Heimskringla - 21.12.1921, Blaðsíða 4

Heimskringla - 21.12.1921, Blaðsíða 4
8. BLAÐSIÐA. HEIMSKRINGLA. - WINNIPEG, 21. DESEMBER 1921 HEIMSKRINQLA (Stofnnö 1880) Kemur út fl hrfrjam miSvlkadegl. útsofendur og eigendar: HíE VIKING PRESS, LTD. 858 ©* 855 SARGENT AVE., WINNIPEG, TalMlmit N-65U7 Verí blaVfiinN er fli.M ðrsangorinn borg- lst ffrlr fram. Allar borgaatr aendlat rftbamanvi blabdlaa. Ráðsmaður: BJÖRN PÉTURSSON Ritstjórar: BJÖRN PÉTURSSON STEFÁN EINARSSON l.unr.skrlft «11 blaSntnn: THE VIKIT.i PRES9, Lt«„ B«x 3171, Wiaaipeff, Man. Utaafleikrlft til rltatjérnmM EDITOR HEINSKRIlfGLA, Bnx 3171 Winnipeff, Maa. The “Heimskrlnffla^ Is prlnted anð pub- lishe by the Viking: Press, Limlted, &t 853 og 855 Sargent Ave., Winnipeg, Mani- toba. Telephone: N-G637. WINNIPEG, MAN., 21. DESEMBER, 1921. JóIahátíðÍD. Sól það sagði, var á sjóithvörfum, og sneri tómlega taumum: “Margt er í moldu, margt er á foldu, margan hef eg geislum gladt.” Snerist dag-kerra undir dags^móður nýt á norður-vega; fögnuðu dagsmegir og fegnir báðu sólu rennandi sigurs. Sv. Egilsson. v, Ennþá er einn árshringur jarðar vorrar ná lega á enda runninn, og jólin, fagnaðarhátíð alls hins upplýsta mannkyns, eru upp að renna — gleði- og minningahátíðin er sendir gleðigeisla vináttubandanna mann frá manni um heim allan, jafnvel inn í hina dimmu af- kima sorgarinnar. Barncihátíðin mikla gengur nú í garð, og margir eru í óða önn að undirbúa, til að gera hana sem ánægjulegasta eftir föngum, jafnt þeim fátæku sem ríku, og fögnuður ríkir í hjörtum alira joeirra, sem að j>ví starfi vinna — fögnuður yfir því, að geta glatt og geta látið vermigeisla gleðinnar út frá sér stafa. Friður á jörðu”, hljómaði í eyrum fjár- hirðanna hjá Betlehem fyrir meira en 1900 árum síðan; friður á jörðu hljómar nú í eyr um allra þjóða frá Vesturheimi, og vekur fagrar vonir í brjósti mannkyns alls, — von- ir um friðsæld og happadrjýg í hönd farandi ár. Aldrei hefir risið upp alda, sem skautéið hefir bjartari og fegurri faldi, en sú, er geng- ur nú yfir meirihluta hins mentaða heims, og hefir einkunnarorðin “íriður á jörðu”, sett með gullnu, óafmáanlegu letri, greypt í fána sinn; Ietri sem gull-legt er orðið af hjarta- blóði heitt elskaðra sona, sem fórnað hefir verið á altari valdafýknanna og misleið- beindra mentahugsjóna./— Megi þessi alda friðarins aukast og vaxa, unz hún heldur hermi öllum : faðmi sér. Það er sú fegursta jólaósk, er nokkur fær óskað. Meðvicundin um misstigin spor er vöknuð, og tilraunin tií að ráða bót á þeim byrjuð. Megi sú iilraun læsast sem leiftur um mannheim allann, unz friður ríkir á jarðrfki, eins og sá, er fyrstur flutti friðarkenninguna, vildi láta öll mann- anna börn skilja og vera láta. Senn rennur jóla-sólin á loft upp. “Gleði- leg jól!” hljóma af vörum þúsunda þúsunda. Verði þau öll sögð af heilum hug, þá er öllu borgið. Vér óskum að svo megi verða. Heimskringla vill óska öllum gleðilegra jóía, fyrst og fremst Iesendum sínum og kaupend- um, og svo öllum fjær og nær. Hún óskar þess, að hin sanna jólagleði megi heimsækja hvert einasta heimili, og vill hún reyna að leggja sinn skerf til þess, þó af smáum skamti sé, að svo megi verða. “Heim sé eg hverfa á himinásum, daprar eru stjörnur; dagsbrún veldur; nú muntu, ljósfari, á loft upp stiginn; Ieiddu þá und armi unað — hár glóa.” Nýtt tímatal. Maður heitir J. W. Harris. Hann er kenn- ari við Wesleyskólann í Winnipeg. Reiknings* listarmaður er hann þaulæfður, enda lærður hagfræðingur og landmælingamaður. Hann gaf nýlega út bóik, er inmheldur mikið af stuttum og nýjum aðferðum freikningi, og ýmislegt fleira til fróðl'eiiks; má þclr og sjá töflur yfir margt, er mönnum er nauðsynlegt að vita nolkkur deili á, en sem erfitt er oft að ná í. Bókin er því ekiki aðeins fróðleg, held ur einnig hagkvaeim og þess verð, að benda Islendingum á hana. Nafn hennar er “The Art oif Rapid Computation and Science of Numbers”, og fæst hjá flestum bóksölum fyrir $1.50. Grein sú um tímatalið, er hér fer á eftir, er þýdd úr henni: Frá því fyrst er sögur fara af virðist tím- inn hafa verið talinn eftir gangi tunglsins. — Ein hringferð þess um jörðina var oftast reiknuð sem mánuður. En þar sem til einnar slí'krar umferðar gengur ekki nema 29J/2 dagur, og 12 tunglmánuðir urðu því aðeins 354 dagar, er það auðsætt, að árið hlaut að verða 1 1 til 12’ dögum styttra en það í raun og veru er, og að árstíðirnar hlutu að rask- ast við það. Árið mun og forðuim hafa byrjað með marzmánuði. Nöfn mánaðanna, september, október, nóvember og desember, bera- 'þess ljós merki, því þau þýða ekkert annað en sjöundi, áttundi, níundi og tíundi mánuður. Er sagt að Múhameðstrúarmenn telji ennþá eftir tunglári. Júlíusar-tímatalið, sem kallað er, var fyrst samið og lögleitt af Júlíusi Cæsar h. u. b. 45 árum f. Kr.; var það notað uim langt skeið óbreytt, eða fram til ársins 1582, af öllum eða flestum kristnum þjóðum. En þá bann- aði Gregor/us 13. páfi kaþólskum mönnum að nota það, en bauð annað tímatal, eða breytingu á hinu fyrra. Er árið eftir því reiknað 365'/4 dagar; byrjnu ársins var þá færð til ffrsta dags janúarmánaðar, sem áð- <ur var 21. marz; fimti mánuður ársins vai nefndur júlí og sjötti mánuðurinn ágúst. I október það ár leiðrétti hann tímatalið um 10 daga, á þann hátt, að hann slépti dög- unum tfrá fimta til fimtánda mánaðarins úr með öllu. Hann slepti einnig úr öllum hlaup- ársdögum hverra áldamótaára, nema þeirra, sem deila mátti með 400; urðu þá elcki 366 dagar í öðrum aldamótaárum en t. d. 1600, 2000, 2400 o. s. frv. Þessi breyting var svo mikilvæg, að hún getur gilt um margar ókomnar aldir ennijjá. Þetta tímatal, sem ‘kallað er ^regoríusar- tímatalið eða “nýi stíll”, var ekki byrjað að nota í Englandi eða Ameríku fyr en árið 1 752. En munurinn, sem nú er orðinn á því og Júlíusar-tímatálinu, eða “gamla stíl”, er 13.dagar. Tíminn er nú talinn eftir sólári. Er það alment talið 365 dagar; brotið, sem fram- yfir er, er ekki talið nema 4. hvert ár, en það er hlaupárið. Dagur er talinn 24 klukku- stundir, og hver klukkustund 60 mínútur og hver mínúta 60 sekúundur. I viku eru 7 dagar, og í hverjum almanaksmánuði 2S, 29, 30 eða 31 dagur. 1 einu ári eru 12 alman- aksmánuðir, en 13 tunglmánuðir. Dagur er alment talinn byrja og enda kl. 12 um mið-‘ nætti, en síjörnudagurinn kl. 12 á hádegi. En'þó Itð öll þessi tímaskifting ársins sé oss vel kunn, og hún valdi engum ruglingi, að því er virðist, þegar menn éru orðnir van- ir henni, er hinu samt ekki að neita, að tíma- tal þetta er mjög óþægilegt og erfitt í út- reikningi á margan eða flestan hátt. Því hefir þess vegna verið hreyft að miklu hag- kvæmara væri, að breyting yrði enn gerð á tímatalinu, og tíminn væri reiknaður út eftir tugatali; að t. d. \ staðinn fyrir 24 klukku- stunda dag komi 10 klukkustunda dagur. Er auðveldara að sýna samanburð á þessu með töflu, og fer hún hér á eftir: Skifting tímans nú: Sek. Mín. Kl.st. Dagur 60 1 3600 60 1 86400 1440 24 1 Skifting eftir tugatali. Sek. Mín. Kl.st. Dagur 100 1 10000 100 1 100000 1000 10 1 Eins og þessi tatfla ber með sér, verða eft- ir tugatalinu 100 sek. í mínútu, í staðinn fyrir 60 nú, og 100,000 sekúndur í degi fyrir 86,400 nú. En mínútur verða ekki nema 1000 í degi, í staðinn fyrir 1440. Sekúnd- an verður styttri en hún er nú, og virðist það breyting í rétta átt, að því er úr og klukkur snertir, því á þeim er fimm sekúndu tímabil- ið sýnt með sérstöku merki. X svipaðan hátt væri með hringinn, að honum væri þannig skift, að 100 sek. væru í mínútu og 100 mínútur í einu mælistigi (gráðu) væri óneitanlega þægilegra. En mælistiguni/m, sem eru 360 í hringnum, væri þó- ýmsra hluta vegna erfitt að breyta; þau | eru svo fléttuð inn í ýmsar stjörnufræðis- athuganir, að það virðist ókleyft nema með j því meiri fyrirhöfn og óþarfa endurtekningu. En sekúndum og mínútum í stigunum er mik- ill hægðarauki að breyta, eins og á hefir ver- ið bent; enda er það auðvelt og kemur ekk- ert í bága við núverandi skiftingu hringsins. AI<t Iýtur þetta að því, sem menn hafa við og við verið að benda á, sem sé, að skifta ár- inu í mánuði og daga á þann hátt, að auðveldara sé að muna og reikna skiftinguna. Sú skifting, er gerir ráð fyrir 13 mánuðum með 28 dögum hverjum, í ári, hefir margt til síns ágætis, og ætti að vera lögleidd eins fljótt og því verður við komið. Þetta fyrir- ’kamulag með 13 mánaða ár, þar sem í hverj um mánuði væru 4 vikur og 7 dagar í hverri viku, kemur þannig heim, borið saman við ár- ið nú, að réttur einn dagur verður umfram. Hafa margir stungið upp á, að hafa mætti hann fyrir helgidag annaðhvort að enduðu eða byrjuðu ári. Með þeirri einföldu aðferð þyrfti sá dagur ekki að valda neinum rugl- ingi, hvorki að því er nöfn vikudaganna eða [ almenn viðskifti snertir. Hlaupársdaginn mætti á sama hátt taka með í reikninginn, að 26 vikum ársins liðn- um, milli laugardagsins og sunnudagsins, og getur þá sá dagur verið helgidagur og kall- [ ast Hlaupársdagur, eins og nú. [ Nafn þyrfti auðvitað að gefa þessum aukna eða 13. mánuði ársins; þyrfti það heldur ek'ki að valda neinum vandræðum. — Einn fjórði af nöfnum mánaðanna nú er svo vil'landi og rangur, að furða er, að þeim skuli ékki fyrir löngu hafa verið breytt. T.d sept., okt., nóv. og des., 7., 8., 9. og 10. mán uðir, sem nú eru kallaðir, eru í raun og veru níundi, tíundi, ellefti og tólfti mánuðir árs- ins. Væri því ekki vanþörf að þeir væru skírðir upp, og enda allir mánuðurnir. Rað- talan: fyrsti, annar, þriðji o. s. frv., væri strax miklu betri, og ef til vill beztu nöfnin, sem hægt væri að gefa mánuðuaum, frá hvaða sjónanniði, sem skoðað er. Ef þessi áminsta breyting yrði lögleidd, ætti þess að vera gætt, að árið byrjaði á sunnudegi, fyrsta degi vikunnar. Og þar sem að fyrsta janúar ber upp á sunnudag ár- ið 1922, virðist það vel valinn tími til breyt- ingar á tímaskiftingu ársms. Þann dag væri einmitt hægt að gera hina áminstu breytingu, án þess að það þyrfti nokkrum verulegum ruglingi að valda á almanökum vorum nú. Með þessu fyrirkomulagi mælir margt. Til dæmis byrjaði hver mánuður á sunnu- degi og endaði á laugardegi alt árið, frá byrj- un til enda. Hver mánuður hefði jafnmarga daga, 0$ I er mikið hagræði að því við alla útreikninga í almennum viðskiftum; mánuðurinn verður ávalt 4 vikur eða 28 dagar, en ékki 28, 29, 30 eða 31 dagur eins og nú. Sama mánaðardag bæri og ávalt upp á sama vikudag. Mánaðartöflur yrðu þá hinar sömu fyrir aila mánuðina; og þegar einu sinni væri búið að prenta þær fyrir alt árið, geta þær notast um ókomnar aldir, án þess að vera breytt. Óhagræðið, sem nú stafar af því, að mán- uðurnir hafa ekki jafnmarga daga, væri þá yfirstigið. Það er dátlítið eftirtektarvert, hve fáir geta svarað því viðstöðulaust nú, hvað margir dagar eru í mánuði, eða án þess að hafa yfir vísuna: Ap—jún—sept—nóv — 30 hver, einn til hinir telja sér. Febrúar tvenna 14 ber, frekar einn, þá hlaupár er. Og þegar vísunni er Iokið, er maðurinn oft búinn að gleyma, hvaða mánuð var um að ræða. / Það, að ekki skuli vera hægt að muna, hve margir dagar eru í mánuði hverjum, án þess að gripið sé til annara ráða, er bezta sönnun- in fyrir því, hve hér er mikil þörf á breytingu. Þegar um breytingu á ársbyrjuninni er að ræða, er ekki hægt að ganga fram hjá því að benda á; að væri hún færð um 10 daga til báka, kæmi almenna árið betur heim við stjömuárið. Auðvitað eru margar gildar á- stæður fyrir því, að hún sé færð fram á vor- jafndægur 21. marz, þar sem hún var fyrir 1582, en Gregoríus páfi 13. færði til fyrsta janúar, af ástæðum, sem enn eru ekki ljósar. En þrátt fyrir það höllumst vér fremur að því, að hún sé tfærð til 21. desember, vegna þess, að þar er rnn færri daga að ræða, eða aðeins 10 í stað 80, ef árið ætti að byrja 21. marz; það orsakar minni rugling á gildandi samningum og gerðum viðskiftum, og fær því að sjálfsögðu betri byr hjá mönnum, en ef lengri tími væn. Sólárið er 365 dagar, 5 klukkustundir, 48 mínútur og 45,98 sek. Með því að fjórða hvert ár sé hlaupár, verður árið um 1 1 '/4 mínútu of langt. Til þess að jafna þetta, jnætti sleppa hlaupársdeginum úr hverjum 3 aldamótaárum, og kal'Ia ekki hlaupár önnur eri þau er deila má með 400. Social Scandinavia in the Vikings Age. Bók þessi, sem er effir Mary Wil- helmine Williams Ph. D., kennara í sögu við Goucher College, er ný- útkomin og er géfin út af The Mac- MiI'Ian Company, New York, og kostar $6.00. Bókin er um 460 bls. á stærð, prentuð á góðan pappír og í léreftsbandi með gyl't- um kjöl, og er állur frágangur hennar dágóður. Hún er með 50 myndum og nokkrum 'kortum yfir Norðurlönd og ísland. Innihald bókarintíar er sem fylgir: Lönd þau er þjóðin byggir. Ættstofn- ar og kyntflökkar. Stéttatilhögun. Barndómur og æska. Klæðaburð- ur og skrautmunir. Séreinkenni. Giftingar og hjónabandsskilnaðir. Staða konunnar í mannfélaginu. Búgarðar og heimili. Búsáhöld og matarhæfr Jarðræktun og dieim- ilisiíf. Veiðimannslíifið. Sam- göngur. Skipasmíðar og siglinga- fræði. Verzlun og verzlunarfræði. Kauptún og bæir. Víkingálífið. Hernaður og vopn. Stjórnarfyrir- komulag. Réttvísis ifyrirskipanir. Mannfundir, skemtanir og skemti- mót. Tungumál og fræði'lærdólm- ur yfirleitt. Vísindaleg þekking. Fagurfræði. Trúfræði. Hjátrú. Greftrunarsiðir. Bókfræði. Með svo yfirgripsmíklu innihaldi má geta sér til, að erfitt hafi verið fyrir Ihöfundinn að fara mjög í'tar- lega út í hvert efni út af fyrir sig, og gegnir furðu, hve vel henni hef- ir tekist að skýra með góðum1 dráttum aðalefni hvers kafla bók- ....Dodd’s nýmapillur eru bezta nýmame'ÖaliS. Lækna og gigt, bakvwrk; hjartabilun. þvagteppu, og önnur Teikindi, sem stafa frá nýninsm. — Dodd’s Kidney Pills kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr- ir $2.50, og fást hjá ölhmi lyfsöi. wn eðt frá The Dodd’s Medicine Co. Ltd., foronto Ont........... að vera eljusamur og eyða mikl- urn tíma til þess, þótt vafasamt sé að sumar hafi jafn mikið sönnun- argildi og höf. álítur, eins og t. d. Friðþjófur Nansen: “In Northern Mist”, og' Frederik Bojer: “Old- nordens Quinde”, og svo Adam frá Bremen og Olaus Magnus; þá er samt meiri partur þeirra bygður á góðum tfræðiritum og helztu fornsögum Islendinga. Það er ekki til neins, að gera tilraun í stuttri blaðagrein til áð skritfa reglulegan ritdóm um bók þessa; það yrði of langt mál. Það má aðeins géta þess, að bókin hef- ir tféngið ágætar viðtökur meðal ensku mælandi þjóðanna og mun arinnar, svo myndin er skihn giögg bún áreiðanlega veita þeim gleggri eftir í huga lesarans. Það er eitt, Dg fulikomnari skilning á Norður- sem liggur eins og rauður þráður í ]ancfáþjóðunum, einkum Islending gegnum alla bókina, og það er til- umi en aður hefir átt sér stað- raun höfundarins t.l að skýra sem London Times segir meðal annars réttast frá öllu, og hlýhugurinn j um bana. “Sá eini ckostur bókar gagnvart öllu norrænu, einkanlega j þeSsarar er, að lesandan hefði íslenzlku. Vér höfum heyrt að . Jan,ga3 til að sjá hana m)kiu lengri höfundurinn hafi ferðast um Is- og samt ,er hún 450 b’s.” land og Norðurlönd, enda bendir j “Amencan Historxaí Review*’ víða í bókinni á náinn kunnug- fer þannjg löguðui.n orðum um leika, sem tæplega hefði verið bókina: “Hið mikla hlutverk, að mögulegur án eigin sjónar, jafnvel rjta um Hfnaðarháttu og siðvenjur þó góðrar aðstoðar hefði notið, fornu skandínavísku þjóðanna er eins og höfundurinn getur um í | betur af ben<Jj Jeyst af prófessor Mary W. Williams í bók hennar “Social Scandinavia” en hjá nokkr um öðrum, sem áður hefri ritað um sama efni.” Prófessor Mary ”W. Williams varð að ábyrgjast útgefendum sölii á nokkrum hluta útgáfuiinar, sem hún sjáltf varð að kaupa, og til þess að geta seít þann hiuta er fljótlega, hefir hún afráðið að seija bókina beina leið frá sjálfri sér fyrir $2.50, meðan það upplag hrekkur, þó ' verð útgefenda sé $6.00. Það værwþví heppúegt fyrir Islendinga, iþá er eignast viidu bókina, að senda eftir henni hið fyrsta til Goucher Coilege, Balti- more, Maryland, U. S. A. foranála bókarinnar, þar sem hún naut aðstoðar prófessors Gabriels Gustafssonar, sem lengi var kenn- ari við háskóla í Kristjaníu, en er nú fyrir stuttu iátinn; og s’vo þess fróða landa vors, Halldórs Her- mannssonar, bókavarðar við Cor- neil háskólann, ásamt fleirum, og aðgang að Fiske safninu. Einkunnarorð bókarinnar fornvísan úr Hávamálum: Deyr fé, Deyja frændr, Deyr sjálfr et sama; en orðstírr dejrr aidrigi, hveims sér góðan getr.” Eftir Gest spaka eða Öðinn, og hefir hún snúið henni þannig á ensku: Cattles die; Kinsmen pass away; One dies oneself; But good reports Never dies From the man that gained it. Það er eins og maður heyri hljóma í orðum þessum gömlu Austurlanda heimspekina frá skáld kóngunum grísku, nema enn veiga- meiri og sterkari, þótt vísan nái eigi nærri því afli, er hún hefir á frummálinu. Sá sem þetta skrifar, minnist þess, að hann átti tal við hin nýdána lærða landa vom, Run- ólf Fjeldsted, stuttu áður en hann dó, og mælti hánn á þessa leið: “Eg héfi undanfarandi langan tíma verið að grafast inn í hugskot tveggja kærustu vina minna, grísku fornskáldanna og gömlu Heiman og heim* Frásögubrot og minningar úr íslandsferð. (Framlh.) Svo skamt er þar yfir sundið að glögt sér til bæjar hinumegin, hvorumegin sem staðið er, Sví- þjóðar eður Danmarkar, og glögt heyrast klukkuhringingar úr ein- um bænum í hinn. Fagurt er þar isern víðar við strendur Norður- landa. Smáir fagurgrænir hólmar stinga sér þar upp úr sjónum upp við strendurnar, og fjöldi skipa af ýmsri gjörð á ferð fram og aftur um sundið, — stór og smá, og var því líkast sem þetta væri hinn fjöl- j farnasti borgarstígur, og hér væru allir á ferð ungir og gamlir, em- bættismenn og vinnulýður. Smá- skipin og seglskúturnar mintu á norrænu og íslenzku skáldanna, og unglinga er fara oft með gázka og hefi komist að þeirri niðurstöðuj að sama hugsjónin, sömu tilfinn- ingarnar og sama heimspekin er undirstaða skáldskapar þeirra; skyldleikinn er því í mínum augum ómótmælanlegur- Um annan skáld- skap foraldarinnar er ekki að ræða, hann er enginn til.” Tiivitnanir eru jnargar í bók- inni, og hefir höfundurinn hlotið glaðværð, kaupförin á hina tíma- þjáðu kaupsýzlumenn, en fiski- skipin á vinnulýðinn. Innan um þetta stikuðu svo með stolti, her- skipin dönslku í öllum herklæðum með failbyssum á hlið. Eigi var maður iþó óána^gður með þau þarna í sikipa múgnum. Varðskip Norðurlanda eru sízt of riiörg, og danski flotinn, þó eigi sé stór ú

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.