
aS. En því miSur mundi vand-
leitun á honum. Og írsku málin
eru ennþá óráSin gáta sem örSugri
verSur viSfangs meS degi hverj-
um.
Líklegast er nú taliS aS heima-
ctiórnarlögin, sem Asquith stjóm-
in fékk samþykt rétt í stríSsbyrjun
— en sem bíSa áttu framkvæmda
þar til stríSiS væri úti — verSi nú
lögleidd aS nýju, meS litlum
breytingum, og framkvæmd.
ÍSLENDINGADAGAR í WINNI-
PEG 1890—1919.
1. 1890, laugardag 2. ágúst í
Victoria Garden.
2. 1891, mánudag 3. ágúst í
Dufferin Park.
3. 1892, mánudag 1. ágúst í
í Elm Park.
4. 1893, mikvikudag 2. ágúst
í SýningargarSinum.
5. 1894, fimtudag, 2. ágúst, í
samastaS. »
6. 1895, föstudag, 2. ágúst í
sama staS.
7. 1896. mánudag 3. ágúst, í
satna staS.
8. 1897; mánudag 2. ágúst, í
sama staS.
9. 1898, ÞriSjudag, 2. ágúst, í
sama staS.
10. 1899, miSvikudag 2. ágúst
í sama staS.
1 1. 1900, fimtudag, 2. ágúst, í
sama staS.
12. 1901, föstudag, 2. ágúst, í
Elm Park.
13. 1902, laugardag, 2. ágúst,
í SýningargarSinum.
14. 1903, mánudag, 3. ágúst í
sama staS.
15. 1904}, þriSjudag, 2. ágúst,
Elm Park.
16. 1905, miSvikudag 2. ágúst
í sama staS.
17. 1906, fimtudag, 2. ágúst í
River Park.
18. 1907, föstudag 2. ágúst, í
sama staS.
19. 1908, mánudag, 3. ágúst, í
sama staS.
20. 1909, mánudag, 2. ágúst, í
sama staS.
21. 1910, þriSjudag, 2. ágúst,
í Elm Park.
22. 1911, miSviSudag 2. ágúst
í River Park.
23. 1912, föstudag, 2. ágúst, t
sama staS.
24. 1913, laugardag, 2. ágúst,
í sama staS.
25. 1914, laugradag, 1. ágúst,
í SýningargarSinum.
j 26. 1915, mánudag, 2. ágúst, í
sama staS.
! 2 7. 1916, miSvikudag 2. ágúst
' sania staS.
, 28. 1917, fimtudag, 2. ágúst. í
sama staS.
29. 1918, föstudag, 2. ágúst, í
River Park.
| 30. 1919, þriSjudag, 5. ágúst,
í sama staS.