Heimskringla - 27.10.1920, Síða 7

WINNIFEG 27. OKTóBER 1920
HEIMSK.RINGLA
7. BLAÐSffftK

The Dominion
Bcrnk
HOILNI N«TftE UAjMlG A\L
SHfiUtaOOKiS ST.
UðfnMAIl VFph. ...........f
V m rmatfilftorr ........P 74
Allar eigair ............ .$70,'
Sérstakt athygli vcitt viíSakHt-
um kaupmanna og verzlunarfé-
aga.
Sparisjóðsdeildin.
Yextir af innstceðufé greiddir
jafn háir og annarastaðar.
Yér bjóðum veifcomin smá sem
stór viðskifti-
PHONE A »253.
P. B. TUCKER, Ráðsmaður
Að heiman.
(Kaflar þessir eru sendir Heims-
kringlu af lslandi.)
I.
Leikhtísleysi'S.
1 mörgum löndum og með flest-
Um þjóðum hiieyfa sér nú tilfinn-
anlega ýms vandkvæði, fjölbreytt
neyS, sundurlyndi, deilur, um-
komulleysi, vonbrigði og (hunigur-
dauði, barátta milli lífs og dauðá.
En hvergi hefi eg heyrt getið um
samskonar neyð og minst er á *
ann, gæti J>að ómögullega verið a-
kyggjuefni landsmanna, enda seg-
ir fólkið mér, að það sé svo ment-
andi og göfgandi, en undarlegt má
það heita, að eg skúli aldrei haía
komið auga á svo áiberapdi tekj-
ur. Þvert á móti mun fjöldinn _
lítt bera skyn á það, hvað í fy.lstu '
mertkingu leikið er( ihvað þá heldur
að höndla eða hágnýta sér betr- íslenzkan. Eins og vorblær ljúft í lundi,
andi áhrif leiklistarinnar — ef til B°rnin *óS- *>iS vitið að sjálf- léttar raddir vakið fær,
eru —, og hins hefi eg orðið á- *°gSu aíS má]iS °kkar, íslenzkan, þannig og í ungu hjarta
skynja, að leikhúsin í ýmaum er viSurkent sem eitt af fegurstu óta] strengi gleðin slær.
myndum hafa aukið andvökur, lífs og frægustu tungumálum, sem töl- Eins og votblær ísa þýðir,
leiðindi og iþrá eftir að komast uS eru * Eeiminum. Þetta ætti að unz hann kyssir mjúka jörð;
þangað á ný, til að horfa á meiri vera ykkur hvöt ti] aS styðja að þannig einnig æskugleðin
því, að þetta mætti einnig svo elliböndin þýðir hörð.
verða í framtíðinni; hvöt til að Hannes Hafstein.
vernda tunguna og forða henni frá j
öllum slkemdum. Leggið þvi rækt i
við hana, lesið góðar og fræðandi
ARNAGULL
missýningar, hlusta á meiri heila-
spuina. Mun þeim, sem stunda
leikhúsin, farast llíkt og þeim, sem
lesa mikið skáldsögur, að það séu
berklar í heilanum og maur í
buddunni, iþví óneitanlega er það
verzlun; enda var það Ieikfýsnin,
sem átti drjúgan þátt í því að eyði
leggja Rómverja í fornöld.
II.
Bílferðir og flug.
Það er eigi laust við að mann
suncfli — án þess að fara í flug-
vál — þegar maður hugsar um alila
nýtízku, hégómagirni, ósam-
kvæmni og heimsku þeirra blaða,
sem ýta undir óhóf og stefnulaust
bflífi þessara leiðtoga fólksins,
Þegar þú ert gestur, ertu altaf ar hann flytur ræðu eða talar í tal-
með gleðisvip og segir aldrei ön- síma. Einu sinni talaði hann í
ugt orð við neinn.
Þegar þú ert gestur, blótarðu
aldrei eða segir neitt ljótt.
Þegar þú ert gestur, stríðirðu
aldrei öðrum bömum.
Þegar 'þú ‘ert gestur, kvefurðu
aJidrei hundinn eða köttinn.
talsíma við kunningja sinn i fjar.
lægð. "Hver er þar?” sagði
kunningi hans. ’ “Það er Tom
Smitih,” svaraði þingmaðurinn.
j “Nei, nei, þetta er ekhi Tom Smith
svaraði hinn. “Hain stamar.”
i “Já, en hefdurðu virkilega að eg
Þegar þú ert gestur.
Hvemig stendur á Iþví, þegar þú
íslenzkar bækur, og gerið ykkur ert &estur einhversstaðar, þá ertu
far um að tala hreina og óbjagaða kurteis við alla og hagar þér prúð-
íálenzku, þegar þið talið hana. lega?
Ykkur verður um það kent, ef hin Þegar þú ert gestur, siturðu
hreina og göfuga íslenzka fótum grafkyr við borðið, og -‘endur
treðst eða týnist hér vestan hafs.
i Foreldramir ykkar komu með
i tunguna hreina og fleklklausa
heiman af gamla Fróni. Látið
hana ekki saurgast hjá ykkur,
Muii»ið orð skáldsins góða:
Þegar þú ert gestur, kemurðu stami þegar hvert orð koatsr doll-
alltaf inn undireins og kallað er á
þig og lætur dkki þurfa að bíða
lengi eftir þér.
Þegar þú ert gestur ferðu altaf
að hátta með góðu, ef þú ert næt-
ursakir.
Hvernig stendur á því, að þú
e'k'ki upp frá því fyr en hitt fólkið hagar þér svona þegar þú ert gest-
er búið að 'borða.
Þegar þú ert gestur, tekurðu við
ur, ef þú ert öðruvísi heima?
Kanske það sé fleira, sem þú
öllu, sem þér er fengið og finnur manst eftir að þú sért öðruvísi þeg
i sem
“Ástkæra, ylhýra málið,
Allri rödd fegra,
Blíð sem að barni kvað móðir
Á brjósti svanhvítu.”
Verið góðu börnin
mömmu ykkar, verið íslenzk.
hafa sparsemi og iðjusemi
Morgunlblaðinu 29. júlí þ. á., þar fyrir leiðara, eins og ‘Barnagullið’
sem sagt er: Mikið áhyggjuefni en að stefnuskrá flytja stórar aug-
er það mörgum hér í ibæ, og sjálf- lýsingar um að sökkva sér niður í
sagt víða um land, að ekkert útlit margskonar töfraspil og nautnir, 1 f ungmenna gildi.
er fyrir, eins og nú standa sakir, og það er ósjálfráð lukka njóti slík Hei]1 gé ogg þvj hjá osg gigta
nokkurri Ieik- málgön sVo lítils trausts að þau himinbornar systur tvær,
stórskemmi ekki þjóðarhieildina. ajjar sorgir af oss kyssa,
Án þess að taka þetta dýpra Vitanlegt er acS slík iblöcS ihafa viS- gleSi heita þær
eða alvarlegar, þá er þetta neyð- haJd tilveru sinnar af þessu holla Q]egin hvetur ætíð æsku
arástand í íslenzka ríkinu nokkuð fóðri, en þar er ekki milklu offrað um ag vhkva lífsins blóm
emhl.ða og kátbroslegt og sýnir fyrir sanna menningu. Og þótt skaj og 8em oftagt jyfta
eigi að mjog þrongt sé fyrir dyr- ekkj ah b,eint á fjársóuninni á öll-
um; en í samanburði við hina víð- um sviSum tau til
' ekki að neinu.
I Þegar þú ert gestur,
I þess að hella ekki niður á borð-
| dúkinn og óbreinka þig ekki.
| Þegar þú ert gestur biðurðu um
að rétta þér það, sem þig langar til að kaupa brauð fyrir fjóra aura,
| í, en tekur það ekki leyfislaust. j en þegar hann sá að það var mjög
hennar Þegar þú ert gestur( grettirðu lítið, sagði hann við bakarann að
j ar þú ert gestur, en þegar þú ert
gætirðu heima?
Til gamans.
Drengur nokkur kom til bakara,
ar, flónið þítt,” svaraði Smith.
Betlari barði að dyrum. Hús-
móðirin kom út. “Eg hefi mist
annan fótinn,” sagði bétlarinr
feimnislega og ætlaði svo að halda
áfram. “Hann er ekki hérna,”
svaraði konan og skelti hurðinni
áftur.
Hann var ungur maður og van-
ur að 'fara seint að hátta. Han.i
var kvaddur í stríðið og kvadd/
eðlilega unnustu sína áður en hann
fór. “Viltu horfa á þessa stjörnu
elskan mlín, og hugsa um mig á
hverju kvöldi þegar eg er farinn?”
sagðihann.
"Já, það skal eg gera, góði
að kostur verði a
starfsemi hér í vetur.
æskusterkum gleðiróm.
tadku nieyð annara þjóða( er það
ekki með öllu laust við að vera dá-
að hindra hana eða leiðibeina fólik-
inu. Þannig er það haft eftir
l.tið særandi, skoðað í ljósi skny- ^orgara í Reykjavík, að í
sem. og sannrar meðvitundar al- óþarfa ,bílferðalög eyðist um 2
ment. En svo eru til enn þýðing- milj kr ,Er þaS ^ ýmsra gæt.
armeiri hliðar á máli þessu. | inna manna ag !bílfarganiS sé
Jafnvel þótt blaðið beini hér orSig hreina9ta pAága fyrir bæinn.
máli sínu til efnamannanna að taka
Þá er flugliistin, að fá að fara í
leikhúsmálið upp á sína arma, þá loft upp og jíta niSur fyrir gig
sýnist liggja nær steinn í götunni, se,gjum f 5 mínútur og þykir ekki
þar sem daglega er rætt og ritað mikig að borga 30 kr. fyrir það.
um fjárþröng og peningakreppft ^ Sýnir þag eftirspurnina aS síSabt
til allrar nauðsynlegrar framle.ðslu' yar ,búið aS setja þaS upp { j 00
og fyrirtækja. En ef þessir éfna- hr , j q mín
menn vilja og geta alt, þá eru þeir
náttúrlega frjálsir að því. En!
skyldi ekki í iþeirra flokkj geta ver- .
ið ja'fn sljóskygnir menn og t. d.
G'leðin á hvert unglings hjarta(
óspilt sál er henni gædd,
og hún býr í öllu fögru,
ásamt hinu sterka fædd.
Eins hún kvikar inst í brjósti
ungrar meyjar, létt og hýr,
eins og blikar ibezt í veigum
bjarminn sólar, hreinn og skýr.
þig aldrei framau í fóllkið við það væri víst léttara en það ætti minn, svaraði stulkan. Ef eg
borSiS. ., að vera. “Skiftu þér ekki afþví," nokkuð til að minna mig á
Þegar þú ert gestur. skilurðu' cvaraðl bakarinn, “þú hefir því \>ig, l>á mundi eg einmitt velja
áldrei eftir brauðskorpur eða bita minna að bera . Já, það er þessa stjörnu til þess.
á diskinum þínum, heldur borð-'satt,” sagði drengurinn, lagði þrjá “Hvers vegna?” sþurði piltur
arðu alt af honum og skilur hann aura á borðið og gekk út úr búð- inn foiv.—
e'ftir þokkalegan. I inni. Bakarinn kallaði á hann og “Af því hún sezt svo seint á
Þegar þú ert gestur, kemurðu sagði að hann hefði bórgað of lít-
áldrei með óhreinar hendur að ið. “Skiftið yður ekki af því,”
kvöldin og er svo
ana,” svaraði stúlkan.
föl
a morgn-
borði
inu.
sagði drengurinn, “þér hafíð því
Þegar þú ert gestur, þakkar þú minna að telja.”
altaf fyrir matlnn, þegar þú ert bú-j
inn að borða.
Þegar þú ert gestur, 'þurkar þú
álltaf skónum þínum, ef þú ert ó-
hreinn, áður en |þú kemur inn.
Þegar þú( ert gestur, þegirðu alt-
áf á meðan einhverjir aðrir eru að
tala saman.
“Ella, hafið þið Jón ekki verið
nógu lengi trúlofuð ti! þess að fara ^
að gifta ykkur?”
‘Langt of lengi, hann á ekki elt
einasta cent eftir.
Maður er á þinginu í Washing-
ton, sem stamar altaf nerna þeg-
Kennarinn: "Þú hefir verið ó-
þekkur strákur í dag; eg ökal nú
hegna þér með því, að láta þig
engan kvöldverð fá, hinum drengj
unum til viðvörunar.”
Drengurinn: "Ó, kennari grð-
ur, viljið þér ekki heldur sve’ta
hina strákana, þá getur það orð.ð
mér til viðvörunar?”

eg. að sýnast iþað ekki bráðnauð
synlegit Hfsspursmál, finnast það
ókki óumflýjánlegur ‘búhnykkur.
Eg býst við að þetta þýki nú
ekki að fylgja tímanum, en eitt-
hvað má fjárhagur okkar Islend-
Völvur.
Valkyrjurnar, þjónustumeyjar
Óðins, lærðu einnig þessa íþrótt.
Þaðan stafar hugmyndin forna um
völvur og aðrar seiðkonur, sem
ínga batna, ef flugvelar verða a .. r - . . .., r 1
.. . •.. .... „ tofrastaf þeirra, sem volur netnd
yfirstandandi o.ld notaðar --------
,1 samgöngutæki, svo dýrar
sem
verða
dýrt.Sinnii a<S koma upp leikhúsi.
ÞaS
* þær, miðað við sportið.
Ymislegt af því, Sem sagt verð-
héðan, bendir þá að mínu áliti
er eigi ínnuanö 1 nemni
dulspeki, aS fS]k með ónotuðum ur , , . - «1. *
í þá átt, hvermg þjoð a ekki að
innifalið
ónotuðum
tíma og góSum ástæðum vilji - r., , , - , ,
, * , L haga sér fjárhagslega a alvarleg.
eyða hvorutveggja vlð glaðværð J baS er í
og kelirí” í skemtiihúsunum. En1 u ,,
hitt er spurningin: Hvað er það
sem fæst í aðra hönd fyrir tímann'
og peningana?
Ef það bara væri til þess að |
verða af með þessa lífsbyrði, tím-
0>'^*'<,'*^»<>-«^»-<>'^^O-«lto-<>-«^»-<>'«
WnmiMMm
og að það er enn (
fullu gildi hið ógleymanlega dóms
orð: “af því að þú þektir ekki þinn
vitjunartíma.”
Þ. á G.
Frá elztu tímum Norðurlanda-
búa eru til sagnir og sannindi um ksa um { fornum fræSum. Völ- margt og mikið höfðu aðhafst 1
konur, sem sögðu fyrir um óorðna vurnar riSu gandreið, um loft og þessu fengu einskonar verðlau
atburði. Þessar konur nefndust
Á fordæðuþinginu áttu þær að stafi, sem “galdrarúnir" nefndust.
gefa einskonar skýrslu yfir ársstarf Hinir svonefndu “feiknstafir”
sitt í fjölkyngi, hve miklu illu þær
ihefðu getað áorkað. Þær, sem
Völvur. Nafnið líklega komið af
ist. — Þetta var nú íþrótt út af
fyrir sig, og töldu forfeðuT vorir
hana í ætt við óðinn. Hann var
talinn höfundur hennar og allra
töfra og fjölkyngi. Hann kunni
þann seið er ramastur var allra
töfraíþrótta og alt þetta kendi
hann mönnum. Svo segir í sögu
YngJinga:-----------“Þessu fjöl-
kyngi, er framið er, fylgir 'svo
mikil ergi, að eigi þóitti karlmönn-
um Skammlaust við að fara og var
þ'ví gyðjunum kend sú íþrótt. —
lög, á töfrástöfum sínum, eins og
Valkyrjur Óðins. Þær riðu einn-
ig karlmönnum, jafnvel eiginmönn
um sínum í viðlögum og voru þeir
þá venjúlega helibláir og skemdir
eftir töfrakrumllur þeirra.
Oftast fóru maddömur þessar
gandreið þegar myrkva tók og
hjá Köllska, t. d. gnægð af smjör
og úll. En hinar, sem lítið höfo;
gert, voru óduglegar í enábættinu,
fengu harða áminningu hjá “hús-
bóndanum’” og jafnvel var þei n
stundum refsað á ýmsan hátt.
seiddu að mönnum illa anda og
“makt myrkranna’’ og voru hent-
ugir til állra illra athafna. Aft :r
á móti voru “líknstafir” noltaðir t;i!
góðra athafna og góðverka. Mcð
þeim mátti ná í góðu, di du, ná'tt-
úruöflin, hina betri guðdómlegu
nát'túru, r:,ki Ijósálfanna.
Þegar seiðkonur notuðu alt
þetta og fóru með á réttan Iháit,
Það kom þarna fram réttlætistil-‘ og réttar töfraformúlur voru g;:I-
finning hjá Kölska, að launa of j aS fítir ákveðnum reglum, al
refsa að verðleikum, gjalda eig’ andagift og ergi, þá losnaði um
nefndust þá kveldriður. Á Þýzka sjúSunum jafnt og þeim duglegu. j dularmátt þann, Sem í náttúruhlu’
landi voru sei' onur mest a er aj Hann gerSi eigi ala]r þessar vinnu- 1 unum bjó. Þá náðu seiðkonurn-
a Islandil , , . . . . .. r. , , ,
1 ___ ‘ L amn var ~ ^ J I --CI ' 11 '_1_______
IOM
TO
YOU
WHO ARE CONSIDERING
A BUSINESS TRAINING
Your selection af a College is an important step for y*u
The Snccess Business College of Winnipeg, is a strong reii-
able sdhool, highly reoommended by the Public and Tecognized
by employena for its thoroughness and efficiency. The individual
attention öf >our 30 expert instructors places our graduates in the
superior, preferred list. Write for free prospectus. Enroll at
any time, day or evening classes.
The
SUCCES5
BUSINESS COLLEGE, Ltd.
EDMONTON BLOCK — OPPOSITE PO D BUILDING
CORNER PORTAGE AND EDMONTON
WINNIPEG, MANITOBA.
Valborgarmessunott, en a
á Jónsmessunótt. Þó brugðu þær
sér oftar að heiman, t. d. prest-
konan íslenzka, sem reið smalan-
um sínum til Kölska í Svartaskóla
á sjálfa jólanóttina.
Seiðkonur þessar riðu á for-
dæðuiþing, sem kölski hé’lt me'S
þeim árlega á Heklu, á DoíratLidi
eða þá Blokstindi. Hver þjóð
konur sínar jafnar, sem eigi var
helduT von!
, En það var líka gaman á ferð-
um á þessum samkomum. Kölski
->g vinnumenn hans ( púkarnir )
dönsuðu við seiðkonurnar, og sag-
an segir að það hafi verið þeirra
yndi, enda látið 'þessum myrkr-
anna herrum alla blíðu sína í té_
Seiðkonur frömdu seiðinn með
andlegum, yfirnáttúrlegum
kröftum í sína þjónustu, eða sú var
rtú manna.
Seið frömdu konur einnig með.
svoköWuðum “útiisetum”, á Jórs-
messu og krossmessunótt, þegar
þær ekki riðu gandreið til for-
dæðuþings. En útisetur tíðkuð-
ust, samkvæmt þjóðtrúnni, á öðr-
um merkisdögu mársins, t. d. jóla-
átti sinn þingstað handa þessum | ým9um hætti. Stundum sátu þær nótt> nýársnótt og þrettándanótt.
lýS. á einskonar trönum, sem kalaðist j SetiS vaT úti á krossgötum, þar
Elzta trúin er sú, að allar Vil-, seiSlhjail.lur, og gólu þar Iþulur sín-l 3em Vegjr mættust. Þar sat hinn
þjóðfrægi Kölski margar Jóns-
kyrjur riðu 1. marz — á Vilkyrju- ar. Þetta var að “gala galdur _ __
mes;u — til hátíðahalds með Þessar þulur, ðem þær gólu, voru1 mesgunætur Hann sá inn í fram-
Óðni. Þær voru að fagna sumn, töfraformúlur í hendingum. — tíðina, margt, sem síðar kom fram.
og var þetta því einskonar sumar- Magnaðastur varð seiðurinn, ef
| blót. Þetta er gömul germönsk margar konur tóku þátt í sömu
trú og gandreið seiðkvenna á for- atþöfninni og gólu galdur með að-
dæðutþing af þessum toga spunnin. 1 alseiðkonunni. — Þetta er vel
'tiftir að kristni kom. hverfur ^ skiljanlegt, því þess fleiri sem taka
trúin á Óðinn og er hann þá gerð- þátt ij sömu athöfninni í samræmi
ur að Kölska. Ymsum eiginleik- Qg hrifni, þess meiri verða áhrif-
um Óðins er dembt á hann. Heiti in> eSa sýnilegri verða ávextimir.
— Sú er trú manna. — Rit það.
sem “Krukkspá” heitir, og kend er
við undramahninn Jón Krukk. sem
á að hafa lifað á 14. öld, er í
rauninni samtíningur frá ýmsum
tímum, heilaspuni margra ímynd-
unarríkra og tjátrúarfullra manna.
Nú eru hinar fornu íþróttir seið-
þess vonda er sama og Óðins. Þeg- Sál seiðkonunnar verður f jarvís- | kvenna liðnar undir lok. En
ar hér er komið sögunni, er það ari, svo dularfyriribrigði koma í
Köilski, sem er forseti á fordæðu-
þingum seiðkvenna, þar sem Óð-
inn sat áður. Hann ier nú leiðtogi
þeirra og fræðari í “svörtum
fræðum eða fjölkyngi. Hann á-
minnir þær um skyldustörf þeirra,
sem sé að gera mönnum mein og
draga W fráþví góða. Undir þetta
| höfðu þær gengist í námi sínu.
Ijós.
Seiðkonurnar notuðu ýmsa
hluti, sem kölluðust “töfur”. Þeir
voru dulmag aðir. Hver þeirra
átti ^ínar dulrúnir. En þessar dul-
rúnir hlutann1 þektu aðeins seið-
konur eða fjölk yugismenn. Þær
gátu notað dukx -nátt þeirra. E«nn-
ig notuðu seiökonur vissa rúna-
þeirra stað er önnur íþrótt kom-
in, sem einskonar áframhald af
hinni fyrri og andl'eg dóttir henn-
ar. En það er spásagnaríþrótt nú-
tímans, og mun eg við tækifærii
minnast á þá íþrótt og hinar nýju
völvur, sem hana iðka í flestum
löndum veraldarinnar.
( S. Þ.
—Isafold.