Heimskringla - 17.12.1924, Page 4

12. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. DES., 1924.
•' 1 11
Hdtnskringla
(Stofna9 1880)
Kemur fit fi hverjum mlíJvlkudegl.
KIGBNDURl
VIKING PRESS, LTD.
853 og 855 SARGENT AVB., AVINNIPEO,
'I'ulNími: N-6537
Verí blaT5sins er $3.00 árgangurinn borg-
ist fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRESS L.TD.
SIGEÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjóri.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
I'tnnA.skrlft tll blnbulnn:
TIIE VIKING I'IIESS, Ltd., Box 8105
UtanfiMkrlft tll rltMtjfiranM:
EDITOR HEIM8KRINGLA, Box 8105
WINNII'EG, MAN.
“Heimskrlngla ls published by
The VlklnK Press Ltd.
and printed by
CITY PRINTING Jt PUBIiISHINO CO.
853-855 Saricent Ave., Wlnnlpesr. Man.
Telephone: N 6537
* ■ ....... f
WINNIPEG, MANITOBA, 17. DES., 1924
Bækur sendar
Heimskringlu.
Jón Runólfsson: Þögul Leift-
ur. 270 bls. 8vo. Kostnaðar-
maður Sveinn ThorvaldMon.
City Printing & Publishing Co.
Winnipeg, 1924.
Nú fellur vængjum aftans af
í alkyrð húmið gráitt;
og leiftrin þögul líða hjá,
sem lifa í vestur-átt;
þau bruna ljósfleyg austur um
hinn endalausa geim
sem sálir ljóss, er sjafnafund
nú sæki í austurheim.
Þannig byrjar fyrsta kvæðið í þessari
ljóðabók, kvæðið, sem hún dregur nafn
sitt af. Og það er vel til fundið. Jón
Runólfsson hefir verið þögult leiftur í
vesturátt, á íslenzkum bókmentahimni.
Með þessari kvæðabók sækir ljósfleyg sál
hans austur um haf. Austur í drauma-
löndin, þar sem ljóssæknar sálir eiga sér
eilíft athvarf, þó líkaminn, sem þær búa
í, aldrei beri gæfu til þess að una þar, eða
þrífast.
Eins og flest skáld — flestir skapandi
menn — mun Jón Runólfsson ekki gæfu-
maður, að því leyti, að hann hafi séð mik-
ið af æskudraumum ungs manns rætast,
til fjár eða frama. En frumortu kvæðin
í þessari bók bera vott um, að þann veg
hefir gæfan haldið hendi sinni yfir hon-
um, að þau vonbrigði, er íslenzkum skáld-
um jafnan mæta, hafa ekki ýft skap hans
til heiftar eða harðýðgis. Mér finst eg
geta lesið á milli línanna, að þau hafi gert
hann aðeins enn viðkvæmari og næmari
fyrir öllu sem fagurt er, og öllu sem veikt,
forsmá'ð og saklaust er. Og gert hann
mildari og friðsamari. Þeir eiginleikar
eru rauði þráðurinn og ívafið í langmest-
um hluta frumortu kvæðanna, og lang-
bezta hluta þeirra, þó fá dæmi aðeins
verði hér talin.
Hvergi kemur þetta fram með einfald-
ari yndisleik en í kvæðinu “Perla lífsins”,
sem er ort til Maríu litlu bróðurdóttur
hans. Þaðan eru þessi erindi:
Og alla þá grátfegurð öðlast hún hefur,
sem eygló í táradýrð regnbogans vefur.
Samt kemur hún stundum svo kímin og
glettin,
og kyssi eg þá hönd hennar: tekur hún
sprettinn
og byrstir sig til mín; svo brosir hún aftur,
en brosið það, það er sigursins kraftur.
Úr brjósti mér sársaukann bros hennar
tekur;
hið bezta, sem til er í sál minni’ hún vekur.
Ó, gráti hún, er þá sem dimmi í dölum
og drúpandi hrygðarský grúfi yfir sölum; .
en hlæi’ ’ún og syngi’ ’ún og hlaupi’ ’ún
til ömmu,
þá hlær líka vonarsól pabba og mömmu.
Eg vona hún dafni. Eg veit að hún lifir
og vonarljós tendrar hún gröf minni yfir.
Hann hefir jafna samúð með blómi og
bami. Gleðst jafnt yfir fegurð þess og
sætri angan, og finnur jafnsárt til, þegar
hvorutveggja er frá því horfið, sem væri
hann að blanda hörmum sínum við harma
annarar lifandi veru. Þetta er í kvæðinu
“Frostnótt”:
eg séð hef þái er naumast hirtu brá
um bjarta nótt, og fór eg einn um dalinn,
á stöngli sínum standa eftir kalinn
í stundar hjelufrosti hnappinn smá.
Hann angar ei, hann engan blóma ber;
hans blómtíð hvarf, sem hugþreyð sýn
í draum,
og samt hann finnur lífsins ljúfa straum
er logar heitt og um bans stöngul fer.
Kom, vinur smár, og hníg að hjarta mér,
því hver veit nema böl þitt vel eg kenni;
þótt hjarta mitt í loga lífsins brenni,
það líka snortið kossi dauðans er.
Það verður að fara stutt yfir sögu. En
hér má greina, að vonbrigðin muni stund
um hafa sviðið. Full vissa fyrir því fæst
betri annarsstaðar. Bezt í kvæðinu “Hill-
ingar á Sahara”:
Fagurtyrnd og fannhvít skín
fyrirheitna borgin mín
handan vötnin blóðlit, breið, —
beina pálmar minni leið.
Þarna' að síðstu, sagði eg þá,
sjá ég takmark lífsins má.
Þarna’ er andans hugþreyð höfn
handan þessa blóðgu dröfn.
Ógnir mér ei aftrað fá
endimörkum þeim að ná.
Engin tálman, engin neyð,
ótal pálmar vísa leið.
j
Skeiðið þreytt til enda er —
eyðimörkin sama hér
glóðheit, skrælþurr, skjóllaus, ber;
skefur sand í augu mér.
Þeir draga yfirleitt ekki arnsúg á
fluginu, Jón og Pegasus. Þeir hendast
ekki yfir fjöll og hálsa á stórstökki. Og
að lokinni ferð stígur Jón ekki af baki til
þess að lemja stálsverðinu flötu á eirbukl-
arann, í sigurvímu, eftir að hafa yfirstíg-
ið torfærur málþrautanna. Yfirleitt er
lítið af hvellandi málmhljóði í þessum
kvæðum, og fer það að vonum, sam-
kvæmt því, er sagt var að framan. Þó
er ein ágæt undantekning í kvæðinu til
Einars myndhöggvara Jónssonar:
Því efst upp að Sökkvabekks helgum
hörgum
hans hugsjónir flugu og sókndjörf þrá
sem hvítir fálkar að himinbjörgum,
er heiðblámann fleygustu vængjum slá;
en valfleyg hugsjón, í þrá við þrautir
og þyngstu búsifjar, ryður sér brautir.
Nú stendur hann eins og stuðlabjörgin
og stöpull frægðar og sæmd vors lands
því myndirnar sínar hann hjó við hörg-
inn
er í hugsjá andans hann sá,
og lifa í listverkum hans.
— Af hreinum ástarkvæðum er ekki
mikið. Fallegt kvæði er þó “Mig dreymdi”
og slegið þar á undur fallegan og kyn-
lega ómandi streng í byrjuninni:
I
Mig dreymdi svo sætan þá sumarnótt
í sólbjarmans gullrökkur næði.
Mig dreymdi svo hugljúft, en hrökk upp
svo skjótt
við heimlandsins mófuglakvæði.
Enn einkennilegri og betri er þó vísan
“Ást mín”:
t
Við skulum unnast endalaust
og auka jarðabætur.
En svo þegar kemur hinzta haust,
og heljar dynur úti raust,
þá skulum við ást mín, aldrei Jfara á
fætur. '
Þessi smávísa, full jxl blíðu, og vafin í
smábrosi, minnir ósjálfrátt á Pál Ólafs-
son, þegar hann var að yrkja til Ragn-
heiðar sinnar. Og þó er þessi vísa alger-
lega frumleg.
“í frosti” er líka fallegt kvæði af sama
toga spunnið.
Af gletnis- og háðvísum er dálítið í
bókinni. Sumt af þeim hefir verið á hvers
manns vörum hér vestra, og jafnvel farið
austur um haf, t. d. “Aumingja Stjana”,
og “í myrkri”. Naprasta vísan er “Mann-
kærleiksmaðurinn”:
I
Ef náungann sér hann í nauðum stadd-
an,
svo nakinn og svangann, sem enginn lét
gladdan,
i fer o’n í vasann — hann verður svo
frá sér —
og vatninu snýtir úr nösunum á sér.
En hvössust er þessi — með öllum
skýrustu og beztu einkennum íslenzkrar
ferskeytlu — “hvöss sem byssustingur”,
eins og Andrés heitinn Björnsson komst
að orði. Hún heitir “Orðabelgurinn”:
Eitt er, sem eg oft til fann:
ekkert guð vill segja
gegnum opinn orðbelg þann,
sem aldrei lærði að þegja.
Þetta er aðdáanlega að orði kom-
ist.
Auk kvæðanna, er eg hefi nefnt hér að
framan, vildi eg meðal frumortu kvæð-
anna benda ál “Móðirin út með sjónum”;
“Mig heilla þær hægstrauma lindir” —
hvorttveggja ágæt kvæði; “Fáninn blái
og jólin”, — þó enn vanti því miður mikið
á, að vonir skáldsins um það tákn hafi
ræzt; “Spegillinn” og “Heimilisástæður
mínar”.
Þýðingar úr ýmsum málum eru nær því
helmingur bókarinnar. Enok Arden —
mesta viðfangsefni bókarinnar — er svo
rúm helft þess helmings.
Þýðingarnar mega víst allar teljast góð-
ar, sumar ágætar. Eg vil nefna “Systurn-
ar” eftir Tennyson, sem birtist í jólablaði
Heimskringlu í fyrra; “Nykurinn” eftir
Welhaven, óg er þýðingin eflaust betri en
frumsamda kvæðið. “Gakk þig” eftir
Tennyson, og síðast en ekki sízt “Draum-
ur konu Pílatusar” eftir Markham. Á
þeirri þýðingu er sá snildarbragur, að mig
sárlangar til þess að prenta það upp alt —
því eiginlega er enginn einn kafli öðrum
betri — en til þess er það oflangt.
Um aðalverkið, Enok Arden,, má það
sama um þýðinguna segja. Frá henni er
svo vel gengið, að Tennyson í gröf sinni,
og ensk og íslenzk þjóð mega vera Jóni
Runólfssyni þakklát fyrir.
Eg tek hér til dæmis tvö sýnishorn.
Fyrst byrjunina á kvæðinu; lýsinguna á
staðháttum í þorpinu:
Strandraðir langra kletta klýfur gjögur;
í gjögri því er frauð við fölan sand;
við bryggju gegnt er þyrping rauðra þaka;
þá hrörleg kirkja; hærra langur 'stígur
klífur að mylnu, er mænir liátt; en bak
við
ber gráa og sendna heiðarbrún við him-
in
og hauga Dana; dafnar heslirunnur
í skálmyndaðri skrúðlaut heiðarinnar,
og hleður margur hnetur þar á haustin.
Þetta verður tæpast gert betur. Að-
eins örfáir snillingar geta gert eins vel.
Hitt dæmið er þar sem Tennyson lýsir
eyðieyjunni í hitabeltinu, þar sem Enok
Arden verður að þreyja árum saman, ein-
mana, við skelfilega og miskunnarlausa
dýrð miðjarðarhvelsins. Þar hefir Tenny-
son komist lengst h' málskrúði í þessu
kvæði, og enda óvíða gert betur.
Alt upp á gnýpu fjallið skógi.skrýtt
hann hefjast sá, og rjóður þess og rinda
liðast um brattann eins og braut til him-
ins,
beinvaxinn kókos krónum fjaðra drúpa,
skordýr og fugla líða hjá sem leiftur,
vafjurtir langar gullinbjöllum glitra,
vefjast um stofna tigulegra trjáa
og teygja álmur alt að ægi fram
og — miðrar jarðar dýrð og geislaglóð;
sem slíkt hann sá, en það, sem helzt hann
hefði
óskað að sjá, hann aldrei litið fékk:
mannlegrar sálar vinlegt viðurlit,
né þreyða mannsrödd heyrt; en heyrði í
stað þess
flöktandi sæfugls-mergðar glamm og
garg,
lágarða báknin drynja dimt við rifið,
vindþytinn svífa í toppi risatrjáa,
er gróðurfrjóvum greinum skotið fá
und sólarbáli í himinhvirfils firð;
ellegar gljúfra fossaföllin steypast
þjóstmikil niður fjallsins hlíð í hafið,
er ranglaði hann með sænum eða sat
í bjargskor sinni, er gagnvart hafi gein,
með farþrá manns, er fley sitt brotið hefir
og bíður komu skips, en dag frá degi
sér enga sigling; aðeins þau hin sömu
eldroðnu skeyti upprennandi sólar
sundrast við bjargið, sindra um pálma og
burkna;
blossandi sól um hafið alt til austurs;
blossandi sól um eyna, yfir honum;
blossandi sól um hafsins vötn til vesturs;
svo þrúðga nótt með himin stórra stjarna
og hafsins brimgný 'dimmri æ og —
aftur
eldroðin skeyti upprennandi sólar,
en — enga sigling.
Hafi maður ekki tekið verulega
eftir því, við að fara fremur
fljótlega yfir frumortu kvæðin,
þá sér maður það við saman-
burð þýðingarinnar við frum-
kvæðið, sem er annað aðalein-
kennið við ljóðagerð Jóns Run-
ólfssonar. Hann er smekkvís
og kræsinn á oröaval. Því fylgir
orðhegurð hjá honum, eins
og reyndar flestum, sem svo eru
gerðir. Og þegar einu sinni er
eftir þessu tekið, verður það æ
ljósara. Hann kastar ekki
teningum um orðin. Hann situr
og gæðir sér á því, að virða
fyrir sér lýsingarorð og um-
sagnir, eins og sælkeri yfir
nægtahorni. Og hann velur,
metur og bíður, unz rétta orð-
ið er fundið; orðið, sem hefir
hin réttu blæbrigði lits og
hljóms, svo að náð verði hug-
rænu og listrænu samræmi.
Hann er orðglaður maður; í
þess orðs bezta skilningi. Orð-
gleði hans er ekki orðaglamur,
ekki orðatildur. Hann les orðin
eins og fögur blóm eða höfuga
ávaxtaklasa.
“og raðar þeim með slíkri natni
og nýtni,
að líkist nastri náttúrunnar
sjálfrar,
er fræögn sína eða blóm hún
býr”;
eins og liann kemst að orði á
einum stað í “Enok Arden”.
Þessi natni og nákvæmni
stafar bæði af fegurðarsmekk,
og af auðmjúkri lotning fyrir
göfugasta málinu í heiminum,
íslenzkunni. Sú heilaga auð-
mýkt ber “Enok Arden” í eitt
af öndvegissætunum meðal
listaþýðinga á íslenzku máli.
Allir íslendingar, austan hafs
og vestan, sem bæði málin lesa
ættu að kaupa jþessa bók.
Þýðingin á “Enok Arden” ein,
marghorgar 'þeim vei’ð bókar-
innar.
Vitanlega er þessi hók langt
frá því að vera óaðfinnanleg.
Jafnvel getur skáldinu einstöku
sinnum skotist í orðavalinu, þó
örsjaldan sé. Eg hefði t. d.
kunnað betur við að láta
“vindþytinn ‘hvískra’ en ‘svífa’
í toppi risatrjáa”. En þetta
er smámunasemi, sem eiginlega
á tæpast hér heima.
Á þær misfellur, sem fund-
vísum maðknef kynni að þykja
gaman að tína úr, verður hér
ekki minst. Fyrst og fremst
«-u misfellur fá/ar, þó gæði
séu hér misjöfn, sem annarTT
staðar. Og svo ber að dæma
menn eftir því sem þeir gera
bezt, ef hroðinn er ekki alveg
yfirgnæfandi. Og þessi bók á
það skilið, að eingöngu sé tek-
ið tillit til þess sem þar er bezt
gert. — Það hefi ég reynt að
gera lítið eitt hér að framan.
S. H f. H.
------d------
Stutt samta! við Kvaran
Rétt áður en blaðið fór til
prentunar í kvöld, komu þau
hjón, frú Gíslína og Einar Hjör-
leifsson Kvaran. Heimskringla
náði stuttu samtali við Mr.
Kvaran, sem hefir nokkuð grán-
að í þau nærfelt 10 ár, er liðin
eru síðan vér vorum síðast
heima á íslandi.
Þau hjónin fóru til Danmerk-
ur í september, eins og áður
hefir verið umgetið. — Höfðu
þau orð á því hve hugir Dana
væru stórbreyttir í garð ís-
lendinga, síðan á uppkastsár-
unum. Er það auðheyrt, fyrir
þann sem til þekkir í Kaup-
mannahöfn, þó Mr. Kvaran segi
ekki frá öðru en þurrustu og
nauðsynlegustu staðreyndum,
að hann hefir verið hyltur
þar af æðstu mentunaröflum
höfuðstaðarins, sem nefndur
hefir verið Aþena Norður-
Evrópu, með þeirri virðingu, er
honum ber, sem æðsta núlifandi
höfuðsmanni bókmenta heillar
þjóðar. Beiðnir um að halda fyr
irlestra hafa streymt inn til
hans, miklu fleiri en svo, að
hann gæti við þeim orðið. Með-
DODD’S nýrnapillur eru bezta
nýmameðalið. Læikna og gigt,
bakverki, hjartabilun, þvagteppu,
og önnur veikindi, sem stafa frá
nýrunum. — Dodd’s Kidney Pilis
kosta 50c askjan, eða 6 öskjur
fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyf-
sölum, eða frá ,
The Dodd’s Medicina Co., Ltd.,
Toronto, Ontario.
al annars varð hann að hafna
fyrirlestrakvöldi lijá “Student-
erforeningen”. Það er stúdenta-
félagið danska, en mjög frá-
brugðið stúdentafélögum hér. I
þessu félagi eru aðeins þeir
menn er háskólanám stunda,
— þ. e. a. s. hafa tekið stú-
dents- og heimspekispróf,
æðstu embættis- og menta-
menn. Stendur mentafélag þetta
með ákaflega miklum blóma,
og á einhvert allra mesta og
skrautlegasta stórhýsið í Kaup-
mannahöfn. Félagið er sér úti
um fyrirlestara frá öllum helztu
mentalöndum heimsins, og leit-
ar ekki til annara en frægra
manna.
Tvo fyrirlestra hélt Kvaran í
Kaupmannahöfn. Annan f
Dansk-Islandsk Samfund, í 50
ára minningu stjórnarskrár-
innar, um framfarir á fslandi f
þann tíma. Voru þeir liyltir það
kvöld af félaginu, Einar H.
Kvaran og Svb. Sveinbjörnsson
tónskáld. Eru í því félagi ýmsir
af æðstu valdsmönnum í Dan-
mörku. Birtist sá fyrirlestur í
stórblaðinu “Politiken”. Hinn
fyrirlesturinn var hald-
inn í “Selskab for
psykisk forskning”, og var um
sálarrannsóknir. Birtist sá fyr-
irlestur í þrem stórblöðum, sem
kend eru við Ferslew. Sætir það
miklum tíðendum og sýnir bezt
hve merkilegur fyrirlesari Kvar-
an þykir, bví þau blöð eru ákaf
lega afturhaldssöm í trúmálum
og landsmálum, og voru áður
harla litlir viuir íslendinga. —■
Beiðni fékk Mr. Kvaran frá Mr.
Dingwall, Research Officer for
the Society of Psychical
Research um að verða samferða
til Bretlands danska mið-
linum Einer Nielsen, til rann-
sókna þar, undir sömu kring-
umstæðum og í Reykjavík, því
hann væri þess fullviss að allur
útbúnaður hefði verið svo, að
nægileg trygging væri, að eng-
in svik hefðu þar fram getað
farið. En E. Nielsen gat ekki við
þessum tilmælum orðið vegna
heimilisástæðna nú.
Ferðin vestur um haf gekk
fljótt og vel sem áætlað var, og
voru bæði þau hjón liress, og að
öllu leyti vel á sig komin eftir
férðina, þó þeim fyndist jóla-
veðrið, er Manitoba heilsaði
þeim með, sem gömlum kunn-
ingjum, í svalasta lagi.
------0------
Ur bænum
HLJÓMBROT.
(Skáldið Magnús Markússon
hefir sent út nýja ljóðabók með
því nafni. Verður umgetning
um hana að bíða lítið eitt. Bók-
in er um 270 bls. að stærð;
prentun og allur frágangur
hinn prýðilegasti, og er hún í
brúnni skrautkápu. Verkið hef-
ir City Printing & Publishing
Company, 853 Sargent Ave.,
leyst af hendi. Þeir, sem vilja
eignast bókina, — sem er á-
gæt jólagjöf — (kostar aðeins
$2.00) — eru beðnir að gera
höfundinum viðvart, og senda
bréf til hans um það, til áður-
nefnds prentfélags.