Heimskringla - 18.08.1920, Page 1

V
Sendií eftir verlillsta til
Royal Crow* Soap, Ltd. , , . .
S64 Main St„ Winnipeg IHDOaOIT
Og
umbúðir
Sendit5 eftir verSlista til
Hoyal Crown Soap, Ltá.
654 Main St.( Winniper
XXXIV. ÁR.
WS^NlPEG. ÍIANITOBA. MIÐVIKUDAGINN 18; ÁGÚST 1920.
. , ......................... . —---------------
NOMER 47
CANADA
BlaSamennirnir, sem eru aS
heimsækja Kanada, komu til
W'nnipeg á sunr.udaginn var og
voru hér nokkra daga. Vi'Stök-
urnar sem Jaeim voru hér sýr dar,
vofu hinar beztu og eins og haríðu
þessum vélmetnu mönnum. ÞaÖ
sem þeim þótti eftirtektarverðast
viö Kanada, var það, hvo margar;
'Og miklar auösuppspreltur lands
ins cru, og hve auðurinn blasir al-,
staðrcr við þe'.jji og velmegunin.
Se- ia þeir b'cðin ekui auglýsa
Kanada nógu vel yfir í Evrópu, og s
þekkingin á möguleikum þess og |
taekifærum sé ekki nærri eins vel
kunn iþar og vera ætti. Telja þeir
víst að ef ástandið væri kunnugt:
yfir í Evrópu, eins og það er hér,
að innflutningur fólks til þessa
lands myndi miklu meiri en hann!
tr. Blaðamenn þessir, sem eru
100 talsins, þar á meðal 30
ír þetta fer prestur að huga að vasa
bók sinni, en hún er þá farin með
38 dölum, er í henni voru. Þegar
presturinn gerði lögreglunni að.
vart um þetta, frétti hann að sama
kvöldið var sama bragð leikið á \
annan mann á Sutherland Ave.
Munurinn var aðeins sá að í veski
þess manns voru 1 00 dalir í stað
38 í bók prestsins.
ÖNNIJR LÖND.
— “Takið börnin burt af stræt-
unum,” er áminning Gray’s borg-
arstjóra til bæjarbúa. “Strabtis-
vagnaþjónar gera alt, sem í þeirra
valdi stendur til að sporna við
;lysui|i, en eins og ge'fur að skilja
hafa þeir áætlun að fara eftir, og
að aftra þeim frá að fylgja henni
tefur umferð bæjarbúa. Gætið
þess að börnin séu því ekki á
strætunum.”
um
konur, eru frá öllum álfum heims.
BANDARÍRIN
— Bændaffokksþingmenn höfðu
fund á fimtudaginn á Alexandra
(hótelinu; buðu þeir þangað kon-
servativa- og verkamannaþing-
mönnunum, og átti að leitast rHð
að sameina þessa 3 ílokka. En i
ekki hafði það tekist í þetta sinn.
Hélt hver flokkurinn æði vel fram
sinni stefnu, og svo var lítil eftir-
gjöfin að öllum virtist sameining
óhugsandi. Hvern enda þetta
ætlar að hafa, verður nú ekki spáð
neinu um. En ifund hafa flokkar
þessir allir aftur í októbermánuði;
var að skilnaði látin í ljós sú ósk,
að þeir sameinuðust.
-- Farmgjaldahækkun sú, er
járnbrautafélögin í Kanada fara
fram á, hdfir að nokkru leyti verið
veitt þeim. 1 Bandaríkjunum var
gjaldið nýlega hækkað, og til þess
að farmgjöld hér væru í samræmi
við það, var það hér í Kanada
hækkað á öllum vörum, utan kol-
um sem til Bandaríkjanna fara,
eða á vörum er þaðan koma hing-
að ; gengur það ákvæði í gildi 26.
ágúst næstkomandi. Hækkunin
nemur 40 prósent.
—Aukakosningar til þjóðþings-
ins (federal government) í Kan-
ada fara fram í Austur-Elgin og
Yale í Brezku Kolumlbíu, og Vest-
ur-Peterboro í haust. 1 Vestur-
Peterboro sagði J. H. Burnham af
sér, og í Yale Hon. Martin Burrel.
— Peter Heenan þingmaður í
Kenora, og nokkrir af verkamanna
flokks þingmönnunum í Ontario
og Manitoba, hafa lagt af stað
austur til Ottawa, til að biðja um
að Winnipegleiðtogarnir, sem sitja
í fangelsi í Winnipeg. séu látnir
lausir. Einn þeirra, Fernell, var
nýlega látinn laus, og var þó
fangavistartími 'hans ekki úti. Hví
ekki að gera eins við hina?
— Kínverskur prestur að nafni
D. W. Sun, var á þriðjudaginn á
gangi niður Logan Ave. í Winni-
peg. Kemur þá alt í einu stúlka
með miklu fasi til hans og biður
hann í guðsbænum að fylgja sér
clálítinn spöl. “Það var maðpr á
eftir rriér, sem ilt eitt hafði í huga,
og eg er svo hrædd um að hann
veiti mér eftirför,” sagði hún.
Presturinn játti þessu og gengu
þau svo niður strætið. Þegar
þau koma að stað á strætinu þar
sem ljósin voru dauf, hnígur stúlk-
an máttvana niður, og ’lá við að
presturinn yrði of seinn að verja
hana falli. Flún raknaði við eftir
litla stund, og þakkar prestinum
fyrir hjálp hans, og segist rétt
komin heim til sín, hverfur inn
í afskekt stræti og prestur sér
hana ekkj framar. — Skömmu eft-
— Pailey P. Ghristjansen, sá er
útnefndur var fyrir forsetaefni af
bænda- og verkamannaiflokknum
í Bandaríkjunum, hefir símað
William C. Adámson, formanni
verkamannaflokksins á Englandi,
og lætur í ljós ánægju sína yfir því
I að brezkir verkamenn séu ákveðn-
ir í að andæfá því, að Bretland
fari í stríð á móti Rússlandi.
Bandaríkjunum hefir gengi
evrópísku peninganna fallið vegna
útlitsins þar. Er gengið sem hér
segir: . /
Gengið Gildið
Sterlingspund $3.65 $4.86,65
Franki (fr.) 0.07,25 0.19,30
Franki (b.) 0.07,73 0.19,30
Líran 0.04,99 0.19,30
Markið 0.02,15 0.23,82
Gyllini 0.33 0.40,20
Dalur (kan.) 0.88
BRETLAND
-7— Á fundi, er verkamenn a
Englandi héldu til að ræða um
þáttöku í hinu ýfirvofandi stríði
milli Rússa og Breta, voru eiftirfar-
andi tillögur samþyktar: Að Bret-
ar sendi nefnd verkamanna til
Frakklands, sem ráðfæri sig við
Frakkneska verkamenn um það,
hvað gera skuli til varnar stríði.
Að biðja brezku stjórnina að láta
ekki Frákkland leiða sig út í stríð,
þó það hafi í hyggju að æsa
Wrangel til að berjast í Suður-
Rússlandi og á Krfm. Að verka-
menn séu samlþykkir sátta- og frið-
artilraunum Lloyd George mil’li
Rússa og Pólverja. Að Lloyd
George láti verkamenn heyra til-
lögur þær. er hann ætlar að sætta
þessar þjóðir með. Að á rnóti
stríði við Rússa sé spornað eins og
unt er.
— Andrew Bonar Law, tals-
maður stjórnarinnar á Englandi, er
sagt að birta ætli innan skatns ný
og mikils verð ákvæði um írsku
málin, eða nýja stjórnarskrá
handa þeim. Fylgir sögunni að
írar vonist eftir að hún feli frið í
sér, og veiti Irum frelsi það er þeir
krefjast.
Lloyd George er á iferð til Luc-
erne í Sviss. Kvað flokkur manna
vera í Sviss, sem ekki ber góðan
hug til hans, og hafi heitið honum
öllu illu ef hann kæmi þangað.
Ollir það Svisslendingum tölu-
verðs kvíða í sambandi við þessa
ferð hans.
— Sir Drummond, ritari þjóða-
samibandsins, segir að sambandið
hafi keypt eitt stærsta hótelið í
Genf í Sviss til þess að hýsa í gest:
sambandsins.
— Á millj Rússa og Pólverja er
hildarleikrinn nú orðinn mjög ein-
|hliða. Rússar vinan hvern sígur-
inn af öðrum, og eru nú svu að
segja að berjast undir borgar-
veggjum Varsjá, höfuðborgar
Póllands. Eru þeir aðeins 10 míL
ur þaðan, og hlýtur borgin og Pól-
land að gefast upp innan tveggja
eða þriggja vikna tíma. Segja
dagblöðin hér að Rússar haifi í
hyggju að fara í stríð við England
Frakkland og Bandaríkin, eftir að
Pólland sé unnið, og búast við áð
Þýzkaland verði kúgað til að
verða á þeirra hlið. Á að gera
það með því að biðja það að lofa
her Rússa að fara y'fir landið. g
neiti Þjóðverjar því, á að. fara
með þá eins og Belgíu. En þó
þessar fréttir standi með fei.u letr-
í blöðunum hér, er ekki þar með
sagt hve sannar þær reynast. Og
með því að það hefir birzt önnur
hlið á þessu máli, viljum vér einn-
jg geta hennar. Hún er sú, að
Bolshevikar vilji og hafi boðið
Pólverjum að semja við þá sér-
stakan frið. Og ekki aðeins hafi
þeir boðið þeim frið, he’ldur háfi
þeir boðið Pólverjum sjálfstæði
og meira af landi, en þjóðafélagið
tekur fram í samningum sínum.
Ef þessi frétt er sönn, er lítil á-
stæða til að halda, að Rússland sé
að sækja önnur lönd heim með
stríði. Er líka spursmál, hvort
það hefir, að því er Pólland snert-
;r, gert annað en að verja sig. Pól-
land ætlaði að fá Finnland og
Eystrasaltslöndin með sér og Uk-
raínu, til þess að sækja Rússland
heim, þó það tækist ekki. Þeir
eru nú að súpa seyðið af því.
— Því var haldið fram fyrir
skömmu að Rauðu-Rússar væru
að taka saman 'hö*dum við tyrk-
neska sjálfstæðissinna uni að reka
af höndum sér í löndum Tyrkja í
Asíu Breta og gambandsþjóðir
þeirra Frakka og Grikki. Var
fréttin samt um það ógreinileg og
álitin ósönn. En nú er vissa fyrir
henni, og kemur hún frá Dr. Naz-
im Bey. leiðtoga sjálfstæðismann-
anna tyrknesku. Segir hann Rúss-
land hafa sent þeim 1,000,000
rúbla (1 r. er 50c) í gulli til An-
gora, sem nota átti til hersins tyrk-
neska. Hann segir það og satt,
að þeir hafi gert samning við
Rússa í Moskva í júní síðastliðn-
um, sem lúti að því að þeir eigi að
láta Tyrki hafa 'bæði skotífæri og
talsvert herlið, þegar því verði við
komið. Af rússnesku herliði seg-
ir Bey pokkuð komið nú þegar til
Tyrkja, og skotfærum miðla þeir
þeim daglega. 1 samningi þessum
kréfjast Rússar þess, að Tyrkir
komi á hjá sér Sovietstjórn. Hefir
hún þegar verið sett á fót í sumum
hlutum Litlu-Asíu, sem nú er að
miklu leyti í höndum Tyrkja, og
Bretum, Frökkum og Grikkjum
gtngur illa að sækja gull í greipar
þeim. Ennfremur kvað það tekið
fram í þessum samningum, að á-
formið sé að taka Miklagarð aftur
og reisa Tyrkjann þar við. Yfir-
ráð Rússa yfir Hejlusundi eru einn.
ig ei'tt af því, er í samningunum
stendur. Þarf því að ná þeim úr
höndum Breta.
“Fari Frakkland og Bretland í
stríð á móti Bolshevikum, bönnum
við þeim að fara yfir Þýzkáland,”
segja Þjóðverjar nú. Þeir eru
auðvitað búnir að gleyma hvað
þeir gerðu í Belgíu fyrir nokkrum
árum.
— Roald Amundsen, er fann
voru
mu
éí
suðurheimskatHið, er nú lagður af
stað til norðuríieimskautsins. Þetta
hefir að mínsta icosti heyrst.
Eins og kunnúvA er, var Bret-
landi falið umboð^ yfir Palestínu
(Kanaanslandi), af sambands-
þjóðunum og þjóðasambandinu,
þegar samningar voru gerðir vlð
Tyrki. Var sá maður settur yfir
landíð er Herbert Samuel heitir.
Hefir á ýmsu gengið í landinu síð.
an að hann tók við yfirráðurr
þess. Gyðingar gerðu sér miklar
vonir, sumir hverjir, að nú yrði
þarna sett á fót Gyðingaríki; virt-
ust þeir ekki muna eftir því, að
landið var bygt Aröbum og kristn-
um mönnum, sem hvorir um sig
fjölmennari en Gyðingar
r. Að þ eim væri fengin stjórn
landsins í hendur, en hinum hluta
íbúanna bægt frá, var í fylsta máta
ósanngjarnt. En Gyðingar héldu
þó lengi fram. þessari kröfu, og
voru þeir styrktir í trú sinni á rétt-
mæti hennar áf mörgum þðrum, J
sem sömu skoðun höfðu og þeir á
þessu. Hefir þettá leitt til þess að
Bretum hefir verið allhart ámælt
fyrir að þeir fari ekki eins og vera
ber með urnboð sitt. Er Bretinn
þar sem stundum endranær hafður
fyrir rangr; sök. Sh Herbert Sam-
uel segir, að þessi krafa Gyðing-
anna hafi leitt til uppþotanna og
óspektanna, sem í Palestínu hafa
átt sér stað, og ekki varð niður-
bæld nema með brezka hervald-
þar. Sjálfur er Sir Herbert
íonisti eða Gyðingur og lýsir
hann því sjálfur yfir, að ekki geti
' omið til mála að Gyðingar einir
séu settir yfir landið; það væri að
gera of mjög upp á mílli þeirra og
annara þjóða manna er þar búa.
Álítur hann að allir eigi að hafa
þar jöfn völd, það sé éina rétta og
hágkvæmasta úrlausn þessa máls.
Að hinu leytinu eru ástæður Gyð-
inga í þessu efni ekki eins veiga-
miklar og látið er. Þeir eiga ekki
sama tilkall til “landsins helga”,
og til dæmis Pólverjar til Póllands
eða Bæheimsmenn til Bæheims.
Samkvæmt elztu sögnum, lifðu
upprunalega margir þjóðflokkar í
landinu. Fjölmennastir voru He.
títar, og má sjá ýmsar leifar/frá
þeirra tíð þar enn, Þeir voru
ihraktir burt eða eyddir af Jósúa
og hans liði. En sá sigur var Gyð-
jngum (þessi flokkur þeirra var af
árabískum flokki sem Egyptar
höfðu gert að þrælum) ekki lengi
til ifagnaðar, iþví Babyloníuríkið
lagði landið undir sig og hnepti
þjóð þessa aftur í þrældóm. Á
gríska og rómverska tímabilinu
va'r Palestína ekki sjálfstætt land,
og á dogutn frelsarans laut það
Rómverjum, þó Gyðingum, sem
þar ‘bjuggu væri leyft að trúa
hvérju sém þeir vildu og sem leiddj
til krossfestingar Krists. Á síðast
liðnum 1900 árúm ha'fa ýmsar
þjóðir tekið sér þar bólfestu. Ef
Bretland á að fara sanngjarnlega
með umboð sitt, verður það að
sjá um að engin þeirra þjóða sé
höfð útundan vegna þess erfða-
réttar, sem Gyðingar hafa til
landsins. Annað, sem Gyðingar
byggja þetta tilkall til Palestínu á,
qr það að þeir séu sérstök þjóð.
Réttara væri ef til vill að kalla þá
sérstaka trúbræður, er haldið haifa
við dygðum sínum frá ómunatíð
með félagssköpum og lífshattum
sínum, sem mjög eru frábrugðnir
annara þjóða háttum. — Krafa
þeirra til Palestína kemur líka
mjög í bága við það, er Gyðingar
sjálfir héldu fram í sambandi við
Dreyfusmálið á Frakklandi fyrir
20 árum. Frakkar báru það þá á
Gyðinga, að þeir væru sérstök
þjóð, og væri ekki hægt fyrir aðr-
ar þjóðir að treysta þeim í stríði.
En þessu neituðu Gyðingar út um góðar gjafir um þessar mundir frá
allan heim, og kváðu sig ekki þjóð Vestur-lslendingum, kr. 7897.05,
en aðeins trúbræðraflokk. Og frá Eimskipafélagi íslands kr.
sannleíkurinn er sá að' Gyðingar 10,000, auk ýmissa annara gjafa.
hafa bæði í brezka veldinu og ann!
arsstaðar teynst þjóðihollir og eins Af,aley®i er enn alge"t ^ Norð-
góðir borgarar og innlendir menn.! Urlandl’ aS 'því er 9Ímfre^ir
Heím til Palestínu munu ekkii
margir af þeim flytja úr brezka|
veldinú, hvort sem þeir eignast;
“föðurland” eðá ekki; og að það
spill; þeim sem borgurum brezka
ríkisins, að þeir eignist það, eins;
og Frakkar ihéldu fram, er mjög!
vafasamt. — Palestína er um 1 6
tþús. fermílur að stærð með hálfri
miljón ílbúa«. Laut hún áðurí
Tyrkjum, sem níddu landið niður, |
eins og öll Asíulönd sín. I forn-|
öld var landið forkunnar frjósamt.
herma að norðan. Þegar örugt
þótti um að þorskur væri’ genginn
á miS, brást beitan. ár þeta hin
dæmalausasta vertíð fyrir Norð-
Iendinga.
Ungfrú Elísa Ulvig, norsk; rit-
höfundurinn, sam hér dvaldi í
fyrrasumar og fram á vetur, flutti
í lok maímánaðar ifyrirlestur um
Island í norska ferðamannafélag-
inu í Kristjaníu. — Fylgdi fyrir-
lestrinum fjöldi skuggamynda héð,
an og þótti mikið til hvorstveggja
'Flaut í hunangi og mjólk, segir íj koma, bæði máli ungfrúarinnar og
ritningunni og korn óx hátt á fjöll myndanna,
upp. Var íbúatalan þá um 5
miljónir, í stað hálfrar miljónar
nú. En Tyrkir sneru landinu í
Til Reykjavíkur kom nýlega hr.
Sen, kínverskur læknir, sonur
sandöræfi, vegna þess að þeir J stjórnmálamannsins fræga. Sun
nentu ekki að vökva það, og fólk-! Yat Sen. Hann er kvæntur ís-
inu ifækkaði Það ryfjast margt
upp fyrir manni, þegar minst er á
Iþetta sagnhelga land. Eru þar svo
margir merkir staðir, sem tengdir
eru við merka atburði, að varla er
hægt að tala svo um það, að minn-
ast ekki á suma þeirra. Þar erir
Jórsalir (Jerusalem), ein minnis-
verðasta borg í heimi. Þar er
Nazaret, er foréldrar Krists bjuggu
í. Þar er Betlehem, þar sem
Kristur fæddist. Þar er Kaperna-
um og Salomonsmusterí. Síons-
borg Davíðs; hún er nú óþrifabæli
Gyðinga og Armena. Þar er gröf
Krists og brenna þar mörg ljós
nótt og dag. Þar er og Jeríkó, er
var fyrrum aðsetursstaður Heró-
desar, í forkunnar fögrum pálma-
viðarskógi; voru þar fleiri bygg-
ingar, sem annálaðar voru fyrir
skraut og pxýði; nú er þessi staður
versta þorparabæli. Það var í
sannleika Tiominn tími til þess. að
land þetta væri tekið, með allri
þess sögulegu frægð og minning-
um, úr klóm Tyrkjans. Hve mik-
ið tjón það er, að þeir hafa svo
lengi ráðið yfir þessum sagnhelgu
stöðum, er ómögulegt að meta. En
ekki mundi alt nú gleymsku hulið,
er mikils væri vert að vita, éf þeir
“vítissynir” (það voru Tyrkir eðc
Tartarar kallaðir, er þeir komu
fyrst til Evrópu, sökum grimdt
ar þeirra, sem ekki gaf eftir
grimd Atla Húnakonungs) hefði.
aldrei þangað komið.
ISLAND
Helgi Hermann Eiríksson jarð-
éfnáfræðingur kom hingað fyrir
stuttu með "Þorsteini Ingólfssyni”.
Hefir stjórnin ráðið ’hann í þjón-
ustu sína, og er það vel farið, því
hér hefir tiifinnanlega vanjtað
mann, sem bæði hefir bóklega og
verklega þekkingu á námugrefti
og rannsóknum bergtegunda.
Houth heitir norskur verkfræð-
ingur, sem nýlega kom til Reykja-
víkur. Ætlar hann vestur á firði
til þess að rannsaka nokkra fossa,
sem ætlunin er að ná afli úr og
nota til lýsingar, hitunar og ýmis-
konar iðnaðar. Aðalmaður þess
fyrirtækis er Kristján kaupm^ður
Totfason á Flateyri.
Landsspítalasjó<?urínn hefir auk-
ist talsvert nú upp á síðkastið. Á-
góði af hátíðahaldi hér í bæ 19.
júní.varð milli 17 og Ij þús, kr.,
gjafir sama dag kr. 1 70.00. Ágóði
af skemtunum 1 7. júní í Borgar-
nesi kr. 270.00, á Stokkseyri kr.
34,0.00, á Seyðisfirði kr. 1 300.00,
í Lundareykjadal kr. 70.00 og 5
króna gjöf, á Siglufirði kr. 450.00.
Auk þess hefir sjóðnum borist
lenzkrt konu, Oddnýju Erlends-
dóttur ifrá Breiðabólsstöðum á
Álftanesi.
T. Oberman fulltrúi hollenzku
stjórnarinnar á Sumatra, sem hing-
að kom með fjölskyldu með Gull-
fossi, er kvæntur íslenzkri konu,
Laufeyju Friðriksdóttur, bróður-
dóttur séra Jóns Guðmundssonar
á Nesi í Norðfirði og Björns Guð-
mundssonar verzlunarstjóra hér.
Hefir hann verið áður hér á landi
og voru þau hjón gefin saman hér.
Á Sumatra hafa þau dvalið síðan
.1912.
Beinhákarl sást nýlega á Skerja-
firði, á leiðinni suður yfir að
iBessastöðum. Óð ihann í vatns-
skorpunni og kunni illa við sig á
grunnsævinu.. (Beinhákarlar eru
sjaldgæfar skepnur svo norðar-
lega í höfum.) v ( • «#4
Gunnar Egilson hefir verið
skipaður umboðsmaður stjórnar-
innar í Italíu og Spáni. Fór hann
héðan með Gull’fossi og fjölskylda
hans með honum. Sezt hann að
í Genua. (Gunnar Egilsson var
um skeið umboðsmaður íslenzku
stjórnarinnar í New York.q
Járn á íslandi. 1 sýnishorni
(nokkrum smálestum) af leir, sem
tekinn var í fjalli á Önundarfirði
og rannsakaður var í Svíþóð í vet-
ur, reyndust að vera alt að 7 %
af járni, og það Ifyrirtaks járni. Er
það óvenju mikið og er sennilegt
að innan margra ára verði byrjað-
ur járniðnaður hér á landi. Fé-
lag mun vera myndað í þeim til-
gangi.
Sjúkrabifreið kemur hingað von-
andi áður en langt um líður. Héfir
bæjarstjórnin ifengið tilboð um út-
vegun slíkrar bifreiðar, og mun
hún kosta 21,^00 kr.
Tveir Þjóðverjar, v. Mackenzen
(líklega ekki hershöfðinginn) og
Neergaard hafa dvalið hér um
tíma, en fóru til útlanda með GulL
fossi síðast. Ferðuðust þeir til
Þingvalla. Geysis og Heklu og
voru mjög hrifnir yfir náttúrufeg-
urðinni hér, þrátt fyrir slæmt veð-
ur suma dagana. Á Heklu fengu
þeir slyddubyl.
Próf. Fyrrihluta prófs í mann-
virkjafræði hafa nýlega tekið í
Kaupmannahöfn stúdentarnir Finn
bogi R. Þorvaldsson, Bjarni Jós-
éfsson og Benedikt Þ. Gröndal.
Safnhúsið. Verið er nú að
sýna því sömu skil og öðrum hús-
um hér í bænum. Er verið að
kalka það utan og tekur það
miklum* stakkaskiftum, því það
var orðið skellótt og urið.
(lsafold.)
/