Heimskringla - 26.12.1923, Qupperneq 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 26. DES. 1923.
-r
HEIMSKRINGLA
ElseBdur:
THL VJONG PRESS. LTD.
Kl H M MRGE!<T AVK, WIMBHPBO,
TtkMi n-
tut IrHr tna.
•t.M iniffll kM|
Allar karialb aaUi
STEFÁN EINARSSON, ritstjóri.
H. ELIASSON, ráðsmaSur.
Dtaitaferttt tU lalaValMi ,
HflmakrlnKla Nfwa A PnhllahlnK Ca.
Lessee of *
trh vinra prrh, ut, ■« nn
Whaatpear, láam.
irfrt tfl rttattaraaM
■ RIHtKRIIGLA. Bax »1«
Wlmatfa*. Raa.
The ‘Helmskrlngla’’ ls prlnted and pnb-
lished by Heimskringla News a»d
Publishing Co., 853-855 Sargant Are.
Winnipeg, Manitoba. Telephone N-6687.
WINNIPEG, MANITOBA, 26. DES. 1923.
Álitlegur I
samanburður.
Á fundi er tollnefnd Bandaríkjanna hélt
nýlega, sagði prófessor Willand, kennari
við akuryrkjuskóla Norður-Dakota, að korn-
ræktar bændur í NorðurJDákota, hefðu
verið að selja kom sitt síðastliðin fimm ár,
á talsvert lægra verði en framleiðsla þess
kostaði. Á þessum fimm árum, reiknaðist
honum, að bændur hefðu fcapað $5.60 á
hverri ekru að jafnaði árlega. Canada
bóndinn, sagði hann, að borgaði lægri
skatta, lægri járnbrautaJburðargjöld, og
jörð hans gæfi 100 prósent meira af sér af
hvei'ti á hverja ekm, og að bóndinn þar
fengi að jafnaði 6 cents meira fyrir hvert
búshel en Bandaríkja bóndinn fengi fyrir
bushelið af bezta vor-hveiti sínu, þrátt fyrir
það, að verð hveitisins í Minneapolis væri
22 centum hærra, en veriðið í Winnipeg.
Hann fullyrti, að cacnadiski bóndinn hefði
framleiðslukostnað sinn og rentu á höfuð-
stólnum upp úr sölu á hveitinu, og að Banda-
ríkja tol'lurinn kæmi ékki í veg fyrir sölu á
canadisku hveiti suður frá.
Fyrir rúmum tveim vikum hlýdch Hkr. á
tal bónda héðan úr Manitoba, og nokkura
kunningja hans hér í bænum. Bóndx þessi
hafði búið í Dakota, en seldi jörð sína þar
og flutti til Manitoba. Hér hafði hann rek-
ið búskap í 10 ár. Eitt af því sem bóndi
þessi lagði mikla áherzlu á, og var sann-
færður um, var það, að búskapurinn væri
hvergi í þessari álfu eins erfiður og í Mani-
toba; og hann var eins sannfærður um hitt,
að bændur í Norður Dakota væru vel af og
góðum efnum búnir, vegna þess að þeir
fengju haerra verð fyrir hveitið, en cana-
diski bóndinn. Að því er hann sjálfan snerti,
ætlaði hann að flytja aftur til Norður Dakota,
eins fljótt og ástæður leyfu.
“Þér finst alt bezt sem fjarst er”. Svo
hefir það lengst af verið og mun verða.
Vestur-Canada er Gozen-land í augum bónd-
ans í Norður-Dakota, og Norður-Dakota er
aisælunnar land í augum canadiska bóndans.
Sannleikurinn er sá, og það ætti prófessor við
akuryrkiuskóla að vera Ijóst, að akuryrkja
hefir beðið meiri halla við hið báborna efna-
lega ástand í heiminum, í hlutfalli við það,
sem hún er öllum iðnaðargreinum stæTri, og
því erfiðara að hafa stjórn á henni. Extt
land eða ríki getur að þessu leyti tæplega
öfundað hvort annað. En að því, er saman-
burð þesasra tveggja ámiinstu staða snertir,
út af fyrir sig, felst auðvitað nokkuð af sann-
leika í honum hjá prófessomum. Skattar
eru yfirleitt lægri í Vestur-Canada en í Norð-
axr-Dakota. Burðargjald á hveiti er hér
kegra og uppskera er hér að jafnaði mein
af ekrunni en suður frá. Og þetta jafnar ef-
laust oftast að fullu og stundum, ef til vill,
meira, en verðmunurinn á kominu í Winni-
peg og Minneapolis. Að öllu til skila höldnu,
er munur þessara tveggja akuryrkju staða,
sem saman voru bornir, ef til vill, ekki eins
mikill í raun og vem, eins og hann er í hug-
um einstakra bænda, bæði juður frá og hér.
Smásaga.
Eftir R. Tagore
(indverskan heimskunnan rithöf.)
“Herra”, sagði þjónninn við konunginn,
“hinn heilagi Marottam hefir aldrei látið
svo lítið, að koma inn í musteri yðar há-
tignar.
Hann syngur guði lof undir trjánumí með-
fram veginum. I musterinu em engir sem
biðjast fyrir.
En þeir þyrpasit utan um hann, ems og
býflugur um hið hvíta látus-blóm og gleyma
sér, eins og býflugurnar gleyma að safna
hinu sæta hunangi í gullskálarnar.
.Konungurinnr reiddist og fór þángað er
Marottam sat í grasinu.
'Konungurinn spurði hann: “Faðir, hvers
vegna yfirgefur þú hið dýrðlega musteri mitt
með hinni logagyltu hvelfingu., en sezt niður
í rykugt grasið 'til þess að boða kærleika
guðs?”
“Vegna þess, að guð er ekki í musterinu”,
svaraði Marottam.
Konungurinn hleypti brúnum og sagði:
“Veiztu, að það var varið tuttugu miljónum
gullpeninga til þess að reisa þetta óviðjafn-
lega musteri fegurðar og listar, og það var
helgað guði, eftir helgisiðareglum landsins
með mikilli viðhöfn.”
“Já — eg veit það”, svaraði Marottam.
Það var árið sem þúsundir manna stóðu við
húsdyr yðar, og báðu að skjóta skjólhúsi
yfir sig, því hús þeirra höfðu bmnnið, en yð-
ar hátign heyrði þá ekki.
Og guð sagði: ‘Vesalingur, þú getur ekki
fundið nauðstöddum bræðruhi þínum skjól,
en ert að reyna að reisa mér musteri! ’
Og guð tók sér bústað hjá hinum húsviltu
undir trjánum hjá veginum.
Og bólan logagylta er tóm, tóm af öllu
nerna rjúkandi froðu stærilætisins.”
Konungurinn kallaði upp reiður:
gef land mitt hið bráðasta!”
Marottam svaraði rólega: “Já
t mig alstaðar útlægan, þar sem guð hefir ver-
ið ^hrðúr útlægur.”
“Yfir-
ger
þesí að leita hennar og aðrir, sem leið hafa
átt um þar, sem ætlað er að hún sé, fullyrða
að þeir hafi séð eyjuna og að hún sé til. En
þegar sigla hefir átt upp að henni, hefir hún
ekki reynst að vera til.
Hvernig stendur á þessu? Hvað kemur til
að þara sýnist vera eyja, sem að líkindum er
ekki til? Það er spurning, sem enginn hefir
getað svarað, af þeim, sem um þessar slóðir
hefir siglt. Enginn annar en þessi. franski
maður, sem uppgötvaði eyjuna og tveir
menn er með honum voru, hafa þar á land
stigið, og það er nú talið vafasamt að þeir
hafi gert það, iþví í fregnum þeim er frá
fundi eyjarinnar greina, er ekkert sem sann-
ar að þeir hafi þar á land stigið að sagt er.
/ /
Til þess að rannsaka þennan Ieyndardóm
hafa nú verið gerðir út vxsindamenn af
náttúrusögusafninu í Cleveland í Ohiofylki í
Bandaríkjunuro. Sigldu þeir frá New Lon-
don, Conn., sx'ðast í oktáber og bjuggugst við
að vera 2 ár í leiðangri þessum. Formiaður
fararinnar heitir George Finlay Simmons. Er
I tilgangurinn að rannsaka eyjar í Atfantshaf-
inu suður þar, bæði að því er dýra og jurtalíf
snertir. Þetta safn, er kostnað af þessu ber,
er orðið all-auðugt félag og gerir ráð fyrir
að byggja hús bráðlega yfir það, er á þess-
um suðureyjum verður safnað, bæði í þessari
i ferð og öðrum, er það hyggur að hafa með
| ’höndum.
Skipið sem í þessa 30,000 mílna ferð er
gert út, er seglskip þrímastrað, en hefir litla
gufuvél til að biarga sér áfram á í logni. Um
! 20 mannn er á því. Verður fyrst haldið til
Góðra-vonar-höfða í Afríku, og verður þar
vetursetu staður leiðangursmanna og höfuð-
I ból, þessi tvö ár. En eftir þvx sem birjar
sigla þeir þaðan um þessar suðllægu-eyjar.
I' Mesta keppikeflið er þó fyrir þeim að
rannsaka eða reyna að finna þessa leyndar-
dómisfullu Bouvet-eyju. Segja þeir er að
henni hafa áður siglt, að hún hverfi þeim
smátt og smátt sjónum, svipað og er ský
hverfur af lofti, er þeir náfgast hana.
Stjórnmálin á
Englandi, • N
íHvað uppi verður á tenmgi í stjórnmálun-
um á Englandi í vetur, er ekki gött að segja.
En all ber með sér, að núverandi stjórn bíði
ekki eftir öðru en því að vera feld, er þing
kemur saman. Liberal flokkurinn hefir lýst
því yfir, að hann ætli ekki að styðja Bald-
wins-stjórnina og verkamannaflokkurinn vita
allir að er aðal andstæðingur hennar. Þess
getur því ekki verið lengi að bíða, að stjórn-
in falli, eftir að þing hefst, en það kemur
saman 6. janúar næstkomandi.
Með þessari yfirlýsingu liberala, virðast
því öll sund Iokuð fyrir núverandi stjórn að
halda völdum. En hvað tekur þá við? Um
leið og stjórnm er feld, liggur ekkert fyrir
Baldwin stjórnarformanni, en að tilkynna
konungi hvemig komið sé, og Ieggja til að
Ramsey Macdonald sé falið að mynda nýja
stjórn. En hann er leiðtogi verkamanna-
flokksins á þingi. Verkamannaflokkurinn
xer auk stjórnarflokksins, fjölmennastur á
þingi og því andstæðinga flokkur hennar.
Er því ekkert því til fyrirstöðu, að konung-
ur feli honum að mynda nýja stjórn. Það er
því ekkert líklegra en að verkamannastjórn'
verði komin á í stað núverandi stjórnar á
Englandi eftir mánaðar tíma.
Fáir munu í alvöru áður hafa búist við því
að verkamenn yrðu teknir við völdum, eftir
svo stuttan tímia* En eins og nú standa sakir,
virðist það óhjákvæmilegt. Til nýrra^ kosn- j
inga, þykir óráðlegt að efna nú þegar.
«
En það eru ekki öli kurl komin til grafar í j
brezku stjórnmálunum' fyrir þessu. Með fylgi j
Iiberala f þinginu geta verkamenn haldið j
völdum. En þá yer spursmálið þetta, hve i
iangt nær það fylgi? Langt er frá því, að ;
þessir tveir flokkar séu^ávalt á einu og sama j
máli. Það em í raun réttri fæst mál, sem
þeír eiga sameiginleg. Það* er aðallega þetta "ur út fyrir að það mál sé dottið niður.
eina mál, sem gengið var til kosninga um,
tollamálið, sem þeir em sáttir og samlmála
um. önnur mál verkamannaflokksins, eins Sindur.
og það hvernig að bæta skuli úr atvinnuleys-
inu, og stefnu hans í skattamálum, hata liber-
alar eins og heitan eld. Verkamannastjórn-
in er því ekki líkleg til, að geta komið miklu
til leiðar af sínum áhugamálum, þar sem svo
stendur á. Og það er meira að segja mjög
hæpið, að hún sitji Ipngi að völdum. Undir
eins og hinir flokkarnir sjá sér nokkurn leik
á borði með að láta ganga til kosninga, verð-
ur ekki lengi horft ;í að fella verkamanna-
^stjórnina. ’ >
Orðasenna.
Orða-senna varð nokkur út af þvx' milli
Bracken stjórnarinnar og konservatíva, að
verzllunarmenn í þessum bæ buðu Bracken
stjórnarformanni að koma á fund, er hald-
inn var í því skyni, að ræða um ástandið í
þessu fylki, og benda, ef hægt væri á ein-
hver ráð til þess að bæta úr því. Bracken
kvaðst viljja hlýða á hvað hagfróðir menn
hefðu að segja um það efni, og fór ásamt
Black fjárrrt'\Iaráðherra á fundinn. Daginn
eftir þennan fund, kemur grein um fundinn
í blaðinu "Winnipeg Tribune”, og er þar
við viðskiftamenn þessa fylkis laumulega, og
við viðskiftamenn þessa fylkis laumlega, og
sé óhæft að slíkt sé gert, og hánn mintur á,
að þingmennirnir séu mennirnir sem stjórn-
in eiga að ræða við, um ástand fylkisins.
Stjórnarformaður svaraði þessu þannig, að
hann hefði aðeins farið á. fund þennan til
þess að hlýða á tillögur viðskiftamannanna,
eins og hann teldi sér skylt að gera, hver
sem x hlut ætti, en annað hefði ekki búið
undir. Fundurinn var lokaður, og hvernig
að blaðið náði í fregn þessa, sem síðar var
bæði af viðskiftairiönnunum og stjórninni
Iýsti ósönn, er öllum ráðgáta. En greinin
gaf tilefni til þess að orðasenna varð út af
þessu, mílli Haigs, Evans og fleiri konserva-
tíva og stjórnarinnar. Virðist stjómin hafa
hreinsað sig af/áburði greinarinnar, og lít-
En hvað viðtekur, að þeim kosningum af-
stöðnum, getur orðið eftirtektavert’, allra
helzt, af engin flokkurinn yrði þá fremur en
í meiri hluta.
nu
Bouvet-eyjan.
Svo er eyja ein nefnd í Atlanshafinu um
1000 mílur suðvestur af Góðravonarhöfða
í Afríku. Franskur maður á að hafa fundið
hana fyrir Iöngu síðan og ber eyjan hans
nafn. Við þetta er ekkert að athuga, ann-
að en það, að í hvert skifti sem eyju þess-
arar hefir verið Ieitað, hefir hún ekki fund-
ist. Bæði þeir sem gerðir hafa verið út til
Inni hjá tannlækni sem eg gekk til, var rit
liggjandi opið á borði í biðsalnum, með eft-
irfarandi skrítlu í:
Hefirðu tekið eftir því hvað hún Eliza-
bet hefir breyst nýlega. Áður var hún svo
hæg og ómannblendin, hló aldrei og talaði
lítið. Það var varla háegt að fá hana til að
opna munninn. En nú er hún mjög mann-
blendin, talar mikið og hlær dátt. Hún er
orðin sem nýr kvenmaður.
Ekki er hún það nú alveg, en hún hefir
fengið nýjar tennur.
Kirkjur landsins era í
mynda One Big Union.
þann veginn að
Það er betja að sitja að hálfum hleif, en
engu. En hálfur sanleikur er sjaldnast betri
en alger lýgi.
Henry Ford drekkur hvorki né reykir,
samkværrit því er rithöfundi nokkram segist
frá. Eina syndin sem hann þá drýgir er þessi,
að búa til bíla.
Dakota fyrir
fjörutíu árum.
Eftir Rögrnv- Pétursson.
IV.
áús og heimili-
Tortbæirnir voru hlýir og góðir,
og veittu möffiíhm bráðabyrgðar
skýli. Til frambúðar voru þeir
ekki, ])oldu eigi loft.slagið fremur
en hornspænirnir, og var það
mest því að kenna Ihvernig þeir
voru þygðir. í stórrigningum
haust og vor, fossaði vatnið af
þekjunni ofan í sundið milli hús-
mænanna, gróf sig niður í milli-
vegginn og smá át hann sundur-
Kom það stuíldum fyrir að vegg-
urinn hrundi, ef votviðri gengu
lengi, en þá var jafnan hætta húin
með að þekjunni snaraði. Á þessu
bar meira þar sem sendið var og
torfið iausara í sér.
Dodd’s nýrnapillur eru bezta
nvmameÖalið. I^ækna og gigt.
bakverk, hjartabiluiy þvagteppu.
og önnur veikindi, sem stafa frá
nvrunum. — Dodd’s Kidney PQl*
kosta 50c askjan eða 6 öskjur fyr.
ár £2.50, og fást hjá öllum lyfsöl-
nm eða frá The Dodd’s Medk’M
Co.. Ltd., Toronto, Ont.
ekki að reisa "þesSi millibils hús.
iSumrin 1888 og 1889, gengu ákaf-
leg votviðri, einkum seinna sum,-
arið. Byrjuðu rigningar með júní
mánuði og héldust stöðugt fram í
júlí. Hrundu þá torfhúsin víða,
einkum á austur Sandhæðunum og
austur um Brösin. Kom það
stundum fyrir áð nóttu til, og flýði
i
þá fólk upp úr rúmúnum, jafnt
ungir sem gamlir, á næstu bæi.
Þetta varð til þess, að hætt var
við torfhúsin, og menn komu sér
upp timburhúsum. Munu torfhús-
in víðas^ hvar hafa verið lögð nið-
ur á þeim árum- Varð svo mikill
vatnsgangur af rigningum þessum,
að yfir Hallson sléttuna flæddi og
suður undir Hæðimar. Þá mun
og hafa verið vott í Vik. Sunnan
við Iíæðirnar var lægð all breið
skógi vaxin. Byltist þar af vatni
svo að heita mátti ófært yfirferð-
ar- Stóg þar vatn í nokkur sumur,
og var notað semi vatnsból fyrir
nautpening.
Um þetta ieyti var búið að ieggja
ijárnbraut norður frá Grand Forks
til Winnipeg, eftir xújiðju héraði
út og suður. Styttist því til að-
drátta úr bygðinni, því kaupstað-
ir voru reistir fram meö brautinni
með jöfnu millibili norður að
lafldamærum. Urðu þá helztu
kaupstaðir St. Thomas, Baltimore
(er nú heitir Glasston) og Hamil-
ton. úr norður og austur bygð-
inni sóttu flestir nauðsynjar sínar
til Hamilton. Þar fékst timbur til
húsahygginga, og bangað var það
sótt er brotist var i að fara að
byggja.
'Ekki voru hessi timihurhús mikil
húningshót á torfbæunum, en bai)
holdu votviðri- ^Flest v'oru þau
þröng og iítil og fremur köld. Þau
voru þaning bygð, að slegið var
upp grind frá 8 til 10 feta h’árri á
vegg, eftir bví hvort bau áttu að
vera með iofti eða eigi. Utan á
grindina var iagður plægður Vtö-
ur og innan á sömuleiðis, fyltu
sumir á milli T>ilja með mosa og
var skjól að því, ef vel var gengið
frá því, en aðrir fyltu með sandi,
en það varð til óhappa, því þá urðu
húsin svo köld, að naumast var
mögulegt að hita þau, þangað til
að sandinum var hieypt burtu.
Eigi voru þau hólfuð í sundur
fremur en eldri fbúðirnar- Við hlið
þeirra var oftast reistur skúr úr
einföldum viði, og notaður fyrir
eldhús. Þök voru spónlögð. Hituð
voru húsin með ofni. Fæst eða
engin .munu hafa verið svo hly að'
ekki frysi i þeimi á nóttum yfir
kaldasta tíma ársins- Menn urðu
að komast af með hús þessi þang-
að til farið var að reisa “nýju hús-
in“ um og eftir aldamót. Voru þá
n^argir orðnir svo vanir hinum
eidri að nauilxast kuruiu fceir við
sig i þeim nýju. Breyttist þá líka
bygðasiðir, þvf nýjir ^siðir fylgja
eigi síður, nýjum húsum en nýjum
herrum. Gamli siðurinn að ganga
\
yfir til nágrannans, hvort erindi
voru nokkur eða engin, setjast nið-
ur, spjalla um daginn og veginn,
drekka ipeð honum kaffibolla, gat
ekki átti heima nema í gömlu hús-
unum-
Beir sem upphaflega reistu
bjálkahxisin voru það hetur settir,
að rigningarnar ónýttu þau ekki
fyrir þeim með sama hætti, né
jafnskjótt og torfhúsin. Ueir
bjuggu því lengur að þeim, þurftu
milli öreigirwr og afkomu, en létxi
þau nægja þangað tl þeir gátu bygt
til frambúðar. Bau voru inn-
lend, þoldu loftslagið. 1 engum
þeirra mun nú búið lengur, en
nokkur munu þó enn standa uppi-
Ásjáleg voru þau eiginlega ekki,
fremur iág með tyrfðu þaki, fyrst
framan af, er síðar var spúnlagt,
trjáholirnir afbyrktir og flestir
höggnir á hliðarnar er vissu út ogr
inn. Var bjálkunumi svo lilaðið ein-
um upp af öðrum og geiraðir saman
þar sem þeir mættust á hornum.
Milli þeirra var ávalt all-nokkurt
bil- í það voru feldir tréspænir
og fylt svo yfir að framan með leir-
Var það kaliað að “kleyja” (clay=
leir) en húsin nefnd ‘‘iogga”-hús.
Var ]>að list eigi lítil að 'læra að
“kleyja”. Þurfti að hræra leirinn
á vissan hátt og blanda hálmi eða
J strái, en því höfðu fæstir vanist,
j þó fengist hefðu við leir.
Ókosturinn við loggahúsin vat
I einkum sá, að í þeim vildi vera
sx'xgur á vetrum og erfitt að hita
þau- Á sumrin þegar rigndi komst
vatn inn á milli bjálkanna og or-
sakaði fúa og raka. En á alt varð
| eigi kosið. Var þannig sinn ann-
| markinn á hvoru, ‘torfbænum og
j “iogga”-húsunum- En hvoru-
j tveggja voru þó skýli yfir höfði
! hinna hælislausu og framandi, og
; sannaðist sem oftar hið forn-
j kveðna: —
“Bú er betra
þótt lítit sé
halur er heima hver.
“Þótt tvær geitr eigi
ok taugreftan sal,
þat er þó betra en bæn”.
En óþústaðir vo.ru fiestir, svo yngri
j sem eldri, þó eigi væri reisulegar
hýst en þetta, að seilast mátti til
! veggbrúnar. Enga dreymdi ver þá
en síðar hefir verið, eftir að þeir
fluttu til “hallanna úr moldar-
bænum.”
Alment var tíðkuð innivinna á
vetrum. Var það mest tóvinna-
MaPgar eidri konur fluttu með sér
tóvmnuáhöld að ) heiinan, rokka,
kamba, snældustóla og þessháttar.
Komu þær þessu fyrir í kisttam
með kaffiáhöldunum, kleinujárn-
unum, sykurtöngum, merkuryogum,
glóðarkerum og öðru er ekki mátti
eftir skilja. Nokkrir bændur höfðu
og með sér netnálar- En að litlu
haldi komu þsér í Dakota, því
fremur var lítið um sela eða sil-
ungsveiði á sléttunum, og engin
voru þar Héraðsvötn. Var tætt og
kembt og spunnið fram eftir
kvöklurm |Prjónað|ir voru sokkar
og vetlingar, peisur eða úlpur, og
nærfatnaður. Fjáreignin var þó
'►alment lítil fyrst framan af-
Beyndu samt flesyr að koma sér
upp ílálitlum fjárstofni strax og
þeir gátu. Helztu fjjárbændurxiir
voru í Víkinni. #Seldu þeir ull um
bygðina, og var puhdið af henni
óþveginni selt á 25c. Annað mark-
aðsverð var eigi til, því hvorki var
hún boðin eða látin í kaupstað-
Aftur var prjónles látið í búðirnar,
með því öðru sem fékst af búinu,
svo sem eggjum og smjöri, og var
það helzta verzlunar varan til nauð-