Heimskringla - 25.03.1925, Blaðsíða 1

í
VERÐLAIN GEFIN FYRIR
COUPONS OG L; MBCUIR
royau,
CROWN
— SenditS eftir ver'ðlista til —
ROYAL CROWN SOAP ltd.;
654 Main Street Winnipeg.
ri
VERÐLAUN GEFIN FYRIR
COUPONS OG UMBCÐIR
ROYAt,
CROWN
— Sendið eftir vertSlista til —
ROYAL CROWN SOAP LTD.
654 Main Street Winnipeg:.
>
XXXIX. ÁBGANGUR.

%
* %,
S'HS
— Oj
WmNIPBG. MÁNITOBA, MH)VI KUDAGINN 25. MARZ 1925.
NÚMER 26.

GANADA
BlaS í Argentínu (Review of the
River Plate) heldur þvi fram, aö
canadiskir nautgripir, séu betur holdg
aöir, en nautgripir frá Argentínu.
Argentínu kjötið líti vel út, en þegar
á Evrópumarkaöinn er komið, þyki
það ekki eins drjúgt né bragðgott og
canadiska nautakjötið.
Hveitisamlagiff ckki orsök í vcrðfalli
á liveiti.
tausafregnir hafa gengið uridan.
tarið um að bankarnir hafi neytt
^'■eitisamlagið til þess að setja mik.
af hveitibirgðum sínum á markað-
Wn og hafi það orsakað hið gífurlega
Verofall á hveitinu. Þessu er harðlega
^nótmælt af D. L. Smith, sölu.
^jóra hveitisamlagsins. Hefir Mr.
Smith gefið út prentaða yfirlýsingu
uni að þetta sé rakalaus orðrómur.
5egir hann svo í yfirlýsingunni:
“Það hefir verið borið út hér í
Anieríku, og sennilega einnig á Eng.
^andi, að hið afskaplega verðfall á
hveiti nýlega, sé þvi að kenna, að
^ankarnir hafi neytt cangdisku hveiti-
samlögin til þess að losa sig við
ni>kið af birgðum sínum. Líka hef-
lr heyrst að hveltisamlögin hafi orð- William Hlder, sem dæmdur var
fyrir stórkostlegum skaða, vegna sekur um manndráp í sambandi við
tess að ýmsir kaupendur á megin. skottulækningar hér nýlega hefir hlot.
^andinu hafi neitað að veita viðtöku ig 4 mánaða fangelsisvist. Hann mun
^"'eitiiörmum, sem þeir höfðu keypt, ætla að áfrýja dómnum. Dómarinn
Þegar hveitiverðið var miklu hærra en kvað hann hafa fengið svo vaðga
nu er. Þessi orðrómur hefir sum. htgningu veggia þess að kviðdómur.
staðar farið svo langt að fullyrða að ( inn hefði lágt til að hann skyldi náð-
Frá Toronto er simað, að Peter
Smith fyrv. fjármálaráðgjafi í Tor.
onto og fjármálamaðurinn Aemilius
Jarvis, verði að borga $160,000 í við-
bót við þá $140,000, er Jarvis þegar
hefir borgað, og Smith þar af $100,
000, og Jarvis $60,000, eða sitja 5
ár í fangelsi ennþá. — Það er auð-
sjáanlega engin miskun hjá Magnúsi
í Ontario, þó stórmenni eigi í hlut.
hankarniir hefðu neytt samlögin til
Þess að framselja eignir sínar til
skiftaréttar.
“Það er ekki hirin minsti fótur
fynr þessum sögum og þær hafa auð-
sjáanlega verið bornar út til þess að
skaða samlögin. Samlögin hafa engu
naggað um söluaðferð sína. Verð-
Dlhð, er að engu leyti þeim að kenna.
°g þau láta sig engu skifta gróða.
hrallsmakkið á kornmörkuðunurri.
Enginn af viðskiftavinum vorum hef-
lr neitað keyptum farmi viðtöku. Frá
sölustöðvum í Evrópu er gott
að frétta og ekkert útlit fyrir að
Ver komustum í nokkur vandræði
1,1 eð kornsamninga vora.
aður og svo vegna þess að þetta væri
í fyrsta sinn hér i fylkinu að svona
mál kæmi fyrir.
Frá Ottawa er símað í gær að Hon.
J. A. Robb vara-fjármálaráðgjafi
hafi lagt fjárlögin 1924—1925 fyrir
þingið. Er tekjuhliðin þar $1,823,000
hærri en gjaldliðirnir samtals.
Gríðarmikið sláturhús er farið að
byggja í St. Boniface. J. McDiarmid
félagið byggir húsið, en einn af aðal-
mönnum þess er Mr. Th. Borg-
fjörð, 832 Broadway, sem öllum ls.
lendingum er að góðu kunnur.
Kaupsamningar þeirra félaga nemur
“Mr. Jackson Dodds, gæálttstjóri $400,000 dala. Verður þar atvinna
^ontreal bankans og formaður láns- fyrir marga menn. Er þegar b>rj.
hankanefndar, leyfir mér að hafa að að grafa fyrir grunni. Þarf að
eftir sér> að það er engin hæfa í grafa upp 20,000 temngsyards. Unn-
fceim orðróm, sem getið hefir verið ið verður að byggingunni nótt og dag,
Uni hér, um afstpðu bankanna til unz hún verður fullgerð í September
samlaganna.” 1 haust.
bandarikjn.
forsetinn eiðsvarinn.
Mikið var um dýrðir 4. þ. m., i
Washington, er Coolidge forseti vann
embættiseiðinn. Var þar samankom.
'ð hið glæsilegasta fjölmenni víðs-
Vegar að, til þess að sjá og heyra for-
Setann vinna eið að stjórnarskránni
frammi fyrir Taft háyfirdómara og
fyrverandi forseta.
Þá er forsetinn hafði unnið eiðinn
hélt haan fjörutíu mínútna langa
r*ðu, og drap þar á ýmislegt, er við-
^emur embættisfærslu forsetans og
hag þjóðarinnar. Skulu hér til-
^rð fáein ummæli hans:
Ftanrikismál.
<(
...... Vér megum umfram alt
e^hi loka oss inn í þröngri skel mein.
Ingarlausta glamuryrða (phrases)....
V" ^ér höfum látið í ljósi' traust vort
a ovilhöllum gerðardómum, og sýnt
1 verkinu vilja vorn til þess að hlíta
eim, og ættum vér að hafa það hug-
ast, er vér eigum að ákveða afstöðu
Vo,a til alþjóðaréttarins (Permanent
^nnrt °f International Justice).....
lr vitrustu og beztu menn heims-
!ns.eru sífeldlega að reyna að finna
1 lnn að gátunni um ævarandi frið.
, . Einhver mesta hættan á vegi
ri arins, er það fjárskortshelsi, sem
mikill hluti mannkynsins er hneptur
Bannlógin.
“..... Þeir, sem óvirða lög mann-
félagsins, sýna ekki með því neinar
gáfur, styðja ' ekki að frelsi, eða
frjálsræði, og ganga ekki veg sið-
menningarinnar. Þeir eru fávísir,
þrællundaðir, og ganga slóðina aftur-
ábak til villumensku... ”.
Þingið.
“ ..... Eg hika ekki við að segja
að óháðara og Wmkvæmdasamara
löggjafarvald er ekki til í veröld.
inni .... ”.
>
Ku-Klux.Klan.
“..... Síðufitu kosriingar sýndu að
allur þjóðernis og stéttarígur, á sér
fáa talsmenn í þessu landi.
..... Vér megum ekki láta neinn
óviðkomandi rannsóknarrétt (inquisi-
tion) reka upp höfbðið, innan eða
utan vébanda laganna, og ekkert til-
lit taka til trúmálaskoðana við ern.
bættaskipanir .... ”.
RÆÐA DAWES VARAFORSETA.
Dawes varaforseti, sem frægur er
fyrir kjarnyrði sin (kallaður oftast
“Hell and Maria” — Helvíti og
María — af því að það hefir þótt
uppáhalds blótsyrði hans), hélt og
ræðu í öldungaráðinu við þetta tæki.
færi. (Vara.forseti Bandarikjanna, er
sjálfkjörinn forseti öldungaráðsins,
en hefir ekki atkvæði, nema úr þurfi
að skera). Lét hann ekki í ljósi ó-
blandna ánægju með fyrirkomulagið
í öldungaráðinu Þótti mörgum hann
óþarflega bersögull og jafnvel hálf-
gert að segja öldungaráðinu strið á
hendur. Meðal annars varð töluverð-
ur þytur út af þessum orðum hans,
um þingsköpin:
.....^ En þó þingsköpin séu vax.
in samkvæmt eðlilegri framþróun, þá
væri mér forvitni á því að vita,
hvað ameríska þjóðin myndi segja
um það, að' samþykkja núgildandi
þingsköp, ef þetta væri fyrsta þingið,
en ekki það 69. — Hvaða öldunga-
ráðsmaður myndi þá dirfast, að gera
tillögu um að samþykkja 22. atriði
þingskapanna óbreytt, sem leyfir sér.
hverjum öldungaráðsmanni, að tala
i klukkutima um frumvarp, eftir að
samþykt hefir verið af 2/3 hlutum
öldungaráösins að ganga til atkvæða
um það? Séj orðið áliðið þingtim.
ans getur örlítill minnihluti, — hugs.
aniega einn maður aðeins—felt frum
varpið, með því að notfæra sér
þetta ákvæði þingskapanna, og þannig
gera að engu löggjafavald öldunga-
ráðsins. Hver myndi voga sér að
halda því fram, að það mætti gefa ör
litlum minnihluta, eða jafnvel einum
manni, það vald í hendur, og borga
þeim fyrir það, síðustu dagana, er
þingið situr, að hindra þannig lög-
gjöfina með þvi að geta tafið tim.
ann? Hversvegpia ætti að gefa fáein.
um mönnum það vald i hendur, að
þeir geti neytt forseta Bandaríkj^
anna til þess að kalla saman auka.
þing, svo að stjórnarstörfum verði
haldið áfram? Hver myndi þora að
krefjast þess að einn maður mætti
stöðva framkvæmdir öldunagráðsins
sjálfs, með þvi að tala í klukku-
tima? .....
..... Ef þetta væri fyrsta þingið,
er öldungaráðið sæti, og það lægi
fyrir því tillaga um að samþykkja
breytingalaust þau þingsköp, er það
á nú við að búa, þá myndi endur.
kastið af réttlátri reiði og gfremju
kjósenda, í brjóstum öldungaráðs.
mannanna sjálfra, mylja tillöguna
> eins og eggskurn..... ,
..... Eg þori óhræddur að halda
1 því fram, að ekki einungis krefst al-
menningsálitið endurþóta á fyrir.
komulaginu í öldungaráðinu, heldur
gerir og samvizka hvers einstaks
öldungaráðsmanns það einnig ....”.
UMMÆLl.
Ymsir virðulegir herrar úr, öldunga
ráðinu voru ósparir á að láta í ljós
álit sitt á framkomu Dawes við þetta
tækifæri. Skulu hér tilfærð ummæli
sem helzt eru eftir höfð, og getur
það verið gaman að minnast þeirra
á komandi tímum.
Scnator Norris: (Progressive Repb.) :
“Eg hefi mjög ákveðna skoðun
um framkomu Dawes, en ég kæri mig
ekki um að lýsa henni með orðum”.
Scnator Ashurt (Dem.) : “Þessa ræðu
hefi ég heyrt haldna af mestri trúð-
leikfimi í öldungaráðinu”.
Scnator McKellar (Dem.): “Sorgleg
framkoma. Eg er mjög leiður yfir
henni”.
Scnator Robinson (framsögumaður
Dem.) : “Þessi hátíðahöld við eiðtöku
forseta eru óhjákvæmileg. En það
er leiðinlegt, að það skuli þurfa að
gera þau blægileg”.
Sevator Caraway (Dem.) : “Hann
sýndi að harin var nálega eins ókunn.
ugur þingsköpunum og stjórnarskrá
Bandaríkjanna, e*ns og (hann
er ókunnugur algengustu reglum al-
menns velsæmis — nærri því eins ó-
kunnugur sagði ég, en ekki alveg”.
Scnator Gcorge (Dem.) : “Auðvitað
þyrfti að breyta einstaka atriðum í
þingsköpunum, en því verður ekki
hrundið í áttina á þenna ruddalega
klunnalega hátt”.
Scnator Rced (Dem.): “Þar var hver
silkihúfan upp af annari; röddin
þýða, tilburðirnir unaðslegu og fram-
koman tignarlega.”
Scnator Edwards
og María — og
Maríu”.
(Dem.):
fremur
“Helviti
lítið af
Scnator Brucc (Dem.) : “Eg verð að
kynnast vara.forsetanum betur, áður
en ég þori nokkru að spá um það,
hvort hann er-nógu .laginn og ýtinn,
ti! þess að koma breytingum í öld-
ungaráðinu. Hið eina sem ég þori að
full w‘ða um hann, að svo stöddu, er
að hann er bersýnilega skapgerðar-
maður (character)”.
Scnator Smoot (Rep.): “Það hefði
verið heppilegra að segja þetta ein-
hversstaðar annarsstaðar en á öld-
ungaráðinu”.
Senator Willis (Rep.): Hvað ég segi
um ræðu vara.forsetans? Ekld
annað en að ég er á leiðinni til rak.
arans”.
Scnator Oddie (Rep.): “Þetta var
karlmannlega mælt og sýnir að hann
ver öruggur stríðsmaður. Og öld-
ungaráðið þarf þess með”.
Scnator Goff (Rep.) : “Mér fanst
ræðan mjög skipuleg og full af heil.
brigðri skynsemi.”
Frá Alþjóðamálum.
TRYGGING:
Siðastliðið sumar var í ráði, að
gera samning milli aðalríkjanna er í
ófriðnum mikla áttu, til þess að
tryggja núverandi ástand (status quo)
í Evrópu, til þess að sjá um af-’
vopnunina og setja á stofn gerðar.
dóm, þar sem ráðið verði til frið.
samlegra lykta ágreining, er ríkja á
milli kann að verða, jafnvel með
hótun um að neyða þann er þrjósk-
ast vill með vopnum, ef þarf.
Síðan hefir mikið þjark orðið rim
þenna samning en nú er loks talið
víst, að ekkert verði af honum, þar
sem brezka veldið, sem heild hefir
neitað að skrifa undir. En svo er
nú á málin litið af þeim, sem hér
eiga aðallega hlut að máli:
Þýzkaland.
Þýzkaland telur sig umsetið af ó-
vinum, og verður að láta sér nægja
100,000 menn undir vopnum, sam.
kvæmt Versailles-samningnum. Með
því liði er ómögulegt að verja landa.
mærin, ef til ófriðar kemur. Þjóð-
verjar vilja því semja við Frakka
um að báðir skuli tryggja landamær-
in, sem nú eru milli þeirra tveggja,
og setja í gerðardóm þræturnar um
eystri landamærin. Með öðrum orð.
um: Þjóðverjar viðurkenna fyllilega
vestari landamæri sin, og þar með
rétt Frakka til Elass.Lothringen, en
vilja ei viðurkenna eystri landamærin
in, er kljúfa Austur.Prússland í
tvent og skifta löndum milli Þjóð-
verja að vestan og Póllands, Czecho-
Slóvakíu og Austurríkis að austan.
Bretland.
Austen Chamberlain utanríkisráð-
herra hefir farið á milli Parísarborg.
ar og Geneva, og átt mörg samtöl við
,Herriot, forsætisráðherra Frakka.
Hann hefir látið í ljós, að Bretum sé
það áhugamál að núverandi landa-
mæri haldist óbreytt milli Frakka og
Þjóðverja, svo að víst sé að borg.
irnar við Ermarsund (the Channel)
séu áfram í vinahöndum (Frakka).
Chamberlain vildi gjarna að Frakkar
gengju að þessum boðum Þjóðverja.
En kveður Breta ekki vilja ábyrgjast
neitt um landamærin, nema um á-
stæðulausa árás sé að ræða af hálfu
annarshvers aðila. Haft er og eftir
honttm, að hann teldi heppilegj: að
taka Þýzkaland inn í fimm velda
'samband og ættu þá hin fjögur að
vera Frakkland, Ítalía, Belgía og
Bretland. Væri þá á burt numdar
fyrir Þjóðverja, allar ástæður fyrir
því að ganga í bandalag við Rússa, á
nióti ensk.franska bandalaginu.
Frakkland.
Frakkar gera lítið úr þessum fyr-
irhugaöa tryggingasamningi við Þjóð
verja. Foch marskálkur, sem er for.
maður alþjóða.eftirlitsnefndar með
þýzkum hermálum hefir látið í
ljós, að ef Þýzkalandi sýndist að við-
hafa vopnabúnað, gæti nefndin ekki
komið í veg fyrir það. Áleit hann
því varnarsamband milli Frakka og
Englendinga æskilegast. En Foch
hefir eyru margra manna í Frakk-
landi, og mun því þetta álit hans vera
ósk margra. En það er sama sem
að Frakkar játi, að bandamenn sín.
ir, sem þeir hafa styrkt með miljörð-
um franka til vopnabúnaðar, Czecho-
Slóvakar, Rúmenar, Yugo.Slavar,
Belgía og Pólland, séu ekki nægilega
sterkir eða ábyggilegir til þess að
hjálpa, ef Þjóðverjar ráðast inn yf.
ír landamærin frönsku.
Við tillögum Chamberlains höfðu
Frakkar það að segja, að þeir vildu j
gjarna hjálpa Englendingum, til þess
að verja iandamærin. En á hinn
bóginn væru þeir bundnir í báða skó
af samingum við Pólland og Czecho.
Slovakíu, en landamæri milli þeirra
tveggJa °S sín vilja Þjóðverjar ekki
viðurkenna. Er þeim því lítið um að
leyfa Þýzkalandi í fimm velda sam.
banjdið, þvtí þá jt^Ija þeir víísl) ,h,ð
þeirra fyrsta verk verði að heimta
gagngerða endursk. á þeirri hér^ða.
flokka.
og landaskiftingu er gerð var í Vers.
ailles-samningunum. — Þessi sam.
bandsriki Frakka vinna nú nótt og
daga að því, að fá samninga sina við
þá endurnýjaða og trygða. — Það
virðist þyi sem Frakkar hafi um
tvent að velja, sem stendur: að vera
i bandalagi við Englendinga, eða að
endurnýja samninga sína við Mið-
Evrópurikin.
þingi með 245 atkvæðum móti 119.
MacDonald reis þá úr sæti sinu,
og gekk út úr salnum, með allan
verkamannaflokkinn á hælum sér, til
þess að mótmæla þessari aðferð. AU-
ir hneigðu þeir sig afar.samvizku.
lega fyrir þingdeildarforseta (það eru
þingsköp, að þeir þingmenn er út
ganga og þurfa fram hjá stól for.
seta, hneigja sig fyrir honum). Eng-
inn flokkur hefir á þenna hátt látið
í iljósi óánægju sína, siðan Bonar
Law leiddi íhaldsmenn út úr salnum
árið 1914, til þess að mótmæla heima
stjórnarfrumvarpinu irska.
Eftir þetta hélt Mr. Chamberlain
áfram ræðu sinni og voru þessi að-
alatriðin í máli hans:
1. ) að stjórnin vildi ekki skrifa
undir gjörðabók alþjóðasambandsins.
2. ) að stjórnin væri reiðubúin að
afvopnast hið allra fyrsta að hún sæi
sér fært.
3. ) að hann í samráði við Herr.
iot, myndi leita að'mögulegleikum til
þess að koma á tryggingasamningum
til gagnkvæmra varna, milli Bret.
lands, Frakklands Belgiu og Þýzka.
lands.
Bretaveldi.
í þinginu hefir það gerst mark-
verðast, að H. A. L. Fisher (lib.)
fyrverandi kenslumálaráðherra, var.
aði þingið við stefnunni að
ganga í bandalag við Frakk.
land og Belgíu, því það væri áreið-
anleg aðferð til þess að skifta Norð-
urálfunni í tvo vopnbúna fjanda.
flokka.
Austen Chamberlain, utanríkismála
ráðherra skýrði með fáum dráttum
stefnu sína í utanríkismálum, og vildi
að Þýzkalandi yrði gefinn kostur á
því að gerast aðili við öryggissamn.
inga milli Vestur.Evrópuríkjanna.
En þegar þar kom í ræðu Chamber.
lains, að hann mintist á leyndarskjal,
er sér hefði borist frá Þýzkalandi,
þá kallaði þingmaöurinn frá Clyde.
side i Skotlandi “Dave” Kirkwood:
“Hvað líður rauða bréfinu”? (Zino-
viev.bréfinu, sem aðallega var notað
til þess að fella McDonald stjórnina
i haust, og sem verkamenn héldu
fram að hefði verið falsað af mót-
stöðumönnum sínum). Hope nefndar-
forseti (chairman) bauð Kirkwood að
þegja, en Kirkwood neitaði, og hélt
áfram unz nefndarforseti veitti hon.
um áminningu, en það er sama sem
að leyfa tillögu um að vísa þingmann-
inum á burt. Þareð nefndarforseti
ekki getur borið fram slika tillögu,
varð að senda eftir þingdeildarfor-
setanum sjálfum, Mr. Whitley “The
Speaker”, sem var úti. Að því búnu
lagði Chamberlain það til, að Mr.
Kirkwood skyldi vísað frá þessu
þingi. Fyrverandi forsætisráðherra,
Ramsey McDonald bað leyfis, til þess
að mega gefa skýringu, en þingdeild-
arforseti kvaðst þingsköpum sam.
kvæmt, verða að fara eftir fram.
bitrði þingnefndarforseta. Var svo
gengið til atkvæða um tillöguna, og
samþykt að vísa Kirkwood frá þessu
Frakkland.
I annari viku þessa mánaðar, kall-
aði Herriot forsætisráðherra, sendi-
herraráðið*) til fundar, að Quai d’-
Orsay**) í París, til þess að hlýða á
skýrslu eftirlitsnefndarinnar***) með
þýzkum hermálum, af munni for-
manns hehnar, Foch marskálks.
Þessi voru hirt helztu atriði er
Foch marskálkur benti á, í þvi yfir.
liti, er hann gaf yfir skýrslu nefnd-
arinnar:
1) að yfirhershöfðingjaráðið keis-
arlaga (Imperial General Staff) sé
enn við liði.
2) að þrátt fyrir það að í Vers-
ailles-samningnum er ákveðið að
Þýzkaland megi ekki hafa nema 100,-
000 hermenn til ríkisvarna, þá sé þó
að staðaldri æft varnalið, að visu að-
eins um stuttan tíma í senn — 500,-
000.
3) að nefndin hafi rekist á nokk.
uð meiri vopnabirgðir en samningar
Ieyfi.
4) að þýzka stjórnin hafi ennþá
engin1 4ög ^amþykt um ^takmþrkun
herliðsins, svo sem ákveðið hafi
verið í Versailles samningunum.
5) að lögreglulið, (Sicherheits-
polizei, lögregla er sjái um almennar
varnarráðstafanir) jer nemi 150.000
mannsi, sé haldið sem herlið, og
þannig útbúið.
Vegna alla þessa vildi marskálk-
urinn leggja það til, að Bretar og
Frakkar gerðu tryggingarsamning
sín á milli gegn Þjóðverjum. Brezki
sendiherrann i Paris lord Crewe,
kvað vanta, í skýrsluna ákveðnar skýr
ingar um það hverju væri ábótavant
og hvernig ætti að bæta um brestina.
Var það samþykt af sendiherraráð-
inu, að biðja maiskálkinn að semja
aðra og greinilegri skýrslu, sem
skýrt tæki fram öll þau atriði, er
sýndu, að Þjóðverjar hefðu rift
samningunum um takmörkun vopna-
búnaðar. og hefði inni að halda
greinilegar bendingar um það á hvern
hátt mætti þröngva Þjóðverjum til
þess að halda nákvæmlega samning-
ana, er það væri sannað, að þeir
hefðu gert sig bera að prettvísi.
Framhald á blaðsíðu 5.
*) Sendiherraráfcifc saraanstendur af
sendiherrum Bandamanna allra, sem í
París eru, ogr er franski utanríkisrátS-
herrann, sem nú er Herriot forsœtis-
ráfcherra, jafnan sjálfkjörinn odda-
matiur, etSa forseti þingsins.
**) Quai d’Orsay, er vitS Seinefljótit5,
stjórnarbygging, svarar til Downing
Str. 10 í Lundúnum.
***) Eftirlitsnefndin var skiputS af
yfirherrátSinu (Supreme War Council)
1919^ til þess at5 líta eftir því atS
I>jót5verjar héldu þá afvopnunarskil-
mála, er þeim voru settir í Yersailles-
samningunum. ,