Heimskringla - 22.02.1928, Side 1

XLII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN 22. FEBRÚAR 1928
NÚMER 21
►o liov. ]{
45 HÖn)^tUn»*°n x
ÞJOÐRÆKin lor IN GI Ð
►c A
I
|
Níunda ársþinig1 ÞjóSi'æknisfélags
Islendinga í Vesturheimi var sett í
Goodtemplaralhúsinu í gærdag um kl.
10 fyrir hádegi.
Forseti Þjóöræknisféiagsins, séra
Ragnar E. Kvaran, setti þirngiö og
bað menn aö syngja sálminn “Faðir
andanna”. Síðan las ihann skýrslu um
starf félagsins á liðnu ári, og 'birtist
nokkur hluti hennar hér á öörum
stað..
aðra grein hér í blaðinu), og mælti
Ihún nokkur orð til þingsins. I til—
efni af heimferðarmálinu gat séra
R. Pétursson um hugm. Guðmund—
ar Grímssonar um viðurkenningu
Bandaríikjanna á íslenzkum Ameríku -
fundi, með þvi að senda heim erind—
reka, og láta 'þá færa Islandi að gjöf
styttu af Leifi Eirikssyni.
Annars gekk síðari hluti dagsins
mest til þess að skipa nefndir.
Síðan voru lesnar ágætar skýrslur
frá deildunum í Les.lie og Winnipeg—
osis. Björn Magnússon flutti erindi
um skó^græSsluhugmynd sína, sem
íslenzku blöðin hér hafa getið um í
sambandi við heimferðina 1930. Mjqg
vel var því tekið og þakkaði forseti
sérstaklega flutninginn.
Arni Eggertsson kvað dr. A. Blön—
dal hafa flutt sér það, að listmálar-
inn Emile Walters hefði skýrt sér
frá því, að hann myndi koma noröur
hingað til Winnipeg með sumrinu, og
dvelja hér um 6 vikna tíma, og vildi
hann gjarna veita íslenzkum börn-
um hér nyrðra tilsögn i dráttlist, ó-
keypis. Kvað hann dr. Blöndal
rnundu fúsan til að skýra þetta nán-
ar fyrir þinginu- ef þess yrði æsEt
Mr. Bíldfell las ítarlega skýrslu frá
heimferðarnefndinni, og gat um leiö
kotnu Miss Thorstínu Jackson (sbr.
* * *
Þessir gestir eru staddir hér um
þjóðrækni^þingiö, að því er vér vit—
um: frú Halldóra Gíslason og Tobí-
as Tobíasson, fulltrúar frá Wynyard;
Jón Húnfjörð og J. S. Gillies. full—
trúar frá Brown; frú Anna Siigur—
björnsson, fulltrúi frá Leslie; Finn—
bogi Hjálmarsson, fulltrúi frá Win-
nipegösis; séra Jónas A. Sigurösson
Og Asgeir Bjarnason, fulltrúar frá
Sellkirk*; Siglurjón Bengvinsson frá
Brown; J. G. Ghristie og frú hans;
séra Þorgeir Jónsson og B. B. 01—
son frá Gimli; Tlhor Lífmann frá Ar
borg; frú Oddfríður Johnson, frá
Lundar; Jónibjörn Gíslason frá Sel—
kirk; Björn Magnússon, St. James.
Winnipeg; Þorbergur Halldórsson'
Wynyard ; EMas Vatnsdal frá Mozart;
frú I. E. Inge, frá Foam Lake.
Frá fslandi.
liðna arið
Eftir Jón Þorláksson.
Árið 1927 hefir verið af náttúr-
unnar hálfu eitflhvert hið allra besta,
sem núlifandi menn muna. Hagstæð
veSrátta, igóöur grasvöxtur, nýting á
heyum í besta lagi og fiskafli ó-
venjulega góður. VeöurblíSan hefir
verið jafnari um landiö en menn
eiga aS venjast, en þó auSvitaS ekki
alveg jöfn. Er talið aS AustfirSir
hafi helst farið nókkuS varhluta af
sumarbMSu og aflaibrögðum.
Btærstu skuggarnir, sem á féllu,
stöfuðu frá árinu á undan. Hey-
forði var víða heldur lútill frá sumar-
•nu 1926, en þaS kom ekki svo mjög
aS sök, því aS eftir áramót var vet-
urinn ekki gjaffeldur. Hitt var
verra, aS eftir ójþurkatíð sumarsins
1926 vóru heyin í sumum Ihéruöum,
einkum norðan og vestan lands, svo
hrakin og léleg, að þau reyndust ó-
holl til fóðurs. A NorSurlandi vest-
an til og Mklega einnig sumstaöar
a Vesturlandi náðu vorsjúikdómar
þeim tökum á sauðfé, að stórtjón
hlaust af. Menn tala ekki mikiS um
þetta, en aðgætnir menn fullyrSa aS
fénaSatlhöld hafi t. d. í sumum
sveitum Húnavatnssýslu orSið svo
bágborin, aö lakara hafi ekki veriö
siSan fellisvoriS 1887.
Efnaleg afkoma þjóSárinnar bar
einniig miklar menjar hins undar-
farna erfiSa árs. Var þröngt í búi
eftir áramótin hjá mörgu þurrabúS—
arfólki, sem hafSi boriS lítiS eði
ekkert úr býtum fyrir sumarvinnu
Slna sumarið áður. AfurSir lands-
•nanna voru og í mjög lágu veröi,
sjávarafurSir engum allan fyrrihluti
nrsins, en á því varð nokkur lagfær-
,ng síSustu mánuSi ársins. Verð á
saltkjöti varð enn þá lægra en áriS
nður, en talsverðar vonir um batn -
an<H kjötmarkað vöknuSu viS þaS aS
Vel hepnaðist sala á kældu og frystu
hjöti a Englandi, er flutt var þán-
gaS meS hinu nýa og vel úflbúna
kæliskipi Eimskipamélagsins.
Þrátt fyrir lágt verö á afurSum
mun fjárhagsafkoma ársins hafa
oröið frernur haigstæS fyrir atvinnu-
vegi landsmanna aS undanteknum
þeint landbúnaöaríiéruöum, sem verst
höfðu skepnuhöldin. Framleiðsla til
lands og sjávar var stunduö af rnesta
kappi, og það sem af er vetrinum
mun atvinnuskortur í hinum stærri
kauptúnum, sem ávalt er nokkur unt
skammdegismánuSina, hafa verið
heldur meö minna móti. StuSningur
sá, isem loggjafarvaldið hefir veitt
Veðdeild Landalbanlkans, hefir 'átt
mjög mikinn þátt í því að halda upps
atvinnu viS nýtsamleg störf, einnig
þá tíma ársins, sem frum-framleiSsl-
an fækkar viS sig verkafólkinu.
MeSal merkari viSburöa á sviði at-
vinnulífsins má telja breytingu þá,
á steinolíuversluninni, sem ihefir ver->
ið undirbúin á árinu og er aS koma
til framkvæmda nú í árslokin. Tvö
félög gángast fyrir því aö byggja
nýtísku steinolíugeyma t og við
Reýkjavík — meS smærri geymum
á ihinum helstu mótonbátaverstöðum.
MeÖ þessu er olíuverslunin hér aö
komast í sama horf, sem verið hefir
síðustu árin í öðrunt nálægum lönd-
um. Vona menn að samkeppni veröi
fremur rikjandi meðal félaganna en
samvinna. Horfur eru á að lands-
verslun með steinoliu falli niSur meS
eSlilegum ihpetti, þegar olíufélögin
taka við.
Eimskipafélag Islands hefir bætt
viS sig tveim skipum á árinu, fyrst
kæliskip Brúarfossi, og nú í árslokin
flutningsskipinu Villemoes, og verður
nefnt Selfoss og verið hefir aSallega
á steinolíuflutningum fyrir landsversl
un. VerSa siglingar félaigsins milli
Hamborgar, Hull og Islands auknar,
og virSast eiga igóSa framtíö fyrir
sér.
Fyrir ríkislbúskapinn hefir áriö ver-
iö í erfiðara lagi, tekjur fremur rýrar
eins og vant er aö vera næst á eftir
óhagstæöu atvinnuári, en útgjöld
samkvæmt fjárlögum hærri en rétt
var. Má búast viö nokkrum tekju-
ihalla á árinu, máske eithvaö svipaö
þeirri upphæö, um 700 þús. kr., sem
þingiS 1926 hætti ofan á útgjaldatil-
lögur þáverandi stjórnar.
Hagur bankanna beggja hefir ó-
efað fariö batnandi á árinu, og laus
askuldir þær viS útlönd, sem söffluS-
ust á þá áriö 1926, rnunu hafa greiöst
aS talsverðu leyti á liöna árinu.
Horfurnar framundan eru nú um
þessi áramót æði milklu bjartari
fyrir atvinnulífiS, en veriö hefir
veriS utn tvenn síSastliðin árarnót.
GóS eftirspurn eftir afurSum landsins
og ör sala síöustu ntánuöina gefur
vonir unt igreiða sölu á næsta ári,
ekki fyrir sjerlega hátt verð að vísu,
en þó vonir um bærilega afkomu -ef
náfltúran iheldur áfram aö leggja ti!
sína bMSu, og atvinnurekendur og
verkamenn sýna fullan sarnhug í
því aö stunda störfin, eins og hér
ihefir verið landsvenja jafnan.
—Isafold.
* ¥ *
.Sökum efnis, sérstaklega auglýs—
inga- er blaðinu bárúst á siðustu
stundu, veröur auk alntennra frétta,
niargar greinar, er í þessu blaSi áttu
aö birtast, aS bíöa næsta blaös.
Lestrarfélagið í Anborg efnir til
skemtisanKkomu, föstudaginn 2. ntarz
n. k. ASalskemtun kvöldsins verður
þaö, aS heyra þá leiSa saman hesta
sína í kappræðu, dr. Sig. Júl. Jó—
hannesson og séra Jólhann P. Sól-
mundsson. Velja þeir sjálfir efni.
Hugsanlegt er, að ritstjóri Heims—
kriniglu, hr. Sigfús Halldórs frá
Höfnunt, verði á næstu grösutn um
það leyti, og mætti þá svo fara að
Anbyrgingar fengju aS hlýSa á söng
hans það kvöld einniig. ,
Wondcrland
William Haines er “spennandi” og
leikur afburSa Golf í hinni nýju
Metro—Goldwyn igamanmynd, “Spring
Fever”, er sýnd veröur á Wonder-
land fimtudag, föstudag og lugardaig
í þessari viku. Hann ekur fífldjarft
um fjallvegi, enda kveSur hann
“igolf’leikni og ökuleikni byggjast á
sama grundvallaratriði. Þú gleymir
ekki “Spring Fever”, enda getur öll
fjölskyldan notið hans. Edward Sedg
wick var myndstjóri> en Joan Craw-
ford leikur kvenhetjuna. Auk þess
leika aörir ágætis leikarar, Geoijge
Fawcett- George K. Arflhur, Edward
Earle, Lee Moran, Eileen Percy, Bert
Woodruff o. m. fl. — Ennfremur er
ný ágæt gamanmynd sýnd, auk “Melt
ing Millions”. —' Leiksviðssýning
fyrir börn á laugardaginn.
Næsta mánudag, þriðjudag og mið-
vikudag leikur Marion Davtes í “Tihe
Fair Co’ed”, ágætri háskólamynd. —
Auk þess er ný gamanmynd o. fl. —
“Tlhe Fair Co’ed” er áreiSanleiga bezta
rnynd Marion Davies að þessu.
Leikfélag
Sambandssnfnaðar
leikur
“Brúðkaups-
kvöldið”
Mánudag 27. febr.
Kl. 8.15 e. h.
í fundarsal
Sambandssafnaðar
Inngangur 50c
Fjær og nær.
Ungfrú Thorstína Jackson frá New
York' kom nýlega hingað til bæjar—
ins í iþeim erindum, aö sitja þjóS-
ræknisiþingiö, sem erindreki “Cun-
ard” — skipafélagsins mikla tí til—
efni af hinni fyrirhuguðu heimferð
1930, þ.e.a.s., að grafast eftir þvi
ihverniig menn hugsi sér ihelzt tilhögun
við feröalagið. BaS félagiS að til-
vtsun Mr. Beck yfiráösmannsins
dansik-áslenzka í Néw York, Miss
Jackson aS takast þetta á hendur,
með því að félaigið vill gjarnan gera
tiliboS urn heimferðina, og réÖi fé-
lagiö Miss Jackson til slíkra eftir-
grenslana og kynningarstarfa meðal
Islendinga til ársins 1930. Er Miss
Jackson sérlega vel fær til þessa
starfs því auk þekkingar sinnar á
íslendingum og ágætum samböndutn
viö ýmsa mikilsntegandi menn og
hlöS, hefir hún síöustu tíu árin
fengist viS slíka upplýsinga og
fræðslustarfsemi. — Cunard félagið
leggur sig ntjöig eftir slikum hóp-
flutningum er gerðir eru í skenti -
skyni landa á milli; og stóð félagið
fyrir 77 sjíkum ferSum síöbstiliöiö
ár, eða 10 fleiri feröum en nokkurt
annað félag. — I sambandi viS þessa
starfsemi íer Miss Jackson héðan í
fyrirlestrar ferS til Dakóta, Illinois,
Missouri, og Indiana. Umtalsefnið
er Island og sýnir hún myndir stnar
þaöan tim leiö; en, aðallega flytur
Ihún mál sitt viS háskóla og menta-
stofnanir.
Málfundafélagiö heldur fund á
Pool sal H. Gíslasonar kl. 3 eh.
iSiguröur Jóhannsson skáld verSur
þar málslhefjandi. — Umræðuefniö er
Sannleiknr og StaSrcyndir
Þaö væri æskilegt að sem flestir
vildu sækja þennan fund. S. J. er
gáfaður ntaSur og vel sjálf—nientað-
ur, fullur af fjöri og andagift. Mun
hann segja margt nýtt og skentilegt.
Mun engan iöra aS hafa veitt hon-
um áheyrn. Svo er öllum sem ós.ka
veitt málfrelsi eins og venja er til t
þessu félagi.
Stúdentafélagið heldur næsta fund
sinn í samkomusal Lútersku kirkj-
unnar á Victor Str., laugardags—
kveldiS 25ta febrúar kl. 8:30. Með-
limir eru beönir aS fjölmenna. Allir
Islenskir stúdentar velkomnir.
J. K. Laxdal’ ritari.
Stórstúkan fyrir Manitoba og
norövesturlandiS af AlþjóSareglu
Good Templara heldur ársþing sitt
í Goodtemplarahúsinu 27. og 28.
þ.m. A m i 8 v i k u dagskvel d i S fer
fram í'Elocution Contest” undir um—
sjón stórstúkunnar. Æskilegt væri
aö sent flestir Good Templarar sæktit
þingiö og samkomuna.
B jörgznnssj óS urinn.
Aöur auglýst $3766.18
Hreinn ágóöi af söngsam— '
komu Icelandic Ohoral So-
'ciety of Winnipeg 200.00
Fred Jóhannsson, F.lfros .... .... 5.00
Mrs. G. Jackson, Elfros ... 2,00
J. Dwyer, Elfros 2.00
S. Finnbogason, Elfros 2.00
Lárus Nordal, Elfros .... 5.00
Önefndur, Wynyard 1.00
H. Helgason, Elfros 1.00
Y. E. Inge, Foam Lake 1.00
Dr. B. J. Brandson, Wpg. .. . 25.00
Dr. B. H. Olson- Wpg. ...“. .... 50.00
Al'bert C. Joihnson, Wpg. ... 50.00
J. J. Swanson, Wpg . 10.00
G. Hjartarson, Steep Rook .. 4.00
4124.18
m'0'^m-<>m^m-o-^momm-ommomm-o-^mm-o-^mo-^mt-0'^mt-ommm-o-^mt-0't-r
\ SKÝRSLA F0RSETA \
C
o-mm-to
viö setningu níunda ársþings ÞjóS-
ræknisfélagsins.
Eg leyfi mér að setja þetta níunda
ársþiog Þjóöræknisfélagsins, um leiS
°?í eg býS alla þingtnenn og gesti
velkomna.
Aður en eg geri igrein fyrir þeirn
ástörfum, sent stjórnarnefndin hefir
haft nteð höndunt á árinu, hlýt eg aö
minnast þeirra aflburSa á árinu, er
alla íslenzka nienn varöar — lát
tveggja stórmerkra rnanna af þjóð
vorri Ihér í landi. Mörgunt ntun virS
ast sem þetta síðasta ár hafi höigigiö
meira skarð i fylkingu islenzkra at-
gervismanna, heldur en nokkurt ein-
stakt ár áður. Sá maSurinn, sem
ýmsir telja merkasta skáld meS þjóS
vorri unt langan aldur, og allir vita
aö ávalt verður talinn í fremstu röð
andans ntanna vorra að fornu og nýju,
einn af heiðursfölögum ÞjóSræknis—
félaigsins og unnandi þess frá upp—
hafi' Stephan G. Stephansson, lézt
10. ágúst s.l. En 20. dag maímán-
aöar haföi Thomas H. Johnson kvatt
heim þennan. Hann var einn af
stofnendum þessa félags, þótt ekki
starfaði hann aö málum þess ef-tir
þaö, þvn dauða hans bar að höndum
ekki löngu eftir að hann haföi tekiö
aS sér nefndarstarf, til undirbúnings
væntanlegri heimferS 1930. Menn
hafa komiö sér saman um, aö meö
þeim manni hafi 'horfið eitt hið iglæsi
legasta dæmi íslenzkra atgervismanna
er í þessari álfu hafa starfað. Hann
var sómi þjóöar sinnar og ágætur
fulltrúi, enda þekktari meSal hinnar
canadisku þjóöar, en flestir aSrir ís-
lenzkir menn. En eg veit að ntinning
þessara manna lifir jafnlervgi meöal
vor, sem nokkuö eimir eftir af þjóð—
ræknum hug.
* * *
Stjórnarnefndin hefir, eins og aS
undanförnu, haft allmörgum málum
aS sinna, sem henni hafa veriö falin
af þingi félagsins. En þó hefir
ií þetta sinn veriö létt meira af henni,
en oft hefir veriö áöur, á þann hátt,
að einstök mál, sem eru all umsvifa—
mikil, hafa verið falin sérstökum
nefndum. En meö því aö nokkur
samvinna hefir veriS um sum þeirra
við stjórnarnefndina, þá mun eg geta
þeirra að nokkuru.
Aðalstarf stjórnarinnar milli þinga
hlýtur ávalt aö verða úflbreiðsla á
hugsjónum félagsins og uppörfun til
almennings aS sinna þeim. En hvaö
sem sagt veröur um aögerðir stjórnar
innar » því efni á þessu ári, þá erum
vér þess fullvísir aö meira hefir
veriö um þetta hugsað af islenz'kum
almenningi hér í landi á árinu heldur
en veriS hefir um langt skeiS áður.
Stafar þetta vitaskuld af því, aö
unthuigsun og tal manna er sífelt að
aukast fyrir merkisárinu mikla t
sögu þjóöarinnar sem nú nálgast óS-
fluga. Þykir mér þá eðlilegt aS
minnast í þetta skifti á útbreiSslumál
félagsins í sambandi við starf
nefndarinnar, sem hefir heimferöar—
málið með höndttm.
Stjórnarnefndin hefir orðiö þess
vör, enda raddir heyrst unt þaö
nokkurum sinnunt á þingum, að
mönnum finnist sjálfsagt aS gert sé
eins mikið aS því og frekast er unnt-
að senda ntenn út tnn islenzkar bygSir
til þess að tala máli félagsins og
iþess, er þaS berst fyrir. Nefndin
ihefir einnig haft fullan vilja í þetti
ákifti, en henni Ihefir virtt þetita
verkefni vera svo skylt starfi heim-
fararnefndarinnar' aS hugsanlegt
væri aö árekstur yröi og trafali aö
Iþví, ef meira væri gert i þessa útt
af 'hennar hálfu, en ihún ihefir gert.
Heimfararnefndin hefir talaS máli
félagsins, hvar sem hún hefir kom—
iS. Hún hefir ekki eingöngu talið
iþaö verk sitt að búa undir þaö að
sæmilegu skipulagi yrSi beitt, ef til
þess kænti aö Islendingar tækju sig
upp í allstórum hóp 1930 og færu
heim til þess aö taka þátt i hátíSinni,
heldur hefir hún fyrst og fremst tal-
iS þaS skyldu stna, aS skýra fyrir
alntenningi hversu rnikils væri vert
utn þann aflburð, sem minnast á,
hversu náið væri santband vor allra
viö fortíð þjóðarinnar, m.ö.o. hversu
ntiiklu ntáli skifti, aö ísl. þjóðrækni
liöi ekki undir lok í Vesturiheimi. Vér
höfum því litiS á þessa menn fyrst
og fremst sem fulltrúa félagsins, og
oss verið ljóst, að vér gátum ekki
unniS starf vort, betur en slíkt ein—
valaliö, sent þessa nefnd skipar.
Heimfararnefndin hefir fariS um
flestar hinar mannfleiri byggSir ís—
lendiniga og flutt þar erindi sín.
Yíirleitt muni henni hafa veriS tek—
iS vel alstaSar. Og hvar sem hún
hefir kontiö, hefir endirinn orðið sá
að byggðarmenn hafa kosið með sér
nefnd manna, til þess aS standa í
sambandi við aöalnefndina, og annast
ntiligönigu milli hennar og ahuenn—
ings. I einni förinni réðist svo til,
aö stjórnarnefndin sendi fulltrúa frá
sjálfri sér til þess að -fara meS.
Var eg kosinn til 'þess aö veröa á
iþantf Ihátt noikkursktmar uppfýlling
nteS þeim, Mr. Asmundi Jóhannssyni
og séra Jónasi A. SigurSssyni, í för
þeirra um DakotabyggSir. Þrátt fyr
ir það, hve vér vorum óheppnir með
veðráttuna, þá gat mér ekki dulist'
er eg hlustaði á ágætar ræSur féfaga
minna, og sá þá alhygli er menn veittu
máli þeirra, að vér höfum sárletga
vanrækt aS leita málum vorum liö—
sinni og stuönings í þessum merku
byggöum þar syöra. ByggSimar
eru yfirleitt vel íslenzkar, en þar helir
enigin deild verið stofnuS. ÞaS er
líklegt, að í þessum byggSutn vaxi
upp hér eftir, eins og hingaS til,
margir mikilhæfir menn, oig þaö væri
ihin mesta fyrirmunun, ef ekki tækist
að fá þá til þess aS beita kröftum
sínum í þágu tslenzkrar menningar í
framtíðinni.
En vafalaust er í raun og veru
sömu söguna aö segja um allar ís—
lenzkar byggðir. AlstaSar skortir á,
að eins mi'kiS sé unnið af vorri hálfu
og ástæða væri tll. En þá er ef til vill
einnig gott aö minnast þess' að félag
vort hefir naumast enn gengið upp
barnaskó sína. ÞaS hefir ekki enn
náS áratuigs aldri. Er í raun og veru
nú fyrst hægt aS búast viö því, aS
svo mikil festa komist í atlhafnir Té—
lagsins, aS komist verði hjá veruleg-
um hliöarsporum og viðvaningshætti.
(NiSurl. næst.)
-----------x---------—
HingaS til bæjarins komu á fimtu—
daiginn var fjórir ungir menn, sem
samskipa höföu oröiö frá Islandi og
ihyggja munu til dvalar hér vestra,
unt nokkurn tíma aö minsta kosti.
Eru þeir Valur, sonur Einars skálds
Benediktssonar; Eiríkur sonur Hall-
dórs Júlíussonar sýslumanns t
Strandasýslu; Ingólfur, sonur Ölafs
heitins Amasonar, kaupmanns á
Stokkseyri, og Asbjörn, sonur Olafs
Asbjarnar9onar kaupmarins í Revkja—
vík. BýSur Heimskringla þá alla
velkomna vestur.