Heimskringla - 26.10.1927, Page 7

WINNIPEG 26. OKTÓBER 1927
HEIMSKRINGLA
7. BLiAÐSÍÐA.
Nýrun hreinsa bló'ði'5. I'egar þau
bila, safnast eitur fyrir og gig:t, tauga-
gigt, lenilaflog og margir abrir sjúk-
dómar orsakast. GIN PILLS lag-
fœra nýrun, svo þau leysa starf sitt,
gefa þannig varanlegan bata.
50c askajan alstabar.
134
SKARPHÉÐINN
(Frh. frá 3. bls.
gerða — og svo blóðhefndin —
skuggi Þráins.
Skarphéðinn allt í senn fyrir-
lítur, hatar og hræðist Höskuld.
Fyrirlítur hann vegna geðleys-
is þess og lítilmennsku, er hon-
um finnst lýsa sér í því að geta
rólegur og í vinarhug búið sam-
an við föðurbana sinn.
Hatar hann ósjálfrátt og án
réttlætis vegna þess, að honum
finnst hann hafa smeygt sér ínn
á Bergþórshvoli, sem hvert ann-
að sníkjudýr og rænt sig föður-
ást og framtíðarmöguleikum.
Og svo finnur Skarphéðinn ljóst
til yfirburða Höskuldar fram
yfir sig á ýmsum sviðum. 1
fríðleik og vinsældum og í því
að kunna skapi sínu hóf. Það
eykur aðeins óvild hans undir
niðri.
Svo hræðist hann Höskuld
einnig. Hann hugsar sem svo.
Ef Höskuldur vaknar nú allt í
einu upp úr 'þessu dáðleysis-
móki og snýst gegn föðurbana
sínam. Hvar stend eg þá?
Völdin og vinsældirnar hefir
hann fram yfir mig og jafnvel
óskiftan samhug míns eigin
föður. Hví þá ekki að verða
fyrri til að reiða til höggs?
Þessa hugsun vekur Mörður
Valgarðsson í fyrstu hjá hon-
um og klifar á henni æ síðan,
og þar stendur Skarphéðinn
verjulaus fyrir.
Miklu um þetta veldur einnig
óvani Skarphéðins að taka sjálf
stætt á málunum. Hann hefir
að þessu jafnan gengið við föð-
urknén. Þegar hann svo ætlar
að sleppa sér, verður hann hik-í
andi og reikull í gangi, skortir
dómgreind og gagnrýni gegn
mjúkmælgi og slægvizku Marð-
ar.
Svo er líka annað. Hann hef-
ir blekkt sjálfan sig með með
ósannri vináttu og skynhelgi
við Höskuld. Því horfir hann
við Merði sem klæðum flettur,
gefur honum ótal höggstaði á
sér, gerir honum létt að finna
sneggstu, viðkvæmustu blett-
ina.
Og að síðustu er Skarphéðinn
svo tæpt á brúninni staddur, að
honum virðist aðeins um tvennt
að velja. Annaðhvort að hverfa
frá við svo búið, lifa sem band-
ingi eftir sem áður, láta atgerða-
leysið, þvingunina, myrkrið
breiða yfir sig blæju gleymsku
og þagnar. En hitt er að hefj-
ast haírida,; reiða öxina djarft
og ákveðið, slíta bönd og hlekki
og láta svo skeika að sköpuðu.
Og þann kostinn tekur hann, og
heill honum fyrir það! Hann
hefur að lokum hátt upp kröf-
una um að fá að sníða og
mynda líf sitt þannig, sem hann
finnur að hann verður að gera,
ef hann á ekki að farast, kvik-
setjast lifandi. Það eru aðeins
afskifti Marðar, sem saurga og
sverta málið, að öðru er það
hreint og ljóst frá Skarphéðins
hálfu, bein afleiðing undangeng
inna atbúrða.
Víg Höskuldar Hvítaness-
goða setur tímamót í lífi Skarp
héðins. Saga hans verður eftir
það frásögn um mann, sem að
vísu hefir leitt stórfellda ógæfu
yfir sig og sína, en um leið losn-
að úr fjötrum, fundið sjálfan sig
og heldur djaflega velli fram á
síðustu stund.
Til Gamla Landsins
um
Jólin og Nýárið
meÖ
AUKALESTIR
ad
SKIPSHLIÐ
Lág FARGJÖLD
yfir desember
ad SKIPSHLIÐ
Fara frá Winnipeg 10.00 f. h.
, í SAMBANDI VIÐ
JOLA-SIGLINGAR
Frá Winnipeg-
23. nfiv, — ES Melita frA
3. tles, — ES Montolnre frA
6. de», — ES MontroHe frA
11. den, — ES Moutnairn frA
12. deM, — ES Montcalm frA
Montreal — 25* nóv, til Glnngoiv, Ilelfast, Liverpool
St. John — <t* deM, til llelfnst, GlaMKow, Liverpool
St John — h. des* til Ilelfast. (>lnNK<»u, Liverpool
St. John — 14, des* til C’ohh, CherhourK, Southnmpton
St. John — tú deM* tll Helfnst, Llverpool
I
SVEFNVAGNAR ALLA LEIÐINA SETTIR f SAMBaND VIÐ aUKa-
LESTIRNAR f WINNIPEG, GANGA FRÁ EDMONTON, CALGARY,
SASKATOON, MOOSE JAW OG REGINA
í
City Tieket Offlce
Cor4 Mnin & 'Portaure
Phone 843211-12-13
Ticket Offiee A. Calder & Co.
C. P. R. Stntion <UI3 Main St.
Phone 843216-17 Phone 26ÍÍ13
Bibjib farbréfasalann um fullar upplýsingar.......
J. A. Hebert Co,
Proveneher Tnebe
St. lloniface
CANADIAN PACIFIC
Minnisstæð er mynd hans á
Alþingi, þegar víg Höskuldar
gengur til dóms. Hann hefir
hvers manns ámæli og mætir
hvarvetna k'ulda og fyrirlitn-
ingu. Einn dag gengur hann
næstum fyrir hvers manns kné
í liðsbón, að áeggjan Ásgríms
Elliða-Grímssonar og fleiri fylg-
ismanna sinna. Alstaðar er
honum illa tekið. Það dynja á
honum fyrirlitningarorð og háð
ungar. Menn gefa til kynna með
sárbeittum orðum, að skuggi ill-
virkisins, svipur bróðurbanans,
loði við hann. En hann lætur
ekki bugast, heldur geldur þeim
í sömu mynt og það svo,- að
þeir fara ekki með sigurinn af
hólmi í orðahnippingunum. En
hinu skeytir hann litlu, þótt þeir
neiti að ljá honum liðveizlu.
Hann er ekki þannig skapi far-
inn, að hann vilji kaupa sér fjör-
lausn og grið með flaðrf og
unditgefni. Og hann gengur
heim til búðar og ber hátt höf-
uðið, hvalur frjáls og styrkur og
mælir: “Þá föru vér bónleiðir
til búðar”. I þessum orðum er
engin auðmýkt, engin vonbrigði,
heldur miklu fremur stolt og
gleði yfir staðinni raun. Ánægja
yfir því að hafa sýnt það, að
hann hræðist hvorki dóma né
átölur, en hefir nú loks þrek
til að koma fram sem hann er
klæddur, varpa öllum vanabönd
um brott og lifa eftir eigin geð-
þótta. Þó hann ef til vili að
nokkru viðurkenni skuggahiið
vígsins, þá vegur sú tilfinning
meira, að einmitt með því og þá
hafi hann fundið sjálfan sig, gef
ið lífi sínu þá útrás sem nauð-
syn bar til. Hann lætur sig engu
varða hvort líf hans varir leng-
ur eða skemur úr þessu. Að-
eins að það haldi þeim svip og
einkennum, sem hann er búinn
að vinna fyrir og gefa því. Þess
vegna ónýtir hann sættirnar.
leldur en að láta það afskifta-
laust, að Flosi sneiði að föður
hans.
Svo fer að draga að leikslok-
um. Eitt atriði er það þó, sem
slær mjúkum, hlýjum, björtum
blæ umhverfis sig. Það eru orð
Helga Njálssonar, þegar þeir
Grímur eru staddir í Álfhólum
og frétta að FIosi sé að hefja
atför að Skarphéöni: “Ok skulu
vit Grímr vera þar, sem Skarp-
héðinn er.”
Frá þessum orðum, jafn-
óbrotin sem þau þó eru, andar
svo mikilli ástúð og hlýju, að
eg minnist eigi annarar meiri
í fornsögum okkar, enda er þar
v|ðast vel með slíkt farið.
En það getur eigi hjá því far-
ið, að sá maður, sem þessum
orðum er beint til, hafi hlotið að
bera í fari sínu mikla og góöa
eiginleika, sem þeir, er næstir
honum stóðu og bezt þekktu,
virtu og mátu. Enda má hann
vera fullsæmdur af orðum þess-
um sem viðurkenningu bræðra
sinna.
Um sjálf leikslokin, brennuna,
þarf eigi mjög að fjölyrða.
Skarphéðinn stenzt þá eldskírn
með dæmafárri hreysti og karl-
mennsku. Hann veitir föður sín-
um að fá að ráða í hinztu við-
skiftum þeirra, því að þeir gangi
ekki móti Flosa heldur verjist úr
bænum. Hann veit að vísu, að
þetta er óráð, en hann vill ekki
brjóta móti vilja föður síns nú.
Ekki vegna hinnar gömlu,
blindu hlýðni, heldur vegna
virðingar á gömlum manni, sem
ber sorg af hans völdum.
Að lokum vill þó Skarphéðinn
sýna föður sínum það, að eigi
bresti sig hug eða rækt til að
fylgja honum í dauðann, þótt
hann hafi nú brotist undan völd
um hans að öðru.
Síðustu orðin, sem hann mæl
ir um föður sinn, eru allein-
kennileg og bera hinn gamla
svip samblandaðrar angurværð-
ar og kulda:
“Snimma ferr faðir vórr í
rekkju, ok er þat sem ván er —
hann er maðr gamall.”
Annars er sem hann sé að
stíga dans, kvikur, djarfur, ör-
uggur.
Og að lokum sjáum við hann
standa beinvaxinn, fölan, með
fast samanbitnar varir, eldurinn
leikur sér í dökkum lokkunum,
fötin loga.
Hann lyftir upp styrkum hand
legg með blikandi exi og heggur
henni af öllu afli í gaflhlaðið,
lítur upp og brosir.
Eldskúrin hrynur yfir.
Sigrún Ingólfsdóttir.
“Ársrit nemendasambands
Laugaskóla”.
Þjóðþing afturhalds-
manna.
(Sbr. “XX. Öldina” í kosning-
unum 1925. — Ritstj.)
Flokkur sá er nefnir sig Lib-
eral-Conservative, sem þýðir á
íslenzku “frjálslynt-afturhald”,
hafa nýlega setið sitt al-cana-
diska þjóðþing.
Þesskonar þings var þörf frá
sjónarmiði “frjálslyndra aftur-
haldsmanna” í Canada. Sú
stefna sem nefnd er Liberal, hef
ir unnið stóran sigur í kosning-
um og enn stærri sigur í því að
lirinda áfram málum þjóðarinn-
ar til framfara og heilla henni.
Sto búið mátti því ei standa;
frjálslynda afturhaldið kynni að
falla í gleymsku og hinn gamli,
illræmdi og óhappasæli aftur-
haldsflokkur í Canada kynni að
sofna að eilífu. Og með því væri
brezka stórveldinu hætta búin.
Með dauða þeirra myndu brezku
auðkóngarnir missa drjúgan
spón úr askinum sínum; kon-
unghollusta og brezk þjóðrækni
myndi dofna, en sjálfstæðishugs
un Canadaþjóðarinnar mundi
eflast og ríkisafstaða Canada í
brezka veldinu breytast. Nóg
er komið af svo góðu nú þeg-
ar, hugsa þeir gömlu, dyggu
og sjálfkjörnu þjóðverðir þessa
lands.
Það, að Canada á sæti í Lea
gue of Nations, að Canada ger
ir sína eigin verzlunarsamninga
við erlendar þjóðir, að hún hef-
ir þjóðfulltrúa í Washington, er
þyrnir í síðu afturhaldsins. Svo
bætir ekki til Hudsonsflóabraut
in, sem aðallega er byggð fyrir
þann hluta Canada, sem vill
hafa frjálsa verzlun við Banda-
ríkin.
Austur-Canada er auðþrung-
in. Þar sitja aðallega auðkóng-
ar landsins, sem byggt hafa upp
auðhallir sínar af brezkum auði.
í gegnum hendur auðmanna
austurfylkjanna rennur auður
Norðvesturlandsins, og það sem
þeir austurfrá sjúga ekki upp af
vestjenzkum auði, sleikja brezk
ir auðmenn upp. Eða með öðr-
um orðum: Auðmenn Austur-
Canada og auðmenn Breta
skifta herfangi verzlunarvalds-
ins bróðurlega á milli sín. Þetta
er aðalkjarninn í allri cana-
diskri afturhaldspólitík.
Þess vegna er nú um að gera
að mynda “nýja” stefnuskrá,
sem í raun og veru er aðeins
þjóðstefna gömlu Tóranna frá
tímum Sir John McDonalds.
Það er afar skoplegt að sjá
skrípaleik þessa þings. Tilraun-
ina til að leika feluleik og látast
vera að sníða upp úr slefnu
Lberaia flíkur sem þeir hafa
verið á móti sem flokkur á síð-
ustu þingum. Má þar til nefna
ellistyrkinn. Það væri ástæða
til að halda að þeir væru að
kúvenda í pólitík, ef menn ekki
þekktu gömlu draugana, sem
I við og við eru að reka upp höf-
| uðin í gegnum brekánið — þetta
j litfagra brekán þjóðræknis og
j þjóðarástar, sem þeir höfðu
breitt yfir þetta göfuga þing.
En nú eru slysin orðin svo al-
menn á öllum sviðum mann-
lífsins, og þetta þing gat ekki
sloppið við eitt þeirra. Þetta
slys var það, að einn þeirra
stærstu manna til að koma fram
í gamla afturhaldsgervinu þvert
ofan í mjög almenna skoðun al-
þýðu. Þessi maður var Arthur
Meighen, um tíma einn af
grimmustu afturhaldsinönnum
Canada. — Hann hafði lært
þá lexíu j kosningunum árið
1917, að eanadisk alþýða vildi
hafa eitthvað að segja um hlut-
töku Canada í stríðstilfellum.
Þess vegna flutti hann sína þjóð
j frægu ræðu í Hamilton 1925.
Hann sem sé var að fá skilning
á hugsunarhætti þjóðarinnar,
og hélt að erfitt myndi að
standa á móti straumnum. —
Hann virtist sá eini á þessu
þingi, sem þann skilnng hafði
öðlast, af þeim stærri í hópnum.
Ferguson frá Ontario var send-
ur á móti honum til andmæla.
Gaf sú herför þinginu ótrauða
bendingu um að veður væri að
breytast í lofti og að Meighen
stæði ekki einn uppi méð skoð-
un sína^ heldur ætti marga og
hættulega fylgjendur um alla
Canada. Samt þögðu leiðtog-
arnir þetta mál fram af sér eins
og ekkert hefði skeð, og breyttu
gagnstætt því, eins og við var að
búast, til að sýna hollustu sína
við hin gömlu grundvallaratriði
afturhaldsstefnunnar.
Liberal flokkurinn hafði viður j
kennt ^etta þjóðréttindaatriði j
og Labor hafð alltaf fylgt því,
svo að viðurkenna það, var að j
líkjast of mjög frjálslyndinu, þó j
að frjálslyndir!! væru. Eitthvað
urðu þeir að aðhafast til að sýna
brezkum auðvöldum að þeir þój
enn svolítið Conservative og
ættu skilið styrk og aðstoð
“móðuralndsins” um komandi j
kosningar. Þannig varð að
leika þenna skrípaleik. En
Meighen varð kóngsfíflið og
hleypti kettinum úr sekknum,
og með því hefndi sín á flokkn
um fyrir að hafa atýrrt hann í
afturhaldsblöðum fyrir ræðu
hans í Hamilton.
Og svona fór þá þetta skrípa-
þing. Einn maður varð þá til
að tala alvöru og gera einlæga
viðleitni til að láta þó einn rauð
in blóðdropa drjúpa á altari þess
ara einlægu landsvina og þjóð-
arspekinga.
S. B. B.
kvenfélögum og þjóðræknis-
deildum hér í vesturálfu, en að
minnast dr. Helga Pjeturss með
dálítilli fjárupphæð meðan hann
þarf þess með.
Allir sem hafa lesið bækur
hans og ritgerðir, sem hafa með
algreind og nokkuð af góðvilja,
munu sannfærast um hvaða höf
uðsnilling íslendingar þar eiga
starfandi í þarfir vísindanna,
mannkyni jarðar vorrar til bless
unar.
Með beztu óskum til allra fjær
og nær.
Virðmgarfyllst.
Mrs. I. E. Inge,
Foam Lake, Sask.
Hamingjusjóður
íslendiuga \
Vesturheimi.
Hamingjusjóður íslendinga í
Vesturheimi er til liðsinnis ís-
lenzkri heimsfræði og líffræði
á vísindaundirstöðum dr. Helga
Péturss og í nafni hans.
Eins og áður er getið í Heims
kringlu, veitir Mrs. I. E. Inge,
Foam Lake, Sask., viðtöku tillög,
um þeirra sem auka vilja þenna1
sjóð. Sömuleiðis ritstjóri Heims i
kringlu.
Árið 1924 var lagt í hamingju
sjóðinn $181.00, áður auglýst.
Árið 1925, $166.00; áður aug-
lýst.
Árið 1926 $80, sem hér aug
lýsist:
Ónefndur, Dafoe Sask. . . 5.00
Pétur J. Norman, Win-
nepegosis, Man..........5,00
John Jóhannesson, Elfros,
Sask................ . . 5.00
Jónatan Jónatansson Elf-
»
ros, Sask...............5.00
Sig. Sigurðsson, Elfros
Sask...................5.00
J. Helgason, Dafoe, Sask. 5.00
Jakob J. Norman, Wyn-
yard, Sask..............5.00
Miss Jóna K. Th. Inge,
Foam Lake, Sask.......10.00
Gamall vinur, Selkirk, Man. 2.00
Ónefndur á Gimli, Man. . . 0.50
Þórarinn, Stefánsson, Winni-
pegosis, Man............1.00
Tómas Benjamínsson, Elf-
ros, Sask...............1.00
Sigurjón Finnbogason, Elf-
ros, Sask...............1.00
Henry Melligan, Wadena,
Sask....................0.50
Svanhugi Norman, Foam
Lake, Sask..............5.00
Anna Margrét Inge, Foam
Lake, Sask..............5.00
Þóran,na Guðfinna Kristín
Inge, Foam Lake, Sask ?!00
Málmfríður Inge, Foam Lake
Sask....................5.00
Mrs. I. E. Inge, Foam Lake
Sask................. 9.00
Alls $427.00
Ekkert væri þjóðlegra eða
kærleiksríkara af íslenzkum
Jón S. Bergman
(Frh. frá 5. bls.)
Fólkið sér í seinni tíð
sitja í tryggum griðum,
kögurbörn, sem leiða lýð,
logagylltum sniðum.
(
Valdatindi til að ná,
tign og launabótum,
stikla heimsku annara á
alveg þurrum fótum.
Jón Bergmann naut lífsins
gleði, þegar tækifæri gáfust.
Fer hann ekkert dult með óskir
og unað.
Bergmann kveður:
Oft við skál eg fer á fold
furðu-hála rinda,
þegar sál og syndugt hold
saman bálið kynda.
Hvorki víl né vonasvik
verður hjá mér skrifað;
ég hefi alsæll augnablik
ást og víni lifað.
Þegar,háar bylgjur böls
brotnuðu á mér forðum,
kraup eg þá að keldum öls,
kvað í fáum orðum.
Langa sögu og marga þætti
getur Jón Bergmann sagt í einni
stöku:
Auðinn iagði hún allan til,
efni í fyrsta þáttinn,
sem hún hélt að hér um bil
hefði borgað dráttinn.
Það duldist Bergmanni ekki,
að þrautir þessa jarðlífs þroska
mennina og fullkomna.
Fórust honum svo orð um
það efni:
Reynslan styrkir anda og arm
undir lífsins byrði;
þeir sem aldrei þekktu harm,
því eru lítils virði.
Listamenn eru ásthneigðir
ástþurfar. Jón Bergmann var
í þeirra tölu. Hann lék þetta
á hörpu sína:
* i
Ástin heilög heillar mig;
hún er drottins líki;
meðan einhver elskar þig,
áttu himnaríki.
Náttúrufegurð Islands hafði
mikil áhrif á Jón Bergmann.
Hann yrkir:
I
Geislar sindra sólu frá,
sveiginn binda rósum.
Drottins mynd er máluð á
mörk og tindum ljósum.
Svo fagurt þykir skáldinu f
föðurlandi sínu, og svo mjög
dáir hann íslenzkt mál, að lion-
um verður þetta ljóð af munni:
Heldur yrði hæpin sál
himnaríkisfriður,
heyrðist aldrei íslenzkt mál
eða fossaniður.
Nú er Jón Bergmann farinn
til annara heimkynna. Fylgja
houm beztu árnaðaróskir sam-
ferðamanna og ljóðvina.
Verði honum veröld ný un-
aðsrík og ástgjöful.
Gleðji hann fossaniður furðu-
heima og óðmál Alföður.
Halfgrímur Jónsson.
—Alþýðublaðið.
f