Heimskringla - 17.12.1924, Síða 7

WINNIPEG, 17. DES., 1924.
HEIMSKRINGLA
15. BLAÐSÍÐA
The Oominion
Bank
HORNI NOTRE DAME AVE
oe SHERBROOKE ST.
HöfuSstóll uppb.
VaragjóÖur .......
ABar eignir, yfir
..$ 6,000,000
. .$ 7,700,000
..$120,000,000
Sérstakt athygli veitt viðskift-
um kaupmanna og verzlunar-
félag«.
Sparisjóðsdeildin.
Vextir af innstæöufé greiddir
jafnháir og annarsstaðar við-
gengst.
PHONE A 9253
P. B. TUCKER, ráðsmaður.
Héraðsskóli
Suðurlands.
Það má að vísu segja, aS það sé
létt verk aö gera grein fyrir tilgangi
og takmarki héraðsskóia. Hitt sé
erfiöara, að gera skipulagið tilgang-
inum samkvæmt, og þó vitanlega örð
ugast að stjórna eftir því skipulagi.
En fyrir því er ekki síður nauðsyn.
legt að gera sér í upphafi grein fyr.
ir tilganginum, eins og óskir væri al.
máttugar — allra helst þegar héraðs-
skóla Suðurlands er að ræða, sem
fyrir megins sakir þeirra sveita, sem
að honum standa, ætti að geta eflst
svo, að hann yrði fyrirmynd allra
slíkra skóla í landinu. Fáir ná í á-
fangastað óska sinna, en enginn
lengra.
Tilgangur héraðsskóla skilst mér
vera sá, að taka höndum saman við
heimilin til þess að búa æskulýð
sveitanna undir að verða góðir bænd-
ur og góðar húsfreyjur. Hann má
ekki með nokkru móti verða gagn.
fræðaskóli, svo að nemendur hverfi
burt með þá tilfinningu, að þeir sé
að hætta á miðri námsbraut. H&nn á
hvorki að vera undirbúningsskóli
fyrir mentaskóla né sérskóli. Hann á
að vera tengdur við fræðslukerfi
landsins öðrum megm: heimta til
inntöku vissa undirstöðuþekkingu,
góða fermingarmentun. En leiðin frá
honum á að liggja beint út í lífið.
Hann á að skila unglingunum (og
af þeirri ástæðu og öðrum fieiri hygg
eg hentugast, að nemendur sé ekki
yngri en 18—20 ára) færari og fúsari
til þess að afla sér sjálfum mentunar
við þau skilyrði, sem sveitalifið veitir.
Hvar á að leita að fyrirmyndum
slíks skóla? Auðvitað ekki í skólum
þeim, sem eingöngu eru fræðsluskólar
og stefna að prófi. Heldur ekki nema
að litlu Ieyti í erlendum lýðskólum,
sem miða við aðra þjóðarreynslu og
Jífshætti. Fyrirjjnynidanna verður
fyrst og fremst að leita í sveitunum
sjálfum, helst þeim sveitum, sem skól.
inn á að starfa fyrir: athugabestu og
nýtustu bændur og húsfreyjur, traust.
ustu og menningarmestu heimilin —
athuga, hvað iæra má af sögu þjóöar
innar, kostum og löstum landsins. Þess/
aðferð væri svipuð því, þegar valdar
eru bestu jurtir heimahaganna til kyn
bóta, í stað þess að flytja að nýjar
tegundir, sem runnið geta upp um
hrið og brugðist svo skyndilega. Auð
vitað er með þessu ekki skapað neitt
mót, sem unglingarnir verði steyptir
upp í eða hælhöggnir og tákliptir eft.
ir. Það er ekki einu sinni fundinn
ruddur vegur að ganga — aðeins rat.
átt, sem um má segja: Þessa stefnu
hafa þeir tekið, sem best hefir farn-
ast og að mestu liði hafa komið af
feðrum þinum og frændum. Viltu
reyna að sækja að sama marki, eftir
því sem þú ert maður til og eftir
þeim stígurn, sem þér henta ibezt.
Hvert myndi nú slík athugun
benda? Bókleg mentun bestu bænda
vorra hefir eina'tt tjeriö undarlega
valin og fábreytt á skóla.mælikvarða.
En hún hefir orðið þeim styrkur og
skemtun, tamið hugsun þeirra, svo að
þeir hafa verið fljótir að átta sig,
gefið þeim svip frumlegrar og kyn.
góðar menningar. Þekking þeirra í
erlendum málum hefir verið af skorn.
um skamti, og aldrei dauð heilafylli,
heldur verkfæri til þess að afla sér
þekkingar. I landafræði og sagn.
fræði hafa þeir vitað það, sem ein.
hverntíma hafði vakið athygli þeirra
°g tilfinningar, og ekki meira. I nátt.
úrufræði hafa þeir verið alt of fá-
1 fróSir, og þar yrði skólinn að fara
feti lengra: reyna að gera unglingun
um sem ljósasta myndun lands og
héraðs, kenna þeim að greina dýr,
í jurtir og steintegundir, opna augu
þeirra fyrir dásemdum lífsins og
sögu þess. En allra mesta alúð verð
ur á slíkum skóla að leggja við fræði
þjóðarinnar: jkenna að virða
og leggja rækt við
| íslenzka tungu, kenna að Iesa og
! skilja bókmentir vorar að fornu og
nýju, kenna sögu lands og héraðs,
rekja æfisögur og dæmi þeirra
manna, sem varðveitt hafa mál og
menningu vora í þyngstu þrautum,
kenna að meta og skilja hin fornu
fræði sveitanna, mann fræði, ættvísi,
þjóðsagnir og kvæði, rimur og þulur.
1 öllum þessum efnum er á traustri
undirstöðu að byggja. Ast á máli,
bókmentum og sögu er rík í sveitum
vorum, þjóðfræðin eru ekki gleymd,
þótt þau séu minna um hönd höfð en
áður, og nýir og nýir fræðimenn rísa
upp. Og á þessari undirstöðu má
reisa það, sem skólanum er allramest
þörf á: lífsskoðun. Islenzk saga hefir
sitt guðspjall að flytja. Ilún kennir,
að hér verður ekki lifað, nema sterk
trú á verðmæti andlegra starfa hald-
’ist í hendtir við baráttuna fyrir líf-
inu. Hún kennir, að hér getur ekki
lifað menningarþjóð, nema alþýða
bæði lesi og skapi bókmentir. Þrátt
fyrir eflingu sjávar.útvegar vors og
viðgang fiskiveranna, er framtíð
þjóðarinnar mest komin undir rækt-
vtn lands og lýðs í sveitunum. Þar á
einstaklingarnir að jafnaði farsælust.
ttm þroska og koma að mestum not-
um fyrir framtíð kynstofns og menn
ingar. Þennan sannleik, með ábyrgð
þeirri og skyldum, sem af honurn
leiðir, á að brenna inn í huga hvers
unglings í sveitunum, svo að hann
síður selji frumburðarrétt sinn fyrir
baunir. Auðvitað dettur mér ekki í
hug, að allir, sem alast upp í sveit-
utn, eigi að ’ala þar allan aldur sinn.
Tilhneigingar þeirra og hæfileikar
geta markað þeim starfssvið í bæj-
um og á fiskimiðum. En þeir muntt
líka þar reynast því traustari menn,
sem þeir bera betri byrði hinnar þjóð-
legtt sveitamenningar með sér úr
garði.
Islensk fræði efga að vera þunga.
miðja allrar bóklegrar fræðslu hér.
aðsskólanna. Hitt er skipulagsatriði,
hvernig annari fræðsltt verður hagað.
En rétt finst mér t. d. að gefa nent-
endum kost á að velja um námsgrein
ir, gefa þeim kost á að læra eitt eða
Þetta mál varðar 'alla landsmenn, en peningum á ýmsan hátt, með þvi að
vitanlega mest Sunnlendinga, og frá láta gárunga narra sig til hins og
forgöngumönnum þeirra verður að þessa fyrir nokkra skildinga, t. d. að
ætlast til mestra framkvæmda í því. | gleypa þá, og eignast þá svo, er þeir
Eg hefi af ásettu ráði leitt hjá mér komu aftur, sækja þá ofan í vatnsí-
spurninguna um, hvar skólinn ætti að lát með munninum, með því að stinga
vera. Um það hefir orðið talsverð- höfðinu ofan í það svo að lá við
ur reipdráttur milli héraða og sveita, köfnun; einnig að sækja þá á sama
og það mál verður helst að utkljást hátt ofan í tjöruílát, o. s. frv.
innan héraðs. Nú hefir húsmeistari Göngu hans um bæinn einu sinni á
ríkisins skoðað helstu staðina, sem mánudag í föstuinngang hef ég áður
um hefir verið rætt í Árnessýslu, og lýst í ritgerð í Skirni, og vil því ekki
gefið skýrslu um þá til stjórinarráðs- endurtaka hana hér.
ins. Þá skýrslu er sjálfsagt að
prenta, áður en málið verður rætt
opinberlega. Af stöðum þeim, sem til
hafa verið nefndir, er einn boðinn að
gjöf með gögnum og gæðum:
Haukadalur. Það rausnarboð er
Tungumönnum til mikils sóma og
mun jafnan verða talið merkilegt
spor í skólamálinu. Verði því hafnað,
er vandur eftirleikurinn fyrir aðrar
sveitir.
En því má um fram alt ekki gleyma
Um Sæfinn orktu strákarnir þenn.
an bögustúf:
Sæfinnur með sextán skó
sækir vatn og ber inn mó,
og ekki er unt að lýsa honum betur
í fáum orðum. Það var aðalstarf
hans í Iífinu að sækja vatn og bera
jinn mó, og það var bókstaflegur
sannleiki, að hann hafði sextán skó,
eða réttara sagt skóparta á fótun-
um; vöðlaði hann eða batt þessa parta
saman á óskiljanlegan hátt, og yzt
sem hér er lýst að framan. Þegar
hann kom í búð, og keypti eitthvað,
gekk afarlangur tími til þess að borga
því hver peningur var margvafinn
! innan í pappír og lá þannig í buddu
hans, og stundum dró hann þá út úr
1 fylgsnum hingað og þangað í fötum
sínum.
Marga fleiri einkennilega menn
og konur mætti nefna, svo sem sysk-
inin Áa (Árna) á Hól og Jóku;
Imbu næpu, Eyfa tónara, sem ekki
átti heima hér, en kom hingað á
hverju sumri; var víst ættaður ofan !
af Hvalfjarðarströnd; hann hermdi
svo vel eftir ýmsum prestum, bæði j
er þeir voru fyrir altarinu og í stóln- !
um, að það var hrein og bein ánægja !
að hlusta á hann, og var hann þó sjálf
ur ankannalegur, bæði í fasi og mál-
færi.
að þó að staðar-málið sé mikið atriði | haf8i hann iSule j þurru ve?iri af.
Kú liítf „i.'i:______.v:
þá er hitt aðalatriði, að skólinn verði
stofnaður — sem fyrst og sem mynd-
arlegast.
Sigur&ur Nordal.
— Tíminn.
(ATHS. — Þessar greinar hafa veriti
teknar hér upp í blatSiS, sökum hins
mikla menningargildis og algilds
sannleika, sem í þeim er fólginn, þó
þær fjalli um staöbundin austur-ís-
lenzk málefni. — Httstj.).
------0-------
Einkennilegt fólk
'Frh.
ekki hægt að prenta braginn, og á
hann það þó skilið, en samt held ég,
að ég verði að láta þessa vísu
fokka:
En mörg var mæðan þunga,
fyrir Möngu “sunnan á”,
Hún sat með sorgardrunga
sífelt yfir þá.
Fauk í flestöll skjólin
fyrir menjagná,
þá sá hún silkikjólinn,
Siggu “blönku” á.
Þessum brag reiddust “piurnaj'”
ákaflega, og þóttu sér illa launaðir
margir bitar og sopar, sem þær höfðu
stungið að Hölter í “heimsóknarferð-
um” hans. Var hann um langt skeið
eftir þetta gjör útlægur úr öllum eld-
húsum heldra fólksins í bænum, en
þar hafði hann áður verið tiður gest.
ur. Fór hann þá að leggja leiðir
fleiri erlend mál, en hafa þau ekki sínar 411 tómthúsmanna, og gjörðist
skyldugrein. Á tveim vetrum getur
ötull námsmaður komist vel niður í
dönsku eða ensku, án þess það verði
aðalatriði náms bans, en hinir eru
eins margir, sem lítið eða ekkert gagn
hafa af slíkri kenslu.
Islenzku fræðin, með öllu því, sem
þeim fylgir, eiga að sjá nemandan.
um fyrir andlegu veganesti, skerpa
hugsun hans, dýpka tilfinningar hans
efla vilja hans. En önnur hlið skóla-
námsins á að vera algerlega hag-
nýt. 1 slíkum skóla er sjálfsagt að
kenna stúlkum sauma, bæði til gagns
og prýði, og sveinum smiðar, en báð
um ýmisleg hag£ræði, sem að búskap
lúta. Ennfremur verður kenna heilsu
fræði og glæða smekk á húsbúnað
meiri alþýðu maður en áður.
Stjúpu átti Hölter, er Elín Egils.
dóttir Sandholt hét; ekki voru miklir
kærleikar milli þeirra, og orkti Hlöl-
ter ýmislegt um hana, þar á meðal
þetta:
“Min er stjúpa músagrá,
mjög er illileg að sjá,
hún €r bráðum fallin frá,
fjörgömul með rauðan skjá”.
Og enn:
“Senn mun stjúpa lífið láta
og leysast heimi frá,
Vilhjálmur mun varla gráta,
veizlu fær hann þá.
Herisi hjá Smith. Hinrik þessi
„ f . , , . Árnason, ætíð kallaður “Hensi”, var aftur bréfunum potað hingaö of
og hib\ apiýði a a. þ\i e ni ei nolckurskonar updirpakkhúsmaður
dæmi kaupstaðanna hefir þar spilt
ekki síður en bætt. Mest er undir því
komið, að skólinn sé sjálfur smekk.
legt, hreinlegt, reglusamt og vistlegt
heimili. Eftirdæmið er í slíkum efn.
um best fræðálan. — Loks má ekki
sveitum vorum heldur ábótavant, og|hj^ Smith. Hann var mjög einkenni
legur náungi, litill vexti en knálegur
eldrauður í andliti, því honum þótti
“sopinn” mjög góður.
Hensi var síkátur og spriklaði af
fjörinu, og var sjálfsagður forkólf-
ur og “fordansari” á öllum “píu.
gleyma þvi, aö efla heilsu nemenda , höllum..( enda dansaði hann ágætlega.
og temja krafta þeirra með leikfimi, | Hensi var þvi hrókur alls fagnaöar)
leikum ýmsum og íþróttum. Islenska ^ hvar sem hann var staddur. Hann
glímati á að skipa þar heiðurssæti, hafgi mikla rödd, og söng altaf, þeg.
síðan stind, skautaferðir, skíðaferðir | ar hann varl5 hýr_ Yrði Hensi
og hlaup. Mikils er um vei t að iðka verulega kendur, þá “marcheraði”
þær íþróttir og skemtanir (t. d. kvöld hann um goturnar, einkum um bak-
vökur), sem eru ekki háðar skólan-
um og sérstökum skilyrðum, heldur
geta orðið til þess að gera heimilis.
lífið skemtilegra og allar samkom.
ur í sveitunum.
Hér verður nú að láta staðar num-
ið, þótt margt sé enn ósagt, sem ég
vildi segja. Tilgangur minn með
þessuni greinarstúfum hefir ekki ver.
ið annar en sá, að gera mitt til, að
málið lægi ekki í þagnargildi, —■
reyna að vekja menn til umhugsunar
arastíginn, því hann átti heima fyrir
“ofan læk”, venjulega með brenni-
vínsflösku í hægri hendi, sem hann
veifaði kring um sig og brúkaði jafn.
framt sem nokkurskonar taktstokk.
Frægastur allra þessar einkenni-
legu manna var Sœfinnur 'i Glasgow
Hannesson. Hann var ættaður aust-
an úr Árnessýslu. Um þrítugsaldur
mun hann hafa farið í Hafnarfjörð,
eftir að hafa verið til sjóróðra fyrir
sunnan, þaðan fluttist hann hingað
með Levinsen factor við Glasgow.
verslun. Sögur fara af því, að hann
urn, hvað þessi skóli gæti orðið, ef það
mætti glæða áhuga á stofnun hans. |hafi snemma farið að nurla saman
dankaða brauðbakka úr tré. Fóta-
bragð hans var því harla kynlegt, og
hlaut hverju.m mannj að , verða
starsýnt á fætur hans. Að ofan var
hann svo búinn, að hann var ekki
í vesti, heldur mörgum vestispört-
um eða boðungunum hverjum utan
yfir öðrum, þar yfir í frakka og
girtur svarðreipi. Á höfði hafði hann
vanalegan, gamlan flókahatt, sem
hafði verið “móðins” á dögum Jör_
undar hundadagakonungs. Sæfinnur
var fremur hár maður og þrekinn,
með mikið, dökt skegg, og sópaði því
talsvert að honum. Hann var hinn
mesti geðprýðis. og stillingarmaður,
svo enginn maður sá hann nokkurn
tíma reiðast. Hann var því yfirleitt
lítið ásóktur af götustrákunum, því
það er lítil ánægja í því að stríða
möntium, sem aldrei bdegða skapi.
Hann hirti alt og hélt til haga öllu
því, sem hann eignaðist eða fann, og
bar það heim í dyngju sína og gróf
það þar, — niður í skarn og mold i
heimili sínu, en það var á salerninu
bak við Glasgow.
Þegar Glasgow var reist, var þar
sett upp heljarmikil verzlun. og nið.
ursuða á lax fór þar fram í geymslu.
húsinu. Það voru því mörg salerni
í bakhýsi þar, en þegar alt fór um
koll rétt fyrir 1870, urðu salernin ó-
þörf, og þá lagði Sæfinnur, sem þá
var nýkominn til bæjarins, undir sig
tvö salerni, og hafði bólfestu sína þar
upp frá því. — Sæfinnur var mesti
reglumaður, og drakk aldrei brenni-
vín, nema hann fengi það ókeypis,
Það var því í almæli, að hann ætti
drjúgum peninga, því margan skild-
inginn innheimti hann. Um 1890 var
bæli hans rifið og haugurinn rof-
inn. Það var hlaði, mannhæðar
hár, og gildur faðmur á hvern veg,
af allskonar rusli. Það var götusorp
og fjörUíusl, Jataræflar, flöskubrot
og hverskonar ónýtt skran, og silfur
og gull. Þar fundust rúmar 300
kr. í gulli og silfri, auk fúlgu af ó-
gjaldgengum, gömlum peningum;
specíum, ríkisdölum, ríkisortum, mörk
um, skildingum o. s. frv., sem þá voru
úr gildi fyrir 15 árum. Peningarnir
voru vafðir inn í bréf, hver peningur
fyrir sig, bréfunum stundum potað
niður í frálausa þumalgarma, og þeim
Síðastur allra þessara einkennilegu
rnfenna, var Eyjólfur ljj’óstollur;
hann var af góðum ættum og hafði á
unga aldri verið komið fyrir til bók-
bandsnáms hjá Egli Jónssyni í
Reykjavík. Egill hafði þá fjárhald
dómkirkjunnar á hendi, og sendi hann
Eyjólf út með reikninga kirkjunnar
og lét hann heimta þá inn; þaðan er
viðurnefnið komið. Annars /er 'svo
stutt síðan að Eyjólfur féll frá, að
allir hér nærlendis muna hann enn,
sem til vits og ára eru komnir. Ey-
jólfi var margt vel gefið. H&nn var
hagmæltur vel, jafnan glaður og
skemtilegur, en hann átti við þann
djöful að dragast, sem þjáði flesta
menn, sem hér hafa vpriö nefndir,
nefnilega drykkjuskapar-ástríðuna, er
gjörði hann aðallega að þeim ræfli,
sem hann var.
Kl. J. — (Blanda).
Ágætar Jólagjafir
Waterman Fountain pennar í öskjum $2.75 til $6.50
Ljómandi úrval af ensku og japönsku Cliina 25c til $3.00
Fallegar svefnherbergis-klukkur.....$2.75 til $4.00
Beztu tegund af Amber-pípum í öskjum........$5.00
Vindlinga-munnstykki í öskjum.......$1.25 til $3.00
Thomas Jeweiry Co.
666 SARGENT AVE.
PHONE: B 7489
f-
The National
WINNIPEG
TORONTO
F LJÓTT OG FULLKOMIÐ
FERÐALAG
5.30 e. h. daglega
7-20 f, h.
Frá
Winnipeg
Til
Toronto

I
NÆR SAMBANDI VIÐ ALLAR MOGUNLESTIR
FRÁ TORONTO
A ÞESSARI LEST ERU FYRSTA
FLOKKS VAGNAR, TOURIST OG
STANDARD, SVEFN- OG MATSÖLU.
VAGNAR OG SJERSTAKUR VAGN
UTBUINN SEM SETUSTOFA, LESTR
ARSTOFA OG VEITINGASTOFA.
Frá Toronto 8.45 p. m. Til Winnipeg 8.45 f. h,
Látið senda express sendingu yðar með
Canadian National
þaðan innan um alt skranið og sorp-
ið. Auk peninganna, vatnspening-
anna, vatnsburðarkaupsinb fyrir 20
ár, og nokkurra toattræfla og tómra
flaskna, var ekki nokkur sá hlutur í
hinu mikla safni, sem metinn mundi
tvíeyrings virði. En þar fundust
mörg hundruð skóbætur, mörg hundr
uð þumalsmokkar, mörg hundruð o-
nýtar pjötlur.
Eigandi stóð lengst af hljóður og
hógvær yfir meðan herverkið - var
framið, haugurinn rofinn. Geðprýð-
inni hallaði aldrei. En loks fór hann
að gefa sig að vinnu með hinum, og
tína sarnan hitt og þetta úr haugnum,
er honum var sárast um, og reyna að
forða því undan glötun. Einhvérju
smávegis var honum lofað að halda
sér til hugfróunar, en annars var
öllu hreiðrinu, að peningunum frá-
teknum, ekið til sjávar og fórnað
Ægi.
Það er annars einkennilegt, að
margir aurasafnarar vefja hvern skild
ing, sem þeim áskotnast, inn í ser-
stakar umbúðir, og geyma hann
þannig; þetta gerði t. a. m. Hannes
prestaskólakennari Árnason, sem að
mörgu leyti átti skylt við þessa menn,
♦!♦ Wýjar vöruhirgðir Timbur, Fjalviður af ölL X
♦♦♦ 11J---------------- um tegundum, geiréttur ♦♦♦
v -------’
♦♦♦ Og allskonar aðrir strikaðir tiglar, hurðir og gluggar.
Komið og sjáið vörur. Vér erum ætíð fúsir að
sýna, þó ekkert sé keýpt.
X The Empire Sash & Door Co.
♦♦♦ Limited.
V HENRY AVE. EAST. WINNIPEG.
♦♦♦
f
♦♦♦
^♦♦^♦^♦^♦^♦^♦^♦^♦^❖♦^♦^❖❖♦^♦^♦^♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦^
►♦♦♦♦♦♦♦♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦^♦♦♦♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦^♦♦^♦♦^♦♦^♦♦♦♦♦^♦♦^
T
T
f
♦:♦
♦♦♦♦♦♦♦>♦;
f
f
V
♦♦♦ Sími: N 6357—6358
KOL! - - KOL!
HREINASTA og BEZTA TEGUND KOLA.
Bæði til HEIMANOTKUNAR og fyrir STÓRHÝSI.
Allur flutningur með BIFREIÐ*
Empire Coal Co. Limited
: N 6357—6358 603 Electric Ry.
y v
f
f
f
T
603 Electric Ry. Bldg. V