Heimskringla - 25.01.1928, Page 7

WíNNIPEG 25. JAN. 1928.
HEIMSKtUNQLA
7. BLAÐSÍÐA
Nokkur kvæði.
Eftir T. T. Kalman.
VETRARNÓTT.
Volduga vetrarnótt,
víðsýn og stjörnuber,
vefðu mig faðmi fljótt
og hljótt — að hjarta þér.
Sár er hún sökin mín,
svo er um hjarta það,
er finnur fjörbrot sín,
og á — þig eina að.
Prostköld og friðarrík
felur þú hjartans slag.
Tak þú hið tæmda lík,
en hitt — skal helgað dag.
SÖNGVARINN.
Eg sá þig fyrst einn sumardag,
er sólin skein í viðum,
og loftsins synir lyftu brag
í löngum, glöðum kliðum.
Þú sendir fórnir söngvagjalds
frá sólskinstypptum krónum.
Og það var fylling þrótts og valds
í þínum snjöllu tónum.
Þú söngst um lífsins yndi allt,
sem æskan Ijær í braginn,
og stilltir djarfa strenginn snjallt
við stutta sumardaginn,
með sigurvogun söngvarans,
er sjálfur finnur logann,
sem varpar skyggndum geisla glans
um glæista himinbogann.
Það varð svo frítt á vorsins slóð
og vænna í grónum högum,
við ungra drauma fagnaðsflóð
í fleygiléttum brögum.
Þér var svo létt um væmginn þinn
og vorþrá rík í huga.
I háa, bjarta himininn
þú hugðir skammt til fluga.
En yfir himinn bliku bar. —
Og bitur næturkylja.
Og kuldaglit á greinum var.
Þér gekk svo bágt að skilja.
Þú sást ei blíðrar sólar til
hið særöa skap að stilla.
Það voru haustsins skúra-skil.
— En skelfing leið þér illa. —
Er skúradrögin skreyttu jörð
í skartvef jarðarblómans.
í lofsöng hófst þú lielgigjörð
Til hlýja sólarljómans.
En lögst var djúpt í ljóðið þitt
hin leynda óttastuna,
sem trúir enn á tápþol sitt,
en tekin þó að — gruna.
Þú seinna gekkst við gluggann minn,
er gaddur herti að mónum;
af sorg og ekka söngur þinn
var sár — en dýrð í tónum.
Með veðurbarinn væng þú brauzt
um vetrarríkið þunga.
En kvæðin fluttu kjökurlaust
þín keppna söngva-tunga.
Og nú er aftur vor í við,
og vinir þínir allir
nú syngja vors og sumarfrið
í sínar laufgu hallir.
En söngvaminning seiddi mig
að sumarbústað grónum,
á fornum stöðvum fann eg þig.
Komst frosinn undan snjónum.
SEIÐURINN.
Það rökkvar, það rökkvar!
Roðafölvinn dökknar.
Óðum bregður draumabjarma dagsins.
Báti eg beiti,
brimgullið eg fleyti.
Rautt það skín í lendingu lagsins.
Silfur-sæir glansa!
Svanirnir dansa.
Yndi er hjá bárunum bláu.
Ræ eg, og ræ eg,
rauðagullið fæ eg,
sem yfir búa bergtröllin fláu.
Dökknar yfir deginum. Opnast álfarið.
Hitnar þeim, sem gullroðann vermir sig við.
Handan yfir fjörðinn
hendist logagjörðin.
Ratljóst mun þó sjáist ei af sólu.
Langar, langar leiðir
leifturgTilIið seiðir.
Víst mun þar til vona, því sem verðidraumar
fólu.
Var ei sem að hamraþilið hnikaðist til?
Þarna sem að skútinn opnar skaðræðis gil?
Bíður hún mín, dóttirin — og dyrnar opnar sjálf?
Dulan býður faðm sinn-------mannheima álf. —
Blámóðan blíða,
býður þú mér enn
heim í blóma.brekkuna
með brjóstgullin þrenn.
Svanina, er syngja niður silungs á;
sólarlags-drauminn fyrir handan fjöllin blá.
Og ástina, sem líf mitt fyllti h'knandi þrá.
Töfrið þið og töfrið þið, eg tek mér það ei nærri,
trúlofaður annari, sem gildari er og hærri.
¥ ¥ ¥
Sýnirnar hverfa,
aldrei skal það erfa,
þó ekki heyrist söngtöfra seiðurinn.
Dýra á hún lykla,
málmhljóðið mikla.
Heíllandi er liún hamranna heiðurin.
Skarlats ber hún skrúða
*
skín á steiua prúða,
perlumen og demanta og djásnin gulli fáð.
Djörf er hún á brúnina,
og ráða mun hún rúnina,
sem velkst hefir lengst fyrir vordaga náð.
¥ ¥ ¥
En sólskríkjan í holtinu heima,
harma mun hún ljóðvininn sinn?
Gagnslaust er að geyma —
Dauðann einn má dreyma —
Og gullið bíður grafarans, góðurinn minn.
Syngið þið, svanir, —
þið eruð villum vanir.
Einn eg sit við gullið----og gjöldin. —
Færri fá en vildu
flagðkonuna gildu,
í rekkjuna sína er rökkvar að á kvöldin.
RÖKKURHJAL.
Sólín hnígur hægt og blítt til viðar,
hægur blær í skógargöngum niðar;
ljúfur andar yfir
öllu þyí sem lfir.
Svefninn býður heim til hvílu og friðar.
Rökkurljósín rísa, hníga, falla;
raddir hinstu aftanbænir kalla;
og við bjarmann blíða
bera dagsins kvíða
til þín, nótt, sem nærir veröld alla.
Og þú vefur lífið lausnartaki,
liggur önn og dægurþras að baki.
Stjörnur stilltum ljóma
strá um jarðarblóma.
Líkt og augu’, er haldi vörð og vaki.
Vökubarnt sem órótt inni dreymir,
engan frið í sálu þinni geymir,
eða hvíldir hlýtur,
hér unz iífið þrýtur.
Og um leiðið aftansvalinn streymir.
16. SEPTEMBER.
Eg kom, eg fór. Eg var og verð
um vökunætur helzt á ferð,
þar sem að traustsins brotnu bönd
slá bliku um myrkurs rönd;
og sérhver roðadraumur dags
er dulspá sólarlags.
Far vel, far vel! Hin létta lund
fær loks að festa væran blund.
Og ef hún fær með brotum brags
að berast heim til dags,
þá boðar þögul banastund
þó bjarmalandsins fund.
TIL ÞÍN.------
Til þín, engill vorsins væna,
vera má eg kynni að hæna
eitthvert stráið gróðurgræna,
sem gægist fram á vorin,
Þegar loksins leysir klakasporin.
Eg skal binda augna þinna
eld í hending kvæða minna,
brosunum þínum björtum kynna
blómin, sem að gróa,
undan þyngstu voðum vetrarsnjóa.
Ekki máttu um það kvarta,
ögn þó hafi minnu að skarta
heldur en vorsins veður bjarta
vöktu þau um nætur
til að yla útifrosnar rætur.
Fljótasta. og áreióanlegasta metSal-
ltJ vitS fcalcverkjum og öllum nýrna-
og Tjlö’Srusjúkdómum, er GIN PILLS-
Þær bæta heilsuna meö þvl aö lag-
færa nýrun, svo aö þau leysi sitt rétta
verk, atS sígja eitrinu úr blótsinu.
BOe askjan hjá lyfsala ytiar.
ÍSC.
Stórskáld vorra tíma.
Selma Lagcrlöf — Sigrid Undset.
Eftir Selmu Lagerlöf hefir meira
verið þýtt á íslenzku en nokkurt ann-
að norrænt skáld, að Björnson ein-
um fráteknum. Annað höfuöverk
hennar, “Jerúsalem”, hefir verið þýtt
(af Björgu Blöndal), Herragarössag-
an (af Guðm. Kamban) og Mýrarkots
stelpan (af Birni Jónssyni — báðar
birtar i ísafold og voru síðan sér-
prentaðar), Helreiðin (iþýdd af Kjart.
ani Helgasyni), auk ýmsra smærri
9agna, í timarit og víðar. Fyrir fáum
dögum komu út jólasögur eftir hana,
þýddar af Magnúsi Ageirssyni. Hún
er þvi alkunn hér á landi qg! ekki á-
stæða til að fjölyrða um verk hennar
að þessu sinni.
Selma Lagerlöf (f. 1858) var
kennslukona fram undir fertugt. Arið
1891 gaf hún út fyrstu bók sína
“Gösta Berlings saga”. Hún hefir
ekki síðar 9krifað neitt jafngott, og
þetta verk mun verða lesið löngu eftir
að allar aðrar bækur hennar eru
igleymdar. Það væri ánægjulegra að
eiga það í góðri íslenzkri þýðingu
en al’lt hitt til samans, sem þýtt hefir
verið af verkum S. L. á vora tungu.
(Þess mætti kannske geta í þessu
samlbandi, að núverandi ritstjóri
Heimskringlu er nýlega byrjaður að
þýða “Gösta Berlings Saga”, og hef-
ir von um að koma henni á fram-
færi við íslenzkan almenning. Mættu
austur-íslenzk blöð gjarna geta þessa
ef vilja.)
“Gösta 'Berlings Saga” er safn af
munnmælasögum, sem S. L. heyrði
sem barn heima á Vermalandi, lifðu
og þróuðust í ímyndun hennar árum
saman unz hún varð að skrifa þær
niður. Höfuðiþersónurnar eru tó'.f
“kavalerar”, þ. e. tólf undarlegar æf-
intýrahetjur, sem eru sníkjugestir
majórsfrúarinnar í Ekeby, voru “ekki
skrælnað bókfell, engir samanreyrðit
peningapungar, heldur fátækir menn,
áhyggjulausir menn, kavalerar frá
morgni til kvölds’, hjátrúarfullir
drytkkjusvolar, riddaralegir og villtir
i lund. Forinigi þeirra er Gösta Ber-
ling, prestur sem hröklast úr em-
bætti vegna drykkjuskapar, ungt og
glæsilega fallegt skáld — sem yrkir
lítið, en gerir líf sitt að skáldskap,
sem allar konur elska og Selma Lag
erlöf sjálf þó mest. Hún segir frá
æfintýrum þessara manna, á böllum
og gildum, gleðskap þeirra og störf-
um, lífsást og ástríðum, vanvirðu
þeirra og heiðurstilfinning — lýsir
dálítilli afskekjktri veröld, þar sem
frjálsir menn og baldnir i eðli lifa
eins og fuglar himinsins og láta hverj
um degi nægja sín þjáning. Hún
segir frá þeim eins og barn og eins
og kona, er hrifin og ástfangin, og
aðra stundina slegin undrun og ó-
hug yfir framferði sögumannanna.
Rómantískur æfintýraljómi er yfir
þessu auðuga, fagra verki, sem er
einstætt í bókmenntum heimsins.
Af öðrum verkum S. L. þykir
“Jerúsalem” tilkomumest og margar af
helgisögum hennar eru perlur (þar
á meðal “Peningakista keisarafrúar-
innar”, sem Guðm. Finnbogason
þýddi í Skírni fyrir nokkrum árum).
1907 var S. L. kjörin heiðursdok-
tor af Uppsala háskóla, og 1909 fékk
hún Nöbels verðlaunin.
¥ ¥ ¥
A síðustu árum hefir önnur nor-
ræn kona getið sér inikla skáldfrægð
og mun óhætt að telja, að hún hafi
lagt til tvö mestu verk norrænna bók.
rnennta á síðásta áratuig.
Sigrid Undset (f. 1882) er dóttir
eins frægasta fornfræðings og mál-
vísindamanns Norðmanna, Ingvald
Undset, og hefir erft álhuga hans á
norrænu máli og sögu. Hún tók að
skrifa eftir 25 ára aldur, sögur úr
daglega ltfinu í Osló Þær bækur er
hún samdi fram til 1920, vöktu at-
hygli og hlutu lof, en skipúðu henni
þó ekki i röð fremstu skáldsagna-
höfunda Hún lýsti lífinu eins og
það kom henni fyrir sjónir, án þess
að fegra neitt eða hika við að lýsa
skuggahliðum þess. Hlún skrifar um
ungar fátækar stúlkur, sem vinna fyr-
ir sér á skrifstofum, þrár þeirra,
hæfileika þeirra til að elska, tiltrú
þeirra til lífsins, vonbrigði þeirra,
kraft þeirra til þess að taka veruleiik
anum, sorginni. Frægust af þessum
'bókum varð “Jenny”, blygðunarlaus
i og hrífandi sönn lýsing á ástarlífi
tveggja ólíkra kvenna. önnur er
æsandi 0g töfrandi — en ást hennar
er grunnstæð og hverful, þolir ekki
reynslu hjónabandsins. Hin — Jen-
ny — er ekki töfrandi og egigjandi,
astarhæfileiki hennar er fólginn
djúpt í sál hennar, og þegar hann
vaknar beinist hann með öllum styrk
sinum að einum manni, sem verð-
ur henni allt lifið. Þegar hann
bregst henni, styttir hún sér aldur.
1920—22 gaf S. U. út skáldsöguni
“Kristin Lavransdatter” í 3 bindum;
Þú mátt til með þau að geyma
þar, sem skærstu ljósin streyma,
sem að verma vorsins heima.
Vera má þau eigi
ennþá fræ, sem ylur blómgva megi.
Legðu þau við ljúfan vanga,
lofðu þeim að blómstra og anga
vornóttina vökulanga;
verða skulu þau lagin
á að blessa bjartan sumardaginn.
Sólskinsbjarta sumardaginn
signa fagra ágústdaginn
með því skrúðit er heimahaginn
hefir dýrst að bjóða.
fylling blóms og vorsins lilju-ljóða.
»
KALLIÐ.
(Erfðir).
Að fjallabaki sígin sólin er,
og söngfugls þögn í nótt er runnin inn.
Eitt augnatillit djúpt, það dugir mér
til dalsins, sem hann yrkti, bann faðir minn.
Því tómt og autt er húsið hans, en eg
nú hlýt að reika kvöldsins stjörnur viðt
um rökkurfirn, og farinn óraveg,
unz finn eg það, er veitir loksins frið.
(Saigan er þýdd á ensku. — Ritstj.)'
1925 “Olav Audunssön í Hestviken”'
í 2 bindum, 1927 “Olav Audunssötn
og hans börn”, i 2 bindum. Þessar
sögur gerast í Noregi á 13. og 14.
öld, persónurnar standa ljóslifandi,
skýrar og sviprikar mitt í menningu
miðaldanna, kaþólsku kirkjunnar,
trúarinnar á himnaríki og; helvíti, og
óttans við synd og glötun.
Kristín Lavransdatter er ung, blóð-
ríik, ástheit kona, gift ólmhuga og
gilæsileigum höfðingja. Þau unnast
af villtum og óstýrilátum hvötum.
Sögu ástar þeirra er lýst með sterk-
um og hrtfandi litum, bæði fyrir og
eftir giftingu þeirra, í munuð og
fögnuði, kvölum og sárum. Það er
eins og skáldið hafi stefnt ástinni
fyrir dóm sinn og krafið hana sagna
um hvað hún igefi mönnunum, af
fagurri og heitri nautn, af vonbrigð-
um 0g andstyggð, af lífsfylling o0
krafti til þess að rísa undir þungum
örlögum. Fær ástin svalað þeirri
þrá í mannsbrjóstinu, að finna til-
ganig í lífinu? Þessi spurning er
ihöfuðviðfangsefni í mörgum sögum.
S. U.. Kristin Lavransdatter er 1
sögulok gömul ekkja, kulnuð og
hrjáð gömul kona, og hún leitar sál
sinni svölunar í trúnni á guð. I sögu-
lo'k kemur svartidauði til Noregs.
Fólk er gripið kvíða og skelfingu,
sumir verða að grimmum dýrum, aðr
ir kasta sér út í taumlausan ólifnað,
óhugur Og trúleysi magnast. Þá á-
kveður Kristin að sýna fólkinu hvers
guðs rödd í mannsbrjóstunum er enn
megnug — hún tekur lík konu, sem
dáið hefir í pestinni og enginn vill
snerta við, og ber það á bakinu i
vigða jörð. Það er hennar síðasta
ganga. Hún deyr í þeirri vissu, að
hún hafi verið guðs barn, að hreinn
og ástríkur sálarstyrkur hafi varð-
veizt í ihenni ig-egnum allar nautnir og
syndir. Og þessi trú á sitt eigið
manneðli hafði snemma vaknað hjá
henni óljóst: “Ef ekki er hægt að
bæta fyrir það, sem maður syndgar I
girnd eða reiði, þá hlýtur að verða
tómt í himnaríki”.
“Olav Audunssön í Hestviken” er
li'ka ástarsaga. samin af sömu snilld
og “Kristin Lavransdatter” 0g sðmu
djúpu lífsþekking og alvöru. Efnið
i framhaldi sögunnar, sem út kom í
vetur, er oss ekki kunnugt. Stílnum
á þessum sögulegu skáldverkum svip
ar til hins sterka, kjarnmikla frá-
saignarstíls Islendingasagna. Þó er
hann fyllri og litríkari, — persónu-
legur stíll hlýrrar og auðugrar nú-
tíðarsálar, skapaður undir áhri funv
af hreinleik og tiginni ró sögustíls-
ins, en vermdur af storu og göfugu
kvenhjarta.
Við hæpin ljós eg hlýt að fara í leit —
— að hætta við, mér ógna brimhljóð skers.
Mér bendir höndt — en hvert, eg ekki veit.
Eg heyri rödd, — en skil né veit ei hvers.
S. U. er vel að sér í íslenzkum
fornbókmenntum, og hefir þýtt nokkr
ar af sögunum á norsku.
(Vorður.)