Heimskringla - 19.10.1927, Side 5

WINNIPEG 19. OKT. 1927.
HEIMSKRINGLA
6. BLAÐSIÐA
ÞJER SEM NOTIÐ
TÍMBUR
KAUPIÐ A F
The Empire Sash and Door
COMPANY LI.MITED
BirgSir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Hiamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
Þorgerður Jónsdóttir Guðmundsson
MOZART, SASK.
Dáin 18. júní 1927.
■f
Til feðranna svifin á framtíðarlönd!
Og fjarhrifin þekki eg eigi.
En nágrennið man þína nærgætnu hönd:
eg nýt þín á sérhverjum degi.
Hjá börnunum okkar eg bezt næ til þín,
blessaða, framliðna ástvina mín.
Eg fann það á meðan þú fórnaðir þér.
Þó finn eg það betur en áður,
hve hönd þín var fljót til og framboðin mér,
og fóturinn þörf minni háður.
Eg skil það, hve augun þín önnuðust mig.
Hve aflvana’ eg stend síðan misti eg þig!
Eg veit það — af himni þú hugsar til mín, —
hvort hreinn sé og greiður minn vegur.
Og allt sem þér leyfist og áhrifin þín
úr ofríki myrkursins dregur.
Eg skil hversu fegin þú léðir mér Ijós,
og léðir mér jarðbundnum himneska rós.
Sem hugurinn finnur ei hita né frost,
og hefst yfir kletta og boða, —
þá h'kaminn sefur, á sálin þess kost,
hin sólbjörtu draumlönd að skoða.
Svo vakir minn andi og víðförull er,
og vængina hnitar, þá leitar að þér.
Með trúna á huganum, traustið í sál,
í tilbeiðslu af hjarta míns rótum:
eg hlusta yfir sundið — og heyri þáð mál,
sem hljómar á kærleikans nótum:
“Hún vina þín gistir þann gullfagra lund,
sem geislar af samúð við ástvinafund.”
Og svo þegar kailið er komið að mér,
og komið er sólskin á veginn,
og skoðað er fleira, en skilið er hér,
og skýlan til hliðar er dregin,
og kærleikans faðir mig kallar til sín,
þá — kem eg í lundinn þinn, ástvina mín.
Ó, fullkomna gleði, sú fagnaðartíð,
sá frábæri andlegi styrkur!
— að þekkja’ ekki áhyggjur, þrautir né stríð,
og þurfa’ ekki að óttast neitt myrkur.
Og, konungur sannleikans, sendu nú þinn
sjóngjafar-aflstraum á skilninginn minn.
Svo kveð eg þig, brúður mín! Kvödd varstu burt,
og kölluð á svipstundu héðan:
En mikið var aðgert — þótt aftur sé kjurt
og ástæðum raskað á meðan.
Eg kveð þig með djörfung, því dýrðin er öll
1 dyggðanna ríki, um sólkonungs höll.
Friðrik Guðmundsson.
Bakverkir
eru einkenni nýrnasjúkdóiro. GIN
PILLS lækna þá fljótt, vegna þess aó
þær verka beint, en þó mildilega, á
nýrun — og græbandi og styrkjandi.
50c askjan hjá öllum lyfsölum.
sonar að Mozart, Sask., var sú
er lostin var til bana af hrammi
þessa tröllslega náttúrufyrir-
brigðis. Lauk þar merkum
æfiferli. Hlýðir að rekja hann
að nokkru.
Þorgerður var í þenna heim
borin 24. október 1864, að Eiði
á Langanesi, Norður-Þingeyjar-
sýslu. Dóttir Jóns bónda Dan-
íelssonar og konu hans Arn-
þrúðar Jónsdóttur, er lengst af
bjuggu að Eiði, síðar þó að Ytri-
Brekkum í sömu sveit. Móð-
urforeldrar Þorgerðar voru hjón
in Jón Sigurðsson, annálaði
“ólærði” læknirinn, og Guðlaug
Guðmundsdóttir frá Kollavík í
Þistilfirði. Þau bjuggu í sína
tíð að Syðra-Lóni.
Hjá foreldrum sínum ólst Þor-
gerður upp og fluttist með þeim
að Ytri-Brekkum, er hún var ná
lægt tvítugs aldri. Snemma á
unglingsárum hennar tók að
bera á ákafri menntaþrá henn-
ar og framgirni. En eigi voru
foreldrarnir svo efnum búnir,
að þess sæjust nokkrar horfur
að menntadraumum hennar yrði
fullnægt. Og vafalaust rættust
þeir aðeins að nokkru leyti.
En samfara fróðleikslöngun
hennar kom í ljós mjög ábæri-
leg hneigð til hjúkrunarstarfa.
Fyrir því varð það, veturinn
1886, — að nokkru fyrir atfylgi
Guðmundar móðurbróður henn-
ar — að hún dreif sig til Vopna-
fjarðar og nam ljósmóðurfræði
hjá Einari Guðjohnsen héraðs-
lækni. Um vorið fót1 hún til
Akureyrar, lauk þár prófi hjá
Þorgrími Johnsen fjórðungs-
lækni, og tók við ljósmóður-
störfum í Sauðaneshreppi þá
um sumarið.
Árið 1890 giftist Þorgerður
Friðriki Guðmundssyni, bónda
að Syðra-Lóni, og fluttist þang-
að. En 1897 lét hún af ljós-
móðurstörfum. Hafði hún þá
oröið stærðar heimili til um-
sjónar. Maður hennar rak bæði
landbúnað og sjávarútveg, og
hafði kaupfélagsstjórn á bendi.
Mannahald heimilisins var þá
mikið, gestkoma ærin og barna-
hópurinn tekinn að stækka.
Fékk Þorgerður þá ekki Iengur
annað tímafrekum og skyldu-
bundnum störfum utan heimil-
isins.
þýðandans fylgja: “Joseph Mc-
Cabe er nafnkenndur enskur
rithöfundur og fyrirlesari. Hann
er fæddur 1867, og er alinn upp
í kaþólsku kirkjunni — Mennt-
un sína fékk hann á skólum á
Englandi og á háskólanum í
Louvain. Prestvígslu tók hann
1890 og var prófessor í miðalda-
heimspeki frá 1890—94. Árið
1895 varð hann rektor í Buck-
ingham College, en ári síðar.
1896, yfirgaf hann kirkjuna. —
Síðan hefir hann fengist við
blaðamennsku, flutt ógrynni
fyrirlestra og ritað margar bæk-
ur. Hann er einn af helztu
starfsmönnum Rationalist Press
Association á Englandi. Fyrir
rúmu ári var hann á ferð í
Canada og Bandaríkjunum, og
flutti þá fyrirlestra í mörgum
bæjum, þar á meðal í Winnipeg.’
Þegar dómari á að dæma mál
verður hann að heyra báða máls
parta, ef rétt skal dæmt. Vilji
menn þekkja sögu spiritismans,
eins og hún er, en ekki eins og
þeir vildu að hún væri, þá verða
þeir að lesa Joseph McCabe
engu síður en Sir Arthur Conan
Doyle, og alla hina eldri trú-
bræður hans. Þess vegna er
bókin íslendingum þarfleg
beggja megin hafsins.
Þ. Þ. Þ.
-------x--------
Húsfreyjan
Þorgerðuri Jónsdóttir
Guðmundsson-
Fædd 24. október 1854
Dáin 18. júní 1927.
ÆFIMINNING.
Hinn átakanlegi atburður er
varð í Vatnabyggð síðastliðinn
18. júní, er alþjóð manna enn
í fersku minni. Gekk þar þá
lfir hinn ægilegi fellibylur, er
valdur var að eignatjóni, meiðsl-
um og mannskaða. Var ræki-
lega um það ritað, bæði í íslenzk
og ensk blöð.
Húsfreyjan Þorgerður Jóns-
dóttir, kona Friðriks Guðmunds
Árið 1905 fluttu þau hjónin
til Vesturheims, og börn þeirra
öll nema tveir drengirnir. 30
apríl kvöddu þau heimilið, eigi1
allshugar glöð. Sú var bótin
ein, fannst þeim, að blindhríð
var á og sá ekki um. 13. júní
komu þau til Winnipeg og sett-
ust þar að. Fékk Friðrik þeg-
ar góða atvinnu við srníðar og
dvöldu þau þar fyrst við góðar
horfur. Um þær mundir var
íslenzka landnámið að opnast í
Vatnabyggð, sem varð, og af því
látið mikið. Fór Friðrik strax
um haustið og nam þar heim-
ilisréttarland, skammt suðaust-
ur af Mozartþorpi, sem nú er.
í septembermánuði árið eftir
fluttist fjölskyldan þangað út.
Erfið var aðkoman, þrátt fyrir
ótrautt liðsinni Jóhannesar
Gíslasonar, systursonar Þor-
geröar, er þar var fyrir nýlega
seztur að, í nágrenninu. Drifið
var í því að koma upp skýli yfir
hópinn. Var það að hálfu leyti
grafið í hól, og þess vegna all-
hlýtt, þótt ekki væri það sem
rúmbezt. Síðan varð Friðrik
jafnharðan að hverfa brott í at-
Á Ferð um Vesturheim.
(Þett kvæði átti að birtast í síðasta blaði.en komst því miður eigi sökum þrengsla)
I.
Á ferðinni er fegurð að líta
á fjöllum við strendur og sund;
þar hefja þau hnjúkana hvíta
í hvirfing um glóaldinlund.
Um akranna iðgrænu geima
með útbreiddan sólhlýjan faðm
ber lævirkjans himnesku hreima
sem hljóma frá laufguðum baðm.
En betra er en vordýrðin bjárta
um broshýr og algróin lönd,
að hitta hér alíslenzkt 1 jarta
og huga og tungu og önd.
II.
Og handtakiö er svo hlýtt og þétt,
sem hönd sú yrði yfir djúpið rétt,
að græða hvern blett og bræða klett,
unz brosir Fjallkonan djásnum sett.
III.
í útlegð ótal rasta,
útlendings í rann,
allt hið íslenzkasta
ósvikið eg fann.
Ljómar minning manna
mér í huga glatt.
Ást til átthaganna
okkur saman batt.
Siðir, tunga, saga,
sálar dýrast gull,
sætt að sölum Braga
sælu drukkið full.
Tryggðaband ei brestur.
Bera gleðiklökk
víðboð hugar vestur,
vinarkveðju og þökk.
Eflist allt sem tengir
íslenzk tryggðabönd;
alheims stillist strengir
sterkri alvalds hönd.
Steingrímur Arason.
t
vinnuleit. Þarna var því Þor-
gerður ein með börnin, í ókunn
ugum eyðiskógum, fram eftir
vetrinum, en kveinkaði sér
hvergi. Vinir voru líka á næstu
grösum. Jóhannes, fyrnefndur,
leit til þeirra daglega. Næstu
ár hraðbyggðist svo umhverfið
af íslendingum.
Skjótt kvisaðist meðal læknis
lausra frumbyggjanna, er þarija
flykktist inn, um ljósmóðu^-
menntun Þorgerðar. Leið
skammt til þess er hennar var
stöðuglega vitjað, að annast
sængurkonur og sjúka. Án þess
að vanrækja sitt eigið heimili,
mun hún hafa náð að sinna
flestra bón. Og svo var háttað
liögum flestra þá, að í forföll-
um húsmæðranna varð Þorgerð
ur að taka á sig, jafnframt
hjúkrunarstörfunum, öll innan-
hússverkin, umhirðu barna og
matreiðslu. Furðar þá er til
þekkja, að hún skyldi fá af-
kastað því verki, er hún vann.
í Mozartbyggð hafa þau Frið-
rik og Þorgerður ávalt dvalið
síðan 1ÍV06, með þeirri undan-
tekningu, að þegar þau brugðu
búi fyrir nokkrum árum, fóru
þau til Winnipeg, mest í þeirri
von, að læknar þar gætu bætt
eða varðveitt sjón Friðriks, er
þá var tekin að bila. En ekki
dvöldu þau þar nema lítið. Síð-
an hafa þau verið til heimilis
hjá Guðmundi syni sínum, og
Þorgerður liaft þar hússtjórnina
á hendi. í Mozart hefir þeim
löngum liðið vel. Þau hafa ver-
ið virt og vinsæl og lengst af
búið við hagstæð efnakjör. Af
þeim skuggum, sem á veginn
bar, hefir sá ef til vill verið
þyngstur, að á skömmum tíma
missti Friðrik sjónina. Þrjú síð-
ustu árin hjúkraði Þorgerður
manni sínum blindum.
Alls varð þeim hjónum 10
barna auðið, sem öll eru á lífi
og uppkomin, nema eitt. Þau
eru: Guðmundur, bóndi í Mo-
zart, Sask.; þá Guðrún; Þá
Helga, gift Jens Elíassyni, Os-
land, B. C.; þá Jónas, dó í
bernsku á Islandi; þá Jakob; þá
Jóhann, kom frá íslandi með
föður sínum er hann ferðaðist
heim 1919, stundar guðfræði-
nám, kvæntist Kristrúnu G.
Hornfjörð frá Kristnes, Sask.,
en hún andaðist síðastl. 15.
júlí; þá Ingólfur, kvæntur Ester
Larsen frá Vogar, Man.; þá
Jón, kom ásamt föður sínum og
Jóhanni frá íslandi 1919; þá
Arnþrúður, gift Halldóri Ste-
fánssyni kennara í Kandahar;
þá Aðalbjörg, sem ein systkin-
anna er fædd vestan hafs.
Einu sinni sem oftar var Þor-
gerður kölluð til yfirsetu. Var
móðirin svo veik, að ekki þorði
Þorgerður að leggja hinn ný-
fædda svein á brjóstið. Fór hún
með hann heim til sín og fól
hann umsjá dætra sinna. Það
varð úr að drengurinn ílengdist
þar á heimilinu, og er enn í
fóstri og umsjá fjölskyldunnar.
Hann heitir Björn Hafstein, 1
sonur hjónanna Kristínar og
Sigtryggs Kristjánssonar, Gimli,
Man.
# * ¥
Þorgerður heitin bar nafn sitt
með rentu. Hún var þórsleg at
þreki og að marki gerðarleg.
Þó var hún vart meðalhá að
vexti. En andlitsfallið var afar-
þróttmikið — næstum því um
of, til að rúma mýkt ábærilegs
fríðleiks. En yfir hinni sterk-
meitluðu ásýnd, lá oft sérkenni-
legt, fallegt bros, sem bjó yfir
stillingu, vitsmunum og — gæð-
um.
Það segja ýmsir, að Þorgerð-
ur hafi öðrum konum fremur
minnt á atkvæðakonur forn-
aldar. Hún var gædd heilbrigð
um vitsmunum, æðrulausri at-
hugun á hættustundum, og frá-
bæru, næstum hörkulegu sálar-
og líkamsþreki. En þessu sam-
hliða og engu síðri, var ríka,
móðurlega líknarlundin, hjúkr-
unareðlið.
Sá sem þetta ritar, kynntist
Þorgerði töluvert, og minnist
þeirrar kynningar með þökk og
virðingu. Getur og fúslega tek-
ið undir það er einn kunnur
menntamaður Vestur-íslendinga
er Þorgerði þekkti vel, hefir um
hana sagt, að hann teldi hana
með sjaldgæfustu og eftirtekt-
arverðustu konum, er hann
hefði þekkt, sakir dugnaðar,
drengskapar og vits. — Orðlagt
er hreinlyndi Þorgerðar. Og
stundum kann einurð hennar
að hafa misskilist af þeim, er
þekktu hana lítið. í raun og
veru hefir hún ekki verið auð-
þekkt. Mikinn skaþgerðarþroska
þarf til þess, að skilja óvenju-
lega þroskaða skapgerð — eins
og upplýst listavit þarf til skiln-
ings á æðri list. En vitanlega.
hefir líknariðjan hjálpað mörg-
um til þess að sjá persónu henn
ar í réttu Ijósi, jafnvel þótt þeir
sættu einurð hennar og bersögli.
Og fjölda tryggra vina átti hún,
og á.
Þorgerður var, eins og maður
hennar, félagslynd. öll sín
dvalarár í Mozart var hún öflug
stoð kvenfélagsins þar, sem
jafnan hefir starfað myndarlega
og vakað yfir menningu og bróð
erni byggðarinnar. Þrátt fyrir
öll sín störf utan heimilisins, var
hún góð og skyldurækin heim-
ilismóðir, virt mikið og elskuð
af börnum sínum. Á því er og
enginn vafi, að samlíf hennar
og manns hennar var mjög heil-
brigt og hamingjusamt, þótt
þess yrði vart, að bæði voru
mikil fyrir sér um skaplyndi og
skoðanir, og litu ekki álla hluti
sömu augum.
Lítið lét Þorgerður yfir trú
sinni. Víst er um það, að með
játningum og öðrum hugsana-
höftum hafði hún engá samúð.
Ærleg skoðanaþróun, ákveðin
og öruggleg afstaða þessarar
bóndadóttur, í trúarefnum, er á
ýmsa lund eftirtektarverð í sam-
anburði við þau táknin, er tíðast
sjást á hugarhimni amerískrar
alþjóðar.
Mestalla æfi var Þorgerður
ágætlega heilsuhraust. En eigi
fannst henni að hún óttaðist
dauðann. Lét hún oft í ljós þá
ósk sína, að þurfa ekki að —•
“lifa sjálfa sig”. óskin sú rætt-
ist 18. júní sem leið. Hún var á
seinni hluta 63. aldursársins, er
skyndilega kallið kom. —
Fréttin um hinn fágæta at-
burð, er Þorgerði varð að bana.
en börnum hennar og gestum
að meiðslum, barst þegar hratt
og víða. En fréttin sú var raun
ar vart meira en hálfsögð saga.
Um það atriðið, sem í raun og
veru er eftirtektarverðast, fóru
engar hraðfréttir. En — í far-
veg fellibylsins, er braut niður
og særði, leið hægur, blíður
blær, sem byggði upp og græddi.
Og hvor er nú máttugri, sá er
brýtur niður, eða sá, er byggir
upp; sá er særir, eða sá er græð
ir? Ekki er það jörð né eldur.
vatn né vindur, sem mfestur og
sterkastur er í heinii, heldur
hinn mjúklyndi kærleikur
mannshjartans. — Samúðarald-
an, sem reis í hjörtum byggðar-
manna, og annara, var í þetta
sinn afar máttug og hrein. —
Sjaldan er það svo almennt fund
ið, og fúslega játað. sem gert
var þá, að mennirnir eru, þrátt
fyrir allt bræður, og kemur öll-
um við óendanlega mikið sorg,
lán og líf hvers annars. —r-
Jarðsetningin fór fram í fögru
veðri miðvikudaginn 22. júní.
Var þar saman komin ein hin
allra stærsta líkfylgd, er sést
hefir hér um slóðir. Kirkjulega
aðstoð veitti undirritaður. Hr.
J. B. Jónsson flutti ávarp á
ensku. Hr. Sigfús Halldórs frá
Höfnum söng einsöng. Að síð-
ustu reis maður hinnar látnu úr
sæti sínu og þakkaði með fáum,
rólegum orðum, allan auðsýnd-
an kærleika sér og sínum. —•
Sýndi hann, og fjölskyldan öll,
frábært sálarþrek á þessum ein-
stæðu, átakanlegu reynslutím-
um.
Friðrik A. Friðriksson.
---------x---------
Frá Íslandí.
Um miðja þessa viku höfðu
verið saltaðar 160 þús. tunnur
og kryddaðar um 60 þús. tunn-
ur. Tæp 400 þús. máll höfðu
farið í bræðslu. — í fyrra höfðu
á sama tímabili aflast 74 þús.
tunnur saltsíld, 24 þús. tunnur
kryddsíld og 80 þús. bræðslu-
mál.