Heimskringla - 15.09.1920, Síða 1

SenditS eftir verílista til
Royal Crowi Soap, Ltd.
€54 Maln St., Winnipeg
og
umbúðir
• Verílaun
| gefin T.u 1%
fynr
‘Coupons’
og
rmbúSir
SenditS eftir verílista til
Royal Crown Soap, Ltd
654 Main St., Winnipeg
XXXIV. AR.
WINMPEG. ÍIANITOBA. MIÐVIKUDAGINN 15. SEPTEMBER 1920.
NCMER 51
CANADA
Verkamannafélögin halda þeasa
dagana þing í Windsor, Ont. Þing-
ið var sett á mánudaginn og hék
Hon. Arthur Meighen Ianga og
snjalla ræSu viS þacS tækifæri.
HáfcSi honum vericS boSicS á þing-
ið af stjórn verkamannasambands-
ins. Hvatti yfirráðherrann til sam-
vinnu milli verkamanna og vinnu-
veitenda; kvað það einu leiðina til
velmegunar og framfara. Hann
átaldi og þá menn, sem vildu
sundra núverandi fyrirkomulagi
verkamálanna, sem géfist hafj vel,
<er sjá mætti af því, hversu verka-
mananfélagsskapnum héfði vexið
gengi síðan að The Dominion La-
»bor Council hefði myndast. Tom
Moore, forseti verkamannasam-
bandsins þakkaðj stjórnarformann
inum ræðuna, og hélt því næst
langa ræðu, þar sem hann fórj
hörðum orðum um O. B. U. menn '
og aðra æsingamenn meðal verka-
manna, Kvað það ásetning verka-
mannasambandsins að berjast
gegn þessum byltingamönnum
með hnúum og hnefum.
Járnbrautafélögin hér í Canada
íhafa fengið 20—40% hækkun á|
öllum lOutningagjöldum með braut {
um sínum, írá 1 3. þ. m. að télja til
ársloka. Úrskurð þar að lútandi
gaf járnbrautaráð eða járnlbrauta-
dómstóll landsins fyrir fáum dög-
um síðan. C júlímánuði s^du
járnbrautafélögin beiðni um flutn-
ingsgjaldáhækkun til járnbrauta-
ráðsins; kváðust ekki geta mætt
starfskostnaði nema að ifarmgjöld
yrðu hækkuð um 40% og ifólks-
flutningsggjöld um 20%, nema
með svefnvögnum, þar var beðið
um 50% ihækkun. Járnbrauta-
ráðið settist þegar á rökstóla í Ott-
awa, þar sem það á heimilisfang,
og neitaði Hon. Frank B. Carvel,
formaður ráðsins, að koma vestur
til Winnipeg eða annara vestlægra
staða, þó þess væri kralfist, því
Vestanmenn vildu sannfæra ráðið
um að kröifur ‘félaganna væru ó-
sanngjarnar. En Carvel svaraði
því einu, að e'f Véstanmenn eða
aðrir ihefðu eitthvað að tframfæra
málinu viðkomandi, þá gætu þeir
komið til ráðsins en ráðið 'ekki til
þeirra, og svo varð að vera, sem
höfðinginn vildi. Lögmenn komu
austan og vestan og mótmæltu
hækkunarkröifum járnbr^utafélag-
anna. Ráðið hlustaði á báða mális-
parta og tók sér síðan hvíld til yf-
irvegunar, og gáf svo úrskurð sinn,
íem gekk jámbrautafélögunum
gersamlega í vil, nema að farm-
gjöild í Vestur-Canada voru hækk-
uð um 5 % minna en um var beð-
ið, allar aðrar kröfur uppfyltar.
Farmgjöldin í Austur-Canada eru
því hækkuð um 40% en í Vestur-
Canada um 35%, og gildir þessi
hækkun til 31. desember n.k. Þá
lækka þau um 5 % en fólksflutn-
ingsgjöldin um 10%. Einstöku
undantekningar héfir járnlbrauta-
ráðið gert á farmgjöldunum. T.
d. skal aðeins 20% hækkun gerð
á kolaflutningi. Yfirleitt mælist
úrskurður járnbrautaráðsins iMa
fyrir, en Hon. J. D. Reid jám-
brautaráðgjáfi segir þesa hækkun
nauðsynlega til þess að brautirnar
beri sig. Ráðgjafin ner málunum
kunnugastur og ætti því að vita
hvað hann segir.
%
Kosningar til Manitoba þings-
ins fyrir The Pas og Ruperts Land
kjördæmin eiga að fara fram laug-
ardaginn 28. septembei.
Kolanámumenn í Alberta hafa
samþykt að gera verkfall 28. þ.m.
verði af kolanámuverkfallinu á
Englandi. Á það að vera í sam-
úðarskyni við hina ensku stéttar.
bræðui' þeirra, og gert að beiðni
þerrra.
Hermanna Ihjálpanáðið í Ott-
awa héfir, frá því að það var stofn
að 1917 og fram á þennan dag
veitt 19,182 hermönnum lán til
búskapar og landakaupa. Nema
lán þessi samtals $75,530,675, og
hefir lánunum verið skift þannig
niður: Til landkaupa $41,638,-
675, til umíbóta $10.856,737 og
fyrir gripi og áhöld $24,035,1 1 1.
Albertatfylki hefir fengið 5554
landlseta, Saskatchewan 4628,
Manitöba 3170, B. C. 2867, Ont-
ario 1 359, og hin fylkin um 1 500
til samans. Af þessum mönnum
hafa 7760 fengið géfins stjórnar-
lönd. Hjálparráð hermanna”hef-
ir sparað þeim álls rúmlega hálfa
miljón dala á búsálhaldakaupum,
sem það hefir útvegað þeim með
sérstöku vildarverði.
Ibúar Montrealborgar eru nú
780,725, og er hún nú orðin sjötta
stærsta borgin í Norður-Ameríku.
Toronto telur 512,812 íbúa, og er
tólfta stærsta iborgin.
BANOARIKIN
•
Kosningar í Maineríkinu fóru
fram á mánudaginn og unnu repu-
blikkar mikinn>sigur. Ríkisstjóra-
©fni þeirar, Frederick H. Parkhurst
náði kosningu með rúmlega 40
þús. atkv. fram yfir Mclntyfe, rík-
isstjóraéfni demokrata. Repu-
blikkar fengu einnig kosna al'Ia
Congress-menn ríkisins, fjóra tals.
ins, og aðra embættismenn ríkis-
ins. I kosningum þessum greiddu
konur í fyrsta sinn atkvæði, og er
sagt að rúmur helmingur þeii'ra er
á kjörskrá voru hafi neytt atkvæð-
is síns; er það rúmlega 50,000
alls. Þessar kosningar hafa það í
för með sér að Maine kýs Harding
fyrir forseta.
Stjói'n Bandgríkjanna hefir á-
kveðið að gera sendiherra Bolshe-
vika, Ludwig C. A. K. Martens,
rækan úr landi. Hefir honum ver.
ið tilkynt þessi ákvörðun, en eng-
ar ástæður eru þó géfnar fyrir
henni.
Spánska veikin hefir stungið sé>'
að nýju niður í Ohicago; hafa
læknar orðið varir við rúm 500
sjúkdómstilfelli síðustu dagana.
Nýalfstaðið manntal í Bandaríkj
unum sýpir að fullur fjórði hluti
þjóðarinriar býr í borgum. sem
telja ýfir 100,000, og tíundi hluti
þjóðarinnar er saman kominn í 3
stærstu borgum ríkjanna, New
York, Chicago og Philadelphia, er
til samans telja yifir 10,000,000
íbúa. 16 borgir télja yfir 400
þús. íbúa, og 62 borgir háfa milli
100,000 og 400,000 ílbúa. 16
stærstu borgirnar eru hér taldar og
íbúatalan sýnd:
New York..............5,621.151
Chicago ............. 2,701,705
Plhiladelphia....... 1,823,1 58
Detroit ............... 993,739
Cleveland........>.— 796,836
St. Louis .... ........ 772,897
Boston................. 748,060
Baltimore.............. 733,826
Pittsburg.............. 588,193
Los Angeles......... 5 76,673
San Franaisco.......... 508,410
Buffalo ............... 506.775
Milwaukee .......... 45 7,147
Washington ......... 437,5 71
Newark ................ 414,216
Cincinnati............. 401,24/
Við útnefningakosningar í rík
inu Wisconsin, sem nýlega eru af-
staðnar náði The Non-Partisian
League yfirráðum yfir republikka-
flokknum þar í ríkinu, með því að
fá sína menn tilnefnda á kjörlista
flokksins. * Þessi sigur N. P. L. er
mest a ðþakak senator La Follette,
sem gerði við hana samvinnu-
bandalag á móti hinum reglulegu
republikkum, sem hann á altaf
höggi við. Fyrr ríksstjÓTa var út-
nefndur J ohn A Blaine, sem er La
Follette maður, og aðrar embætt-
ismanna- og þingmanna tilnefning-
ar féllu að vilja N. P. L., nema
senator útnéfningin; henni náði nú-
verandi senator Irvine L. Lenroot
og feldi Tompson, La Follette
manninn með tálsverðum at-
kvæðamun.
BRETLAND
MacSwiney og félagar hans eru
enn með lí'fsmarki, þó þeir hafi
engrar fæðu neytt í meira en mán-
uð. En við dauða þeirra er búist
á hverri stundu.
Verkamananblaðið London Her.
ald hefir fengið 75,000 sterlings-
pund frá Bolsheviki stjórninni á
Rússlandi, til þess að útbreiða
kenningar Bolshevika á meðal
enskra verkamanna. Blaðið hef-
ir sjálft viðurkent þetta, og því
ekki að efa að það sé satt. En
þessi játning blaðsins helfir komið
því til leiðai', að viðski'ftanefndin
rússneska, sem semj'a átti um
verzlunarviðskifti milli Bretlands
og Rússlands, og sem virtist hafa
verið vel á veg komin í þeim efn-
um, hefir nú unnið fyir gíg, með
því að brezka stjórnin hefir hætt ,.
ölíum samningum og gefið rúss-
nesku 'fulltrúunum bendingu um
að fara sem skjótast ;r landi.
Rússnesku fulltrúarnir eru tveir,
Leonid Krassin og Leo Kamenéff,
og bar Lloyd George þeim síðar-
nefnda á brýn, að hann hefði ’beint
svikið sig í trygðum, því hann
hefði lofað sér að Bolsheviki-
stjórnin léti verkcimannamálin á
Englandi með öl'lu a'fskiftalaus.
Rúsisnesku fulltrúarnir segjast ekki
háfa ha'ft minstu hugmynd um, að
stjórn þeirfa hefði látið Herald fá
peninga þá, sem það getur um.
verkstjóra, háfði sagt sig úr “Uni-
oninni” eftir að hann hafði verið
hækkaður í tigninni. Vildu und-
irmenn hans að vinnuveitendur
rækju manninn úr þjónustunni fyr-
ir þetta gerræðj hans, en er þeir
neituð«u því,, gerðu hinir verkfall,
sem nú virðist ætla að breiðast út
til annara borga. Verði af verk-
fallinu í London, sem arflar horfur
eru á, hætta allir sporvagnar um-
ferðum sínum, auk þess sem allar
verksmiðjur, sem ganga með raf-
afli, verða að hætta.
Leiðin /rá London til Kaup-
mannaháfnar var farin í flugvél
undir stjóm flugkapteinsins Bell á
sex klukkustundum, hinn 9. þ. m.
Flugmaðurinn fór frá London kl.
1 2 á hádegi, lenti í Amsterdam kl.
2,15 og hélt áfram þaðan kl. 3.55
og kom til Kaupmannahafnar kl.
7.45 um kvöldið.
1 Bretlandi eru menn farnir að ^
nota flugvélar til að leita uppj og
göfa tilkynningar um fiskgöngur. |
Hefir þetta einkum tekist vel við
síldveiði norður við Skotland og
við sardínuveiðina við Cornwall.
Sardínurnar koma að landi í afar
stórum torfum. 1 Ibænum St. Ives
lifa nær allir íbúarnir á sardínu-
veiði og hefir notkun flugvéla í
þarfir fiskimanna aukið þá veiði
mjög. Á einum degi veiddust t
d. 245 miljónir sardína og er talið
að það sé eingöngu því að þakka
að iflugvél hafi fundið fiskigöng
una í tíma.
Kölanámuverkiall um gervált
England er fastsett að byrji 25.
þessa mánaðar. Allar samninga-
tilraunir milil stjórnarinnar og'full-
trúanefndar námumanna halfa orð-
ið að engu, og virðist því verkfall-
ið óhjákvæmilegt. Hefir stjórnin
þegar gert ráðstafanir til þess að
bæir og iborgir dragi að sér fæðu-
birgðir og éldsneyti, og hefir mat-
vælastjórnin þegar tilkynt að syk-
urskamtur manna verði lækkaður
um helming, verði áf verkfallinu,
og er búist við að líkar ákvarðan-
ir verði teknar viðívkjandi öðrum
fæðutegundum.
Hertogafrúin af Marlborough
ætlar sér að verða þingmannsefni
verkamannalflok'ksins ifyrir South-
warlk kjördæmið í London við
næstu þingkosningar. Hefir henni
verið boðin útnéfning flokksins,
og hún loifast að taka við henni.
Hertogafrúin hefir áður verið
meðlimur borgarráðsins í London
og látið sig miklu skifta áhugamál
verkalýðsins. Og miðstjorn verka-
manna flokksins býst við að frúin
muni bæta úr fjárhagsvandræð-
um flokksins, sem kváðu vera til-
finnanleg, verði hún kosin á þing
undir flokksmerkinu.
Ralfmagnsverkfræðingar og véla-
menn í London ihafa ákveðið að
gera verkfall á morgun, í samúðar-
skyni við stéttatbræður sína
Sheffield, sem gerðu verkfall ný-
lega vegna þesís, að einn úr þeirra
flokki, sem gerðyr háfði verið að
ÖNNUR LÖND.
Jarðskjálftar stórfeldir ihafa geis-
að yfir ítalíu undanfarna daga.
Mest hefir borið á þeim í héruðun-
um Florence, Liza, Leghorn,
Lucca, Massa, Carrara, Modena
og Piacenze. Hafa þorp og bæir
á sumum þessum stöðum gersam-
lega lagst í eyði. Um 700,000
eru heimilislausa r og ýfir 300
manns hafa látið lífið. Þúsundir
manan hafa orðið fyrir meiri og
minni meiðslum.
Forsetakosning er nýlega um
garð gengin í Mexico, og eins og
búist var við. var Alvaro Obregon
hershÖfðingi kosinn með miklum
atkvæðamun. Qbregon stýrði,
sem kunnugt ert’ uppreistinni gegn
Carranza, sem endaði með drápi
hins síðarnöfnda. Hinn nýkjörni
forseti er álitinn vera nýtur maður
og ágætur hershölfðingi. Hann
er og vinur Bandaríkjanna, og er
alment búist við, að fæð sú, sem
verið hefir milli landanna um
lengri tíma, sé á enda.
Á Itálíu liggur við borgara-
stríði. Hafa verkamenn í borg-
inni Milan og fleiri borgum tekið
verksmiðjur allar á sitt vald og
rekið eigendurna frá, auk þess sem
þeir hafa náð stjórnartaumunum í
borgum þessum á sitt vald. ltalska
stjórnin hefir enn ekki sent her á
móti byltingarmönnum, en búist
er við að svo verði. Verkfálla.
óeirðir eiga sér stað víða um land-
ið.
Vilhjálmur fyrv. Þýzkalands-
keisari ihefir nýlega lýst því yfir,
að hann muni hverfa aftur ’heim til
Þýzkalands og setjast þar að. En
hvort hann hygst að verða keisari
að nýju, eða ætlar sér að dvelja
þar sem hver ananr góður borgari,
lætur fregnin ógetið um.
Jugo-Slavia, nýja veldið á Balk-
anskaganum, hefir sent her inn í
Albaníu, auðsýnilega í því augna-
miði að leggja landið undir sig, og
hafa þeir norðurhluta landsins á
sínu valdi. Nýlega stóð a’ll mann-
skæð orusta við Dilbra, og veitti
Albönum betur. Stórvéldin hafa
enn sem komið er ekki skift sér af
málinu.
Á árafundi mjólkurbúasam-
bandsins danska, drap formaður-
inn, Niels Porse óðalslbóndi. á hina
miklu örðugleika, sem væru á sölu
og útflutningi danskra landbúnað-
arafurða, einkanlega til Bretlands,
þar sem ómögulegt væri að fá við-
unanlegt verð fyrir afurðirnar,
þrátt fyrir hið Iháa verð, sem
danskir bændur yrðu að borga
fyrir kraftlfóður. Kvað hann sér
því ánægjuefni að geta sagt, að
Bandaríkin í Ameríku myndu hafa
þörf ifyrir mikinn hluta áf danska
smjörinu. Skýrði hann svo frá,
að nýlega hefðu verið send
44,000 kvartil af smjöri úr kæli-
húsum í Danmörku til Bandaríkj-
anna, og bætti því við, að nú sem
stæði væru allar horfur á því, að
Ameríkumenn myndu vilja kaupa
þriðjung alls þess smjörs, sem
Danir flytja út, með góðum kjör-
um og viðunandi verði.
Samlband þýzkra síldarkaup-
manna héfir nýlega haldið ársfund
sinn í Berlín. Hafði brúttó-ágóð-
inn af verzlun þeirra orðið 10
miljónir marka, og nettó-ágóðinn
IVl miljón, sem skift var milli
hluthafa. Fyrir hvern 1 0 þúsund
marka hlut, var greitt í ágóða 90
þúsund mörk. eða 900 a'f hundr-
aði. — Síldarkaupmenn þessir
höfðu verið í samlögum við
rijórnina þannig, að þeir lögðu til
menn að annast um innkaupin,
gegn því að stjórnin greiddi þeim
ákveðna þóknun fyrir hverja síld-
artunnu, og varð þessi þóknun
samtals um 10 miljónir marka, en
kostnaður kauprrtannanna ekki
nema 2 Vl miljón. Var mikið af
síldinni keypt í Noregi og 6, 8 eða
10 ára gjaldfrestur gefinn á síld-
jnni. En síldarumboðsmennirnir
selja síldina aftur gegn peningum
út í hönd og fá þannig rentulaust
reksturslfé tfl að halda á'fram. —
Eins og sjá má af þessu, hafa síld-
arkóngarnir matað krókinn ósleiti-
lega og haft stjórnina fyrir féþúfu.
I París var nýlega haldið upp-
boð á frímerkjum. Seldist þar
eitt frímerki frá St. Mauritius fyrir
160,000 franka. Það var dálítið
gallað á einu horninu, en hefði
annars áreiðanlega komist í hærra
verð.
1 Berlín er mál fyrir rétti um
þessar mundir, sem vekur tölu-
verða eftirtekt. Er það sakamál
gegn manni, sem hin nopinberi
verjandi hafði þau orð um í varn-
arræðunni, “að annaðhvort væri
ákærði ekki manneskja, eða þá á
hæsta stigi vitskertur maður”. —
Maðurinn heitir Friedrich Schu-
mann og er ákærður fyrir að hafa
myrt 6 manneskjur, morðtilraun á
1 1 mönnum, fyrir að hafa kveikt
í húsum og 'brent fólk inni, fyrir að
háfa nauðgað 4 stúlkum og ivær
árangurslausar tilraunir af sama
tagi, fyrir 9 innbrotsþjófnaði og
margt fleira smávægilegt. Lækn-
ar háfa mann þennan til rannsókn-
ar. en háfa ekki getað fundið nein
geðveikisenkenn hjá honum.
Nýlega er látinn Al'fred Dreyfus
höfuðsmaður, maðurinn, sem um
eitt skeið var almennara umræðu-
efni en nokkuð annað. — Dóms-
morð eru ekki tíð, sizt jafn átak-
anleg og í Dreyfusmalunum.
Glæpamaðurinn Esterhazy fekk
með svikum og slægni komið því
til ’eiðar, að Dreyfus" var sakaður
um landráð og dæmdur til æfi
langrar fangelsisvistar á Djöfla-
eyjunni. Þetta var árið 1894 og
síðan stóðu mál haos óslitið í 10
ár. Það var skáldið Emile Zola,
sem átti hvað mestan þátt í því, að
^^1 Dreýfus var tekið upp til rann
sóknar á ný og Piquart ofurstu, en
Labori málafærslumaðurinn kunni
flutti má lhans. Var Dreýfus al-
sýknaður árið 1904. — Málið
vakti afar mikla athygli um allan
heim.
ISLAND
Rvík. 19. ág.
Sendiherrann. Sá margumtal-
aði íslenzki sendiherra í Kaup-
mannahöfn. er nú skipaður. — Til
þess að gegna því virðulega trún-
aðarstarfi,' hefir verið kjörinn
Sveinn Björnsson hæstaré.iftar-
rqálaflutningsmaður. Kjörinn af
ráðuneytinu en skipaður áf kon-
ungi. Hann er skipaður “sendi-
Mcrra ög ráðherra með urriboði”
fyrir Island í Danmröku.
fslenzka krónan. Sú fregn hefir
borist hingað í símskeytum frá
Kaupmannahöfn, að verðmunur á
dönskum og íslenzkum peningum
sé, þegar skeytið er sent, um 5%,
þannig að 100 danskar krónur
kosti nú kr. 105.25 í íslenzkum
peningum, en hægt sé að kaupa
1 00 íslenzkar krónur þar fyrir 95
danskar. Með öðrum orðum,
það er komið gangverð á íélenzkar
krónur.. — Síðan skeytið yar sent,
hefir verðið á íslenzkum krónum
sennilega lækkað enn meira í Dan-
mörku. — Þegar Tofte banastjóri
lét fyrir nokkru síðan Privatbank-
ann í Kaupmannahöfn géfa út aug-
lýsingu í dönskum blöðum þess
efnis, að seðlum Islandsbanka yrði
ekki víxlað þar — þeir væru alls
ekki teknir, og sú ástæða jafn-
framt færð fyrir ráðstötfun bank-
ans, að það væri vegna einskorð-
unarráðstafana heimafyrir (paa
Grund af Restriktioner), þá spáðu
margir |því, að þess væri eigi langt
að bíða, að það kæmi “kurs” á ís-
lenzka peninga í Dammörku. —
Það er nu komið a daginn.
Tundurduflin. Samkvæmt fregn
frá Seyðislfirði í gærkvöldi, eru
tundurdufl á reki við Langanes.
Menn sakna 4 færeyskra þilskipa.
1 gær sást áf þilskipi einu ífæreysk-
•ur kúttari springa f lolft upp og
hverfa síðan í djúpið. Það var á
svokölluðum Heklubanka norð>
vestur áf Langanesi. — Frá Skáb
um á Langanesi héfir einnig borist
sú fregn, að fiskiskip hafi orðið
vör við tundurdufl á sveimi undan
Langanesi. Héfir vitamálastjóri
sent út tilkynningu og aðvarað sjó
menn og aðra að koma við duflin,
þó þau reki á [and. — Að tilhlut-
un landsstjórnarinnar fór varð-
skipið Beskytteren. sem er viS
strandgæzlu fyrir NorSurlandi um
síldveiSitímann, áleiSis frá Sig'lu-
firSi í gærmorgun snemma til þess
að granda duíflunum. Hefir ekki
frézt um för skipsins enn, en von-
andi tekst að eySa þeim' öllum,
þvíjj stórihætta er siglingum þar
nyrSra eins nú er ástatt.
Oddur Jónsson 'héraSslæknir
lézt aS heimili sínu, Miðhúsum í
'Barðastrandarsýslu 14. f. m. eftir
langa legu. Var landlæknir í eft-
iriitsferð þar vestra um það leyti,
og kom hann til Odds tveim dög-
um áður en Ihann dó. — Oddur
var með elztu starfandi lælcnum
hér á landi, og hafði um langt
skeið þjónað Reykhólahéraði.
Varð hann rúmlega sextugur,
fæddur 1859. — Oddur heitinn
var orðlagður gáfumaSur og ve)
látinn í héraðinu.
I