Heimskringla - 19.10.1927, Síða 2

2. BLAÐSIÐA
IIEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 19. OKT. 1927.
Nýa ísland.
Samþjóðleg öreigasaga.
(Endurprentun bönnuð.)
Leiðin liggur frá Gamla-ils-
landi til Nýa-íslands. Það er
leið mannsins frá hinu gamla til
hins nýa í þeirri von að hið nýa
taki fram hinu gamla. Þannig
hefir Torfi Torfason selt ærnar
sínar og kýrnar sínar og hest-
ana sína, tekið sig upp af jörð-
inni sinni og farið til Ameríku,
þángað sem rúsínurnar vaxa út
um alt og miklu ágætari fram-
tíð bíður vor og barna vorra.
Og hann tók í hornið á ánum
sínum í síðasta sinn, leiddi þær
fyrir hæstbjóðanda og sagði:
Þetta er nú hún Gullkolla mín,
sem skilar sínum tveim lömb-
um frammi í Múlatá í hverjum
gaungum. Og hvað segirðu um
iagðinn á henni Spólu minni?
Er það kanski ekki hnellin kind
hún Spóia?
Og þannig seldi hann þær
hverja af annari og hélt sjálfur
í hornin á þeim. Og hann
þrýsti hornunum á þeim að
sigginu í lófum sínum í síðasta
sinn. Það vóru ærnar hans.
sem þyrpst höfðu á garðann í
vetrarhörkunum, og stúngið
nefjunum inn í góðu lyktína. Og
þegar hann kom heim úr lángri
kaupstaðarferð, eftir að hafa
átt í brösum við misendismenn,
þá dáðist hann að því, hvað þær
vóru drifhvítar á lagðinn. Þær
vóru eins og einhver sérstök teg
und af manneskjum og þó betri
en manneskjur yfirleitt. Og
þarna vóru kýrnar hans leiddar
úr garði eins og stórar og fá-
vísar konur, sem eru þó svo
góðar í sér, og manni þykir vænt
um þær af því að maður hefir
þekt þær síðan maður var barn.
Þær vórV. leiddar út traðirn-
ar og ókunnugir strákar ráku
á eftir þeim með ólarspotta.
Og hann klappaði hestunum sín
um á lendina í seinasta smn
og seldi þá hæstbjóðanda, þessa
blessaðu kalia, sem vóru kanski
einu kallarnir í heiminum, sem
skildu hann og þektu hann og
mátu hann. Hann þekti þá síð-
an þeir vóru dreingir, fullir af
spjátrúngsskap. Nú seidi hann
þá fyrir penínga af því að leið
mannsins liggur frá hinu gamla
til hins nýa, frá gamla íslandi
til Nýa-íslands, og kvöldið eftir
þetta uppboð datt honum ekki
í hug að lesa bænirnar sínar
fremur en maður, sem heffr tek-
ið í hornið á Guði almáttugum,
kiappað á lendina á honum og
selt hann og látið einhvern ó-
kunnugan strák reka á eftir
honum með ólarspotta. Hönum
fanst hann vera vondur maður,
verulega óguðlegur maður og
hann spuröi konuna sína út af
hverjum djöflinum hún væri að
gráta.
í miðjum júlímánuði reisti nýr
landnemi bjálkakofa á bala í
fenunum kringum íslendinga-
fijót, skamt frá þar sem heitir
Riverton í Nýa-íslandi. Torfi
heingdi mynd af Jóni Sigurðs-
syni upp á einn vegginn, og á
annan vegg heingdi konan aug-
lýsíngamynd af stúlku með
barðastóran hatt. Nágrannarn-
ir vóru þeim hjálplegir með
kofabygginguna, ræsisgerð og
annaö. Torfi stóð alt það sum-
ar upp í klyftir í leðju við skurð
gröft og þegar botninn var slit-
inn úr skónum hans og iljarnar
fóru að særast undan skóflunni,
þá fann hann upp ráð.
Hann skar botninn úr pjáturdós
og stakk fætinum inn í hólk-
inn. Og fyrsta kvöldið, sem
hann kom heim úr skurð-
grefti og var að basla við að ná
af sér þessum límkendá leir,
sem einkennir jarðveginn í
Manitoba, þá gat hann ekki
orða bundist og mælti við konu
sína: “Það er nú aldeilis maka-
laust, hvað drullan er skítug hér
í Nýa-íslandi. Hún er miklu
skítugri en heima.”
En þetta sumar gekk pest í
krökkum og Torfi Torfason
misti tvö börn sín af fjórum,
sex vetra stúlku og þriggja ára
dreíng. Þau hétu Jón og María.
Nágrannarnir vóru honum hjálp
legir við að smíða kistu. Það
var feinginn prestur og hann
jarðsaung Jón og Maríu og Torfi
Torfason borgaði það sem upp
var sett. Fáeinir illa þvegnir
íslendingar með gamla hattkúfa
í sárþreyttum höndunum stóðu
yfir gröfinni og rauluðu. Torfi
Torfason hafði séð fyrir því að
allir feingju kaffi og lummur og
jólaköku. En þegar haustaði
kólnaði í veðri og snjóar féllu
og þá eignaðist konan nýtt barn,
sem fylti bjálkakofann af fersk-
um gráti. Sá maður var Vest-
ur-íslendingur. Eftir það kom
Indian Summer með þúsundlit-
um skógi.
Og Indíánar komu að norðan
eftir sínum krókóttu vegum
meðfram fljótinu og vildu kaupa
sér vetlínga. Þeir fóru sér mjög
hægt og rákust ekki í smámun-
um en keyptu vetlínga fyrir
heilt mosdýrslæri með bógi.
Síðan keyptu þeir trefil og sokka
fyrir heilan skrokk. ' Eftir það
dröttuðu þeir aftur af stað með
vetiínga og trefil eins og hverjir
aðrir dauðans ráðleysíngjar.
Svo kom veturinn og hvað
átti þá að taka til bragðs?.
Torfi skírði bæinn sinn Bakka-
búð og allir nefndu hann Bakka-
búð. Það var aðeins til ein kýr
í Bakkabúð, þrjú börn og lítið
í skápnum. Kýrin hét Búkolla,
enda þótt hún væri mjög stór-
hyrnd og var kölluð Bakkabúð-
ar-Búkolla. Og hún hafði stór
augu og horfði eins og útlend-
íngur á konuna og baulaði hvert
sinn sem geingið var fyrir dyrn-
ar.
— Eg held að það verði lítið
úr henni Búkollu litlu að fæða
okkur öll í vetur, sagði Torfi
Torfason.
— Hefur þú hugsað þér nokk
uð? sagði kona Torfa Torfa-
sonar.
— Það er ekki nema ef vera
skyldi fiskirí norður á vatni.
Þeir kvað oft hafa upp úr sér
sem þángað fara.
— Mér var að detta í hug, að
ef þú færir eitthvað, þá gæti ég
eins farið líka vetrariángt. Hún
Sigríður í Nýabæ segir að það
megi iðulega komast í þvoita-
vinnu í Winnipeg á vetrin ög
þær fara suður, nokkrar konur
héðan úr bygðinni upp úr næstu
helgi. Ég get tjaslað rýunum
mínum upp á sleða eins óg þær
og farið iíka. Ég skil bara hana
Tótu litiu eftir hjá krökkunum.
Hún er nú komin á fjórtánda
ár hún Tóta.
— Ég gæti kanski reynt að
skjóta heim fiskspyrðu við og
við, sagði Torfi Torfason.
Þetta var kvöld eitt snemma
í nóvember.snjór fallinn á skóga,
fenin í klaka. Þau töluðu ekki
frekara um skilnað sinn. Jón
Sigurðsson horfði m,eð sigur-
glotti frant yfir salinn, en aug-
lýsíngastúlkan með hattinn
iagði blessun sína yfir sofandi
börnin.
Það logaði á týru úti við
gluggann en frostrósírnár
sprúngu út á rúðunum.
— Mér sýnist hann geta orðið
kaldur hér ekki síður en þar,
sagði Torfi Torfason eftir drjúg-
lánga þögn.
— Manstu, hvað oft var glatt
á hjalia, þegar gestir komu á
vökunni? Þá var nú stundum
talað um kindur um þetta leyti
á haustin í kotinu hjá okkur.
— O, það eru ekki sauðjarð-
irnar hérna vestra, sagði Torfi
Torfason. En það er fiskiríið
á vatninu......Og ef þú ert á-
kveðin í að fara suður og fá þér
djobb eins og þeir segja hérna,
þá . . . .
— Ef þú skrifar til íslands,
þá mundu eftir að spyrja um
hana Skjöldu okkar, hvernig
hún geri það. Hún Skjalda okk-
ar. Blessuð skepnan.
Þögn.'
Þá sagði kona Torfa Torfa-
sonar aftur:
— Hvað heldurðu annars~um
kýrnar hérna í Ameríku, Tórfi?
Heldurðu ekki að það séu ótta-
legar stritlur? Einhvern veginn
er það svoleiðis, að mér finst
eins og mér muni aldrei geta
þótt vænt um hana Búkollu.
Mér finst eins og það sé ógern-
íngur að láta sér þykja vænt
um útlenda kú.
— 0, þetta er bara sérvizka,
sagði Torfi Torfason og spýtti
um tönn enda þótt hann væri
laungu hættur að brúka upp í
sig. Því ætli kýrnar hér geti
ekki verið upp og niður eins og
aðrar kýr! En hitt er satt, hest |
get eg aldrei tekið ástfóstri við j
framar, úr því ég seldi hann
Skjóna minft.....Það var nú
kall ....
Þau mintust ekki öðruvísi en
svona á hvað þau höfðu átt og
hvað þau höfðu mist, en sátu !
leingi þegjandi uppi og týran
kastaði bjarma á frostrósirnar |
eins og aldingarð, — tveir fá-!
tækir íslendíngar, maður og
kona, sem slökkva á týrunni j
sinni og fara að sofa. Síðan
hefst hin stóra, þögla, kana-
diska vetrarnótt. —
Konurnar lögðu af stað til
Winnipeg nokkrum dögum síð-
ar, fótgangandi gegnum snjó-
hvíta skóga, hjarnlögð eingi,
röskar þrjár dagleiðir. Þær
bundu dót sitt upp á sleða Þetta
er kallað að fara í þvottavinnu
til Winnipeg. Torfi Torfason
var heima eina nótt eftir það.
Hann stendur í varpanum fyr-
ir framan kofann og horfir á eft
ir konunum, sem hverfa ínn í
skóginn. Nóvemberskógurinn
hlustar í frostinu á mál þessara
erlendu kvenna, bergmálar það
án þess að skilja. Á undan þeim
fer gamall maður, sem heitir
Jón. Þær eru í íslenzkum
vaðmálspilsum og hafa stytt
sig. Um höfuðin hafa þær ís-
lenzk ullarsjöl 'bundin. Þær
segjast vera svo duglegar að
gánga. Þær ætla að gista ein-
hversstaðar í nótt fyrir sentin
sín.
Þegar konurnar eru horfnar
lítur Torfi Torfason inn í kof-
ann, þar sem þær höfðu feing-
ið sér síðasta kaffisopann og
krukkurnar standa enn óþvegn-
ar á bríkinni. Tóta er að huga
að litla dreingnum, en Imba sit-
ur þegjandi við stóna. Mamma
er farin. Torfi Torfason ditlaði
að hurðum, dittaði að veggjum,
þann dag allan, bar inn við. Um
kveldið báru telpurnar honurn
haframélssúpu, brauð og flís af
keti. Litli dreingurím( amrar
og amrar. Og systir hans, stóra
Tóta með stóru rauðu hendurn-
ar sínar tekur hann upp á arma
sér og dillar honum. Litli bróð-
ir vera góður, litli bróðir ekki
skæla, litli bróðir fá sér sopa úr
henni Búkollu sinni. En dreing-
urinn heldur áfram að gráta.
BúkoIIa mín bububu,
Búkolla í fjósinu,
hún er með stóru hornin sín,
hún er með stóru augun sín.
Blessuð veri ún BúkolFa og ún
Búkolla mín.
Hún mamma sín fór burt, burt
burt,
burtu fór ún mamma.
Hún mamma er farin hvurf,
hvurt, hvurt,
hvurt er ún farin ún mamma?
Hún kemur eftir jólin og jólin
og jólin,
kemur með pýa gjólinn minn
og kjólinn og kjólinn.
Ekki skulum við skæla og skæla
og skæla,
skal hún ekki koma ún mamma
og ún mamma,
hún mamma okkar góSa og
góða og góða,
Guð blessi ana mömmu og ana
mömmu ans iitla bróða.
En dreingurinn heldur áfram
að gráta. Og Torfi Torfasor. j
borðar matinn sinn eins og mað
ur, sem er að keppast við að
borða á hljómleik.
Daginn eftir lagði Torfi Torfa
son af stað. Kanadiskur vetr- j
ardagur, blár, víður og lygn, en
hrafnar á flökti um snævi þak-
inn skóginn. Hann rakti sig
eftir slóðunum norður að vatn-
inu og bar pokann sinn á bak-j
inu. Þetta var í ónumdu landi,
hvergi sála, hvergi reykur af
koti mílu eftir mílu, bara þessirjí
hrafnar, sem fljúga um hvítann I
skóginn og tylla sér á skóginn' |
líkt og á Pallasmynd úr leir, Og I
Torfi Torfason er að hugsa um |
ærnar sínar og kýrnar sínar og! !
hestana sína og alt sem hann! É
hefir mist. *
Þá vappar alt í einu tíkargrey ■ |
í veg fyrir hann innan úr skóg- I
inum. Þetta var grindhoruð i
flækíngstík og svo kviðmikil, að 1
henni var þúngt um sporið, en' I
spenarnir strukust við snjóinn, "
því hún var hvolpafull. Þau I
komu þarna sitt úr hverri átt- o
inni, tvær einmana lífsverur,; |
sem eru að spila upp á sínar •
eigin spýtur í Ameríku og mæt- j |
ast einn kaldan vetrardag úti í =
snjónum. Fyrst sperti hún1 I
eyrun og horfði á manninn
mórauðum tortrygnisaugum, þá
kúrði hún sig niður í snjóinn og
fór að skjálfa, og hann vissi að
hún væri að segja sér, að hún
væri lasin, að hún hefði týnt
eiganda sínum, að hún hefði
iðulega verið barin, barin, barin
og aldrei á æfi sinni fengið nóg
að éta og að einginn hefði verið
góður við sig, aldrei; hun meinti
að einginn vissi hvar þetta lenti
fyrir sér. Hún sagðist vera svo
fátæk.
— Ja, það er margt lífið þó
lifað sé, sagði Torfi Torfason.
Og hann leysti af sér pokann =
og settist flötum beinum niður
í snjóinn. Og í pokaopinu var
eitthvað, sem Tóta litla hafði
tínt til handa pabba sínum í
nestið. Og þá fór tíkin að díngla
skottinu til og frá í snjónum og j
mæna munaraugum í opið á |
pokanum.
— Jæja, greyið, svo þú hefir
týnt honum eiganda þínum og
ekkert haft í þig síðan guð veit
hvenær, og ég er bújnn hð
hrekja frá mér konuna mína
og já, og hún fór í gær. Ojá, hún
ætlar að reyna að basla eitt-
hvað fyrir sér með þvoítavinnu
upp í Winnipeg í vetur, og já, og
svona er nú það. Ojá, við tók-
um okkur upp þarna að heim-
an frá sæmilegri afkomu og fór-
um híngað í þetta helvítis-ekki-
sens-bjálkakofastand hér, ojá.
O.....þarna er í kjaftinn á þér
greyið, þú getur haft þetta í
kjaftinn á þér segi ég, o, þetta
er ekki annað en bölvað hnasl,
það er varla að það sé hundi
bjóðandi, ekki einu sinn flæk-
íngshundi, onei. O, ég get ekki
verið að hrekja þig frá mér
greyskarnið, það eru allir flæk-
íngshundar fyrir Guði hvort eð
er og það eru allir það...
Nú líður og bíður og Torfi
fiskar í vatninu og býr ÚEofa í
útey nokkurri ásamt húsbónda
sínum, rauðskeggjuðum manni,
sem græddi bæði á útgerðinni
og eins á því að selja öðrum
fiskimönnum tóbak, brennvín
og tvinna. Fiskarinn var æstur
á móti tíkinni, og sagði á Hverj-
um degi, að það ætti að drepa
helvítis tíkina. Hann hafði reist
þennan kofa á eynni, sem var
hólfaður í tvent, fordyri og ka-
mes. Þeir sváfu í kamesinu, en
í fordyrinu voru veiðarfæri
geymd, vistir og annar útbún- ?
aður, en tíkin lúrði á þrepinu
fyrir utan kofadyrnar. Ekki var
fiskarinn lipur maður og skamt-
aði Torfa minni bitann út úr
soðinu. Fiskarinn harðbannaði
að tíkinni væri gefinn nokkur
skapaður hlutur og sagði að
það ætti að drepa tíkina. Torfi
sagði ekkert við því, en stal alt-
af glefsu handa tíkinni, þegar
fiskarinn var háttaður. Nú kem-
ur að þeim tíma að tíkin á að
gjóta. Síðan gaut tíkin. Og
þegar hún var búin að gjóta.
rétti Torfi henni vænan kjöt-
bita, sem hann stal frá fiskar-
anum, því hann vissi að sár er t „
sængurkonusulturinn og lét! í
hana leggjast á pokarægsni í, !
fordyrinu, þvert ofan í vilja fisk- j
arans. Síðan lagðist hann til
svefns.
En ekki hafði hann leingi leg-
ið þegar hann hrekkur upp við É
iimo’ántr a rr olrí1ut« Alrlrí T
Winnipeg 1890.
Herra ritstjóri Heimskr inglu!
Kæri vin!
Svo margir hafa nú í seinni tíð beðið mig
um afskrift af eftirfarandi kviðlingi, að eg sé
mér engan veg að skrffa hann upp og gefa hverj-
um eintak.
Þessi bragur er mér of skyldur til að segja
mikið um hann. Hann var eitt af því marga,
sem maður hafði sér til gamans á þeim ógleym-
anlegu frumbýlingsárum. En það virðist, sem
hann hljóti að vera af líku tæi og brennivín, eða
Limburger-ostur, sem batnar með aldrinum.
Hann er nú 37 ára gamall, og nokkrir, sem
þar er getið, hafa nú safnast til feðra sinna. —
Aðrir, eins og höfundurinn, eru énn bráðlifandi,
og kannast við ýmislegt, sem þar er getið um.
Bragur þessi var fluttur á afar fjölmennri
samkomu, er haldin var í “Albert Hall” hér í
bæ á ofannefndu herrans ári, að viðstöddum öll-
um þeim, er þar eru nafngreindir sem untlan-
tekningarlaust verða lífs og liðnir mínir beztu
vinir.
St. J. Sch.
Eg stend ekki upp af því mér finnist eg fær um
að fara með nokkuð, sem þið munið kæra’ um,
því fyrst.kann eg lítið í samkvæmi að segja,
og svo hef eg tekið það í mig að þegja.
En bræður, systur og börnin góð,
nú bið eg að gefa mér mínútu hljóð;
því svolítinn pistil eg samið hefi,
svipaðan Pálusar Korintu-bréfi —
það er að segja, efnið er annað,
en andinn er líkur — það gæti eg sannað.
Vér vitum það öll, að Winnipegborg
er völundarsmíði, með skrautbúin torg,
og kastalabyggingar hriklega háar,
er hvarvetna gnæfa við loftsvalir bláar.
Þar kotungar búa í háreistum höllum,
en hýrast ei lengur með kýr undir pöllum.
Þar er kapella Bryce’s svo himinhá,
að hræfugla sundlar toppnum á.
Þar er guðs orðið flutt með gufukrafti,
svo glymur undir í hverjum rafti.
Þá er Lútherska kirkjan í landnorðurátt,
þar er leikið á organ og sungið svo hátt,
að helmingur manna fær hlustarverk,
því hljóðbáran verður svo afarsterk.
Þar er fimm centa drífan eins koldimm og kvöld,
Og kvenfólkið dæi’ ef það hefði’ ekki skjöld,
að bera’ af sér umslög með auðæfum full,
því allt er á fluginu, silfur og gull.
Þá er Frelsisherinn, með fylktu liði,
sem fjandann aldrei lætur í friði;
þeir marsjera um strætin með bjöllur og bumbur,
með blikkdiska, hrútshorn og lúðra og trumbur.
Og sveinar og meyjar í löngum lestum
lofsyngja drottni —- með hrossabrestum.
Um atvinnuvegina’ er indælt að ræða,
uppsprettulindina jarðneskra gæða;
þar gullið má heita sé grafið úr foldu
og gimsteinar dýrmætir tíndir úr moldu.
Þar er Johnson, sem verzlar með klæði og klúta,
með kápur og svuntur, og skýlur og strúta —
með tvinna og silki í treyjur og kjóla,
og talsvert af gjöfum til nýárs og jóla.
Þá er Paulson and Company’s pjátur og blikk
og pottar og ofnar, sem fást fyrir slikk —
Og Frederickson verzlar með skyr og skökur,
með skótau og mölbrotnar sódakökur.
Þá er Thomas*) með gullið og glingrið og ketið,
svo geti menn hvorttveggja, prýtt sig og étið.
Og Finney, með allskonar fínustu rétti,
með fatnað og leirtau og glasvöru-“setti”.
Þá er Rebekka, háöldruð heiðursfrú,
sem hafði til forna mikið bú —
en hefir nú sezt í helgan stein
og hvílir með því sín lúin bein,
að selja rúsínur, sýróp og tólk,
sitja’ yfir konum og bera’ út mjólk.
Fái menn kvalir og kveisusótt
af kýrhausaáti, um miðja nótt,,
þeir hfaupa til Sigurðar hómopata,
og hafa þá óðar fengið bata —
En þar þarf hann einn að vera við,
ef veikin hleypur í kvenfólkið! —
Hér er enginn með mönnum, sem ekki’ hefir kú,
enda þótt hann sé vinnuhjú;
og mjólkin er borin í dunkum og döllum,
eða dregin um strætin af aflóga köllum.
Úr mykjunni byggja þeir háa hóla
og heygja þar nafnfræga kúasjóla.
Hér eru’ íslenzkar stúlkur, svo blíðar og bjartar,
að betur ei nokkuð und sólunni skartar —
Þær indælu verur manns örlögum stjórna,
og ungir og gamlir þeim lífinu fórna.
Því viljinn er lögmál, sem veröldin hlýðir,
en vanginn er blómstur, sem þjóðflokkinn prýðir.
Winnipeg 1890,
S. J. Scheving.
umgáng og skilur nú
(Frh. á 3. bls.)
ekki o
11
*) T. Thomas.
Höf.
M>«0