Heimskringla - 19.10.1927, Blaðsíða 6

6. BLAÐSÍÐA.
HBIMSKRINOLI
WINNIPEG 19. OKT. 1927.
Slóðin fiá ’98
(Skáldsaga úr Norðurbyggðum.)
Séra Magnús J. Skaptason, þýddi.
En að lokum sigraði þó betri náttúra mín,
og fór eg á fætur áður en mennirnir í búðunum
voru komnir á kreik. Eg ættaði mér að gfitast
Bernu þenna dag, og það var sem þungri byrði
væri létt af herðum mér. Hvernig hafði mér
verið það mögulegt að draga þetta? Eg var nú í
sjöunda himni.
Eg hraðaði mér nú til hennar, til þess að
segja henni frá þessu. En ástarorðin skulfu
á vörum mínum. Mér faniist eg ekki þola að
bíða eitt augnablik.
En þegar eg kom til staðarins, þar sem
eg hafði skilið við hana, þá ætlaði eg ekki að trúa
mínum eigin augum. Flatbytnan var horfin.
16. KAPÍTUL$.
í>að liðu nú þrír dagar áður en vio' lögðum
aftur af stað; en mér fannst hver dagur vera eins
langur og heilt ár. Ætluðu fjandans mjölsekk-
irnar aldrei að þorna. Með löngunarfullum aug-
um horfði eg ofan stóra, bláa Yukonfljótið. Og
formælti hinum hraða straum, sem með hverju
augnabliki flutti hana lengra og lengra burtu
frá mér. Eg var hræddur við hætturnar, sem
hún kynni að lenda í. En svo varð eg aftur
rólegri. Það var heimska af mér að vera hrædd-
ur. Hún hlaut að vera óhult. Eg myndi sjá
hana í Dawson.
Loksins komumst við af stað. Einu sinni
-ennþá héldum við niður þetta reikula fljót;
stundum þyrluðumst við upp að háum bakka,
og rétt á eftir urðum við að krækja fyrir sand-
rif eitt. Útsýnið þótti mér afarljótt; leirhólar
stórir með furutrjám, sem teygðu toppana fram
af hólabrúninni; (sléttir blettir með víðikögrl’,
og mógulir hólar; og tók þetta við einlægt hvað
af öðru með engri tlbreytingu.
En fljótið lá allt í eintómum krókum, og
eikanbútarnir sátu vjða fastir í því, og voru
harðir og hættulegir, ef menn rákust á þá. Og
svo voru margar og hættulegar hringiður í því.
Svo eg var farinn að verða hræddur um að við
myndum brjóta bátinn. En þá sá eg dag einn
Lake Labarge, og varð heldur en ekki feginn.
Slóðin var bráðum á enda.
Einu sinni ennþá fyllti vindurinn seglin hjá
okkur, svo að skrið kom á bátinn. Við vorum
þá í flota miklum og reyndi hver bátur að kom-
ast sem fyrst að landi. Við vorum hræddir um
að búið væri að taka öll beztu og auðsælustu
plássin, þegar við kæmum í dalinn; og það var
þó sannarlega hörmulegt eftir allar þessar þraut
ir, er við höfðum orðið að leggja á okkur. Við
urðum því að hraða okkur sem allra mest við
gátum.
Það var enginn sá maður í öllum þessum
mikla flota, sem ekki þóttist vera viss um það
að hamingjan biði sín með útbreiddann faðm-
inn. Þeir voru geistir í tali og réðu sér ekki.
Gullsóttin skein úr augum þeirra. Þeir lögðust
á árarnar og tóku á eins og þeir gátu. Það var
oins og eitthvað hefði altekið þá? Ef að einhver
sKyldi nú verða á undan þeim? Það var Bæði
ótti og ágirnd, sem knúði þá áfram.
Labarge var draumanna vatn. Fallegu fjöll
in spegluðu sig í djúpi þess, því skömmu eftir
komu okkar þangað varð blæjalogn. En við
hugsuðum ekkert um þessa fegurð. Gullið dró
okkur sem segulmagn og vildi ekki sleppa okkur.
Við bannsungum hinni sterku nauðsyn, sem
skrúfaði okkur til þess að svitna við árarnar.
Við bannfærðum vindinn, sem aldrei vildi koma
og fylla seglin hjá okkur, og straumana, sem
ekki vildu iétta undir með okkur. Og svo komu
miljónir af mýflugum, sem réðust á okkur og
blinduðu okkur og lögðust sem þykk skán á
matinn, sem við vorum að borða, og gerði okk-
ur lífið alveg óbærilegt. En nú vorum við þó
komnir nærri enda slóðarinnar.
En sú hressing, sem það var þegar storm-
urínn skall á, og vindurinn þeytti okkur áfram
og kastaði okkur upp á sæbratta strönd, og það
lá nærri að við létum þar lífið. En loksins tók
það enda og við sigldum inn á 30 mílna fljótið.
Elfa þessi var ákaflega straumhörð, og átti
það vel við óþolinmæði okkar og ákafa; en þar
voru líka hættur miklar og allar huldar. Við
þurftum nú að taka til áranna og vera athugul-
ir, kvikir og fljótir til taks, er við stýrðum bátn-
um fram hjá steinum og bjargsnösum, er hefðu
flett bátnum sundur eftir endilöngu, fra barka
og aftur í stafn. Ein af snyddum þessum var
orðlögð orðin. Höfðu flatbytnurnar rekist á
hana og brotnað sem eggjaskurn undir rek-
sleggju. En við sluppum við hana og munaði
það þó ekki meiru en þverhöndinni. Eg varð
sjúkur er eg hugsaði til þess, Hvernig farið hefði
'ef við hefðum rekist á hana. Það var ljóta fljót-
ið þetta. Strengurinn lá í ótal krókum og
klappirnar og stóru steinarnir stóðu alstaðar upp
úr strengnum; en bakkar fljótsins voru svo háir
og brattir, að þeir voru öllum mönnum ókleifir.
Hootalingua, Stóra Laxá og minni Laxá,
eru nú aðeins nöfn í huga mínum. Og allt sem
eg man af hinum löngu hörðu dögum, er eg sat(
við árina og reri af kappi, en mývargurinn ætl-j
aði að kæfa mig.
Eg man svo vel eftir einu sólfögru sunnu-
dagskvöldi. Við létum reka eitthvað áfram og,
komum þar að dalverpi einu undurfögru. Rann j
þar á ein lítil út í fljótið. Voru þar grundirl
grænar. en skamt frá ánni voru tveir menn að
saga tré. Við köstuðum á þá kveðju og spurðum
þá, hvort þeir hefðu fundið nokkurn vott um
gull þar, og hvort þeir væru að saga við í rennu-
stokka til að þvo út gullið.
Annar maðurinn gekk þá fram og var aug-
sýnilega þreyttur, en rólegur óg hátíðlegur.
‘‘Nei,” svaraði hann; “við erum að saga
við í kistu handa manni, sem dó hjá okkur.”
Lituðumst við þá um og sáum dauðan mann
liggja í bátnum þeirra. Við urðum hálf sneypu-
legir og hröðuðum okkur í burtu.
Fljótið var nú nokkuð gruggugt á litinn
og þyrlaðist áfram með hringiðukasti. Var sem
hringiðurnar kæmu upp úr botninum, því þærj
báru leðju með sér, og við gátum varla séð aðl
við bærumst áfram, nema við litum á bakkana,
þá sáum við þá síga aftur með bátnum. Mér
fannst land þetta líkast því, eins og skaparinn
hefði kastað því frá sér og vildi ekki sjá það
framar. En úti við sjóndeildarhringinn sáum
við fjallatindana stinga broddum sínum og tind-
um upp í loftið.
En það var þó fljótið, sem mér fannst alveg
ætla að yfirbuga mig. Stundum leit það út sem
blóðstraumur, er það rann móti hinni sígandi
sól; að vísu fagurt, en þó nornarlegt og ógnar-
fullt. Það breikkaði og varð dýpra og dýpra, er
ótölulegir lækir og smáár runnu í það og uku
afl þess. Eyjarnar grænu óðu í því. Og einlægt
heyrðum við það syngja, með þessum undarlega
hvínandi, urgandi blæstri, er sandsteinarnir ner-
ust saman í árbotninum.
Dagarnir voru ákaflega heitir og mývargur-
inn lítt þolandi, en svo svalt á nóttum, og tók
eg út kvalir af taugaveiklun. — Jæja, það gerði
ekki mikið til; það var bráðum á enda. Við vor-
um nú loksins komnir á enda slóðarinnar.
Já, við vorum nú langt komnir. Allt í einu
kom bugða á veginn, og þegar við komum í
krókinn, þá hrópuðum við allir upp af gleði. Við
sáum þá hjalla einn í fjallinu; var klöppin fyrir
ofan en hjallinn undir henni; og þar sáum við
stóra hóp af tjöldum. Voru tjöldin líkust skeljum
á sjávarströnd, svo voru þau mörg og þétt.
Þetta var borgin, sem gullið skóp.
Við fylltumst nú allir ákafa, og renndum
bátnum að landi. Loksins vorum við komnir
þangað — guði sé lof!
Það kom hópur manna á móti okkur, sem
ekkert virtust hafa að gera. Þeir voru ofur-
rólegir, svo að okkur furðaði á því.
“En hvað líður nú gullinu?” sagði “eyðslu-
seggurinn” “Er nokkurt pláss fyrir okkur að
taka?”
Einn þeirra leit til okkar fyrirlitlega og
tuggði tóbakskorn áður en hann svaraði:
“Þið græningjarnir ættuð að halda strax
heim aftur. Það er hvergi hægt að fá hér blett
til að leita gulls á. Allt landið var hér tekið
upp í haust sem leið. Það sem ótekið er, er ein-
tóm for og bleyta. Og hér er enga vinnu að fá,
því að það eru 10 menn um hvert verk sem
vinna skaj. Það er bezt fyrir ykkur að fara
strax heim.”
Já, svona yar það nú, eftir allar okkar þraut
ir og kvalir. Áttum við að snúa við og halda
heim? Og þeir voru nokkuð margir, sem fóru
að búa sig til þess. En hvað' átti þá allur stóri
hópurinn að gera, sem var á leiðinni á eftir okk-
ur. Þessi óra langa lest. Á mörg hundruð mílna
svæði voru vötnin og árnar hvítar af hinum
máluðu bátum og byttum þeirra; og á eftir þeim
komu þúsundir manna, er voru að brjótast gegn-
um fenin og foræðin, þar sem þeir voru að Bérj-
ast við mývarginn, þreyttir og uppgefnir undir
byrðum sínum. Þessir menn voru ódrepandi og
óstöðvandi. Þeir klifruðu upp skörðin með byrð
arnar á bakinu, og renndu niður strengina á
þessum bátum sínum, sem eiginlega voru engir
bátar, heldur kassar og kollur. Og þeir drukkn-
uðu í fljótunum og ánum; þeir rotnuðu í forar-
dýkjunum, sem þeir urðu að vaða. En samt gat
ekkert stöðvað þá. Það var gullið, sem dró þá
áfram; því að gullsýkin hafði tekið sér bústað
í hjörtum þeirra.
Og Þetta var þá endirinn; — fyrir þetta höfðu
þeir veðsett lönd sín, bakað sér fjandskap viná
sinna og lagt út í hættur og torfærur; og nú_____
nú var þeim sagt að snúa aftur.
En það var landið, sem kaus sér mennina.
Það var landið sem tíndi úr alla þá, sem lingerðir
voru. Þeim öllum var bezt að snúa aftur. Þeir
höfðu ekkert að gera þangað. Þetta var land
fyrir hina hraustu og hugrökku. Hinum öllum
var bezt að snúa aftur,.
En Það var svo sorglegt og þreytandi. Allar
þeirra vonir og eftirvæntingar voru sem reyk-
ur í lofti.
Sannarlega var gullslóðin grimm _________ og
hörð.
3. BÓK: TJÖLDIN.
1. KAPÍTULI.
Eg gleymi aldrei fyrsta deginum í tjöldum
gullnemanna. Við vorum í fremsta flokki gull-
nemanna og þó voru þúsundir komnar á undan
okkur. Flesjan þarna á hjallanum var þétt-
skipuð kofum og timburkofarnir og tjöldin stóðu
þétt um hlíðina og smáhólana alla. Og þama
iðaði allt af lífi og fjöri. Það var sem fjörið og
lífið lægi þar í loftinu. Allt plássið var troðfullt
af mönnum, einkum þó þegar dró að vatninu. Og
mennirnir sátu þar og lágu og héngu í dyrum
búða og kofa og slæptust þar hver um annan
þveran og rákust á hrintu hver öðrum á gang-
stéttunum. Búðir voru þar af öllu tæi: brenni-
vínsbúðir og spilaknæpur óteljandi, og í einu
ferhverfi (block) aðeins voru sex danssalir, og
þar var allt á fljúgandi ferð. ÞaB var enginn
skortur peninga þar.
Mörg af verzlunarhúsunum voru í tjöldum.
Stóra tjaldbyggingin var samkunduhús námu-
manna, stóra bjálkabyggingin var danssalur, en
svolitlir bjálkakofar voru aftur við hliðina á þrí-
loftuðum hótelum. Þett leit ákaflega skringilega
út. En á bak við aðalstrætið var rauðljósahverf
ið, og á bak við það voru negrahíbýlin í mýri
einni, og var þar krökt og kvikt af mývargi.
Hóparnir, sem sáust á strætunum, voru af
öllum þjóðum og kynflokkum. Var þar mest af
stórvöxnum skeggjuðum mönnum, en innan um
þá mátti þó sjá andlit spilamannanna. Nóg sá
eg þar af kvenfólki, djörfu, lauslátu, rángjörnu.
Það skrjáfaði í silkikjóluip þeirra. Eg gekk
þarna fram og aftur eftir hinu langa stræti.
En þar var aldrei myrkt og einlægt heyrðu menn
suðuna í fólkinu, sem fór um strætið.
Eg var að líta eftir Bernu. Hjarta mitt
hungraði eftir henni, og augun voru sí og æ að
leita eftir henni. Hugur minn var svo fullur af
henni að þar var ekki rúm fyrir nokkra aðra
hugsun. En það var eins og að leita að nál í hey-
stakk, að reyna að finna hana í þessum' ógnar
fjölda. Eg þekkti þar engan mann og það virt-
Þessir hvasseygu menn, er ekki töluðu um ann-
Þessir hvsseygu menn, sem ekkí toluðu um ann
að en námur og gullsand, gátu ekkert fræít mig
um hana. Það eina sem eg gat gert, var áð bíða
Og það gerði eg, þótt mér þætti það verra með
hverri stundinni.
En þegar við fórum að leita, þá rákum við
okkur á, að það var lítið land eftir að velja úr.
Námulögin voru öll í ruglingi og voru einlægt
að breytast. Með sumum lækjunum var bannað
að taka námulóðir; en einlægt voru menn að
finna gullið á nýjum og nýjum staö, og streymdi
þá æfinlega fjöldi manna þangað. Og þegar við
félagarnir vorum búnir að ræða um þetfa stund-
arkorn, afréðum við að við skyldum gyma rétt
okkar þangað til við fengjum betra tækifæri. —
Þetta var þó bitur reynsla fyrir okkur. Eins og
allir aðrir, höfðum við búist við að fá svo góða
námu, að gullið væri þar í þykkum lögum strax
undir grasrótinni. En við sáum nú að við þurft-
um að vinna fyrir því; og við vildum ekki missa
kjarkinn og gerast hugdeigir og örvæntingar-
fullir.
“Jamvagninn var búínn að yfirgefa okk-
ur. Hann var kominn eitthvað burtu til betri
staða og mokaði nú gullleirnum í rennustokka
fyrir 10 dollara á dag. Eg réði af að fara þangað.
Sáluhjálpar Jim ætlaði líka að fara’að vinna; én
“eyðsluseggurinn átti að gæta hagsmuna okkar
þarna, og kaupa góða námu e? tækifæri gæfist.
Þetta voru nú áform okkar, er við sátum í
litla tjaldinu okkar hjá vatninu. Vorum við þar
í stórum hóp af tjöldum. Ströndin meðfram
vatninu var öll þakin af þeim og leit út sem hvít
væri. Ef maður þurfti að flýta sér, þá rak mað|i
ur fótinn í tjaldstrengina eða hælana; og hver
nýr maður sem kom, varð að fara lengra til að
finna tjaldstað. En þeir komu í þúsundatali á
degi hverjum. Á heilli mílu meðfram vatninu
var ströndin þakin af fimmföldum bátaröðum.
En flatbytnur höfðu verið dregnar lengra upp og
þar hvolfdu þeir þeim og höfðu fyrir íbúðar-
hús. Þúsund eldstór voru þar að baka baunir
og svínakjöt. Eg mætti þar manni einum og var
hann á heimleið til sín með hráa steik, og bar
hana á handlegg sér eins og handþurku, því lít-
ið var þar um umbúðapappír.
fEn þegar menn voru búnir að ganga eftir
þessu mílna langa stræti með allri forinni og
bleytunni, og danshöllunum, þá var þá oft farið
að langa heim aftur til hinna suðlægu bústaða
sinna. Það mátti lesa vonbrigðin út úr sólbrennd
um andlitum þeirra. En þeir voru ákafir sjó-
menn og góðir á vötunum, en nokkuð kærulausir
á fljótinu. Þetta sem þeir nú reyndu, vár allt
svo afarólíkt slóðinni. Það var eins og þeir
hefðu þarna rekið sig á steinvegg. Hér gátu þeir
eiginlega ekkert gert, og hér var ekkert larid eftir
að nema. Það var allt saman erfiðisverk hið
versta og harðasta á jörðinni.
En svo bættist nú þar við, að þar var hópur
embættismamiia, sem notuðu embætti sín til
þess að afla sér sjálfum auðæfa. Þeim voru
mörgum gefin einkaréttindi, sem voru vinir þeirra
er völdin höfðu; sumum voru seld þau; og þá
má ekki gleyma vínsöluleyfunum, sem voru seld
þeim sem voru kunningjar þeirra. Var þar sukk
og ranglæti hið mesta.
Það verður bezt að fara heim, sögðu menn
yfirleitt. Námulögin eru öll sömun rotin. Það
getur nú orðið enginn fengið eða keypt hér land
blett. Og þó að þú náir þér í góðan blett, þá
koma þessir hákarlar stjórnarinnar og ná hon-
um af þér með prettum. Þeir leggja skatt á nám
una þína. Þeir leggja skatt á þig fyrir að
höggva tré í skógi; fyrir að selja fisk; og bráð-
um fara þeir að leggja skatt á þig fyrir að draga
andann. Farðu lieim til átthaga þinna.
Og þeir voru margir sem fóru; og margir
þeirra voru hinir ötulustu og duglegustu níenn.
Þeir gátu mætt harðneskju og torfærum og
hættum; byljunum og fossunum; hinni villtu og
grimmu náttúru. En þegar þeir áttu að mæta
prakkaraskap og tvöfeldni mannanna, þá gáfust
Þeir upp og vildu ekki eiga við þetta lengur.
“Heyrið nú, drengir,” sagði “eyðsluseggur-
inn” einu sinni er hann kom inn í tjaldið með
mesta ánægjusvip. Eg er búinn að kaupa þrjár
fullar útgerðir hérna á ströndinni. Eg fékk þær
fyrir 25 cent; minna en en þær kosta í Seattle.
Eg græddi eitt hundrað prósent á kaupinu. Nú
er tíminn til þess að kaupa af þeim, sem eru
að fara. — Þeir eru orðnir svo þreyttir og leiðir
á þessu öllu saman, að þeir vilja grípa fyrsta
tækifæri til þess að fara héðan. Þeir vilja kom-
ast nokkur þúsund mílur í burtu héðan eins fljótt
og þeim er mögulegt. Þeir vilja aldrei heyra Yu-
kon nefnt á nafn framar. Og eg ætla að halda
áfram að kaupa þessa útgerð, sem þeir hafa.”
“En það er þó afskaplega leiðinlegt að hafa
þá svona að féþúfu,” sagði eg.
“Hvaða vitleysa!” svaraði hann. “Þetta er
kaupskapur. Nauðsynin er þeirra, en tækifærið
mitt Ó, þú verður aldrei peningamaður, dreng-
ur minn; og þó ertu Skoti.”
“Þetta er ekkert!” sagði Sáluhjálpar Jim.
Bíddu við meðan eg segi þér frá verzlun, sem eg
gerði í dag. Þú manst eftir því að eg tók með
mér strokjárn, þegar eg fór af stað, og þið fé-
lagar mínir fóruð að stríða mér og hlæja að
mér. En eg hugsaði að hér myndu vera fundir
og samkomur, og myndu menn nota hvítar skyrt
ur og kraga, og að kvenfólkið yrði prúðbúið, og
myndi strokjárnið þá koma sér vel; og þess vegna
var það, að eg tók það með mér.”
Hann leit til okkar og deplaði augunum o0-
hélt svo áfram:
‘Eg hefi komist að því að fínu og háttprúðu
drengirnir vilja líta vel út og vilja láta sterkja
skyrturnar sínar; en kvenfólkið hefir ekkert
strokjárn, og frúin frá Bon-ton nýtízku þvotta-
húsinu, kom til mín með tárin í augunum- og
loksins þoldi eg þetta ekki og lét hana hafa
strokjárnið.”
“Fyrir hvað mikið Jim?”
“Eg vildi ekki vera harður við aumngja
gömlu konuna, og lét hana hafa það ódýrt.”
“Fyrir hvað mikið?”
“Ja, þú veizt að það eru ekki til nema 4
strokjárn hérna í öllum hópnum, svo að eg bað
hana um hundrað og fimtíu dollara; en hún
stökk upp sem elding og fór með mig í næstu
búð og borgaði mér það í gulldufti.”
Og nú veifaði hann litlum gullpoka framan
i okkur, en við vorum skellihlæjandi.
“Þetta er nú býsna gott,” sagði eg. “Það
virðist allt vera hér á ringulreið. í dag sá eg
mann koma inn með eplakassa; og þegar hópur-
inn sá eplakassann, þá báðu þeir manninn að
opna hann. Hann gerði það og seldi þeim livért
epli fyrir dollar; og fólkið barðist um að fá
eplin.”
Það var svona með hvað eina, sem selt var.
Verð á ÖIlu var afarhátt. Egg og kerti voru seld
fynr dollar, hvert um sig. En á slóðinni 1897
kostaði einn skeifunagli líka einn dollar.
Einu sinni ennþá reikaði eg um þetta
langa stræti, með friðlausa kvöl í hjarta mínu.
Hvar var hún, stúlkan mín, sem mér fannst nú
dýrmætari en nokkuð annað, síðan eg var búinn
að tapa henni? Hvernig stendur á því að ástin
hefir mikla þýðingu fyrir suma, en litla fyrir
aðra? Máske það sé af því að kraftur ástarinn-
ar sé svo mikill og sterkur hjá sumum, en lítill
hja oðrum. En sála mín krafðist hennar. Og
eg hélt að eitthvað illt'hefði komið fyrir hana.
Það var sem hjarta mitt væri hnífi tsungið. Hver
ein grannvaxin stúlka, sem eg sá álengdar, helt
eg að væri hún; og þá hoppaði hjartað í brjósti
mer af fögnuði; en æfinlega brást það; eg sá
Bernu aldrei.
í æsingu þessari og óróa hugarins, gekk eg
einu sinni upp á hæöina, sem er fyrir ofan nýju
gullborgina. Þeir kalla það hvolfþak borgarinri-
ar, og er sá hluti hæðarinnar, sem fram snýr
býsna kollóttur, með giljum og sprungum.
Jæja, þarna stóð eg uppi á hæðinni og horfði
yfir landið, og varð alveg hissa.
Ltsýnið þaðan er mikið og fagurt. Fyrir
neðan rann Yukonfljótið, og virtist mér það nú
likast silkibandi, er smá-breikkaði og leit þá út
eins og silfurpollur. Þaðan, þar sem eg stóð,
virtist mér það vera hreyfingarlaust og stein-
dautt. Það lá þar rétt eins og næfurþunnt tin-
blað lægi þar á feldi úr safalaskinni.